Αφροδίτη της Μήλου: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

{{Χωρίς παραπομπές|28|01|2022}}{{Έκθεμα

| μέγεθος εικόνας = 270px

'''Η Αφροδίτη της Μήλου''' είναι πολύ γνωστό μαρμάρινο άγαλμα, του τέλους ελληνιστικής - αρχών ρωμαϊκής εποχής (περί το 150 - 50 π.Χ.), το οποίο βρέθηκε, την άνοιξη του [[1820]], σε αγροτική περιοχή της [[Μήλος|Μήλου]]. Το άγαλμα βρέθηκε σε πάνω από 6 χωριστά κομμάτια και κατέληξε ένα χρόνο αργότερα στο [[Μουσείο του Λούβρου]], όπου και εκτίθεται μέχρι σήμερα. Στο [[Αρχαιολογικό Μουσείο Μήλου|μουσείο της Μήλου]] υπάρχει πιστό αντίγραφό του, το οποίο έστειλε αργότερα ως δωρεά το Λούβρο. Η Αφροδίτη της Μήλου θεωρείται καταπληκτικό έργο της ελληνιστικής τέχνης, το οποίο συνδυάζει αρμονικά τη γυναικεία ομορφιά και θηλυκότητα. Άλλοτε θεωρείτο έργο του [[Πραξιτέλης|Πραξιτέλη]], σήμερα όμως είναι σαφές ότι ο δημιουργός της είναι άλλος. Είναι σήμα κατατεθέν της Μήλου ή προσδιοριστικό στοιχείο του τουρισμού της και οπωσδήποτε ένα από τα σημαντικότερα αποκτήματα του [[Μουσείο του Λούβρου|Λούβρου]].

Η Αφροδίτη της Μήλου είναι σκαλισμένη σε παριανό μάρμαρο και έχει ύψος 2,02 μ. Χρονολογείται γύρω στο 150 - 50 π.Χ.<ref name=bintliff/> και παριστάνει την [[Αφροδίτη (μυθολογία)|Αφροδίτη]], παρότι αρχικά κάποιοι θεωρούσαν ότι μπορεί να παριστάνει την [[Αμφιτρίτη]]. Βρέθηκε ακρωτηριασμένη και εικάζεται πως η θεά στο αριστερό της χέρι κρατούσε μήλο ή καθρέφτη ή ότι με τα δύο χέρια της κρατούσε την ασπίδα του [[Άρης (μυθολογία)|Άρη]]. Άλλοι πάλι θεωρούν ότι δεν έκανε τίποτε από αυτά και ότι ήταν έτοιμη να λουστεί. Για τα χέρια της υπάρχει ο μύθος ότι έσπασαν πάνω σε καβγά Γάλλων αρχαιολόγων και Ελλήνων κατά τη μεταφορά του αγάλματος, αλλά αυτό δεν ευσταθεί γιατί το έργο είχε βρεθεί εξαρχής δίχως τα χέρια. Εκείνο που πιθανόν αληθεύει είναι ότι τμήματα των χεριών είχαν βρεθεί σε διάφορα σημεία και ότι το αριστερό κρατούσε μήλο, αλλά χάθηκε κατά τη μεταφορά ή ότι επάνω στη συμπλοκή (η οποία όντως συνέβη για την απόκτησή της), κάποια από αυτά τα κομμάτια που συνόδευαν το γλυπτό (όπως το αριστερό χέρι) έπεσαν στη θάλασσα από τα βράχια και χάθηκαν για πάντα.

[[Αρχείο:Venus_de_Milo_Louvre_Ma399_n6.jpg|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Venus_de_Milo_Louvre_Ma399_n6.jpg|αριστερά|μικρογραφία|Ο{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }} κότσος είχε βρεθεί χωριστά και αποκαταστάθηκε]]

[[Αρχείο:Paris_Louvre_Venus_de_Milo_Debay_drawing.jpg|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Paris_Louvre_Venus_de_Milo_Debay_drawing.jpg|δεξιά|μικρογραφία|Σχέδιο{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }} του Jean-Baptiste-Joseph Debay το 1821, όπου ακόμα δεν είχε εξαφανιστεί η χάραξη της υπογραφής του γλύπτη στην βάση. Ο Debay είχε αντιγράψει τέλεια τα κεφαλαία ελληνικά γράμματα και έγραφε από κάτω στα γαλλικά ότι το έργο βρέθηκε τοτον Φεβρουάριο του 1820 στη Μήλο και δωρήθηκε στοστον βασιλιά τοτον Μάρτιο του 1821 από τον πρεσβευτή του στην Κωνσταντινούπολη]]

Το έργο πλάστηκε στα ταραγμένα ελληνιστικά χρόνια, κατά πάσα πιθανότητα από τον γλύπτη Αγήσανδρο ή Αλέξανδρο, γιο του Μηνίδη από την [[Αντιόχεια]] του Μαιάνδρου. Το μισό όνομά του αναφερόταν στη βάση του γλυπτού όπου απέμενε χαραγμένη η φράση ...ΝΔΡΟΣ ΜΗΝΙΔΟΥ ΑΝΤΙΟΧΕΥΣ ΑΠΟ ΜΑΙΑΝΔΡΟΥ ΕΠΟΙΗΣΕ. Αυτή η επιγραφή που φαίνεται σε σχέδιο της εποχής, χάθηκε γύρω στο 1825 ενώ το απόκτημα βρισκόταν στο Λούβρο και πολλοί πιστεύουν ότι την εξαφάνισαν οι τότε διευθυντές του<ref>Αυτή η εκδοχή αναφέρεται διεξοδικά και στο βιβλίο του αμερικανού δημοσιογράφου και συγγραφέα Gregory Curtis, "''Disarmed:The Story of the Venus de Milo"''</ref> για να μπορούν να υποστηρίξουν ότι ήταν έργο του [[Πραξιτέλης|Πραξιτέλη]]. Στον Αγήσανδρο αποδίδεται πάντως ένα άλλο έργο που εκτίθεται στο [[Μουσείο του Λούβρου|Λούβρο]] -μια προτομή του [[Μέγας Αλέξανδρος|Μεγάλου Αλεξάνδρου]] που είχε βρεθεί στη [[Δήλος|Δήλο]].

Οι ίδιοι οι Γάλλοι είχαν υποστηρίξει τότε ότι "«η αριστερή γωνία της βάσης του αγάλματος όπου αναγραφόταν το όνομα του γλύπτη Αλέξανδρου δυστυχώς χάθηκε στα ασβεστοκονιάματα, αλλά ανήκε σε άλλη εποχή και ήταν άσχετη προς την Αφροδίτη"». Το σχέδιο που παρατίθεται πάντως δείχνει ότι η αριστερή πλευρά ταίριαζε τέλεια στη βάση του αγάλματος και επιστημονική εξακρίβωση για τη χρονολόγηση δεν μπορεί να γίνει πια αφού το κομμάτι δεν βρίσκεται πουθενά από όσο γνωρίζουν οι ειδικοί.

Ειδικά για την Αφροδίτη οι Γάλλοι είχαν τότε και "«εθνικούς λόγους"» να προκαλέσουν σύγχυση, γιατί τότε σε όλη τη λόγια Ευρώπη είχε ξεσπάσει πόλεμος για την απόκτηση αρχαιοτήτων. Επιπλέον ήταν η εποχή που μετά την ήττα του [[Ναπολέων|Ναπολέοντα]] στο [[Βατερλό]] το [[1815]] πολλοί λαοί ζητούσαν -και έπαιρναν- πίσω τις αρχαιότητες που είχε αρπάξει με τους πολέμους του ο Γάλλος στρατηλάτης και οι σχέσεις της Γαλλίας με όλους σχεδόν τους Ευρωπαίους, ήταν αρκετά τεταμένες.

Πιθανόν στο πλαίσιο αυτού του αρχαιολογικού πολέμου οι Γάλλοι να θεώρησαν σκόπιμο να εξαφανιστεί ο πραγματικός δημιουργός του έργου, τόσο για να μην το ζητήσει πίσω η Οθωμανική Αυτοκρατορία (αφού Ελλάδα ακόμα δεν υπήρχε) όσο και για να το προβάλλει διεθνώς περισσότερο ως έργο μυστηριώδους γλύπτη από την κλασική Ελλάδα και να "«προσπεράσει"» τη Γερμανία στον "«αγώνα δρόμου"» για την απόκτηση αρχαιοτήτων.

|[[Αρχείο:Venus_de_Milo_Louvre_Ma399-02b.jpg|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Venus_de_Milo_Louvre_Ma399-02b.jpg|301x301εσ{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }}thumb]]

|[[Αρχείο:Aphrodite_of_Milos.jpg|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Aphrodite_of_Milos.jpg|301x301εσ{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }}thumb]]

|[[Αρχείο:Venus_de_Milo_Louvre_Ma399-06a.jpg|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Venus_de_Milo_Louvre_Ma399-06a.jpgthumb|302x302εσ{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }}]]

Στις 8 Απριλίου του 1820 (και 28 Μαρτίου με το παλιό ημερολόγιο που ίσχυε τότε στη Μήλο) ο Κεντρωτάς φέρεται να έσκαβε στο πεζούλι του και έβγαζε πέτρες από αρχαία ερείπια που υπήρχαν εκεί. Τον βοηθούσε πιθανόν ο 18χρονος γιος του Αντώνης και ένας 20χρονος ανηψιός του. Λίγο πιο πέρα Γάλλοι αξιωματικοί έκαναν ανασκαφές για αρχαία. Όταν ο Κεντρωτάς βρήκε πελεκημένο μάρμαρο έτρεξαν να τον βοηθήσουν δύο Γάλλοι ναύτες που συμμετείχαν στις γειτονικές ανασκαφές.Ο Κεντρωτάς προσπάθησε να ξανακαλύψει το άγαλμα γιατί φοβήθηκε ότι οι Γάλλοι θα το άρπαζαν ή θα απαιτούσαν να το αγοράσουν πιο φτηνά-δεν στάθηκε δηλαδή τόσο αφελής όσο τον παρουσιάζει ο μύθος. Οι Γάλλοι, από αυτά που γράφουν αργότερα σε επιστολές τους, φαίνεται πως τον θεωρούν ανόητο επειδή προφανώς ο Κεντρωτάς άρχισε να συμπεριφέρεται επίτηδες με περιφρόνηση για τα ευρήματα ώστε να τους ξαποστείλει και να εκμεταλλευτεί το άγαλμα αργότερα με την ησυχία του χωρίς την φορτική παρουσία και τις πιέσεις που σωστά πίστευε ότι θα του ασκούσαν. Εντούτοις οι Γάλλοι δεν «ξεκολλούσαν»αποχωρούσαν με τίποτε από την περιοχή και τον πίεζαν να συνεχίσουν όλοι μαζί το σκάψιμο, ώσπου βρέθηκε και το δεύτερο τμήμα του αγάλματος, οπότε πια ο Κεντρωτάς δεν μπορούσε να παριστάνει τον ανήξερο, αλλά ούτε και να περιφρουρήσει το έργο που είχε βρει στο χωράφι του.

Έκανε μια προσπάθεια πάντως να το διαφυλάξει και το μετέφερε στη στάνη του, όμως ο "«πυρετός αρχαιοτήτων"» είχε ήδη καταλάβει τους Γάλλους και επικοινωνούσαν με προξένους και πρεσβευτές της πατρίδας τους στην [[Κωνσταντινούπολη]], στη [[Σμύρνη]] και αλλού.

Τα χέρια που έλειπαν δηλαδή, έλειπαν εξαρχής και γι’ αυτό το σχέδιο του Βουτιέ που έγινε επί τόπου, παριστάνει την Αφροδίτη ακρωτηριασμένη από την πρώτη στιγμή<ref>[http://www.milosunion.com/images/AF_resize.jpg Το σχέδιο του Βουτιέ]{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }} παρατίθεται στην ιστοσελίδα της Ένωσης Μηλίων, "Αγία Σοφία", που διαθέτει αποσπάσματα από το βιβλίο του Γιάννη Χαλκουτσάκη</ref>. Κι αυτά που βρέθηκαν όμως δεν αξιοποιήθηκαν σωστά, επειδή οι περισσότεροι θεώρησαν ότι ανήκαν σε άλλη εποχή ή έργο. Έτσι παρότι βρέθηκαν στην ανασκαφή και περισυνελέγησαν, όταν πάνω στην επεισοδιακή μεταφορά χάθηκαν, δεν αναζητήθηκαν με ιδιαίτερη ζέση. Οι ειδικοί τώρα πια ξέρουν ότι στα ελληνιστικά χρόνια όταν ένα έργο προοριζόταν να φαίνεται από τη μία μεριά, π.χ. τη δεξιά, οι γλύπτες έδιναν βαρύτητα σε αυτή την πλευρά και όχι σε εκείνη που δεν φαινόταν από το κοινό ή που πιθανά καλυπτόταν με ύφασμα. Έτσι ερμηνεύεται σήμερα δηλαδή το κάπως "«άτεχνο"» αριστερό χέρι της Αφροδίτης που οι [[Γαλλία|Γάλλοι]] νόμισαν τότε ότι ήταν "«άσχετο από το άγαλμα"» και το οποίο αναφέρεται ότι κρατούσε μήλο, παραπέμποντας πιθανά στο μήλο του [[Πάρις|Πάρι]].

[[Αρχείο:Jules dumont d urville.jpg|thumb|upright=1.2|Ο αξιωματικός Ζυλ Ντυμόν ντ' Υρβίλ (Jules-Sébastien-César Dumont d’Urville), που έπεισε τους Γάλλους να βιαστούν να αγοράσουν την Αφροδίτη της Μήλου και που αργότερα εξελίχθηκε σε σημαντικό εξερευνητή της [[Ανταρκτική|Ανταρκτικής]]]]

Το έργο βρέθηκε σε πολλά κομμάτια (πιθανόν έξι, από τα οποία τα χέρια και το όνομα του γλύπτη πλέον λείπουν), με δύο βασικά, τον κορμό και τα πόδια. Όλα αυτά τα κομμάτια και οι Ερμές έγιναν αμέσως αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Ο Βουτιέ ενημέρωσε με μιας τον Γάλλο υποπρόξενο στην [[Μήλος|Μήλο]], τον Λουΐ Μπρεστ (Louis Brest) και αυτός παρουσιάστηκε και άρχισε να παζαρεύει λέγοντας πως "δεν είναι βέβαιο ότι το άγαλμα αξίζει 1.000 γρόσια". Ειδοποίησε όμως αμέσως τον ντε Ριβιέρ (Charles-François de Riffardeau, μαρκήσιος και αργότερα δούκας de Rivière), πρόξενο των Γάλλων στην Υψηλή Πύλη. Στη διαπραγμάτευση αναμίχθηκε ενεργά και ένας άλλος Γάλλος αξιωματικός που είχε πάθος με τις αρχαιότητες, ο [[Ζυλ Ντυμόν ντ' Ουρβίλ]] (Jules Dumont d'Urville) που σημειωτέον ήταν βέβαιος πως επρόκειτο για την Αφροδίτη που κρατούσε το μήλο του [[Πάρις|Πάρι]]. Οι Γάλλοι αποφάσισαν να πάρουν οπωσδήποτε όλα τα ευρήματα στην κατοχή τους.

Μέσα σε όλα, παρουσιάστηκε και ο Νικόλαος [[οικογένεια Μουρούζη|Μουρούζης]], μέγας [[δραγουμάνος]] του οθωμανικού στόλου, και έπεισε τους Μηλίους να πουλήσουν το εύρημα σε εκείνον (ο Μουρούζης εκτελέστηκε με απαγχονισμό ένα χρόνο αργότερα μαζί με άλλους [[Φαναριώτες]] με την κατηγορία ότι συμμετείχαν στην ελληνική επανάσταση). Ο εκπρόσωπος των [[Γαλλία|Γάλλων]] που βρέθηκε τότε εκεί ήταν ο υποκόμης ντε Μαρκέλους (Vicomte de Marcellus) που με διάφορα επιχειρήματα αλλά και την απειλή βίας έπεισε τους ντόπιους να μη φορτωθεί τελικά η Αφροδίτη στο πλοίο του Μουρούζη για να πάει στην Πόλη, αλλά στο πλοίο των Γάλλων για να πάει στη Γαλλία. Οι συζητήσεις με τους προεστούς κράτησαν δύο μέρες, στη διάρκεια των οποίων ένας ιερέας αντιστάθηκε βίαια στους Γάλλους αξιωματικούς, αλλά τελικά ο Μαρκέλους πήρε το άγαλμα δίνοντας μερικές εκατοντάδες τουρκικά [[Πιάστρο|πιάστρα]] στον αγρότη που το κατείχε. Το άγαλμα παραδόθηκε την 11η Μαρτίου 1821 στον βασιλιά της Γαλλίας [[Λουδοβίκος ΙΗ΄ της Γαλλίας|Λουδοβίκο ΙΗ'ΙΗ΄]] και αυτός το χάρισε στο Μουσείο του Λούβρου.<ref>[https://www.jstor.org/stable/44266960?read-now=1&seq=15#page_scan_tab_contents Michon, Etienne. “LA VÉNUS DE MILO: SON ARRIVÉE ET SON EXPOSITION AU LOUVRE.” Revue Des Études Grecques, vol. 13, no. 53/54, 1900, pp. 302–370. JSTOR, www.jstor.org/stable/44266960. σ. 314, 317.]</ref>

Στις 25 Ιανουαρίου 1826, οι Γαλλικέςγαλλικές αρχές συμφώνησαν να αποζημιώσουν τους κατοίκους της Μήλου γιά τις ζημιές τις οποίες ενεδεχομένως υπέστησαν από τον δραγουμάνο του Οθωμανικού Στόλου Νικόλαο Μουρούζη και τις Οθωμανικέςοθωμανικές αρχές, εξαιτίας της πώλησης στους Γάλλους του αγάλματος της Αφροδίτης. Με σύμφωνο που υπεγράφη, παρουσία των μαρτύρων κληρικών Μιχαήλ Λογοθέτη, Πέτρου Ταρταράκη, Σακελλίων Γρηγορίου, Ιάκωβου Αρμένη και Αρχιμανδρίτη Μιχελή καθώς και του Υποπροξένου Louis Brest, δήλωσαν ότι έναντι 72187.218 Τουρκικώντουρκικών πιάστρων παραιτούνται οι ίδιοι και όλοι οι απόγονοί τους από κάθε περαιτέρω αποζημίωση.

* «''Η ιστορία της Αφροδίτης της Μήλου»'', του Γιάννη Μ. Χαλκουτσάκη, 1988

* "''Disarmed:The Story of the Venus de Milo"'', του αμερικανού συγγραφέα Gregory Curtis