Βικιπαίδεια

Διόνυσος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
μ λατινικοί -> ελληνικοί χαρακτήρες, αντικατέστησε: O → Ο (2)
μ. επιμέλεια
Γραμμή 14:
Ο '''Διόνυσος''', επίσης ''Διώνυσος'', γιος του θεού [[Δίας (μυθολογία)|Δία]], ανήκει στις ελάσσονες πλην όμως σημαντικές [[θεός|θεότητες]] του [[ελληνική μυθολογία|αρχαιοελληνικού πανθέου]], καθώς η λατρεία του επηρέασε σημαντικά τα [[θρησκεία|θρησκευτικά]] δρώμενα της [[Αρχαία Ελλάδα|ελλαδικής επικράτειας]]. Παρόλο που δεν είναι ολύμπιος θεός και ο [[Όμηρος]] δείχνει να τον αγνοεί<ref>Παρόλο που η πρώτη φιλολογική μαρτυρία για τον Διόνυσο προέρχεται από τον Όμηρο, η μοναδικότητα του αποσπάσματος οδηγεί τους φιλόλογους στην υποψία ότι είναι μία μεταγενέστερη πρόσθεση τοπικής προέλευσης. Βλ. ''[[Ιλιάδα]]'' Ζ' 129.</ref>, ήδη από τον [[6ος αιώνας π.Χ.|6ο π.Χ. αι.]], αναπαρίσταται μαζί με τους Ολυμπίους, αν και εμφανίζεται σχετικά απόμακρος<ref>Βερολίνο, Cat. 1704 ''Mon. d. Inst.'' τομ. ix DI. LV. Β. Χέλμπιχ (W. Helbig), 1873. Αναφέρεται στο [[Τζέιν Έλεν Χάρισον|Harrisson J. E.]] 2003, ''Προλεγόμενα στη μελέτη της ελληνικής θρησκείας: Ο θεός Διόνυσος'', Ιάμβλιχος, Αθήνα, 141, σημ. 2</ref>. Ενίοτε απεικονίζεται να κάθεται δεξιά του πατρός του στα ολύμπια δώματα. Ο Διόνυσος ως [[μυθολογία|μυθολογική]] οντότητα «δεν είναι μήτε παιδί ούτε άντρας, αλλά αιώνιος έφηβος, καταλαμβάνοντας μια θέση ανάμεσα στα δύο»<ref>Segal, Charles, 1982, 12.</ref>. Με αυτή τη μορφή, αντιπροσωπεύει «το πνεύμα της ενέργειας και της μεταμορφωτικής δύναμης του παιχνιδιού»<ref>Segal, Charles, 1982, 343.</ref> γεμάτο πονηριά, εξαπάτηση και στρατηγικές που υποδεικνύουν είτε τη θεϊκή σοφία ή το αρχέτυπο του Κατεργάρη, παρόν σε όλες σχεδόν τις μυθολογίες του κόσμου.
 
Στην ελληνική μυθολογία, ο Διόνυσος γεννιέται από τον μηρό του πατέρα του, στηνστη Θήβα όπου και πέρασε τα παιδικά του χρόνια, και παραδίδεται σε δώδεκα νύμφες ή υδάτινα πνεύματα, τις [[Υάδες (μυθολογία)|Υάδες]], οι οποίες γίνονται τροφοί του θεϊκού παιδιού. Αργότερα, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης την υπηρεσία τους, οι Υάδες εξυψώθηκαν στο ουράνιο στερέωμα όπου λάμπουν ως αστερισμός των [[Υάδες (Αστρονομία)|Υάδων]]. Είναι ''Πυριγενής'', και ''Λιμναίος'', φέροντας εγγενώς την ποιότητα της 'λίμνης ή του έλους'. Ο Διόνυσος είναι επίσης ''Διθύραμβος'', δηλαδή ''διγενής'', γεννημένος πρώτα από τη φωτιά και κατόπιν από το νερό, ακολουθώντας την παράδοση ανάλογων αρχέγονων θεοτήτων<ref>Ο Alain Danielou επισύρει την προσοχή μας σε μια σημαντική σύγκριση του Διόνυσου με τον αντίστοιχο θεό Μουρούκαν του ινδουϊστικούινδουιστικού πάνθεου παραθέτοντας τα εξής: ο «Μουρούκαν, ο γεννημένος στον καλαμιώνα, αναθρεμμένος από τις νύμφες, ονομάζεται αλλού Διόνυσος». Βλ. επίσης Danielou, Alain, 1982, 27.</ref>.
 
Ο Διόνυσος, επίσης, συνδέεται με τη γονιμότητα, μέσω του εκπληρωμένου έρωτα και το [[επίγραμμα]] του [[Ανακρέων|Ανακρέοντα]] στον θεό αρχίζει με τις λέξεις «Ω Κύριε, που σύντροφοί σου στο παιχνίδι είναι ο ισχυρός Έρως, οι μαυρομάτες νύμφες και η Αφροδίτη!»<ref>Otto, Walter F. 1965, 33.</ref>.
 
'''Η Διονυσία''' [[Αρχαία ελληνική γλώσσα|αρχαιοελληνικό]] όνομα θηλυκός τύπος του '''Διόνυσος''', ή Διώνυσος προέρχεται εκτός από το όνομα Διονύσης και από το όνομα Διόνυσος''.''
 
== Γέννηση και περιπλανήσεις ==
Γραμμή 37:
 
== Διονυσιακή λατρεία ==
Πληροφορίες που προσλαμβάνουμε από τηντη [[Γραμμική Β΄]] μας οδηγούν στην υπόθεση πως ο Διόνυσος ως αρχαία θεότητα ήταν ήδη γνωστός στον [[12ος αιώνας π.Χ.|12ο αιώνα]] π.Χ.Η [[λατρεία]] του σχετίζεται με τους εορτασμούς της βλάστησης, της ιερής τρέλας που προκαλεί η πόση του [[κρασί|οίνου]] και της γονιμότητας. Κοινό στοιχείο στις λατρευτικές πρακτικές του είναι το στοιχείο της έκστασης, ενίοτε της οργιαστικής φρενίτιδας, που απελευθερώνει από τις φροντίδες της καθημερινότητας, προσδίδοντάς του την προσωνυμία ''Λύσιος''<ref>Κακριδής Ι. Θ. 1986, 204.</ref>.
 
Πέραν του γεγονότος λοιπόν ότι το όνομά του συνδέθηκε με μία από τις αρτιότερες μορφές του ελληνικού λόγου, το [[Δράμα (λογοτεχνία)|δράμα]], προς τιμήν του διοργανώνονταν μεγαλοπρεπείς γιορτές, όπως τα ''[[Κατ' αγρούς Διονύσια]]'', τα ''[[Λήναια]]'', τα ''[[Ανθεστήρια]]'' και τα ''[[Μεγάλα Διονύσια]]''.
Γραμμή 48:
 
==Γενεαλογικό Δέντρο ==
{{chart top| Γενεαλογικό Δέντρο των Ολύμπιων Θεών &nbsp;<ref>Γενεαλογικό Δέντρο των Ολύμπιων Θεών που βασίζεται στη ''[[Θεογονία]]'' του [[Ησίοδος|Ησίοδου ]] .</ref>|collapsed=no}}
{{chart/start}}
{{chart|}}
Γραμμή 55:
{{chart|URA| | | | | | | | |CRO |y|RHE |URA=<small>Απόγονοι Ουρανού </small>|CRO=[[Κρόνος (μυθολογία)|Κρόνος]]|RHE=[[Ρέα (μυθολογία)|Ρέα]]|border=2|boxstyle=background:#dfd;|}}
{{chart| |!| | |,|-|-|-|-|-|-|-|v|-|^|-|v|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|.}}
{{chart| |!| |ZEU |V|~|~|y|~|HER | |POS | |HAD | |DEM | |HES |HES=[[Εστία (μυθολογία)|Εστία]]|DEM=[[Δήμητρα (μυθολογία)|Δήμητρα]]|ZEU=[[Δίας (μυθολογία)|ΖεύςΖευς]]|HER=[[Ήρα (μυθολογία)|Ἠρα]]|HAD=[[Άδης (μυθολογία)|Άδης]]|POS=[[Ποσειδώνας (μυθολογία)|Ποσειδών]]|border=2|boxstyle=background:#dfd;|}}
{{chart| |!| | | | |:| |,|^|-|.| |!}}
{{chart|border=0| |!| | | | |:| |!| |AAA |!|AAA= &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;a <ref>Σύμφωνα με τον [[Όμηρος|ὈμηροΌμηρο]], ''[[Ιλιάδα]]'' [http://data.perseus.org/citations/urn:cts:greekLit:tlg0012.tlg001.perseus-eng1:1.570 1.570–579], [http://data.perseus.org/citations/urn:cts:greekLit:tlg0012.tlg001.perseus-eng1:14.338 14.338], ''[[Οδύσσεια]]'' [http://data.perseus.org/citations/urn:cts:greekLit:tlg0012.tlg002.perseus-eng1:8.312 8.312], Ο Ήφαιστος ήταν γιος της Ήρας και του Δία, Gantz, σελ. 74.</ref>}}
{{chart|border=0| |!| | | | |:| |!| | |!|BBB |BBB=&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;b <ref>Σύμφωνα με τον [[Ησίοδος|Ησίοδο]], ''[[Θεογονία]]'' [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hes.+Th.+927 927–929], Ο Ήφαιστος γεννήθηκε μόνο από την Ήρα χωρίς πατέρα, Gantz, σελ. 74.</ref>}}
{{chart| |!| | | | |:| |!| | |!| |!}}
{{chart| |!| | | | |:|ARE | |HEP |HEP=[[Ήφαιστος]]|ARE=[[Άρης (μυθολογία)|Άρης]]|border=2|boxstyle=background:#dfd;|}}
{{chart| |!| | | | |D|~|~|~|y|~|~|~|~|MET |MET=[[Μήτις (μυθολογία)|Μήτις ]]|border=2|boxstyle=background:#dfd;|}}
{{chart| |!| | | | |:| | |ATH |ATH=[[Αθηνά]]<ref>Σύμφωνα με τον [[Ησίοδος|Ησίοδο]], ''[[Θεογονία]]'' [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hes.+Th.+886 886–890], για τα παιδιά του Διός από τις επτά συζύγους του, η Αθηνά ήταν κόρη του Δία και της Μήτις. Ο Δίας εμπόδισε τη Μήτι να γεννήσει και την κατάπιε αλλά το παιδί εκείνο ήταν η Αθηνά η οποία γεννήθηκε τελικά από το κεφάλι του. ", Gantz, σελ. 51–52, 83–84.</ref>|border=2|boxstyle=background:#dfd;}}
{{chart| |!| | | | |D|~|~|~|y|~|~|~|~|LET |LET=[[Λητώ]]|border=2|boxstyle=background:#dfd;|}}
{{chart| |!| | | | |:| |,|-|^|-|.}}
Γραμμή 71:
{{chart| |!| | | | |:| | |DIO |DIO='''Διόνυσος'''|border=2|boxstyle=background:#dfd;|}}
{{chart| |!| | | | |L|~|~|~|~|y|~|~|~|DIO |DIO=[[Διώνη (μυθολογία)|Διώνη]]|border=2|boxstyle=background:#dfd;|}}
{{chart|border=0|AAA | | | | | | | |BBB|AAA=&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;a <ref>Σύμφωνα με τον [[Ησίοδος|Ησίοδο]], ''[[Θεογονία]]'' [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hes.+Th.+183 183–200], Η Αφροδίτη γεννήθηκε από τον αφρό που δημιούργησαν τα γεννητικά όργανα του Ουρανού, Gantz, σελ. 99–100.</ref>|BBB=&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;b <ref>Σύμφωνα με τον [[Όμηρος|ὈμηροΌμηρο]], Η Αφροδίτη ήταν κόρη του Διός (''[[Ιλιάδα]]'' [http://data.perseus.org/citations/urn:cts:greekLit:tlg0012.tlg001.perseus-eng1:3.374 3.374], [http://data.perseus.org/citations/urn:cts:greekLit:tlg0012.tlg001.perseus-eng1:20.105 20.105]; ''[[Οδύσσεια]]'' [http://data.perseus.org/citations/urn:cts:greekLit:tlg0012.tlg002.perseus-eng1:8.308 8.308], [http://data.perseus.org/citations/urn:cts:greekLit:tlg0012.tlg002.perseus-eng1:8.320 320]) και της Διώνης(''[[Ιλιάδα]]'' [http://data.perseus.org/citations/urn:cts:greekLit:tlg0012.tlg001.perseus-eng1:5.370 5.370–71]), Gantz, σελ. 99–100.</ref>}}
{{chart| |`|-|-|-|-|-|-|-|.| |!}}
{{chart| | | | | | | | | |APH |APH=[[Αφροδίτη (μυθολογία)|Αφροδίτη]]|border=2|boxstyle=background:#dfd;|}}
Γραμμή 79:
== Ορφικός ύμνος Διονύσου ==
{{απόσπασμα| ''' [Διονύσου, θυμίαμα στύρακα] Κικλήσκω Διόνυσον ἐρίβρομον, εὐαστῆρα, πρωτόγονον, διφυῆ, τρίγονον, Βακχεῖον ἄνακτα, ἄγριον, ἄρρητον, κρύφιον, δικέρωτα, δίμορφον, κισσόβρυον, ταυρωπόν, Ἀρήιον, εὔιον, ἁγνόν, ὠμάδιον, τριετῆ, βοτρυηφόρον, ἐρνεσίπεπλον. Εὐβουλεῦ, πολύβουλε, Διὸς καὶ Περσεφονείης ἀρρήτοις λέκτροισι τεκνωθείς, ἄμβροτε δαῖμον• κλῦθι, μάκαρ, φωνῆς, ἡδὺς δ᾽ ἐπίπνευσον ἀμεμ[φ]ής εὐμενὲς ἦτορ ἔχων, σὺν ἐυζώνοισι τιθήναις.
'''' <ref>[https://el.wikisource.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%BF%CE%BD%CF%8D%CF%83%CE%BF%CF%85 από τη Βικιθήκη - Διονύσου, Ορφικοί ύμνοι]</ref>}}
 
{{απόσπασμα| ''[Απόδοση] «Καλώ τον βροντόφωνο Διόνυσσο, που φωνάζει "ευαί", τον αρχέγονο, τον διφυή, τον τριτότοκο, τον Βάκχειο άνακτα, τον άγριο, τον άρρητο, τον κρύφιο, τον δικέρωτα, τον δίμορφο, τον σκεπασμένο με κισσό, τον ταυρόμορφο, τον πολεμικό, που φωνάζει "ευοί", τον αγνό, τον ωμοφάγο, τον τριετή, τον βοτρυηφόρο, τον περιβαλλόμενο με βλαστούς. Ευβουλέα, πολύβουλε, που τεκνώθηκες από τον Δία και την Περσεφόνη σε άρρητο γάμο, αθάνατε θεέ. Άκουσε, μακάριε, τηντη φωνή μας, και πνεύσε επάνω μας ηδύς και πράος, με ευμενή καρδιά, μαζί με τις εύζωνες τροφούς σου.» }}
 
==Επίθετα του Διονύσου==
Γραμμή 109:
'''Θέοινος''' - ο θεός του κρασιού <br>
 
'''Λικνίτης''' - της βρεφικής κούνιας <br>
 
'''Λυαίος''' - που ελευθερώνει από τα βάσανα <br>
Γραμμή 133:
Αρχείο:Titian Bacchus and Ariadne.jpg|Τισιανού: ο Διόνυσος βρίσκει την Αριάδνη στη Νάξο και την ερωτεύεται. Αριστερά στο βάθος το πλοίο του Θησέα έφυγε εγκαταλείποντάς την. Ο Διόνυσος θα της προσφέρει στέφανο γάμου, που θα γίνει ο αστερισμός Βόρειος Στέφανος (φαίνεται στον ουρανό).
Αρχείο:Satyr Bacchus Petit Palais ADUT00240.jpg|Σάτυρος δίνει ένα σταφύλι στον Διόνυσο. Καμέα του 1ου αι. μ.Χ. από την Ιταλία.
Αρχείο:Lycurgus Cup red BM MME1958.12-2.1.jpg|Ο βασιλιάς ΛυκούγοςΛυκούργος της Θράκης έδιωξε τον Διόνυσο και φυλάκισε την ακόλουθο εκείνου Αμβροσία, θετή μητέρα του θεού. Τότε αυτή μεταμορφώθηκε σε κλήμα που περιτύλιξε τον Λυκούργο και τον σκότωσε. Το ρωμαϊκό κύπελλο του 4ου μ.Χ. αιώνα είναι από διχρωϊκόδιχρωικό γυαλί: είναι πράσινο, αλλά όταν περάσει φως από το εσωτερικό του γίνεται κόκκινο. Βρετανικό Μουσείο.
Αρχείο:Drinking Bacchus WGAREG001.jpg|Γκουίντο Ρένι: Βάκχος πίνει κρασί, 16ος αι.
Αρχείο:DD-Oper-O1-Quadriga.jpg|Ο Διόνυσος και η Αριάδνη σε άρμα που σύρουν τέσσερις πάνθηρες. Βρίσκεται επάνω από την είσοδο της Όπερας Ζέμπερ της Δρέσδης.
Γραμμή 155:
== Βιβλιογραφία ==
* Danielou, Alain, 1982, ''Shiva and Dionysus'', trans. K.F. Hurry, Inner Traditions International, New York.
* Godwin, Joscelyn, 1981, ''Mystery Religions in the Ancient World'', Thames and Hudson, London.
* Harrisson J. E. 2003, ''Προλεγόμενα στη μελέτη της ελληνικής θρησκείας: Ο θεός Διόνυσος'', (μτφρ. Ε. Παπαδοπούλου), Ιάμβλιχος, Αθήνα.
* Κακριδής Ι. Θ. (επιμ.) 1986, ''Ελληνική μυθολογία'', τομ. Β', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.
Γραμμή 161:
* Παπαχατζής N. 1989, «Διόνυσος» στο ''Παγκόσμια Μυθολογία'', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.
* Segal, Charles 1982, ''Dionysiac Poetics and Euripides' Bacchae'', Princeton University Press, Princeton.
Στάθης Βαλλάς ''ΜΙΝΩΜΥΚΗΝΑΙΚΟΣ ΔΙΟΝΥΣΟΣ'' Εκδ. ΛΙΒΑΝΗ 1993
 
==Προτεινόμενη βιβλιογραφία==
* Γιάγκος Ανδρεάδης, ''Ο Διόνυσος: Ιστορία της λατρείας του Βάκχου'', Τα Ιστορικά, τομ.3, τ/χ.5 (Ιούνιος 1986),σελ. 183-195
* Όττο Βάλτερ: ΔΙΟΝΥΣΟΣ - ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ
* Παναγής Λεκατσάς : Διόνυσος, Καταγωγή και εξέλιξη της διονυσιακής θρησκείας .
 
==Εσωτερικοί σύνδεσμοι==
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Διόνυσος"