Σουλιώτες: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Οι [[Τσάμηδες]] και οι [[Βλάχοι]] αποκαλούσαν τους Σουλιώτες «Γραικούς»{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=13/03/2021}}. Ο [[Αθανάσιος Ψαλίδας]], γραμματέας του Αλή πασά, μαρτυρεί πως το Σούλι (ή Κακοσούλι) είχε «Γραίκους''»'' πολεμιστές που πάλευαν τους Αλβανούς για πολλά χρόνια.<ref>Αθανάσιος Ψαλλίδας (σελ. 62), ''Εις την Τζαμουριάν είναι και το περίφημον Σούλι ή Κακοσούλι... Αυτή η περιοχή των χωρίων τούτων εκατοικείτο από Γραικούς πολεμικούς οίτινες εβάσταξαν τον πόλεμον χρόνους 18 εναντίον όλης της Αλβανίας...''</ref> Ο ανώνυμος συγγραφέας της ''[[Ελληνική Νομαρχία|Ελληνικής Νομαρχίας]]'' έγραψε πως, «''η διαυθέντευσις των Σουλιωτών κατά του της Ηπείρου τυράννου αρκετώς θέλει αποδείξει, ότι η Ελλάς γεννά ακόμη Λεωνίδας και Θεμιστοκλείς».''<ref>Ελληνικής Νομαρχίας (σελ. 34).</ref> Εκτός από τις σύγχρονες μαρτυρίες, οι Σουλιώτες ήταν γνωστοί ως Έλληνες ακόμη και από τους εχθρούς τους. Ο Βελή πασάς, γιος του Αλή πασά, έστειλε επιστολές στον πατέρα του από τον Απρίλιο μέχρι τον Δεκέμβριο του 1803, στις οποίες αποκαλεί τους Σουλιώτες «''Ρωμαίους»'', ή «Ρωμιούς''»'' αλλά και «Ρωμέγους». Όλοι αυτοί οι όροι δηλώνουν ότι η σουλιωτική συνομοσπονδία αποτελούταν από Έλληνες. Ο Αχμέτ Μουφίτ, μεγάλος-εγγονός του Αλή πασά, προσπάθησε να μετατρέψει τους Σουλιώτες από «ορθόδοξους Αλβανούς''»'', σε δικούς του, αναφέρει κατά γράμμα. Αναφερόταν οργισμένος στο πώς οι Σουλιώτες προκάλεσαν την επίθεση του Αλή πασά, το 1789, επειδή θεωρούσαν τους εαυτούς τους Χριστιανούς Έλληνες, ενώ έγιναν και πολιτικά εργαλεία της [[Ρωσία]]ς.<ref>Ανάργυρος Φαγκρίδας (σελ. 25).</ref> Μετά από την πρώτη του επαφή με τους Σουλιώτες, ο Byron (Λόρδος Βύρων) περιγράφει τους Σουλιώτες ως «κακότροπους [[Ρωμιοί|Ρωμιούς]] που μιλούν λίγα Ιλλυρικά».<ref>[https://petercochran.files.wordpress.com/2010/06/byron-and-hobhouse-11.pdf Byron, επιστολή προς τον John Hobhouse, 2 Νοεμ. 1811, σελ. 55.]: “… The Suliotes are villainous Romans & speak little Illyric.”</ref> O [[Γουίλιαμ Μάρτιν Ληκ]] γράφει ότι «οι Σουλιώτες δεν ήταν Έλληνες αλλά Αλβανοί Χριστιανοί. Χρησιμοποιούσαν πάντοτε την Αλβανική γλώσσα ιδιωτικά, αλλά, κατοικώντας στα όρια, όλοι οι άνδρες και πολλές από τις γυναίκες μπορούσαν να μιλήσουν ελληνικά. Τα περισσότερα μέρη στο Σούλι και στον περίγυρό του είχαν δυο ονομασίες, μία ελληνική και μία αλβανική».<ref>''[https://books.google.com/books?id=UOYGAAAAQAAJ&pg=PA414 Researches in Greece]'', σελ. 414: "The Suliotes were not Greeks but Albanian Christians. They always used the Albanian language at home; but being borderers, all the men and many of the women could speak Greek. Most of the places at Suli and in the neighbourhood had two names, one Greek and the other Albanian."</ref> Ως αποτέλεσμα της ποιητικής ανάπλασης της Αλβανίας από τον [[Μπάιρον]] ως ενός «άγριου» τοπίου στο ''Προσκύνημα του αρχοντόπουλου Χάρολντ'' καταγράφηκαν μία σειρά αναπαραστάσεις των ήδη γνωστών ως ανίκητων πολεμιστών Σουλιωτών σε ταξιδιωτικά ημερολόγια των αρχών του 19ου αιώνα. Μία από τις πιο εντυπωσιακές εικόνες ήταν μία υδατογραφία, δημιούργημα του Βρετανού αρχιτέκτονα [[Τσαρλς Ρόμπερτ Κόκρελ]], που, μετά το θάνατό του δημιουργού της, ενσωματώθηκε το 1820 σε περιηγητικό βιβλίο του [[Τόμας Χιουζ]]. Η παράσταση αυτή πάνοπλων Σουλιωτών σε ένα άγριο τοπίο απέδωσε συνοπτικά τα χαρακτηριστικά της επιδεξιότητας και της εγρήγορσης των ορεσίβιων πολεμιστών, με αποτέλεσμα να αναπαραχθεί μαζικά στην Ευρώπη το 19ο αιώνα, εικονοποιώντας τη ρομαντική [[οριενταλισμός|οριενταλιστική]] θεώρησή του άγριου και ταυτόχρονα ηρωικού Άλλου.<ref name="Cockerell"/>