Ποντιακή λύρα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Ολοκλήρωση λήμματος |
|||
Γραμμή 13:
# Λαιμός
# Ταστιέρα
# Καπάκ
# Σχισμές ήχου ("ρωθώνια")
# Καβαλάρης
Γραμμή 23:
Οι διαστάσεις είναι κατά προσέγγιση|αριστερά]]Συνηθέστερο υλικό κατασκευής του ηχείου, της κεφαλής και του χεριού του οργάνου είναι το μονοκόμματο ξύλο [[Δαμασκηνιά|δαμασκηνιάς]], καθώς και [[Μουριά (φυτό)|μουριάς]], [[Καρυδιά (φυτό)|καρυδιάς]], [[Κέδρος του Λιβάνου|κέδρου]], [[Ακακία|ακακίας]] κ.ά., ενώ του καπακιού το ξύλο [[Πεύκο|πεύκου]] ή [[Ελάτη|ελάτου]]. Σύμφωνα με την παράδοση, τα νερά (αυξητικοί δακτύλιοι) του ξύλου του καπακιού, εάν είναι πυκνά, αποδίδουν καλύτερα τις ψιλές συχνότητες, ενώ εάν είναι αραιά τις χαμηλότερες.<ref name=":0">{{Cite book|title=Ελληνικά Λαϊκά Μουσικά Όργανα|first=Φοίβος|last=Ανωγειανάκης|publisher=Μέλισσα|year=1991|location=Αθήνα|page=271 – 276.}}</ref>
Η Ποντιακή λύρα διακρίνεται από τη μοναδικότητα της φιαλόσχημης μορφής της με μακρύ λαιμό και στενόμακρο ηχείο. Ο κλειδοκράτορας έχει το σχήμα της σταγόνας και λέγεται ''"κιφάλ''" (Κεφάλι) στην [[Ποντιακή διάλεκτος|ποντιακή διάλεκτο]]. Είναι το ανώτερο τμήμα του οργάνου. Στο ''"κιφάλ"'', σφηνώνονται τα κλειδιά κουρδίσματος, τα ''"ωτία"'' (αυτιά), τα οποία έχουν σχήμα Τ (συνήθως) και σε αυτά δένονται οι χορδές, οι οποίες, αφού διασχίσουν ολόκληρο το όργανο, καταλήγουν στον χορδοδέτη ("''παλικάρ"''), ένα ξύλινο εξάρτημα σχήματος μακρόστενου ανεστραμμένου τριγώνου, που βρίσκεται στο κάτω μέρος, πάνω στο οποίο στερεώνονται οι κάτω άκρες των χορδών. Οι τρεις χορδές στερεώνονται στον καβαλάρη (''"γάιδαρον"''), ένα εξάρτημα που φέρει φέρει τρεις χαράξεις - εγκοπές για να μη μετακινούνται οι χορδές δεξιά - αριστερά. Εσωτερικά της λύρας, είναι σφηνωμένο ένα κομμάτι ξύλου, η ''"ψυχή"''. Οι πλευρές του οργάνου είναι επίπεδες και ονομάζονται ''"μάγ'λα"''. Ο λαιμός ("γούλα") είναι το σημείο στο οποίο κρατιέται το όργανο από τον λυράρη. Ο ήχος βγαίνει από δύο κυρτές ή ίσιες σχισμές, τα ''"ρωθώνια"'', και από τρύπες στις άκρες τους, στο καπάκι και στο πλάι. Μια τυπική λύρα έχει: δύο τρύπες σε κάθε πλευρά, τέσσερις τρύπες στο καπάκι (δύο πάνω και δύο κάτω) και από μία σε κάθε άκρη των σχισμών. <ref name=":0" />
=== Χορδές ===
Οι τρεις μονές χορδές της ποντιακής λύρας μέχρι το 1920 ήταν από [[μετάξι]] και παρήγαν ωραίο μελωδικό πλην όμως χαμηλό ήχο. Εναλλακτικά, οι δύο υψηλότερες ήταν από μετάξι και η τρίτη από [[έντερο]]. Οι δύο υψηλότερες χορδές ήταν πιο λεπτές από την τρίτη. Σήμερα οι χορδές είναι μεταλλικές, είτε δύο χορδές ίσου πάχους και μία πιο λεπτή, είτε δύο χορδές ίσου πάχους και μία καλυμμένη με σύρμα.<ref name=":02">{{Cite book|title=Ελληνικά Λαϊκά Μουσικά Όργανα|first=Φοίβος|last=Ανωγειανάκης|publisher=Μέλισσα|year=1991|location=Αθήνα|page=277}}</ref>
== Κούρδισμα και χόρδισμα ==
Η ποντιακή λύρα κουρδίζεται σε τέταρτες καθαρές. Υπάρχουν τρεις διαφορετικοί τρόποι παιξίματος:<ref name=":02">
# Η μελωδία παίζεται στην ψηλότερη χορδή, με την αμέσως επόμενη να λειτουργεί ως ισοκράτης.
Γραμμή 32 ⟶ 35 :
# Η μελωδία παίζεται στην χαμηλότερη χορδή, ε την αμέσως επόμενη να λειτουργεί ως ισοκράτης
Τυπικά, η λύρα χορδίζεται σε ΣΙ-ΜΙ-ΛΑ,<ref>
== Δοξάρι ==
Το Τόξο ή "''τοξάρ''" ή "''δοξάρι''" είναι ξεχωριστό εργαλείο και απαραίτητο για τη χρήση του οργάνου. Το όνομά του προέρχεται από το τόξο που δημιουργούν οι ίνες του. Πρόκειται για μακρύ ξύλινο όργανο, μήκους περίπου 50 έως 60 εκατοστών, που φέρει δύο πλευρές η μπροστινή πλευρά φέρει δέσμη ινών που καταλήγουν στις άκρες του. Οι ίνες περνώντας από τη μία άκρη καταλήγουν στην άλλη όπου δένονται εκεί με δέρμα. Το σημείο αυτό που είναι κυλινδρικό κρατιέται με το δεξί χέρι του οργανοπαίκτη (Ή το αριστερό, εάν αυτός είναι αριστερόχειρας) και με το μέσο και παράμεσο δάκτυλο πιέζεται ώστε η δέσμη να διατηρείται τεντωμένη.<ref>Tsahourides, Matthaios. ''The Pontic lyra in contemporary Greece''. Diss. Goldsmiths, University of London, 2007.</ref>
Οι ίνες του τοξαρίου είναι τρίχες ουράς αρσενικού αλόγου (Οι τρίχες της φοράδας συνήθως φθείρονται από το ούρα.)<ref>Tsahourides, Matthaios. ''The Pontic lyra in contemporary Greece''. Diss. Goldsmiths, University of London, 2007.</ref>
== Παίξιμο ==
[[Αρχείο:Kemenche-Salut de trebizonde-Danse aux sabres.jpg|μικρογραφία|289x289εσ|Νεαρός παίκτης Ποντιακής λύρας παίζει όρθιος. (Από καρτ-ποστάλ αρχών 20ου Αιώνα)]]Κατά τη χρήση του οργάνου ο Πόντιος λυράρης «παίζει» τη λύρα είτε όρθιος είτε καθιστός. Παίζεται σε όρθια θέση, είτε στηρίζοντας την στο γόνατο όταν ο λυράρης κάθεται,{{
== Περεταίρω ανάγνωση ==
| |||