|
[[Αρχείο:Maria Theresia11.jpg|right|thumb|Η Μαρία Θηρεσία το 1762, πίνακας του Ζαν-Ετιέν Λιοτάρ]]
Η '''Μαρία Θηρεσία''' (''Maria Theresia'', [[13 Μαΐου]] [[1717]] – [[29 Νοεμβρίου]] [[1780]]) από τον [[Οίκος των Αψβούργων|Οίκο των Αψβούργων]] ήταν η μόνη γυναίκα κυβερνήτης των κτήσεων των Αψβούργων και η τελευταία εκπρόσωπος του οίκου αυτού. Ήταν μονάρχης της [[Αυστρία|Αυστρίας]]ς, της [[Ουγγαρία]]ς, της [[Κροατία]]ς, της [[Βοημία]]ς, της [[Τρανσυλβανία]]ς, της [[Μάντοβα]], του [[Μιλάνο]]υ, της [[Πάρμα]]ς και [[Αυστριακές Κάτω Χώρες|Αυστριακών Κάτω Χωρών]]. Με τον γάμο της έγινε Δούκισσα της [[Δουκάτο της Λωρραίνης|Λωρραίνης]], Μεγάλη Δούκισσα της [[Τοσκάνη|Τοσκάνης]] και Αυτοκράτειρα, δηλαδή σύζυγος του Αυτοκράτορα, της [[Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]].
==Καταγωγή και πρώτα χρόνια==
Η ''Μαρία Θηρεσία Βαλπούργα Αμαλία Χριστίνα'' γεννήθηκε στη [[Βιέννη]] ήταν η μεγαλύτερη κόρη του αυτοκράτορα [[Κάρολος ΣΤ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας|Αυτοκράτορα Καρόλου ΣΤ΄]] και της [[Ελισάβετ Χριστίνα του Μπράουνσβαϊγκ-Βόλφενμπυτελ|Ελισάβετ Χριστίνας]], κόρης του [[Λουδοβίκος Ροδόλφος του Βολφενμπύτελ|Λουδοβίκου Ροδόλφου]], Δούκα του Μπράουνσβαϊγκ-Βόλφενμπυτελ]]. Τέσσερα χρόνια πριν από τη γέννηση της Μαρίας Θηρεσίας, ο Κάρολος ΣΤ΄ έλαβε τα μέτρα του για την περίπτωση απουσίας άρρενα διαδόχου του, εκδίδοντας την ''Sanctio Pragmatica'' (Πραγματική Κύρωση) του 1713. Το διάταγμα αυτό παραμέριζε τον [[Σαλικός νόμος|Σαλικό Νόμο]], σύμφωνα με τον οποίο οι γυναίκες δεν κληρονομούσαν και ευνοούσε τις θυγατέρες του Καρόλου, οι οποίες θα τον διαδεχόταν σε όλες τις κτήσεις και τους τίτλους του (πλην του αξιώματος του αυτοκράτορα που ήταν αιρετό). Για πολλά χρόνια στη συνέχεια ο Κάρολος ΣΤ΄ αγωνίστηκε να εξασφαλίσει με σοβαρά ανταλλάγματα την αποδοχή της ''Sanctio Pragmatica'' από τις άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, πράγμα που επέτυχε.
Το 1736 η Μαρία Θηρεσία παντρεύτηκε τον [[Φραγκίσκος Α΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας|Φραγκίσκο Γ΄ δούκα της Λωρραίνης]]. Ήταν ένας γάμος πολιτικής σκοπιμότητας, που αποδείχτηκε όμως ευτυχισμένος.
==Ανάρρηση και Πόλεμος της Αυστριακής Διαδοχής==
Τον Οκτώβριο του 1740 ο Κάρολος ΣΤ΄ πέθανε και άρχισε η σαραντάχρονησαρανταετής βασιλεία της Μαρίας Θηρεσίας, η οποία τον διαδέχτηκε ως αρχιδούκισσαΑρχιδούκισσα της Αυστρίας, βασίλισσαΒασίλισσα της Ουγγαρίας, της Βοημίας, κτλ. ανακηρύσσοντας συμβασιλιάσυμβασιλέα τον σύζυγό της. Η επικράτεια των Αψβούργων βρισκόταν εκείνη την στιγμή σε πολύ κακή κατάσταση από οικονομικής, κοινωνικής και στρατιωτικής απόψεως. Αμέσως η [[Βασίλειο της Σαξονίας|Σαξονία]], η [[Βασίλειο της Πρωσίας|Πρωσία]], η [[Βαυαρία]] και η [[Βασίλειο της Γαλλίας|Γαλλία]] αποκήρυξαν την Πραγματική Κύρωση, αποσκοπώντας στον διαμελισμό της Αυστρίας και άρχισε ο [[Πόλεμος της Αυστριακής Διαδοχής]]. Ο [[Φρειδερίκος Β΄ της Πρωσίας]] κατέλαβε την πλούσια επαρχία της [[Σιλεσία|Σιλεσίας]]. Η Μαρία Θηρεσία αγωνίστηκε απεγνωσμένα για τη διατήρηση των κτήσεών της. Αρνήθηκε να συνδιαλλαγεί με τον Φρειδερίκο Β΄, κέρδισε την υποστήριξη των Ούγγρων ευγενών και επέδειξε τέτοια δραστηριότητα, που κατέπληξε την Ευρώπη.
Τον Οκτώβριο του 1741 ο εκλέκτορας της Βαυαρίας [[Κάρολος Ζ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας|Κάρολος Αλβέρτος]] κατέλαβε την Βοημία και στέφθηκε βασιλιάς της. Τον Ιανουάριο του 1742 εξελέγη αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, δηλ. της Γερμανίας. Το πλήγμα ήταν μεγάλο για την Μαρία Θηρεσία, όσο και αν το αξίωμα ήταν περισσότερο τιμητικό, παρά ουσιαστικό: επί τριακόσια χρόνια εξελέγετοεκλεγόταν αυτοκράτορας από τον οίκο των Αψβούργων. Αντέδρασε όμως έντονα και διέταξε χειμερινή εκστρατεία, αιφνιδιάζοντας τους αντιπάλους της. Την ημέρα που ο Κάρολος Αλβέρτος στεφόταν στη [[Φραγκφούρτη|Φρανκφούρτη]] ως ''Κάρολος Ζ΄'', τα αυστριακά στρατεύματα κατελάμβαναν την πρωτεύουσά του, το [[Μόναχο]]. Υπ’ όψιν ότι σε όλο αυτό το διάστημα των πολέμων και των αναστατώσεων, η Μαρία Θηρεσία ήταν σχεδόν πάντα έγκυος.
==Οίκος Αψβούργων-Λορραίνης==
Τον Ιανουάριο του 1745 ο Κάρολος Ζ΄ πέθανε και η Μαρία Θηρεσία κατόρθωσε τον Σεπτέμβριο να εκλεγεί αυτοκράτορας ο σύζυγός της ως ''Φραγκίσκος Α΄''. Η Πρωσία τον αναγνώρισε και η Μαρία Θηρεσία αναγνώρισε την απώλεια της Σιλεσίας. Ο πόλεμος συνεχίστηκε άλλα τρία χρόνια στη βόρειο Ιταλία και στις Αυστριακές Κάτω Χώρες και έληξε το 1748 με τελικό απολογισμό για την Αυστρία την απώλεια της Σιλεσίας και του δουκάτου[[Δουκάτο της Πάρμα|Δουκάτου της Πάρμας]].
Ακολούθησε ο [[Επταετής Πόλεμος]] (1754-1763), χωρίς εδαφικές μεταβολές για την Αυστρία.
==Διακυβέρνηση==
Παρά τις συντηρητικές της αντιλήψεις, η Μαρία Θηρεσία εισήγαγε πολλές μεταρρυθμίσεις στις χώρες της. Ο υπουργός της Κόμης φον Χάουγκβιτς (Haugwitz) εκσυγχρόνισε τον στρατό, για την συντήρηση του οποίου φορολογήθηκαν για πρώτη φορά οι ευγενείς. Μολονότι η εν γένει φορολόγηση των ευγενών (καθώς και του κλήρου) είχε μερική μόνο επιτυχία, οι οικονομικές αυτές μεταρρυθμίσεις προήγαγαν σημαντικά την οικονομία. Το 1766 ολοκληρώθηκε ο ''Codex Theresianus'', με τον οποίο καταργείτο το κάψιμο των μαγισσών και τα βασανιστήρια.<ref>{{Cite book|title=Geschichte Österreichs : Kultur, Gesellschaft, Politik|first=Karl|last=Vocelka|publisher=Styria|isbn=3-222-12825-1|date=2000|location=Graz|url=https://www.worldcat.org/oclc/45797487|id=45797487}}</ref> Αν και αφοσιωμένη [[Καθολική Εκκλησία|Καθολική]], κρατούσε την Εκκλησία υπό τον έλεγχο του κράτους. Απομάκρυνε τους [[Εταιρεία του Ιησού|Ιησουίτες]] από τους κρατικούς θεσμούς και δήμευσε την περιουσία τους. Αντιπαθούσε τους προτεστάντες υπηκόους της και μετέφερε πολλούς απ’ αυτούς στην [[Τρανσυλβανία]]. Έναντι των Εβραίων ήταν ιδιαίτερα εχθρική στην αρχή της βασιλείας της, αλλά με την πάροδο του χρόνου και με τις παρεμβάσεις του γιου της [[Ιωσήφ Β΄ των Αψβούργων|Ιωσήφ]], άλλαξε στάση. Θέσπισε την υποχρεωτική εκπαίδευση από τα έξι ως τα δώδεκα και ευνόησε τη διδασκαλία μαθημάτων μη θρησκευτικού περιεχομένου στα πανεπιστήμια.
Η Μαρία Θηρεσία επέβαλλε και άλλα πολλά υγειονομικά μέτρα, αναδιαμόρφωσε και εκσυγχρόνισε το σύστημα υγείας της χώρας της και ίδρυσε διάφορα νοσοκομεία και μεγάλο κίνητρο για αυτό ήταν η βελτίωση της ιατρικής περίθαλψης των γυναικών. Τον 18ο αι.αιώνα στην Ουγγαρία οι γυναίκες εξακολουθούσαν να γεννούν στο σπίτι με τη βοήθεια μαιών καθώς δεν υπήρχαν μαιευτικά τμήματα στα νοσοκομεία και πολλές γυναίκες πέθαιναν κατά τη διαδικασία. Η Μαρία Θηρεσία ίδρυσε μαιευτικές κλινικές στην [[Πράγα]] και τη [[Βιέννη]] ενώ ίδρυσε και νοσοκομείο ειδικά για τις γυναίκες μονογονείς.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://english.radio.cz/maria-theresa-pragmatic-health-reformer-8193019|title=Maria Theresa: the pragmatic health reformer|ημερομηνία=2017-05-13|website=Radio Prague International|language=en|accessdate=2021-07-24}}</ref> Επέβαλλε επίσης τον εμβολιασμό των παιδιών και έκανε την αρχή από τα δικά της παιδιά ενώ έκανε υποχρεωτική την εκπαίδευση όλων των παιδιών σε σχολείο και όρισε επίσημα και συγκεκριμένα μέτρα και σταθμά.<ref name=":0" />
Επέβαλλε επίσης και μία σειρά από απαγορεύσεις επικίνδυνων εθίμων προστασίας ενάντια στα [[βαμπίρ]] όπως τη θανάτωση των υπόπτων ή τον κοινωνικό εξοστρακισμό τους και επέβαλλε αυστηρά υγειονομικά μέτρα που απαγόρευαν τη βεβήλωση των νεκρών και ήλεγχαν τις συνθήκες και τις διαδικασίες ταφής τους. Μέσα στα επόμενα χρόνια όχι μόνο καταλάγιασε ο πανικός των βαμπίρ που επικρατούσε μέχρι τότε στη χώρα της<ref>{{Cite journal|title=Vampiromania in the Eighteenth Century: The Other Side of Enlightenment|url=https://www.erudit.org/fr/revues/man/1984-v3-man0229/1011822ar/|journal=Man and Nature / L'homme et la nature|date=1984|issn=0824-3298|pages=1–22|volume=3|doi=10.7202/1011822ar|language=en|first=Milan|last=Dimić}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.dailymail.co.uk/~/article-3888192/index.html|title=Days when vampires were a real nightmare in villages in Eastern Europe|last=Correspondent|first=Steve Doughty Social Affairs|ημερομηνία=2016-10-31|website=Mail Online|accessdate=2021-07-24}}</ref> αλλά βελτιώθηκε και η γενική υγεία των υπηκόων της.<ref name=":0" />
==Τελευταία χρόνια==
Το 1765 πέθανε ο αυτοκράτοραςΑυτοκράτορας Φραγκίσκος. Η Μαρία Θηρεσία ένιωσε συντετριμμένη, παρά τις πολλές και κοινά γνωστές απιστίες του και τον πένθησε ειλικρινά τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια που επέζησε αυτού. Αυτοκράτορας εξελέγη ο μεγαλύτερος γιος τους [[Ιωσήφ Β΄ των Αψβούργων |Ιωσήφ Β΄]], τον οποίο η βασίλισσα έκανε συμβασιλιάσυμβασιλέα στις κτήσεις των Αψβούργων (από την εκλογή του Φραγκίσκου: Αψβούργων-Λωρραίνης).
Το 1772 ο Ιωσήφ και ο καγκελάριοςΚαγκελάριος Κάουνιτς μεθόδευσαν τη συμμετοχή της Αυστρίας στον [[Πρώτος διαμελισμός της Πολωνίας|Πρώτο Διαμελισμό της Πολωνίας]]. Η Μαρία Θηρεσία είχε αντιρρήσεις, οι οποίες όμως παρακάμφθηκαν, όταν εννόησε ότι ο Φρειδερίκος Β΄ της Πρωσίας και η [[Αικατερίνη Β΄ της Ρωσίας]] θα προχωρούσαν στον διαμελισμό και χωρίς την Αυστρία.
Όταν η Μαρία Θηρεσία ανέβηκε στον θρόνο, η Αυστρία ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Όταν πέθανε, το κράτος της ήταν αναγεννημένο και με μεγάλη επιρροή στην Ευρώπη. Το διοικητικό σύστημα που εφάρμοσε, έδωσε στην Αυστρία τη δυνατότητα να παραμείνει μεγάλη δύναμη, ακόμη και όταν έπαψε να υπάρχει η αυτοκρατορία.
Είναι θαμμένη στην Αυτοκρατορική Κρύπτη (Kaisergruft) ή Κρύπτη των Καπουτσίνων (Kapuzinergruft), στη Neuer Markt της Βιέννης.
==Οικογένεια==
Παντρεύτηκε το 1736 τον [[Φραγκίσκος Α΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας|Φραγκίσκο Γ΄]], Δούκα της Λωρραίνης]] και είχε τέκνα:
* [[Μαρία Ελισάβετ της Αυστρίας (1737-1740)|Μαρία Ελισάβετ]] (1737 - 1740).
*[[Μαρία Άννα της Αυστρίας (1738-1789)|Μαρία Άννα]] 1738 - 1789, ηγουμένη στο αββαείοΑββαείο του Φράουενστιφτ.
*Μαρία Καρολίνα (1740 - 1741).
* [[Ιωσήφ Β΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας|Ιωσήφ Β΄]] (1741 - 1790), Αρχιδούκας της Αυστρίας και Βασιλιάς της Ουγγαρίας, Βοημίας, Γερμανίας.
* [[Μαρία Χριστίνα, δούκισσα του Τέσεν|Μαρία Χριστίνα]] (1742 - 1798), παντρεύτηκε τον [[Αλβέρτος Καζιμίρ του Τέσεν|Αλβέρτο Καζιμίρ,]] Δούκα του Τέσσεν]].
* [[Μαρία Ελισάβετ της Αυστρίας (1743-1808)|Μαρία Ελισάβετ]] (1743 - 1808), ηγουμένη του αββαείουΑββαείου για ευγενείς κυρίες στο [[Ίνσμπρουκ|Ίννσμπρουκ]].
*[[Κάρολος Ιωσήφ, αρχιδούκας της Αυστρίας|Κάρολος Ιωσήφ]] (1745 - 1761).
* [[Αρχιδούκισσα Μαρία Αμαλία της Αυστρίας|Μαρία Αμαλία]] (1746 - 1804), παντρεύτηκε τον [[Φερδινάνδος της Πάρμας|Φερδινάνδο τωντης ΒουρβόνωνΠάρμας]], Δούκα της Πάρμας.
* [[Λεοπόλδος Β΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας|Λεοπόλδος Β΄]] (1747 - 1792), Αρχιδούκας της Αυστρίας και Βασιλιάς της Ουγγαρίας, Βοημίας, Γερμανίας.
*Μαρία Καρολίνα (απεβίωσε17 τηνΣεπτεμβρίου ημέρα που γεννήθηκε1748).
*[[Αρχιδούκισσα Ιωάννα Γαβριέλλα της Αυστρίας|Μαρία Ιωάννα Γαβριέλα]] (1750 - 1762).
* [[Αρχιδούκισσα Μαρία Ιωσηφίνα της Αυστρίας|Μαρία Ιωσηφίνα]] (1751 - 1767), άγαμη.
* [[Μαρία Καρολίνα της Αυστρίας|Μαρία Καρολίνα]] (1752 - 1814), παντρεύτηκε τον [[Φερδινάνδος Α΄ των Δύο Σικελιών|Φερδινάνδο Α΄]] των Δύο Σικελιών]].
* [[Φερδινάνδος Κάρολος της Αυστρίας-Έστε (1754-1806)|Φερδινάνδος Κάρολος]] (1754 - 1806), Δούκας της Μόντενα.
* [[Μαρία Αντουανέτα|Μαρία Αντωνία]] (1755 - 1793), παντρεύτηκε τον [[Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ της Γαλλίας|Λουδοβίκο ΙΣΤ΄]] της Γαλλίας]].
* [[Μαξιμιλιανός Φραγκίσκος, αρχιδούκας της Αυστρίας|Μαξιμιλιανός Φραγκίσκος]] (1756 - 1801), Αρχιεπίσκοπος-Εκλέκτορας της [[Κολωνία|Κολωνίας]].
| 