Αρμάζι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

[[αρχείοΑρχείο: AFCP on Location in the Republic of Georgia. Armaztsikhe 03.jpg|thumbμικρογραφία|rightδεξιά|350px|Τα ερείπια της εξάστηλης αίθουσας του Ανακτόρου στο Αρμάζι (1ος αιώνας π.Χ.), στους πρόποδες του βουνού Μπαγκινέτι.]]

Το '''Αρμάζι''' ([[γεωργιανά]]: ''არმაზი'', [[Ελληνιστική Κοινή|κοινή ελληνική]]: ''Αρμοζική''<ref>[[Στράβων|Στράβωνος]]ος, "[[Γεωγραφικά|Γεωγραφικών]]", Βιβλία Επτά και δέκα, εκδίδοντος και διορθούντος [[Αδαμάντιος Κοραής|Α. Κοραή]], Μέρος Δεύτερον, Βιβλίο ΙΑ’, Κεφ. 5, στιχ. 501, [[Ιβηρία]]: [https://books.google.gr/books?id=lxUTAAAAQAAJ&pg=PA315&lpg=PA315&dq=%CE%A3%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%AC%CE%BC%CE%BF%CF%81%CE%B1&source=bl&ots=kcF5ZUVjyG&sig=L3qEubEcqgKp90myr8kqGzIFuuQ&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwjglMjwh5bNAhVrAsAKHaKmA1QQ6AEIJjAD#v=onepage&q=%CE%A3%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%AC%CE%BC%CE%BF%CF%81%CE%B1&f=false Αρμοζική], σελ. 315, εκ της Τυπογραφίας Ι. Μ. Εβεράρτου, Εν Παρισίοις 1817.</ref>), είναι [[αρχαιολογική θέση]] στη [[Γεωργία]], 4 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της [[Μτσκέτα]] και 22 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της [[Τιφλίδα]]ς. Ήταν τμήμα της ιστορικής Μείζονος Μτσκέτα (Greater Mtskheta) και το μέρος όπου βρισκόταν η αρχαία πόλη με το ίδιο όνομα και αρχική πρωτεύουσα, στις αρχές της δημιουργίας του γεωργιανού [[Βασίλειο της Ιβηρίας|Βασιλείου της Ιβηρίας]] ή Βασιλείου του [[Καρτλί]]. Άκμασε στους πρώτους αιώνες [[Κοινή Χρονολογία (χρονολόγηση)|ΚΕ]] και καταστράφηκε από την [[Άραβες|αραβική]] εισβολή του 730.

== Αρχαιολογία ==

Μικρές ανασκαφές στο έδαφος του Αρμάζι, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν το 1890, αποκάλυψαν τα πλίνθινα τείχη της πόλης με πέτρινα σκαλοπάτια και καθαρίστηκε κατασκευή αποτελούμενη από δύο δωμάτια, όπου βρέθηκαν θραύσματα από τον κορμό γυναικείου γλυπτού του 1ου αιώνα ΚΕ. Μεταξύ των ετών 1943-1948 διεξήχθη μεγάλης κλίμακας ανασκαφή, υπό τον [[Αντρία Απακίντζι]] ({{lang-en|Andria Apakidze}}, [[γεωργιανά]]:ანდრია აფაქიძე, 1914-2005), της [[Ακαδημία Επιστημών της Γεωργίας|Ακαδημίας Επιστημών της Γεωργίας]], η οποία επαναλήφθηκε από το 1985 και συνεχίζεται. Οι ανασκαφές αυτές έχουν δείξει ότι τα πλίνθινα τείχη της πόλης και οι πύργοι τους, είναι χτισμένα πάνω σε βάθρο από πελεκητή πέτρα στο πρώτο μισό του 1ου αιώνα ΚΕ, περιβάλλοντας την κορυφή λόφου και την πλευρά που κατηφορίζει προς το ποτάμι, σε μια έκταση 30 [[Εκτάριο|εκταρίων]] (300 [[Στρέμμα|στρέμματαστρέμμα]]τα). Η γη εντός των τειχών ήταν ενωμένη με αυτά, με βαθμιδωτά πεζούλια-ταράτσες και διάφορα κτίρια βρίσκονταν στις ταράτσες αυτές.

== Χρονολόγηση ==

Κατά τις ανασκαφές έχουν εντοπιστεί τρία μεγάλα πολιτιστικά στρώματα και έχουν ταξινομηθεί χρονολογικά ως εξής:

* Το πρώτο στρώμα χρονολογείται από τον 4ο-3ο αιώνα [[ΠΚΕ]] (περίοδος: Armazi Ι),

* Το μεσαίο στρώμα χρονολογείται από τον 3ο-1ο αιώνα [[ΠΚΕ]] (περίοδος: Armazi II) και

* Το σχετικά νεότερο στρώμα χρονολογείται από τον 1ο -6ο αιώνα [[Κοινή Χρονολογία (χρονολόγηση)|ΚΕ]] (περίοδος: Armazi III).

Η περίοδος Armazi III είναι το πλουσιότερο στρώμα. Υπάρχουν κατασκευές από μπλοκ κομψά λαξευμένης πέτρας, που ενώνονται μεταξύ τους με κονίαμα ασβέστη και μεταλλικούς σφιγκτήρες. Ανάμεσα στις σωζόμενες δομές είναι το βασιλικό παλάτι (ανάκτορο), αρκετοί πλούσια διακοσμημένοι τάφοι, ένα λουτρό και ένα μικρό πέτρινο μαυσωλείο.<ref name="Iranica">David Marshall Lang, [http://www.iranica.com/newsite/articles/v2f4/v2f4a070.htm "Armazi".] ''Encyclopædia Iranica Online Edition''. Accessed on September 13, 2007.</ref>

Η αρχαιολογική περιοχή είναι τώρα υπό κρατική προστασία με επιτόπιο Μουσείο, το οποίο διοικείται ως παράρτημα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου-Πάρκου της Μείζονος Μτσκέτα.<ref>[http://www.georgianmuseums.ge/MuseumEn/Musums/mtskheta/Didi_mcxeta.html Georgian Museums: National Archaeology Museum-Reserve of Greater Mtskheta.]{{Dead link|date=Σεπτέμβριος 2019 }} ''Ministry of Culture, Monuments Protection and Sports of Georgia''. Accessed on September 13, 2007.</ref>

== Ιστορία ==

[[αρχείοΑρχείο:Armazi Citadel ruins, Georgia.jpg|thumbμικρογραφία|270px|Τα ερείπια της Ακρόπολης του Αρμάζι.]]

Οι αρχαιολογικές ενδείξεις μαρτυρούν ότι η αρχαία Αρμάζι ήταν πολύ πιο εκτεταμένη, από ό, τι είναι σήμερα. Η στρατηγική θέση της υπαγορεύτηκε από την άμεση πρόσβαση στο [[Φαράγγι του Νταριάλ|πέρασμα του Νταριάλ]], στον κεντρικό δρόμο πάνω από τον [[Μεγάλος Καύκασος|Μεγάλο Καύκασο]], μέσω του οποίου οι [[Σκύθες]] εισέβαλαν στην αρχαία [[Εγγύς Ανατολή]].

Το όνομα της πόλης και η [[Ακρόπολη]] της, (Armaz-Tsikhe, κυριολεκτικά «ακρόπολη της Αρμάζι», [[γεωργιανά]]: რმაზციხე), πιθανόν αντλείται από την κυρίαρχη και επικεφαλής [[Θεότητα|θεότητα]] του ειδωλολατρικού ιβηρικού πανθέου, τον θεό [[Αρμάζι (θεός)|Αρμάζι]] (Armazi). Το όνομα εμφανίζεται για πρώτη φορά στα πρώιμα [[Μεσαίωνας|μεσαιωνικά]] “Γεωργιανά Χρονικά”, αν και είναι σαφώς πολύ παλαιότερο και αντανακλάται στο [[Κλασική αρχαιότητα|κλασικό]] όνομα ''Αρμοζική''<ref>[[Στράβων|Στράβωνος]]ος, "[[Γεωγραφικά|Γεωγραφικών]]", Βιβλία Επτά και δέκα, εκδίδοντος και διορθούντος [[Αδαμάντιος Κοραής|Α. Κοραή]], Μέρος Δεύτερον, Βιβλίο ΙΑ’, Κεφ. 5, στιχ. 501, [[Ιβηρία]]: [https://books.google.gr/books?id=lxUTAAAAQAAJ&pg=PA315&lpg=PA315&dq=%CE%A3%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%AC%CE%BC%CE%BF%CF%81%CE%B1&source=bl&ots=kcF5ZUVjyG&sig=L3qEubEcqgKp90myr8kqGzIFuuQ&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwjglMjwh5bNAhVrAsAKHaKmA1QQ6AEIJjAD#v=onepage&q=%CE%A3%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%AC%CE%BC%CE%BF%CF%81%CE%B1&f=false Αρμοζική], σελ. 315, εκ της Τυπογραφίας Ι. Μ. Εβεράρτου, Εν Παρισίοις 1817.</ref> ή “Αρμάστικα” ή “Αρμόζικα” (Armastica ή Harmozica) των [[Στράβων|Στράβωνα]]α, [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος|Πλίνιου]], [[Κλαύδιος Πτολεμαίος|Πτολεμαίου]] και [[Δίων Κάσσιος|Δίωνος Κασσίου]]. Σύμφωνα με συλλογή των μεσαιωνικών γεωργιανών χρονικών η “Αρμαζική” (Armaztsikhe) ιδρύθηκε τον 3ο αιώνα [[ΠΚΕ]], από τον βασιλιά [[Φαρνάβαζος Α΄ της Ιβηρίας|Φαρνάβαζο Α΄ της Ιβηρίας]] στον τόπο που μέχρι σήμερα είναι γνωστός ως [[Καρτλί]]. Αυτό το φρούριο - ακρόπολη βρισκόταν στο σύγχρονο βουνό [[Όρος Μπαγκινέτι|Μπαγκινέτι]] (Mount Bagineti), στη δεξιά όχθη του ποταμού [[Κύρος (ποταμός)|Κύρου]] (Mtkvari River, Kura) στη συμβολή του με τον ποταμό [[Αραβγί (ποταμός)|Αραβγί]] (Aragvi River). Η άλλη ακρόπολη, αυτή της πόλης [[Τσιτσαμούρι]] ([[γεωργιανά]]: წიწამური, {{lang-en|Tsitsamuri ή Sevsamora}} των κλασικών συγγραφέων), βρισκόταν ακριβώς απέναντι, στην αριστερή όχθη του [[Αραβγί (ποταμός)|Αραβγί]] και ήλεγχε το δρόμο προς το βουνό [[Όρος Καζμπέκ|Καζμπέκ]] (Mount Kazbek).<ref name="Iranica"/>

Ακόμα και μετά την άνοδο και την επιλογή της πόλης [[Μτσκέτα]], ως πρωτεύουσας της [[Ιβηρία|Ιβηρίας]]ς, η Αρμάζι παρέμεινε η ιερή πόλη του ιβηρικού [[Παγανισμός|παγανισμού]] και ισχυρό οχυρό της περιοχής της [[Μτσκέτα]]. Το φρούριο καταλήφθηκε από τον [[Ρωμαίος|Ρωμαίο]] στρατηγό [[Πομπήιος|Πομπηίο]] κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του, το 65 ΠΚΕ, εναντίον του βασιλιά της Ιβηρίας [[Αρτόκης της Ιβηρίας|Αρτάγη]]. Ερειπωμένη δομή πάνω από τον ποταμό [[Κύρος (ποταμός)|Κύρο]] χρονολογείται από εκείνη την εποχή και εξακολουθεί να ονομάζεται «γέφυρα του Πομπηίου». Η ακμή για την πόλη Αρμάζι ήρθε όταν η Ιβηρία συμμάχησε με τους Ρωμαίους αυτοκράτορες. Η [[Στήλη Βεσπασιανού στο Αρμάζι|στήλη του Βεσπασιανού]], η οποία ανακαλύφθηκε το 1867, αναφέρει ότι ο Ρωμαίος αυτοκράτορας [[Βεσπασιανός]] οχύρωσε την Αρμάζι για τον [[Μιθριδάτης Α΄ της Ιβηρίας|Μιθριδάτη Α΄ της Ιβηρίας]] περί το 75 ΚΕ.<ref name="Sherk">Sherk, Robert K. (1988), ''The Roman Empire: Augustus to Hadrian'', p. 128-9. Cambridge University Press, ISBN 0-521-33887-5.</ref>

Αυτά τα αμυντικά τείχη κατασκευάστηκαν σε μια μοναδική θέση για να εμποδίζουν τη νότια έξοδο του [[Φαράγγι του Νταριάλ|περάσματος του Νταριάλ]] προς την πεδιάδα της σύγχρονης [[Τιφλίδα]]ς και ήταν προφανώς προληπτικό μέτρο εναντίον των [[Αλανοί|Αλανών]], οι οποίοι εισέβαλαν συχνά στα [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|ρωμαϊκά]] σύνορα από όλο τον [[Καυκασία|Καύκασο]].

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η πόλη Αρμάζι κυβερνήθηκε από επίτροπους, οι οποίοι έφεραν τον τίτλο “Πιτιάξης” (pitiakhsh, ιδιότητα κατά προσέγγιση όμοια με εκείνη του [[Αντιβασιλιάς|αντιβασιλιά]] ή [[Σατράπης|σατράπη]]’ ο φέρων το αξίωμα αυτό ήταν δεύτερος στην επίσημη ιβηρική ιεραρχία μετά τον βασιλιά της Ιβηρίας). Οι έρευνες σχετικά με τη γενεαλογία της δυναστείας, από τις ανασκαφές στην νεκρόπολη έδωσε εγχάρακτα πορτρέτα πάνω σε πολύτιμους λίθους, δύο εξ’ αυτών των αντιβασιλέων, του Ασπαρούχ (Asparukh, ίσως σύγχρονος του Ρωμαίου αυτοκράτορα [[Αδριανός|Αδριανού]], ο οποίος βασίλεψε από το 117-138) και Ζεβαχ (Zevakh, σε ακμή, [[Floruit| fl.]], περί το 150) και τα οποία αποτελούν σπάνιο δείγμα της αυθεντικής προ-χριστιανικής γεωργιανής προσωπογραφίας.<ref>David Marshall Lang, [http://www.iranica.com/newsite/ "Asparukh"]. ''Encyclopædia Iranica Online Edition''. Accessed on September 13, 2007.</ref> Επιγραφές στα αραμαϊκά, από την Αρμάζι αναφέρουν επίσης τους αντιβασιλείς-επίτροπους.

=== Στήλη Σηραπείτιδος ===

[[αρχείοΑρχείο:Armazi Bilingual.jpg|thumbμικρογραφία|[[Στήλη Σηραπείτιδος στο Αρμάζι]].]]

Η πόλη Αρμάζι διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στην αρχαία γεωργιανή πολιτιστική ζωή, καθώς και στην εξέλιξη της τοπικής επιγραφικής στη Γεωργία, πριν από την εφεύρεση του γεωργιανού αλφαβήτου κατά τον 5ο αιώνα. Ανάμεσα σε σειρά από περίεργες επιγραφές που βρέθηκαν στο Αρμάζι, η πιο σημαντική είναι η δίγλωσση ελληνο-αραμαϊκή επιτύμβια επιγραφή [[Στήλη Σηραπείτιδος στο Αρμάζι]], στην οποία μνημονεύεται η [[Σηραπείτις]], κόρη με ευγενή καταγωγή, η οποία πέθανε σε ηλικία 21 ετών. Περιέχει μια ασυνήθιστη μορφή ή εκδοχή του αραμαϊκού αλφαβήτου, το οποίο αναφέρεται ως “γραφή Αρμάζι”, αν και έχει βρεθεί, εκτός από το Αρμάζι, επίσης και σε άλλα μέρη της Γεωργίας.

Το ελληνικό κείμενο της επιτύμβιας επιγραφής έχει ως εξής:

== Παρακμή – καταστροφή ==

Με την μεταφορά της πρωτεύουσας της Γεωργίας στην [[Τιφλίδα]], στα τέλη του 5ου ή στις αρχές του 6ου αιώνα, η πόλη Αρμάζι, άρχισε να έχει σταδιακή μείωση των κατοίκων της. Διατήρησε, για λίγο ακόμα, δικό της υψηλόβαθμο διοικητή, τουλάχιστον ως το 545. Η πόλη καταστράφηκε τελικά και ισοπεδώθηκε το 736 από τον [[Άραβες|Άραβα]] [[Μερβάν Β']], τον τελευταίο [[Χαλιφάτο των Ομεϋαδών|Ομαγιάδα]] [[χαλίφης|χαλίφη]].<ref name="Iranica"/>

Η πόλη Αρμάζι δεν αναβίωσε έκτοτε, αλλά, μεταξύ 1150 και 1178, κατασκευάστηκε εκεί η [[Γεωργιανή Ορθόδοξη Εκκλησία|ορθόδοξη]] Μονή της [[Αγία Νίνα|Αγίας Νίνας]]. Το καθολικό της μονής ήταν δομημένο πάνω σε έξι αψίδες, αλλά πλέον σε μεγάλο βαθμό έχει ερειπωθεί και μόνο μερικά θραύσματα των τοιχογραφιών του 12ου αιώνα έχουν διασωθεί.

== Δείτε επίσης ==

== Παραπομπές ==

* [https://web.archive.org/web/20110721030413/http://www.mtskheta-mtianeti.gov.ge/?m=6&sm=1&ssm=4#a7 Historical monuments of the Mtskheta District]. The Mtskheta-Mtianeti Regional Administration.

* [https://web.archive.org/web/20040826060306/http://www.osgf.ge/armazi/armazibl.htm The Bilingual Inscription from Armazi (1st century AD) (Greek and Aramaic texts with German translation)] The Armazi Project. Open Society Institute – Georgia Foundation.

* [https://web.archive.org/web/20071110122126/http://www.itic.org.ge/udabno/bagin_e.htm Ruins on Mount Bagineti]. Fund "Udabno".

* [http://www.geocities.com/revaz_zhghenti/bagineti/index.htm Mt. Bagineti] ([http://www.webcitation.org/5knIvvjsk Archived] 2009-10-25). Photos by Revaz Zhghenti.

[[Κατηγορία:Αρχαιολογικοί τόποι στη Γεωργία]]

[[Κατηγορία:Ιστορία της Γεωργίας]]

[[Κατηγορία:Βασίλειο της Ιβηρίας]]