Δ΄ Σταυροφορία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Φαινόταν πιθανό ότι η οχυρωμένη βυζαντινή πρωτεύουσα θα μπορούσε να αντισταθεί με επιτυχία στους Σταυροφόρους, των οποίων ο αριθμός δεν ήταν τόσο μεγάλος. Οι τελευταίοι, όμως, αποβιβάστηκαν στην ευρωπαϊκή ακτή και κατέλαβαν τον [[Γαλατάς|Γαλατά]], έσπασαν την αλυσίδα που έκλεινε τον [[Κεράτιος κόλπος|Κεράτιο κόλπο]] και εισχώρησαν σε αυτόν πυρπολώντας τα πλοία που βρίσκονταν εκεί. Έτσι ο Γαλατάς καταλήφθηκε τον Ιούλιο του 1204 από τους Σταυροφόρους. Οι [[Βάραγγοι]] αμυνόταν στα χερσαία τείχη και μία κατάληψη από τους [[Βενετική Δημοκρατία|Βενετούς]] μερικών πύργων των τειχών στον Κεράτιο, απωθήθηκε.

Ο [[Αλέξιος Γ΄ Άγγελος|Αλέξιος Γ΄]] που δεν είχε ούτε τη θέληση, ούτε τη δύναμη να αντισταθεί, εγκατέλειψε την πόλη και διέφυγε, παίρνοντας μαζί του το δημόσιο θησαυροφυλάκιο. Ο [[Ισαάκιος Β΄ Άγγελος|Ισαάκιος Β΄]] απελευθερώθηκε από τη φυλακή και επανήλθε από τους κατοίκους στον θρόνο· ο γιος του Αλέξιος, που είχε φτάσει μαζί με τους Σταυροφόρους, ανακηρύχθηκε συν-αυτοκράτοραςσυναυτοκράτορας (ως [[Αλέξιος Δ΄ Άγγελος|Αλέξιος Δ΄]]) μετά από αίτημα των Σταυροφόρων.

Η συνέχεια της Σταυροφορίας δεν ήταν αυτή που είχε σχεδιαστεί στη Ζάρα. Το αυτοκρατορικό ταμείο πλέον ήταν άδειο. Απελπισμένος ο νέος συν-αυτοκράτοραςσυναυτοκράτορας προσπαθεί να συλλέξει το χρηματικό ποσό που έχει υποσχεθεί στους Σταυροφόρους με διάφορους τρόπους: πρόσθετοι φόροι, δασμοί, συλλέγεται ακόμη και το ασήμι και το χρυσάφι από το στολισμό των εκκλησιών. Όμως ο λαός της [[Κωνσταντινούπολη|Κωνσταντινούπολης]] τρέφει εχθρικά αισθήματα για την νέα του εξουσία, λόγω της βαριάς φορολόγησης και της κατάσχεσης των αφιερωμάτων των εικόνων. Η εξέγερση δεν αργεί να ξεσπάσει. Ο λαός της Πόλης ανατρέπει τους δύο Αγγέλους και ανακηρύσσει Αυτοκράτορααυτοκράτορα τον [[Αλέξιος Ε΄ Μούρτζουφλος|Αλέξιο Ε΄ Δούκα Μούρτζουφλο]]. Ο Μούρτζουφλος υποστηρίζεται από την παράταξη που διάκειται εχθρικά προς τους Σταυροφόρους, δεν δέχεται σε καμία περίπτωση να τηρήσει τους όρους των προκατόχων του με τους Λατίνους και αρνείται οποιονδήποτε συμβιβασμό. Αντίθετα προσπαθεί να οργανώσει την άμυνα της πόλης για ενδεχόμενη επίθεση, που δεν αργεί να πραγματοποιηθεί.

Οι Σταυροφόροι, μετά το θάνατο του Ισαακίου[[Ισαάκιος Β΄ Άγγελος|Ισαάκιου]] και του [[Αλέξιος Γ΄ Άγγελος|Αλεξίου]] και ύστερα από διαταγή του ίδιου του Μούρτζουφλου, θεώρησαν τους εαυτούς τους απαλλαγμένους από κάθε υποχρέωση που είχαν αναλάβει έναντι της [[Ρωμανία|Ρωμανίας]]. Η ευθεία σύγκρουση Βυζαντινών και Σταυροφόρων ήταν πια αναπόφευκτη και οι δεύτεροι άρχισαν να σχεδιάζουν την, για λογαριασμό τους, κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης. Τον Μάρτιο του ίδιου έτους (1204) πραγματοποιήθηκε μεταξύ [[Βενετική Δημοκρατία|Βενετίας]] και Σταυροφόρων συνθήκη, σχετικά με τη διαίρεση της [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]]. Η πρώτη πρόταση της συνθήκης είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή: «Εν ονόματι του Χριστού, πρέπει να καταλάβουμε, δια των όπλων, την πόλη» <ref>«Tafel & Thomas, Urkunden zur altern Handels- und Staatsgeschichte I, σελ. 446 (γερμανικά)</ref>. Τα κύρια σημεία της συνθήκης είχαν ως εξής<ref>N. H. Baynes Byzantine Civilization. 1926, σελ. 289 (αγγλικά)</ref>:

* Επιτροπή αποτελούμενη από έξι Βενετούς και έξι [[Γαλλία|Γάλλους]], θα εξέλεγε εκείνον που, κατά τη γνώμη τους, θα κυβερνούσε καλύτερα τη χώρα «προς δόξαν του Θεού, της [[Καθολική Εκκλησία|Αγίας Ρωμαϊκής Εκκλησίας]] και της Αυτοκρατορίας».

* Όλοι οι Σταυροφόροι που θα λάμβαναν μικρές ή μεγάλες κτήσεις, εκτός από τον [[Ενρίκο Ντάντολο|Ερρίκο Δάνδολο]], όφειλαν να ορκιστούν πίστη στον αυτοκράτορα.

[[Αρχείο:Eugène Ferdinand Victor Delacroix 012.jpg|thumb|260px|''Η [[Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1204)|Άλωση της Κωνσταντινούπολης]]'', έργο του [[Ευγένιος Ντελακρουά|Ντελακρουά]]]]

Αφού οι Σταυροφόροι δέχθηκαν τους όρους αυτούς, άρχισαν την προσπάθειά τους να καταλάβουν την [[Κωνσταντινούπολη]] με συνδυασμένες επιθέσεις από ξηρά και θάλασσα. Μια πρώτη επίθεση των Σταυροφόρων το πρωί της 9ης Απριλίου 1204 εναντίον του θαλάσσιου τείχους αποκρούστηκε. Στις [[12 Απριλίου]], όμως η επίθεση επαναλήφθηκε στο τείχος του [[Κεράτιος Κόλπος|Κεράτιου]]. Οι [[Βενετοί]], που είχαν δέσει τις [[Γαλέρα|γαλέρες]] τους ανά δύο και τις είχαν υπερυψώσει με ξύλινες κατασκευές, τις οδήγησαν γεμάτες στρατό κατά των πύργων. Μετά από σκληρή μάχη, το απόγευμα κατόρθωσαν να καταλάβουν δύο πύργους και να δημιουργήσουν πρώτα ένα άνοιγμα στα τείχη και να ανοίξουν τρεις πύλες από όπου άρχιζαν να εισχωρούν στην πόλη. Όταν νύχτωσε, οι Σταυροφόροι είχαν καταλάβει ένα μικρό μέρος της περιοχής κοντά στον Κεράτιο κόλπο. Η βυζαντινή ηγεσία απέδειξε τότε πως δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει τις περιστάσεις. Ο [[Αλέξιος Ε΄ Δούκας|Αλέξιος Ε' Μουρτζούφλος]] και πολλοί ευγενείς εγκατέλειψαν την πόλη από τις χερσαίες πύλες προς τη [[Θράκη]]. Έτσι την επόμενη μέρα οι επιτιθέμενοι άρχισαν να προελαύνουν χωρίς να συναντήσουν ουσιαστική αντίσταση. Η πρωτεύουσα της [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζαντινής Αυτοκρατορίας]] «έπεσε αφού υπέστη την επίθεση αυτής της εγκληματικής και πειρατικής εκστρατείας που λέγεται Δ' Σταυροφορία»<ref>N.H. Bayes "Byzantine Civilization". History X, 1926, σελ. 289. (αγγλικά)</ref>.

Μετά την κατάληψη της πόλης, επί τρεις μέρες, οι Λατίνοι μεταχειρίστηκαν με φοβερή σκληρότητα, λεηλατώντας κάθε τι που είχε συγκεντρωθεί, δια μέσουδιαμέσου των αιώνων, στην Κωνσταντινούπολη. Τίποτα δεν έμεινε σεβαστό: οι εκκλησίες, τα λείψανα, τα μνημεία τέχνης. Οι ιππότες της Δύσης και οι στρατιώτες τους, καθώς και οι Λατίνοι μοναχοί και ηγούμενοι, έλαβαν και αυτοί μέρος στη λεηλασία. Ο [[Νικήτας Χωνιάτης]], αυτόπτης μάρτυρας της κατάληψης της πόλης, δίνει μια τρομακτική εικόνα της λεηλασίας, της βίας και της ερήμωσης που έφεραν οι Σταυροφόροι.

Κατά τη διάρκεια των τριών ημερών λεηλασίας, χάθηκαν πολλά πολύτιμα έργα τέχνης, πολλές βιβλιοθήκες λαφυραγωγήθηκαν και πολλά χειρόγραφα καταστράφηκαν, ενώ η [[Αγία Σοφία (Κωνσταντινούπολη)|Αγία Σοφία]] λεηλατήθηκε ανελέητα. Ο Βιλλεαρδουίνος παρατηρεί ότι «από την εποχή της δημιουργίας του κόσμου, ποτέ, σε καμία πόλη, δεν κατακτήθηκαν τόσα λάφυρα»<ref>La Conquete de constantinople. Έκδοση de Wailly, παρ. 250, σελ. 147. (γαλλικά)</ref>. Μετά από αυτή την Σταυροφορία, όλη η [[δυτική Ευρώπη]] κοσμήθηκε με τους θησαυρούς της Κωνσταντινούπολης, ενώ οι περισσότερες από τις εκκλησίες της Δυτικής Ευρώπης απέκτησαν μέρος από τα «ιερά λείψανα» της πόλης. Το μεγαλύτερο μέρος των λειψάνων, που βρίσκονταν σε μοναστήρια της Γαλλίας, καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια της [[Γαλλική Επανάσταση|Γαλλικής Επανάστασης]] ([[1789]]). Τα [[Άλογα του Αγίου Μάρκου|τέσσερα ορειχάλκινα άλογα]] που αποτελούσαν ένα από τα καλύτερα στολίδια του [[Ιππόδρομος της Κωνσταντινούπολης|Ιπποδρόμου της Κωνσταντινούπολης]], μεταφέρθηκαν από τον Δάνδολο στην [[Βενετία]], όπου και διακοσμούν σήμερα την εξώθυρα του καθεδρικού ναού του Αγίου Μάρκου.