Άδωνις (φυτό)

Ο άδωνις (Adonis) είναι γένος ποωδών φυτών που ανήκει στην οικογένεια βατραχιοειδή και έχει περίπου 20 έως 30 είδη, ιθαγενή της Ευρώπης και της Ασίας, με 6 από τα είδη να συναντώνται στην άγρια φύση και της Ελλάδας. Μερικά είδη είναι ετήσια και άλλα πολυετή.

Άδωνις
Adonis vernalis (16709095338).jpg
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae) Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Angiosperms) Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Dicotyledoneae) Τάξη: Βατραχιώδη (Ranunculales) Οικογένεια: Πλανταγινίδες (Ranunculaceae) Γένος: Άδωνις (Adonis) L.

Ο άδωνις φθάνει σε ύψος τα 10 έως 40 εκατοστόμετρα και όλα τα είδη έχουν λεπτά διαμερισμένα φύλλα που μοιάζουν με πούπουλα. Τα άνθη είναι κόκκινα, κίτρινα ή πορτοκαλί και έχουν 5 έως 30 πέταλα το καθένα. Το είδος «άδωνις ο φθινοπωρινός» (A. annua), γνωστό στην Πελοπόννησο με την κοινή ονομασία «μωρόχορτο», έχει άνθη με ζωηρά κόκκινα πέταλα. Στις αγγλόφωνες χώρες μερικά είδη είναι γνωστά με την κοινή ονομασία «μάτι του φασιανού» (pheasant's-eye).

Η ονομασία του γένους είναι αναφορά στον μυθικό εραστή της Αφροδίτης Άδωνι, καθώς υπήρχε η παράδοση ότι τα κόκκινα άνθη του φύτρωσαν από τον τάφο του Αδώνιδος. Σε παρόμοιο μύθο, που αναφέρει ο Οβίδιος στις Μεταμορφώσεις του, η ανεμώνη, που ανήκει στην ίδια οικογένεια με τον άδωνι, γεννήθηκε όταν η Αφροδίτη ράντισε νέκταρ πάνω στο αίμα του Αδώνιδος.

Επιλεγμένα είδη

• Adonis aestivalis («άδωνις ο θερινός» ή «αγριοπαπαρούνα»), συναντάται πολύ στη Ζάκυνθο
• Adonis aleppica
• Adonis amurensis («άδωνις του Αμούρ», «άδωνις ο απωανατολικός»)
• Adonis annua ή A. autumnalis («άδωνις ο φθινοπωρινός», «μωρόχορτο»)
• Adonis bobroviana
• Adonis chrysocyathus («άδωνις ο χρυσοκύαθος»)
• Adonis coerulea
• Adonis cyllenea («άδωνις ο κυλλήνιος»), συναντάται στο βουνό Κυλλήνη, όπου αποκαλείται «σκάρφι»
• Adonis davidii
• Adonis dentata («άδωνις ο οδοντωτός»)
• Adonis distorta
• Adonis flammea
• Adonis microcarpa («άδωνις ο μικρόκαρπος»)
• Adonis nepalensis («άδωνις του Νεπάλ»)
• Adonis palaestina («άδωνις της Παλαιστίνης»)
• Adonis pyrenaica («άδωνις των Πυρηναίων»), με πυκνό φύλλωμα και μεγάλα χρυσοκίτρινα άνθη που βγαίνουν στις αρχές του θέρους
• Adonis ramosa
• Adonis sibirica («άδωνις ο σιβηρικός»)
• Adonis sutchuenensis
• Adonis tianschanica
• Adonis vernalis («άδωνις ο εαρινός»), διαδεδομένος στην Ελλάδα
• Adonis volgensis

Καλλιέργεια και χρήσεις

Είδη του φυτού καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά φυτά κήπου, όπως ο πολυετής άδωνις ο μικρόκαρπος, έχοντας εισαχθεί και στη Βόρεια Αμερική. Περιέχουν όμως δηλητηριώδεις χημικές ουσίες, παρόμοιες με εκείνες που βρίσκονται και σε πολλά άλλα γένη της οικογένειας βατραχιοειδή. Ιδίως από τον άδωνι τον μικρόκαρπο μπορούν να εξαχθούν οι ουσίες αδωνίνη και αδωνιδίνη, που χρησιμεύουν σε κατάλληλες δόσεις ως φαρμακευτικές, ενώ από τον άδωνι τον εαρινό μπορούν να εξαχθούν αρκετές άλλες ουσίες με φαρμακευτική δράση (αδωνιτόλη, αδωνιδοσίδη, αδωνιβερνοσίδη, κυμαρίνη, αδωνιτοξίνη, βερναδίνη).

Πηγές

• Το ομώνυμο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμος 2 (1968), σελ. 145

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ο άδωνις στο Flora of China
• «Ο δηλητηριώδης άδωνις της κόκκινης λίστας», από τον Στέφανο Βογιατζή