Απελευθέρωση της Αθήνας (1944): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Με τη λέξη '''Απελευθέρωση''' συνηθίζεται να χαρακτηρίζεται η εκκένωση της Ελληνικής πρωτεύουσας από τα [[Βέρμαχτ|γερμανικά στρατεύματα]], γεγονός που έλαβε χώρα στις [[12 Οκτωβρίου]] του [[1944]] και θεωρείται ως η επίσημη λήξη της [[γερμανική κατοχή|κατοχικής περιόδου]]. Σε αντίθεση, πάντως, με τις υπόλοιπες χώρες, στην Ελλάδα δεν εορτάζεται η απελευθέρωση, αλλά η έναρξη του [[Β' Παγκόσμιος Πόλεμος|πολέμου]] (''[[28 Οκτωβρίου|28η Οκτωβρίου]] [[1940]]''). Η ημερομηνία της Απελευθέρωσης περνά σχετικά απαρατήρητη.<ref>"''Μια ελληνική παραδοξότητα''", Τ. Κατσιμάρδος στο "''Έθνος της Κυριακής''" [[19 Οκτωβρίου]] [[2014]], "''ΙΣΤΟΡΙΑ, 70 χρόνια, Απελευθέρωση Αθήνας, η μεγάλη εβδομάδα 12-18 Οκτωβρίου 1944''", σελ. 64</ref>

 

 

Την ιστορική εκείνη ημέρα, ο Αθηναϊκός λαός παρακολούθησε την κατάθεση στεφάνου από τον επικεφαλής των αποχωρούντων Γερμανών μαζί με τον κατοχικό (διορισμένο) [[Δήμαρχος|δήμαρχο]] στο [[Μνημείο του άγνωστου στρατιώτη (Ελλάδα)|μνημείο του άγνωστου στρατιώτη]]. Όταν οι Γερμανοί εγκατέλειψαν το χώρο της [[Πλατεία Συντάγματος|Πλατείας Συντάγματος]], το πλήθος ποδοπάτησε το στεφάνι και στη συνέχεια εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι ξέσπασαν σε αλαλαγμούς χαράς, γιορτάζοντας τη μεγάλη στιγμή που περίμεναν να έλθει τριάμισι ολόκληρα χρόνια.

 

Μετά τη συμμαχική [[Απόβαση στη Νορμανδία]] στις [[6 Ιουνίου]] του [[1944]] και ενώ ο [[Κόκκινος Στρατός]] επέλαυνε προς τα [[Βαλκάνια]] είχε καταστεί σε όλους σαφές ότι η απελευθέρωση της [[Ελλάδα]]ς από τα [[Βέρμαχτ|ναζιστικά]] στρατεύματα [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|Κατοχής]] δε θα αργούσε. Βάσει των συμφωνιών της [[Καζέρτα]]ς και του [[Λίβανος|Λιβάνου]] οι ελληνικές [[Εθνική Αντίσταση|αντιστασιακές]] οργανώσεις και η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση είχαν έλθει σε κατ' αρχή συνεννόηση για το χειρισμό της κατάστασης μετά την αποχώρηση των γερμανών. Για το σκοπό αυτό έφτασαν μυστικά στο αεροδρόμιο της Νεράιδας ο [[Θεμιστοκλής Τσάτσος]], ο εκπρόσωπος του [[ΚΚΕ]] [[Γιάννης Ζέβγος]], ο στρατηγός [[Παυσανίας Κατσώτας]] και ο ταγματάρχης Οδυσσέας Παπαμαντέλος, προκειμένου να συντονίσουν τις απαιτούμενες ενέργειες για την ομαλή ανάληψη της εξουσίας. Στο πλαίσιο διαπραγματεύσεων πραγματοποιήθηκαν δυο κύριες συναντήσεις. Η πρώτη έλαβε χώρα στο [[Ψυχικό]] μεταξύ του επικεφαλής των γερμανικών δυνάμεων, στρατηγού της αεροπορίας, Χέλμουτ Φέλμι και του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού. Η γερμανική πλευρά υποσχέθηκε να απέχει από δολιοφθορές κατά των βασικών υποδομών της Αθήνας όπως το φράγμα της [[Λίμνη του Μαραθώνα|λίμνης του Μαραθώνα]], με αντάλλαγμα την ανεμπόδιστη αποχώρηση των μονάδων τους. Προς επίρρωση της συμφωνίας ο Φέλμι δημοσίευσε στον «''Ημερήσιο Τύπο''» (τη μοναδική εφημερίδα που κυκλοφορούσε στην Αθήνα εκείνη την εποχή) της [[20 Σεπτεμβρίου|20ης Σεπτεμβρίου]] 1944 μια ανακοίνωση όπου διαβεβαίωνε τους Αθηναίους πως καμία πράξη δολιοφθοράς δεν επρόκειτο να πραγματοποιηθεί εκ μέρους των γερμανικών στρατευμάτων, με την αυστηρή όμως προϋπόθεση-ειδοποίηση να μην ενοχληθούν. Ωστόσο, πριν λάβουν την εντολή εκκένωσης της πρωτεύουσας, οι [[Ες-Ες|S-S]] προχώρησαν στην εκτέλεση 72 ελλήνων πατριωτών στο [[Δαφνί Αττικής|Δαφνί]], ενώ εξόντωσαν και την ομάδα των συνεργατών τους διερμηνέων, προκειμένου να μην αποκαλυφθούν λεπτομέρειες των εγκληματικών τους πράξεων.

 

Τη συμφωνία μεταξύ των γερμανών και των ελληνικών αρχών αποδέχθηκαν σιωπηρά τόσο οι [[Τσώρτσιλ|βρετανοί]] όσο και το [[ΕΑΜ]] με την [[ΠΕΕΑ]]. Στις [[8 Οκτωβρίου]] το [[ΚΚΕ]] εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία αποδεχόταν πλήρως το σχέδιο που είχε συμφωνηθεί, προκρίνοντας την εθνική ομοψυχία.

 

 

Στις 15 Οκτώβρη 1944 (ημερομηνία κατά την οποία τα πρώτα βρετανικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στον Πειραιά) οργανώθηκε διαδήλωση από τις ''εθνικιστικές'' οργανώσεις η οποία χτυπήθηκε στη περιοχή της Ομόνοιας από οπαδούς του ΕΑΜ οι οποίοι λύντσαραν και προπηλάκισαν μέλη των εθνικιστικών οργανώσεων<ref>ΠΕΑΝ (1941-1945): Πανελλήνιος Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων Ευάνθης Χατζηβασιλείου Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 2004 σελ 256</ref>. Η απάντηση δεν άργησε να έρθει όταν μέλη διαδήλωσης του ΕΑΜ πυροβολήθηκαν με αποτέλεσμα δεκάδες νεκρούς και τραυματίες από ένοπλους που είχαν καταλύσει στα ξενοδοχεία της περιοχής<ref>[http://jahandrinos.blogspot.gr/2012/11/1944.html ''Αθήνα, Οκτώβριος 1944'']</ref>. Παρόλους τους νεκρους της η εαμική αντίδραση παρέμεινε στο πλαίσιο της καταγγελίας, χωρίς αντίποινα<ref>ΠΕΑΝ (1941-1945)...ό.π σελ 259</ref>. Από τα πυρά σκοτώθηκαν τουλάχιστον επτά μέλη εαμικών οργανώσεων και τραυματίστηκαν 82<ref>[http://tvxs.gr/news/san-simera/68-xronia-apo-tin-apeleytherosi-tis-athinas-toy-menelaoy-xaralampidi ''68 χρόνια από ό.π.'']</ref>. Το ΚΚΕ μέσω του Ζεβγού προσπάθησε και κατάφερε να αποφευχθούν οι αντεκδικήσεις των μελών του ΕΑΜ.

 

Στις [[18 Οκτωβρίου]] του 1944 έφτασε στην Αθήνα, μαζί με βρετανικές δυνάμεις υπό το στρατηγό Σκόμπυ και τους άνδρες του «Ιερού Λόχου» της Μέσης Ανατολής, ο πρωθυπουργός [[Γεώργιος Παπανδρέου]] με μέλη της κυβέρνησης και τους Σπηλιωτόπουλο, Ζέβγο οι οποίοι έσπευσαν στην Ακρόπολη υψώνοντας σε πανηγυρικό κλίμα τη γαλανόλευκη. Την ελληνική σημαία παρέδωσε στον πρωθυπουργό ο νέος δήμαρχος της, απελευθερωμένης πια, πόλης [[Αριστείδης Σκληρός]] παρουσία του βρετανού πρεσβευτή Λίπερ και του αντιναύαρχου Μάνσφιλντ. Αντίθετα, στις ανταρτικές δυνάμεις δεν επιτράπηκε η είσοδος στην πρωτεύουσα, πλην ενός μικρού τμήματος του 34ού συντάγματος του [[ΕΛΑΣ]] υπό τον λοχαγό [[Απόστολος Κοκμάδης|Απόστολο Κοκμάδη]] το οποίο παραστάθηκε συμβολικά στην τελετή. Εν συνεχεία η πομπή των επισήμων κατευθύνθηκε στη Μητρόπολη, όπου τελέσθηκε δοξολογία και ακολούθησε ο «''λόγος της Απελευθέρωσης''» από τον πρωθυπουργό. Αυτός εκφωνήθηκε από κτίριο της [[Πλατεία Συντάγματος|Πλατείας Συντάγματος]] προς ένα σχεδόν παραληρούν ακροατήριο, το οποίο κραύγαζε συνθήματα για «''λαοκρατία''», «''τιμωρία των δωσιλόγων''» κ.λ.π. Ο Παπανδρέου απέφυγε να εκδηλώσει τις σαφείς προθέσεις του επί του πολιτειακού ζητήματος.

 

Στις τρεις ημέρες που μεσολάβησαν μεταξύ της γερμανικής αποχώρησης και της άφιξης των πρώτων βρετανικών μονάδων στο λιμάνι του Πειραιά, στην Αθήνα την εξουσία ασκούσε «σκιωδώς» ο διοικητής της Αστυνομίας [[Άγγελος Έβερτ]], υπό την ανοχή των υπολοίπων παραγόντων. Το ΕΑΜ και το ΚΚΕ δεν εξεδήλωσαν την πρόθεση να καταλάβουν βίαια την ελληνική πρωτεύουσα (αν και διέθεταν τη στρατιωτική δυνατότητα για κάτι τέτοιο). Αντίθετα, υπάρχουν αποδείξεις<ref>«''Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης, 1940-1945''» Δοκίμιο, 7η έκδοση «''Σύγχρονη Εποχή''», σελ. 354</ref><ref>Μενέλαος Χαραλαμπίδης, "Δεκεμβριανά 1944, η Μάχη της Αθήνας", σελ. 32</ref> ότι ο βρετανικός παράγων, εκφρασμένος με την πολιτική του [[Ουίνστον Τσώρτσιλ]], επεδίωξε από πολύ πριν την διάσπαση των ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του, δηλαδή για να επιβάλλει στη μεταπολεμική Ελλάδα το καθεστώς της αρεσκείας του.{{πηγή}}

 

* [https://web.archive.org/web/20121113120640/http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1994/10/09101994.pdf «''12 Oκτωβρίου 1944: H μεγάλη ημέρα''»]

 

* [[:s:el:Ο_λόγος_της_απελευθερώσεως| Η ομιλία που εκφώνησε ο Γ. Παπανδρέου]] στο Σύνταγμα στις 18 Οκτωβρίου 1944, από τη Βικιθήκη.

 

 

<references />

 

[[Κατηγορία:Ιστορία της Ελλάδας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο]]