|
Ο θεός περιπλανάται στην [[αρχαία Αίγυπτος|Αίγυπτο]] και τη [[Συρία]], τρελός από το μίσος της [[Ήρα]]ς. Θεραπεύεται από τη [[Ρέα (μυθολογία)|Ρέα]] στη [[Φρυγία]]. Η [[Ρέα]], επίσης, είναι εκείνη που τον διδάσκει την τελετουργική λατρεία και ορίζει το ένδυμα του θεού και των [[Μαινάδες|Μαινάδων]] ακολούθων του<ref>Κακριδής Ι. Θ. 1986, 202.</ref>. Η ακολουθία του θεού συμπληρώνεται με τους [[Σάτυροι|Σατύρους]] και τους [[Σειληνοί|Σειληνούς]]. Θεός [[πολιτισμός|εκπολιτιστής]] ο Διόνυσος συνέχισε την περιπλάνησή του, διδάσκοντας ανά τον κόσμο τις ιδιαίτερες τελετές του και την καλλιέργεια της [[αμπέλι|αμπέλου]]. Αλλού έγινε δεκτός ως θεός, αλλού ως τυχοδιώκτης άνθρωπος, γεγονός που προκάλεσε σύμφωνα με τον μύθο και ανάλογες αντιδράσεις εκ μέρους του, ευνοώντας τους φίλους και τιμωρώντας τους εχθρούς, όπως φαίνεται στο παράδειγμα του Προίτου, βασιλέα της [[Τίρυνθα]]ς, των τριών θυγατέρων του βασιλέα Μινύα στον Ορχομενό ή τις κόρες του αττικού δήμου των [[Ελευθερές|Ελευθερών]].
== Θεός του δράματος και του παιχνιδιούπαιχνιδιο ==
[[κακα]]
Στην αρχαία Ελλάδα αυτή η στενή σχέση μεταξύ δράματος και μυθολογίας συνοψιζόταν στο προσωπείο, τη μάσκα που συμβόλιζε τον ίδιο τον Διόνυσο και μια διαδικασία ταυτόχρονα μέσω της οποίας οι συμμέτοχοι αντιλαμβάνονταν μια αναλαμπή των άγριων παράδοξων που συσχετίζονταν σε μύθους και θεσπίζονταν ως ιεροτελεστίες ή μυστηριακά δρώμενα. Τέτοιες μυστηριακές παραδόσεις ήταν κοινός τόπος στον αρχαίο κόσμο και μερικές είναι γνωστό ότι διήρκεσαν επί χιλιάδες έτη. Ο [[Γνωστικισμός|Γνωστικός]] [[χριστιανισμός]] είναι ένα σχετικά πρόσφατο παράδειγμα των μυητικών μυστηρίων και ακόμη και σήμερα οι ανατολικοί ορθόδοξοι και ρωμαιοκαθολικοί ναοί διατηρούν συγκεκριμένα τελετουργικά στοιχεία, συνεχίζοντας τη γραμμή παράδοσης των μυστηριακών θρησκειών με δρώμενα όπως η μετουσίωση του σώματος και του αίματος του [[Χριστός|Χριστού]].
Για τους αρχαίους Έλληνες το προσωπείο ή ''persona'' ήταν ένα σύμβολο της ενότητας στη δυαδικότητα. Εκείνος που τη φορούσε ήταν ταυτόχρονα ο ίδιος και κάποιος άλλος, ή γινόταν προσωρινά η ''persona'' (που στα Ελληνικά σημαίνει ''ηχώ μέσω'', δηλαδή μιλώ μέσω της μάσκας), ένας από τους χαρακτήρες του δράματος (''dramatis personae''). Το προσωπείο 'κρατούσε ενωμένες' τις δύο ταυτότητες<ref>Otto, Walter F. 1965, 201</ref> και φυσικά έπαιζε το ρόλο της πύλης ανάμεσα σε διαφορετικά βασίλεια ή κόσμους εμπειρίας. Τούτη η μετάβαση στην επικίνδυνη, σκιώδη σφαίρα του κάτω κόσμου, του χάους και του θανάτου είναι βασικό θέμα στη διονυσιακή λατρεία. Όπως παρατηρεί ο Godwin, είναι χαρακτηριστικό των θεών που κατεβαίνουν στον κάτω κόσμο για να λυτρώσουν τις περιπλανώμενες ψυχές<ref>Godwin, Joscelyn 1981, 26-28.</ref>.
[[Αρχείο:Dionysos satyrs Cdm Paris 575.jpg|μικρογραφία|Ο Διόνυσος παίζει λύρα και περιβάλλεται από δύο Σειληνούς, που κρατούν κρόταλα και βλαστούς αμπέλου. Ερυθρόμορφη κύλικα του 480 π.Χ. από τον Βρύγο.]]
Ο Διόνυσος, επίσης, συνδέεται πολύ με τον εκπληρωμένο έρωτα και το επίγραμμα του Ανακρέοντα στον θεό αρχίζει με τις λέξεις «Ω Κύριε, που σύντροφοί σου στο παιχνίδι είναι ο ισχυρός Έρως, οι μαυρομάτες νύμφες και η Αφροδίτη!»<ref>Otto, Walter F. 1965, 33</ref>.
== Διονυσιακή λατρεία ==
|
