Θεοφάνης Τάσης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Αφαίρεση προβληματικού αρχείου από https://armosbooks.gr/shop/authors/ellines-sigrafis/tasis-theofanis/ |
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
||
Γραμμή 1:
{{πηγές|16|07|2021}}
[[Αρχείο:Θεοφάνης Τάσης.jpg|μικρογραφία|Θεογφάνης Τάσης]]
Ο Θεοφάνης Τάσης είναι Έλληνας φιλόσοφος. Διδάσκει Σύγχρονη Πρακτική Φιλοσοφία στο Alpen-Adria Universität στην Αυστρία και είναι επισκέπτης καθηγητής στο Universität St. Gallen στην Ελβετία. Διετέλεσε Stanley J. Seeger Fellow στο Πανεπιστήμιο του Princeton, Marie Curie Fellow στο Université Saint-Louis στις Βρυξέλλες και Erasmus Fellow στο Freie Universität Berlin. Το μεταφραστικό του έργο περιλαμβάνει βιβλία των Martin Heidegger, John Stewart Mill, Αλέξανδρου Νεχαμά και Roberto Mangabeira Unger. Η έρευνά του αφορά την σχέση πολιτικής, ηθικής και ψηφιακής τεχνολογίας με επίκεντρο τις έννοιες εικόνα, τέχνη του βίου, ανθρώπινη αναβάθμιση και θνητότητα.
== Βιογραφικό ==
Ο Θεοφάνης Τάσης γεννήθηκε το 1976 στο [[Μόναχο]] από εργάτες γονείς όπου και μεγάλωσε. Είναι πτυχιούχος του τμήματος Φυσικής του [[Πανεπιστήμιο Κρήτης|Πανεπιστημίου Κρήτης]] και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στην Φιλοσοφία του ιδίου πανεπιστήμιου. Ολοκλήρωσε την διδακτορική του διατριβή το 2007 στο [https://www.fu-berlin.de/en/index.html Freie Universität Berlin] υπό την επίβλεψη των Gunther Gebauer και Frieder Otto Wolf με άριστα μετ’ επαίνου (summa cum laude).
== Φιλοσοφία ==
Ο Τάσης ονομάζει εικονιστική κοινωνία την παρούσα μορφή της νεωτερικότητας, η οποία έχει ως κεντρικό γνώρισμα την κυριαρχία της εικόνας σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες και την βαθμιαία εξεικόνιση του βίου. Στην εξεικόνιση ελλοχεύει ο κίνδυνος απανθρώπισης του υποκειμένου διότι η σχέση με τον εαυτό βιώνεται πλέον κυρίως ως σχέση ξένωσης με την ψηφιακή εικόνα εαυτού καθώς οι κοινωνικές σχέσεις μετατρέπονται σε σχέσεις μεταξύ ψηφιακών εικόνων εαυτού οι οποίες ρυθμίζονται από αλγορίθμους. Σύμφωνα με τον Τάση στην εικονιστική κοινωνία η πληθωριστική ελευθερία νοηματοδοτείται ως αγώνας για την ορατότητα της εικόνας εαυτού έτσι ώστε η προσοχή και η συγκίνηση να καθίστανται κεντρικά αγαθά τα οποία διεκδικούνται μέσω της επιδίωξης από μέρους του εικονιστικού υποκειμένου της αυθεντικότητας. Ο Τάσης αναπτύσσει έναν ψηφιακό ανθρωπισμό ως πρόταγμα αυτογνωσίας εντός της εικονιστικής κοινωνίας το οποίο διερευνά τι συνιστά την ανθρωπινότητα, υπερασπιζόμενος μια σχετική ή, ίσως και, την ύστατη αυτονομία του ανθρώπου τόσο έναντι των αλγορίθμων όσο και έναντι της ψηφιακής εικόνας εαυτού. Ο Τάσης προασπίζει έναν ψηφιακό ανθρωπισμό ικανό να εμπνεύσει πολιτικές του βίου οι οποίες προσφέρουν τρόπους διαχείρισης της πληθωριστικής ελευθερίας, όπως επίσης πρακτικές αντίστασης στην ευκολία και δυνατότητες επιμέλειας της εικόνας εαυτού, ώστε να μην απωλέσουμε την αυτονομία και την ανθρωπινότητά μας. Για τον Τάση ένας ψηφιακός ανθρωπισμός προκρίνει μέσω της διαύγασης της εμπειρίας, των παθών και των επιθυμιών, αλλά επίσης της διερώτησης των σχέσεων εξουσίας μια ποιοτικά διαφορετική αυτογνωσία από την γνώση του εαυτού που προσφέρουν οι αλγόριθμοι με βάση την επεξεργασία δεδομένων. Καλλιεργεί τον στοχασμό επί του νοήματος, δηλαδή, του τρόπου που θα βιωθεί και του περιεχομένου το οποίο θα δοθεί στην ζωή. Επιτρέπει όχι μόνο τον αναστοχασμό του εαυτού και την εξέταση της ψηφιακής εικόνας εαυτού, αλλά επίσης την κριτική θεώρηση των διαρκών αξιολογήσεών της είτε στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης είτε σε ποικίλες εργασιακές ψηφιακές πλατφόρμες. Επιπλέον, συνεισφέρει στην φρόνιμη χρήση των προσωπικών δεδομένων ενδυναμώνοντας παράλληλα την κρίση, άρα και την ελευθερία. Ένας ψηφιακός ανθρωπισμός, υποστηρίζει ο Τάσης, δεν υπερασπίζεται μόνο την αυτονομία του υποκειμένου τόσο ως προς τους αλγορίθμους όσο επίσης ως προς την εικόνα εαυτού, αλλά ταυτόχρονα συνιστά άμυνα έναντι του εκφυλισμού της δημοκρατίας σε εικονοκρατία, δηλαδή, σ’ ένα καθεστώς του φαίνεσθαι όπου η ψηφιακή εικόνα προσώπων, γεγονότων και πράξεων θα είναι όχι απλώς σημαντικότερη από το εικονιζόμενο, αλλά θα το έχει, εν πολλοίς, αντικαταστήσει. Τέλος, ο Τάσης αναπτύσσει με βάση τον ψηφιακό ανθρωπισμό μια κριτική στον υπερανθρωπισμό και στον τεχνικό μετανθρωπισμό απορρίπτοντας την ριζική ανθρώπινη ανάβαθμιση επειδή θέτει σε κίνδυνο την ανθρωπινότητα και την συνέχεια της ανθρωπότητας με την παρούσα μορφή.
'''2.1 Πολιτικές του Βίου'''
Με τον όρο πολιτικές του βίου, οι οποίες αφορούν τόσο την ιδιωτική όσο και την δημόσια σφαίρα, ο Τάσης περιγράφει ένα σύνολο εργασιών, οι οποίες επιτρέπουν την ρητή διαμόρφωση της ζωής σε βίο. Να διαμορφωθεί η ζωή ως βίος σημαίνει την δημιουργία της ως έργου με την μορφή μιας συνολικής εικόνας ή μιας συνεκτικής αφήγησης. Όσον αφορά το υποκείμενο, η ρητή διαμόρφωση της ζωής σε βίο συντελείται μέσω της αυτοδημιουργίας του, η οποία αποτελεί έργο μιας επιμέλειας εαυτού. Οι πολιτικές του βίου εκφράζονται στην δημιουργία μορφών διακυβέρνησης του εαυτού, της επικοινωνίας με τον άλλο, δηλαδή πρακτικών του έρωτα, της φιλίας, της συνεργασίας, της οικογένειας, όπως επίσης στην δημιουργία μορφών συμμετοχής στην δημόσια σφαίρα για την δημοκρατική άσκηση της εξουσίας, με στόχο την εκδίπλωση της φαντασίας για την ελεύθερη διάπλαση και νοηματοδότηση του ατομικού βίου και της κοινωνικής συμβίωσης. Κεντρικό χαρακτηριστικό των πολιτικών του βίου είναι η διαύγαση των σχέσεων εξουσίας και η αμφισβήτηση των θεσμών της εικονιστικής κοινωνίας. Η κριτική λειτουργία των πολιτικών του βίου έγκειται στην αποκάλυψη των μηχανισμών μέσω των οποίων οι άνθρωποι νομίζουν ότι βιώνουν και εργάζονται, ενώ στην πραγματικότητα κυρίως ζουν, δηλαδή μοχθούν, ενδυναμώνοντας παράλληλα την ικανότητα επιμέλειας εαυτού και αυτοδημιουργίας τους.
'''2.2 Επιμέλεια εαυτού'''
Ως επιμέλεια εαυτού ο Τάσης ορίζει την δημιουργία και την καλλιέργεια στάσεων μέσω ασκήσεων έναντι των ηδονών, της μοναξιάς, του έρωτα, της εξουσίας και του θανάτου, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν το σώμα. Η επιμέλεια εαυτού συντελείται εντός σφαιρών όπου ασκούνται δυνάμεις αλληλεπίδρασης μεταξύ υποκειμένων ή υποκειμένων και θεσμών. Σύμφωνα με τον Τάση ζητούμενο είναι πλέον μια εικονιστική επιμέλεια εαυτού η οποία να περιλαμβάνει την καλλιέργεια σχέσεων με τους άλλους, όπως και με τον εαυτό μας τόσο στην ψηφιακή όσο και στην φυσική πραγματικότητα. Αφορά όχι μόνο τον ενσώματο εαυτό, την φιλία, την οικογένεια, την εξουσία, τον χρόνο και την θνητότητα, αλλά επίσης την ψηφιακή εικόνα. Στα χαρακτηριστικά συστατικά της εικονιστικής επιμέλειας εαυτού συγκαταλέγονται τόσο η ειρωνεία ως τέχνη της αποστασιοποίησης από τον εαυτό, την εικόνα και τα πράγματα όσο και η φρόνηση ως ικανότητα αυτοπεριορισμού ως προς τα πάθη και το πράττειν. Η επιμέλεια εαυτού εμπεριέχει μια τάση αμφισβήτησης των αλγορίθμων δεδομένων (data algorithms) όπως επίσης μια επιφυλακτικότητα ως προς την ισχύ και την αισιοδοξία που αυτή γεννά, μια διάθεση επανεξέτασης των πεποιθήσεων ώστε να μην παγιώνονται ως δόγματα και συνήθειες. Για τον Τάση περιλαμβάνει επίσης την κριτική διερώτηση των θεσμών και των κυρίαρχων νοημάτων ώστε ν' αναγνωρίζεται η ενδεχομενικότητα της κοινωνικής πραγματικότητας, αλλά και η λειτουργία της ισχύος στην καθημερινότητα, στις συνήθειες και τις προτιμήσεις. Με αυτό τον τρόπο η επιμέλεια του εαυτού ενδόμυχα τείνει να εξισορροπεί την εξουσία που υφίσταται το εικονιστικό υποκείμενο από τους άλλους, ενώ ενισχύει τις δυνατότητες αντίστασης εντός ιεραρχικών σχέσεων ισχύος. Ο Τάσης υποστηρίζει ότι χάρη στην επιμέλεια εαυτού το εικονιστικό υποκείμενο αποκτά μια αυτοάμυνα ενάντια στις διαδικασίες εξεικόνισης, που μετατρέπουν αρχικά τους πολίτες σε ιδιώτες- καταναλωτές αγαθών και τρόπων ζωής και ακολούθως σε εικόνες στην ψηφιακή σφαίρα του διαδικτύου.
'''2.3 Εικονιστική κοινωνία και εικονιστικό υποκείμενο'''
Σύμφωνα με τον Τάση η εικονιστική κοινωνία χαρακτηρίζεται από την ανάδυση ενός καινοφανούς τρόπου παραγωγής και διακίνησης εικόνων, μέσω της ψηφιοποίησης, ο οποίος τείνει στην εξαΰλωση των αγαθών (π.χ. εξουσία, πλούτος, πληροφορία) και των σχέσεων (διαπροσωπικών, οικονομικών και πολιτικών) η αρχιτεκτονική, το περιεχόμενο και η εγγύτητα των οποίων προσδιορίζονται ολοένα περισσότερο από αλγορίθμους. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες εξεικονίζονται και η πραγματικότητα γίνεται υβριδική δηλαδή ταυτόχρονα φυσική και ψηφιακή. Η εικονιστική κοινωνία συγκροτείται ως ένα υπερδίκτυο αγαθών, τόπων, πρακτικών, αξιών, συμφερόντων, θεσμών, υποκειμένων και συλλογικοτήτων. Αποτελείται από μια πληθώρα επιμέρους δικτύων που ετεροκαθορίζονται μεταξύ τους σε πολύπλοκες και ρευστές σχέσεις οι οποίες δεν προσδιορίζονται επακριβώς διατηρώντας μια ασάφεια ως προϋπόθεση για την λειτουργία τους. Το δίκτυο της πολιτικής, το δίκτυο της οικονομίας, το δίκτυο της δικαιοσύνης, το δίκτυο της θρησκείας, το δίκτυο της τέχνης, το δίκτυο της επιστήμης και το δίκτυο των ΜΜΕ, για να ονομάσουμε ορισμένα, διασυνδέονται μεταξύ τους αποτελούμενα συγχρόνως από υποδίκτυα με αντίστοιχα πολυσύνθετες και ρευστές σχέσεις μεταξύ τους. Τα δίκτυα και τα υποδίκτυα δεν είναι δυνατόν να περιγραφούν εξαντλητικά με βάση τις λειτουργίες που επιτελούν καθώς αλληλεπιδρούν διαρκώς μεταξύ τους με τέτοιον τρόπο μέσω του διαδικτύου ώστε ένας ριζικός διαχωρισμός τους να είναι ανέφικτος.
Στην εικονιστική κοινωνία οι κοινωνικές σχέσεις ψηφιοποιούνται σε σχέσεις μεταξύ εικόνων εαυτού οι οποίες τις υποκαθιστούν. Τις υποκαθιστούν, διότι οι εικόνες εαυτού αυτονομούνται. Δεν χρησιμοποιεί το εικονιστικό υποκείμενο την εικόνα εαυτού ως μέσο ικανοποίησης των αναγκών του, αλλά η εικόνα εαυτού χρησιμοποιεί το εικονιστικό υποκείμενο για την διαιώνισή της. Καθώς η επιμέλεια εαυτού υποβαθμίζεται σε επιμέλεια της εικόνας εαυτού το εικονιστικό υποκείμενο αποξενώνεται από τον εαυτό, δηλαδή από το σώμα του, το σώμα του άλλου και την φύση. Η εικονιστική κοινωνία είναι αλλοτριωτική στο βαθμό που η εξεικόνιση μεταλλάσσει ανθρώπινες ιδιότητες, σχέσεις και πράξεις σε ιδιότητες, σχέσεις και πράξεις μεταξύ ψηφιακών εικόνων. Με άλλα λόγια όσο τα πρόσωπα εξεικονίζονται, δηλαδή, εν πολλοίς, απανθρωπίζονται, οι ψηφιακές εικόνες προσωποποιούνται. Μετατρέπονται σε είδωλα, δηλαδή αυτονομούνται, καθώς επενδύονται με μια ισχύ που δεν διαθέτουν καθαυτές και η οποία πηγάζει από το εικονιστικό υποκείμενο. Η ειδωλολατρεία δεν συνιστά ιδεολογική ψευδαίσθηση ή ψυχική παραίσθηση, αλλά τρόπο ύπαρξης, ο οποίος αντανακλά την εξεικόνιση της κοινωνικής πραγματικότητας, ενός αποπροσωποποιημένου υποκειμένου. Η εξεικόνιση λειτουργεί σ’ έναν βαθμό αντισταθμιστικά στον θρυμματισμό κοινά αποδεκτών νοημάτων για την δημιουργία κοινωνικής ταυτότητας και τρόπων ζωής.
Ο Τάσης πιστεύει ότι το εικονιστικό υποκείμενο συνιστά έναν καινοφανή ανθρωπότυπο που ενδέχεται μελλοντικώς ν’ αποτελέσει την βάση για ένα νέο ανθρώπινο είδος καθώς η ψηφιακή και η φυσική πραγματικότητα θα συνυφαίνονται ολοένα τείνοντας να καταστούν αδιαχώριστες. Συνυφαίνονται έτσι ώστε το εικονιστικό υποκείμενο θα αλληλοεπιδρά σε αυξανόμενο βαθμό με ψηφιακά αντικείμενα ή/και ολογράμματα στην φυσική πραγματικότητα όσο και ότι οι διυποκειμενικές σχέσεις θα διαμεσολαβούνται ισχυρότερα με την χρήση της τεχνικής.
'''2.4 Ψηφιακός ανθρωπισμός'''
Στην θεώρηση του Τάση ένας ψηφιακός ανθρωπισμός επιτρέπει στους πολίτες να καλλιεργούν και ν’ ασκούν την φαντασία ώστε να γίνονται οι ίδιοι επιμελητές στο περιεχόμενο του βίου τους και όχι εξειδικευμένοι αλγόριθμοι. Αυτό ίσως δεν επιλύει αυτομάτως τα προβλήματα στην καθημερινότητά τους, πόσο μάλλον τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα που τους απασχολούν, ωστόσο εξασφαλίζει μια πληρέστερη πραγμάτευσή τους τόσο στο ατομικό επίπεδο όσο και στην δημόσια διαβούλευση. Δεύτερον, οι ηθικές και πολιτικές προκλήσεις οι οποίες τίθενται στην εικονιστική κοινωνία δεν επιδέχονται επιστημονικές, άρα επίσης τεχνολογικές απαντήσεις λόγω της ιδιάζουσας φύσης τους. Ιδιάζουσα σημαίνει εδώ ότι τα ηθικά και πολιτικά προβλήματα είναι μη αλγοριθμικά, επειδή αφορούν νοήματα, συναισθήματα και επιθυμίες που αποτελούν τον εγγενώς αντιφατικό πυρήνα της ανθρωπινότητάς μας. Ακόμη και αν ήταν δυνατόν να προγραμματιστούν αλγόριθμοι ικανοί ν’ αναζητήσουν λύσεις γι’ αυτά εξαιρώντας τις επιθυμίες και τα συναισθήματά μας, δηλαδή λαμβάνοντας υπόψιν αποκλειστικά τα συμφέροντά μας, τόσο ως προσώπων όσο και για την εκάστοτε κοινωνία ή την ανθρωπότητα συνολικά, θα αποτύγχαναν, διότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με βεβαιότητα ποια είναι τα συμφέροντα μας είτε επειδή αυτά ενδέχεται ν’ αλλάξουν είτε επειδή συγκρούονται μεταξύ τους ή απλώς λόγω άγνοιας. Επιπλέον, τα συμφέροντα δεν μπορούν να διαχωριστούν από τα συναισθήματα και τις επιθυμίες μας. Μερικές φορές εναρμονίζονται με αυτά και άλλες φορές αντιτίθενται προς αυτά. Αλλά ακόμη και αν ήταν με κάποιο τρόπο εφικτό να προγραμματιστούν αλγόριθμοι συμπεριλαμβάνοντας ηθικές και δημοκρατικές αξίες δεν θα μπορούσαμε να γνωρίζουμε εκ των προτέρων πώς θα τις εφάρμοζαν σε συγκεκριμένες περιστάσεις. Εδώ η χρησιμότητα ενός ψηφιακού ανθρωπισμού, για τον Τάση, έγκειται στο ότι εξοπλίζει πνευματικά τους πολίτες προκειμένου ν’ αντιμετωπίσουν τα ηθικά και πολιτικά ζητήματα δημιουργικότερα. Αν και δεν υπόσχεται οριστικές απαντήσεις ούτε εγγυάται την επίλυσή τους, εντούτοις εμπλουτίζει τον ατομικό και κοινωνικό βίο καθιστώντας τον ανθρωπινότερο.
Ένας ψηφιακός ανθρωπισμός είναι δυνατόν να εμπνεύσει πολιτικές του βίου οι οποίες προσφέρουν τρόπους διαχείρισης της πληθωριστικής ελευθερίας, όπως επίσης πρακτικές αντίστασης στην ευκολία και δυνατότητες επιμέλειας της εικόνας εαυτού, ώστε να μην απωλέσουμε την αυτονομία μαζί με, ίσως εν τέλει, την ανθρωπινότητά μας. Προκρίνει μέσω της διαύγασης της εμπειρίας, των παθών και των επιθυμιών, αλλά επίσης της διερώτησης των σχέσεων εξουσίας μια ποιοτικά διαφορετική αυτογνωσία από την γνώση του εαυτού που προσφέρουν οι αλγόριθμοι με βάση την επεξεργασία δεδομένων. Καλλιεργεί τον στοχασμό επί του νοήματος, δηλαδή, του τρόπου που θα βιωθεί και του περιεχομένου που θα δοθεί στην ζωή. Επιτρέπει όχι μόνο τον αναστοχασμό του εαυτού και την εξέταση της ψηφιακής εικόνας εαυτού, αλλά επίσης την κριτική θεώρηση των διαρκών αξιολογήσεών της είτε στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης είτε σε ποικίλες εργασιακές ψηφιακές πλατφόρμες. Ένας ψηφιακός ανθρωπισμός δεν υπερασπίζεται μόνο την αυτονομία του υποκειμένου τόσο ως προς τους αλγορίθμους όσο επίσης ως προς την εικόνα εαυτού, αλλά ταυτόχρονα συνιστά άμυνα έναντι του εκφυλισμού της δημοκρατίας σε εικονοκρατία, δηλαδή, σ’ ένα καθεστώς του φαίνεσθαι όπου η ψηφιακή εικόνα προσώπων, γεγονότων και πράξεων θα είναι όχι απλώς σημαντικότερη από το εικονιζόμενο, αλλά θα το έχει, εν πολλοίς, αντικαταστήσει. ένας ψηφιακός ανθρωπισμός παρέχει πολύτιμα εφόδια αντίστασης σε μια πιθανή εξέλιξη της εικονιστικής κοινωνίας σε εικονοκρατία λειτουργώντας, μέχρι ενός σημείου, χειραφετητικά κυρίως με τους ακόλουθους τρεις τρόπους: Πρώτον, ενδυναμώνοντας την αυτογνωσία και την επιμέλεια εαυτού του εικονιστικού υποκειμένου, όπως επίσης την διερώτηση της σχέσης μεταξύ φυσικής και ψηφιακής πραγματικότητας. Δεύτερον, συμβάλλοντας στο πλαίσιο της επιμέλειας εαυτού σε μια πνευματική αυτοάμυνα των πολιτών έναντι της χειραγώγησης του θυμικού τους με βάση την διαύγαση των παθών και στόχο την νηφάλια διαχείρισή τους. Τρίτον, αμφισβητώντας τις νέες ψηφιακές σχέσεις εξουσίας ιδίως μεταξύ ανθρώπων και αλγορίθμων με βλέψη την διαφύλαξη και την εμβάθυνση της ανθρωπινότητάς μας. Τέλος, ο ψηφιακός ανθρωπισμός αντιτίθεται στην ριζική ανθρώπινη αναβάθμιση υπερασπιζόμενος την ανθρωπινότητα και την συνέχεια της ανθρωπότητας με την παρούσα μορφή τους.
== Έργα ==
| |||