Λεόντιος ο Βυζάντιος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο προσδιορισμός της ταυτότητος του Λεοντίου, δηλαδή του συγγραφέα των έργων που περιλαμβάνονται στην Πατρολογία του Μινί (Corpus Leontianum) είναι ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα, που απασχόλησε την έρευνα από τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι.. Κατόπιν αναλύσεως των έργων του Λεοντίου, ο Λουφς, σε εργασία που δημοσιεύτηκε το 1877, κατέληξε στην ταύτιση του Λεοντίου Βυζάντιου με τέσσερα πρόσωπα που έπαιξαν κάποιο ρόλο στην εκκλησιαστική ζωή του 6ου αι., δεχόμενος ότι το σύνολο των έργων του Corpus Leontianum είναι γνήσια έργα του ίδιου συγγραφέα.<ref>''Leontius von Byzanz und die gleichnamigen Schriftsteller der griechischen Kirche. Das Leben und die polemischen Werke des Leontius von Byzanz'', (Leipzig 1887).</ref> Το 1944 ο Μαρσέλ Ρισάρ δημοσίευσε σειρά άρθρων σχετικά με το πρόσωπο του '''Λεοντίου Βυζάντιου'''. Ο Ρισάρ, ερχόμενος στο θέμα δύο αμφιβόλων έργων του συγγραφέα, των ''Κατά Μονοφυσιτών'' και ''Κατά Νεστοριανών'', πρότεινε ότι ο γνήσιος συγγραφέας τους ήταν κάποιος συνώνυμος και σύγχρονος του '''Λεοντίου Βυζάντιου''' θεολόγος, που ονομάσθηκε Λεόντιος Ιεροσολυμίτης. Σύμφωνα με τον Ρισάρ, τα γνήσια έργα του Λεοντίου Βυζάντιου είναι τα εξής : ''Λόγοι Γ΄ κατά Νεστοριανών και Ευτυχιανιστών'', ''Επίλυση των υπό Σεβήρου προβεβλημένων συλλογισμών'' και ''Τριάκοντα κεφάλαια κατά Σεβήρου'', ενώ τα ''Κατά των Μονοφυσιτών'' και ''Κατά των Νεστοριανών'', πρέπει να αποδοθούν στον Λεόντιο τον Ιεροσολυμίτη. Για κάμποσα χρόνια, η έρευνα κινήθηκε ανάμεσα στις δύο προαναφερθείσες προτάσεις, δηλαδή ανάμεσα στην πρόταση του Λουφς και στην πρόταση του Ρισάρ. Υπάρχει ακόμα και η αναφορά του βυζαντινού ιστορικού Νικηφόρου Καλλίστου Ξανθόπουλου (περ. 1256-1335), ο οποίος τοποθετεί τον "μοναχό Λεόντιο" στα τέλη του 7ου-αρχές 8ου αι., καθώς υποστηρίζει ότι ήταν πολύ μεγαλύτερος στην ηλικία σύγχρονος του αγίου Γεωργίου Πισιδίας, ο οποίος έδρασε τον 8ο αι. (κοίμηση 787). Όμως ο Λουφς έχει καταδείξει ότι ο Ξανθόπουλος συχνά συγχέει ημερομηνίες του έκτου και εβδόμου αι., και συνεπώς η χρονολόγησή του είναι δύσκολο να θεωρηθεί αξιόπιστη.<ref>Β. Daley, "Leontius of Byzantium. Complete Works", Oxford University Press, 2017, σ. 5 υποσ. 24.</ref>

=== Περί του συγγραφέα τωντου έργωνέργου ''Κατά των Μονοφυσιτών'' και ''Κατά των Νεστοριανών''. ===

Ο Φρατσέας ασχολείται με το ερώτημα του εάν υπάρχουν αποδείξεις για την ταύτιση των δύο Λεοντίων τέτοιες που να δικαιολογούν την απόδοση της συγγραφής τωντου δύο αναφερομένωνπροαναφερθέντος στον τίτλο έργωνέργου στον '''Λεόντιο Βυζάντιο'''.<ref>Φρατσέας σ. 140 κ.ε..</ref> Αναπτύσσει λοιπόν μια σειρά επιχειρημάτων, προκειμένου να θεμελιώσει την εν λόγω ταυτοποίηση. Θα αναφέρουμε κάποια από αυτά. Ο Φρατσέας επισημαίνει ότι στο σύγγραμμα "Κατά των Αφθαρτοδοκητών" ο '''Βυζάντιος''' φανερώνει την πρόθεσή του να ασχοληθεί σε κάποιο επόμενο έργο του εκτενέστερα με τη διδασκαλία του Σεβήρου Αντιοχείας. Κατά τον Φρατσέα, ο '''Λεόντιος''' υλοποιεί την πρόθεσή του αυτή με τη συγγραφή του "Κατά των Μονοφυσιτών", αφού αυτό είναι το μόνο έργο του '''Λεοντίου''' το οποίο ασχολείται σαφώς με την ανασκευή των διδασκαλιών του Σεβήρου, αναφέροντάς τον πολλάκις. Επιπρόσθετα, κάποια από τα αποσπάσματα που περιέχονται σε αυτό προέρχονται από έργα του Σεβήρου, όπως συμβαίνει και με το "Διάλογος κατά των Αφθαρτοδοκητών".<ref>Φρατσέας σ. 144.</ref>

Ακόμα, στο έργο ''Επίλυσις'' υπάρχει ένα χωρίο στο οποίο ο συγγραφέας απορρίπτει την ιδέα της ''προδιάπλασης'' της ανθρώπινης φύσης του Χριστούμε το κάτωθι επιχείρημα : «ου τοίνυν διά το αδύνατον, αλλά διά το πρέπειν ψιλήν ποτε και άνευ θεότητος είναι του Κυρίου την ανθρωπότητα, την προδιάπλασιν εκβάλλομεν».<ref>PG 86, 1944 D 1-4.</ref> Όμως, παρόμοιο χωρίο απαντάται και στο "Κατά των Μονοφυσιτών" 58 : «Ει δε λέγοιεν<ref>Μιλάει για τους Μονοφυσίτες.</ref>: "Υμείς ουν εν δύο φύσεσι τον Δεσπότην διξάζοντες, οποίων τούτων φατέ;" αφθόνως αυτοίς ερούμεν, ως εκ δύο μεν τής τε θείαςκαι της κοινής ανθρωπείας άμφω προϋπαρχουσών της ενώσεως Χριστού φαμέν·εν δύο δε, της τε υπέρ τον κοινόν λόγον και ιδικόν ούσης κοινής θεότητος και της ιδικής μόνου αυτού ανθρωπότητος. Την μέν γαρ εκ δύο φύσεων φωνήν συνιστᾲν δυνατόν, καί εκ της κατά αφαίρεσιν λαμβανομένης φύσεως εκ του κοινού των ανθρώπων προς τῃ ενυπάρκτῳ θεότητι επινοίᾳ ούσαν· επινοίᾳ γαρ και θεωρούμεν προ Χριστού τα Χριστού· τα δε εν αυτῴ υφεστώτως όντα ομολογείν, ουκ έστι προ αυτού, αλλ' εν αυτῴ· ώστε την υφεστώσαν αυτού ανθρωπότητα, οι δύο φύσεις ειδότες ηνωμένας εν Χριστῲ φασι μάλλον, ήπερ οι εκ δύο φύσεων λέγοντες αυτόν.»<ref>PG 86, 1801 B.</ref>. Και στα δύο αποσπάσματα, ο '''Λεόντιος Βυζάντιος''' επιλέγει να διατυπώσει θεολογικές θέσεις επάνω σε ένα θέμα το οποίο ήταν πολύ "επικίνδυνο" την περίοδο κατά την οποία τα ως άνω έργα συνεγράφησαν. Ο Φρατσέας επισημαίνει ότι και το ''Επίλυσις'' και το ''Κατά των Μονοφυσιτών'', γράφτηκαν το 532, δηλαδή την περίοδο κατά την οποία έλαβε χώρα η συζήτηση μεταξύ Ορθοδόξων και Μονοφυσιτών, κατά την οποία συζήτηση, ο Κύριλλος Σκυθοπολίτης αναφέρει ότι ο '''Λεόντιος Βυζάντιος''' "εγνώσθη τα Ωριγένους φρονών". Είναι εύλογη η υπόθεση ότι ο '''Λεόντιος''' εκφράζοντας τις θέσεις του αυτές στην συζήτηση του 532 με τους Μονοφυσίτες, προκάλεσε αντιδράσεις ανθρώπων που θεώρησαν ότι οι θέσεις αυτές ήταν καταδικαστέες ωριγενιστικές δοξασίες.<ref>Φρατσέας σ. 158.</ref>