Βυζαντινο-Σελτζουκικοί Πόλεμοι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

== Αρχικές συγκρούσεις: 1064–1071 ==

[[Αρχείο:AlpArslan.PNG|αριστερά|μικρογραφία| Ο Αλπ Αρσλάν οδήγησε τους Σελτζούκους Τούρκους στη νίκη εναντίον των Βυζαντινών το 1071.]]

Από τις αρχές του 11ου αι., οι Σελτζούκοι Τούρκοι από την κεντρική Ασία επεκτείνοντο προς τα δυτικά, <ref>Brett, Michael (2006). "[https://erenow.net/postclassical/crusades/826.php Saljūqs]". In ''The Crusades - An Encyclopedia''. pp. 1064-1068.</ref> νικώντας διάφορες αραβικά τμήματα στρατού και καταλαμβάνοντας τη βάση ισχύος του χαλιφάτου Αβασιδών στη Βαγδάτη. <ref>[[Clifford Edmund Bosworth|C. Edmund Bosworth]], "[https://iranicaonline.org/articles/abbasid-caliphate Abbasic Caliphate]". ''Encyclopædia Iranica'', Vol. I, Fasc. 1, pp. 89-95.</ref> Ταυτόχρονα, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε μερικά κέρδη στην [[Έδεσσα Μεσοποταμίας|Έδεσσα]] και τη Συρία. Το 1067 οι Σελτζούκοι Τούρκοι εισέβαλαν στη Μικρά Ασία, επιτέθηκαν στην [[Καισάρεια (Καππαδοκία)|Καισάρεια]] και το 1069 στο [[Ικόνιο]]. <ref>{{Harvnb|Sherrard|1966}}.</ref> Μία Βυζαντινή αντεπίθεση το 1069 έδιωξε τους Σελτζούκους Τούρκους από αυτά τα εδάφη. Περαιτέρω επιθέσεις του Βυζαντινού στρατού οδήγησαν τους Τούρκους πίσω στον [[Ευφράτης|Ευφράτη]]. <ref>El-Azhari, T. Kamal (1997). [http://menadoc.bibliothek.uni-halle.de/iud/content/structure/1159713 The Saljūqs of Syria: during the Crusades, 463-549 A.H./1070-1154 A.D]. Berlin: K. Schwarz.</ref>

 

== Τουρκικές κατακτήσεις: 1071–1096 ==

[[Αρχείο:Byzantium1081ADlightpurple-1-+Antioch.png|δεξιά|μικρογραφία| Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία το 1081. Τώρα η Αυτοκρατορία βρισκόταν σε οικονομική κρίση, σε μία εποχή που έπρεπε να επιβληθούν αυξημένοι φόροι σε μικρότερο πληθυσμό, για να αυξηθούν τα έσοδα για μεγαλύτερη άμυνα.]]

Μετά τον Μαντζικέρτ, οι Σελτζούκοι Τούρκοι επικεντρώθηκαν στα ανατολικά εδαφικά τους κέρδη, τα οποία απειλήθηκαν από τη δυναστεία των Φατιμιδών στην Αίγυπτο, αν και ο Αλπ Αρσλάν ενθάρρυνε άλλους συμμάχους Τούρκους και υποτελείς να εγκαταστήσουν [[Τουρκομανικά Εμιράτα|εμιράτα]] (beylik) στη Μικρά Ασία. <ref name=":3">[[Anthony Kaldellis|Kaldellis, Anthony]], ''[https://academic.oup.com/ehr/article-abstract/134/568/676/5419202?redirectedFrom=fulltext Streams of Gold, Rivers of Blood]: The Rise and Fall of Byzantium, 955 A.D. to the First Crusade.'' (Onassis Series in Hellenic Culture), Oxford University Press, 2017</ref> Πολλοί Βυζαντινοί εκείνη τη στιγμή δεν θεωρούσαν τη νίκη ως μία πλήρη καταστροφή και όταν οι Τούρκοι άρχισαν να καταλαμβάνουν την ύπαιθρο στη Μ. Ασία άρχισαν να φυλάσσουν και τις Βυζαντινές πόλεις, όχι ως ξένοι κατακτητές, αλλά ως μισθοφόροι που ζητήθηκαν από διάφορες βυζαντινές μερίδες: ένας Βυζαντινός Αυτοκράτορας έδωσε ακόμη και την άμυνα της πόλης της Νίκαιας στους εισβολείς Τούρκους το 1078. <ref>{{Cite web|url=http://www.deremilitari.org/resources/articles/markham.htm|title=The Battle of Manzikert: Military Disaster or Political Failure?|last=Markham|first=Paul|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070513082203/http://www.deremilitari.org/resources/articles/markham.htm <!--Added by H3llBot-->|archivedate=13 May 2007|accessdate=2007-05-19}}</ref>

 

 

Δυστυχώς για τον Αλέξιο Α΄ Κομνηνό, οι Βυζαντινοί δεν μπόρεσαν να επωφεληθούν πλήρως από αυτές τις κατακτήσεις, με την Καισάρεια να επιστρέφει στους Σελτζούκους ως μέρος του [[Σουλτανάτο του Ρουμ|σουλτανάτου της Ρουμ]] μαζί με αρκετές άλλες πόλεις όπως το Ικόνιο, η μελλοντική πρωτεύουσα των Σελτζούκων Τούρκων. Ωστόσο, σε μία εκστρατεία το 1097 ο κουνιάδος του Αλεξίου Α΄ [[Ιωάννης Δούκας (μέγας δουξ)|Ιωάννης Δούκας]] ''μέγας δούκας'' (ναύαρχος), οδήγησε τόσο τις χερσαίες όσο και τις θαλάσσιες δυνάμεις, που επανέφεραν τον σταθερό Βυζαντινό έλεγχο στην ακτογραμμή του Αιγαίου και σε πολλές εσωτερικές περιοχές της δυτικής [[Μικρά Ασία|Ανατολίας]], ανακτώντας πόλεις όπως η Σμύρνη, η [[Έφεσος]], οι [[Σάρδεις]], η Φιλαδέλφεια, η [[Λαοδίκεια η Φρυγική|Λαοδίκεια]] και το [[Φρούριο Χώμα|Χώμα]] από τους αποδυναμωμένους Τούρκους. <ref>Angold, Michael (1984). ''The Byzantine Empire 1025–1204''. Longman, Harlow Essex. p.150</ref>

[[Αρχείο:SiegeofAntioch.jpeg|δεξιά|μικρογραφία| Μια απεικόνιση της πολιορκίας της Αντιόχειας του 15ου αι., με στρατιώτες να αναχρονιστικά δείχνουν να φοράνε απλό θώρακα σε αντίθεση με την αλυσιδωτή πανοπλία.]]

Μετά τις νίκες τους, οι Σταυροφόροι [[Πολιορκία της Αντιόχειας|πολιόρκησαν την Αντιόχεια,]] μία πόλη υπό Σελτζούκικη κατοχή. Η πολιορκία σηματοδότησε το τέλος της βοήθειας των Σταυροφόρων στους Βυζαντινούς λόγω της προσποίησης του [[Στέφανος Β΄ του Μπλουά|Στεφάνου του Μπλουά]]. [[Κερμπογκά|Ο Κερμπογκά,]] ο Σελτζούκος κυβερνήτης της [[Μοσούλη|Μοσούλης]], είχε έναν τεράστιο στρατό 75.000 ανδρών, που είχε σταλεί για να ανακουφίσει την Αντιόχεια. Η ανεπιτυχής πολιορκία του στην Έδεσσα (μία πόλη που είχε πέσει πρόσφατα στους Σταυροφόρους) επέτρεψε στους Σταυροφόρους να καταλάβουν την Αντιόχεια στις 3 Ιουνίου 1098, <ref name="M42-43">{{Harvnb|Madden|2005}}.</ref> μία ημέρα πριν την άφιξη του Κερμπογκά. Παρ' όλα αυτά, τα στρατεύματα του Κερμπογκά κατάφεραν να παραβιάσουν την ακρόπολη, <ref name="M42-43" /> αλλά η εκεί θηριώδης και απελπισμένη μάχη επέτρεψε στους Σταυροφόρους να αποκρούσουν την επίθεσή του. Σε αυτό το σημείο, ένας από τους παρόντες Σταυροφόρους, ο Στέφανος του Μπλουά εγκατέλειψε και φτάνοντας στον Αλέξιο Α΄ Κομνηνό τον προειδοποίησε ότι οι Σταυροφόροι καταστράφηκαν και ο [[Κατάλογος Βυζαντινών Αυτοκρατόρων|Βυζαντινός Αυτοκράτορας]] αναγκάστηκε να γυρίσει πίσω.

 

 

== Βυζαντινή αντεπίθεση: 1118–1176 ==

Ο θάνατος του Αλεξίου Α΄ έφερε στην εξουσία τον [[Ιωάννης Β΄ Κομνηνός|Ιωάννη Β' Κομνηνό.]] Μέχρι τώρα, οι Σελτζούκοι Τούρκοι είχαν διασπαστεί και είχαν γίνει χαλαροί σύμμαχοι μεταξύ τους. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το σουλτανάτο του Ρουμ ήταν απασχολημένο να πολεμήσει τους πρώην συμμάχους του, τους [[Δανισμενδίδες|Δανισμενδίδες Τούρκους]]. Ο Ιωάννης Β΄ ήταν σε θέση να το χρησιμοποιήσει προς όφελός του, και ανέλαβε μία σειρά εκστρατειών στην Ανατολία και τη Συρία. Ο Ιωάννης Β΄ κατέλαβε με επιτυχία τις νότιες ακτές της Μ. Ασίας μέχρι την Αντιόχεια, νίκησε την προσπάθεια της οικογένειας Γαβρά να σχηματίσει αποσχιστική επικράτεια στην Τραπεζούντα και ανακατέλαβε την πατρογονική κατοικία της οικογένειας των Κομνηνών στην Κασταμονή. Παρ' όλα αυτά, η τουρκική αντίσταση ήταν ισχυρή και ο Ιωάννης Β΄ δεν κατέλαβε την πρωτεύουσα των Σελτζούκων Ικόνιο, ούτε πραγματοποιήθηκαν όλες οι κατακτήσεις του. Η πόλη της Γάγγρας -που είχε καταληφθεί από τον Ιωάννη Β΄ τη δεκαετία του 1130- χάθηκε ξανά, καθώς ο Αυτοκράτορας την είχε αφήσει με μία φρουρά από μόλις 2.000 άνδρες.

 

Ο Ιωάννης Β΄ ξόδεψε αρκετό χρόνο και προσπάθεια σε μία σειρά εκστρατειών στη Συρία, που τόνισαν την κυριαρχία του στα τοπικά βασίλεια των Σταυροφόρων, ειδικά στην Έδεσσα και την Αντιόχεια, αλλά δεν κατέληξαν σε μακροπρόθεσμα εδαφικά κέρδη για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ο Αυτοκράτορας όντως ενίσχυσε τον Βυζαντινό στρατό επιστρατεύοντας νέα τμήματα και ιδρύοντας νέα κάστρα, οχυρώσεις και στρατόπεδα εκπαίδευσης στη Βυζαντινή επικράτεια. Ωστόσο το μέγεθος των ποσών που δαπανήθηκε στις εκστρατείες του στη Συρία ήταν πολύ μεγαλύτερη από ό,τι στη Μ. Ασία, υποδηλώνοντας ότι ο Ιωάννης θεωρούσε το κύρος πιο σημαντικό από τη μακροχρόνια κατάκτηση. Το 1143 ένα μοιραίο κυνηγετικό ατύχημα στον Αυτοκράτορα Ιωάννη έπαυσε την ευκαιρία των Βυζαντινών να επιτύχουν περαιτέρω πρόοδο. <ref>Morris, Rosemary (2006). "[https://erenow.net/postclassical/crusades/513.php John II Komnenos (1087-1143)]". In ''The Crusades - An Encyclopedia''. pp. 687-688.</ref>

 

 

Προς το παρόν, η πολιτική του Μανουήλ Β΄ δεν ήταν άξια, καθώς ο Αυτοκράτορας καθιέρωσε ειρηνική συνύπαρξη με τον σουλτάνο και ξεκίνησε μέτρα όπως να επιτρέψει στους Τουρκμένιους να πληρώσουν για βοσκότοπους στη Βυζαντινή γη, τα οποία σαφώς αποσκοπούσαν στην αποτροπή επιδρομών. Η καθιέρωση του θέματος Νεόκαστρα στο βόρειο τμήμα της ακτής του Αιγαίου κοντά στην Πέργαμο επαινέθηκε επίσης από τον Χωνιάτη. Ωστόσο, όταν ο Κιλιτζ Αρσλάν Β΄ αρνήθηκε να παραδώσει την πόλη Σίβας, κάτι που ήταν υποχρεωμένο να κάνει βάσει προηγούμενης συμφωνίας με τον Μανουήλ Α΄, ο Αυτοκράτορας κήρυξε τον πόλεμο το 1176 και οδήγησε έναν πολύ μεγάλο στρατό, που εκτιμάται σε περίπου 30.000 άνδρες στο έδαφος των Σελτζούκων με σκοπό για την κατάληψη της πρωτεύουσάς του Ικόνιο. Ωστόσο, η Βυζαντινή δύναμη έπεσε σε ενέδρα σε ορεινό πέρασμα με επακόλουθες μεγάλες απώλειες και από τις δύο πλευρές. Αυτή η συμπλοκή, η [[Μάχη του Μυριοκέφαλου|μάχη του Μυριοκεφάλου]], είχε ως αποτέλεσμα την εγκατάλειψη της Βυζαντινής εκστρατείας κατάκτησης. <ref>Baldwin, Marshall W. (1969). "[http://images.library.wisc.edu/History/EFacs/HistCrus/0001/0001/reference/history.crusone.i0034.pdf Chapter XIX. The Decline and Fall of Jerusalem, 1174-1189]". In Setton, Kenneth M.; Baldwin, Marshall W. (eds.). ''A History of the Crusades: Volume One. The First Hundred Years''. Madison: The University of Wisconsin Press. p. 594.</ref>

[[Αρχείο:Byzantium1173.JPG|δεξιά|μικρογραφία|300x300εσ| Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία (με κόκκινο χρώμα), το σουλτάνο του Ικονίου και τα τέσσερα εμιράτα το 1180. Λόγω της φύσης του πολέμου και του εδάφους, τα όρια παραβιάζοντο συνεχώς από επιδρομές και από τις δύο πλευρές.]]

Η μάχη ήταν τακτικά αναποφάσιστη, με τους δύο ηγέτες να αναζητούν ειρήνη. Μετά από αυτό, ο στρατός του Μανουήλ Α΄ συνέχισε να παλεύει με τους Τούρκους στη Μ. Ασία, νικώντας τους σε μία μικρότερη αλλά αναποφάσιστη μάχη στην κοιλάδα του Μαιάνδρου. Ανεξάρτητα από αυτή τη μικρή ανάπαυλα, το Μυριοκέφαλο είχε πολύ πιο αποφασιστικές συνέπειες από ό,τι έδειχναν τα θύματα: δεν υπήρξε άλλη Βυζαντινή ανακατάληψη στη Μ. Ασία μετά το 1176, αφήνοντας τη διαδικασία που ξεκίνησε από τον Αλέξιο Α΄ στην καλύτερη περίπτωση ατελή. Για τους Σελτζούκους, η απόκτηση της επικράτειας των Δανισμενδιδών τους έδωσε μία νίκη, αν και για άλλη μία φορά οι Σελτζούκοι έπρεπε να αντιμετωπίσουν τις γειτονικές διαφορές, που οδήγησαν σε ειρηνευτική συνθήκη, όπως ζήτησαν και οι δύο ηγέτες. Σύμφωνα με τους όρους της συνθήκης, ο Μανουήλ Α΄ υποχρεώθηκε να απομακρύνει τους στρατούς και τις οχυρώσεις που ευρίσκοντο στο Δορύλαιο και στο Σύβλαιο.

 

== Κατάρρευση της αυτοκρατορίας των Σελτζούκων: 1194–1260 ==

Το 1194, ο Toγρούλ της Αυτοκρατορίας των Σελτζούκων ηττήθηκε από τον Tακάς, τον σάχη της αυτοκρατορίας των Χωβαρεσμίων και η επικράτεια των Σελτζούκων κατέρρευσε τελικά. Από την πρώην Σελτζουκική αυτοκρατορία, έμεινε μόνο το σουλτανάτο του Ρουμ στη Μ. Ασία. Καθώς η δυναστεία παρήκμασε στα μέσα του 13ου αι., οι Μογγόλοι εισέβαλαν στη Μ. Ασία τη δεκαετία του 1260 και τη χώρισαν σε μικρότερα πριγκιπάτα, που ονομάζοντο μπεηλίκια της Ανατολίας.

[[Αρχείο:131_Bataille_de_Malazgirt.jpg|δεξιά|μικρογραφία| Μια γαλλική απεικόνιση του Mαντζικέρτ του 15ου αι. (Παρίσι, BnF ms. Fr. 226, fol. 256r), χωρίς ακρίβεια στα όπλα, τις τακτικές ή τα ρούχα που φορούσαν οι μαχητές. Στα δεξιά, ο Αλπ Αρσλάν πατάει στον Ρωμανό Δ΄.]]

 

Αν και η Ανατολία ήταν υπό Ρωμαϊκή κυριαρχία για σχεδόν 1000 χρόνια, οι Σελτζούκοι ενοποίησαν γρήγορα τις κτήσεις τους. <ref>Andrew Peacock, "[https://iranicaonline.org/articles/saljuqs-iii Saljuqs of Rum]". ''Encyclopædia Iranica''. Online only. Updated 2010.</ref> Αυτό τους επέτρεψε να κρατήσουν τα εδάφη τους και έκανε ακόμη πιο δύσκολο για τους Βυζαντινούς, κατά την [[Κομνήνεια αποκατάσταση|αποκατάσταση]] των Κομνηνών, να τα ανακατακτήσουν. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ακόμη και όταν η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεν ήταν γεμάτη εμφύλιες διαφορές, δεν μπορούσε να νικήσει τους Σελτζούκους Τούρκους, οι οποίοι σπάνια επέτρεπαν στους Βυζαντινούς να εμπλέκονται πολεμικά μαζί τους, εξ ου και η αργή εκστρατεία του Ιωάννη Β΄.

 

 

== Περαιτέρω ανάγνωση ==

* {{Cite book|title=Traditions & Encounters a Global Perspective on the Past|first=Jerry H.|last=Bentley|first2=Herbert|last2=Ziegler|publisher=McGraw–Hill|isbn=0-07-295754-9|year=2006|edition=3rd|location=Boston}}

* {{Cite book|title=Pre-Ottoman Turkey: A General Survey of the Material and Spiritual Culture and History c.1071-1330|first=Claude|last=Cahen|publisher=Taplinger|year=1968|location=New York}}

* {{Cite journal|last=Sherrard|first=Philip|authorlink=Philip Sherrard|title=Great Ages of Man Byzantium|year=1966|publisher=Time-Life Books|location=New York}}

* {{Cite book|title=The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh through the Fifteenth Century|first=Speros|last=Vryonis|publisher=University of California|year=1971|location=Berkeley}}

[[Κατηγορία:Σουλτανάτο του Ρουμ]]

[[Κατηγορία:13ος αιώνας στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία]]

[[Κατηγορία:Συγκρούσεις του 12ου αιώνα]]

[[Κατηγορία:Συγκρούσεις του 11ου αιώνα]]