Αντέκταση: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Ετικέτα: επεξεργασία κώδικα 2017 |
Ετικέτα: επεξεργασία κώδικα 2017 |
||
Γραμμή 4:
== Αρχαία Ελληνική ==
Ο φωνητικός νόμος τής αντέκτασης βασίζεται στην αναπλήρωση της ποσότητας μιας συλλαβής που αρχικώς περιείχε συμφωνικό σύμπλεγμα, το οποίο κατά κανόνα περιείχε ημίφωνο (π.χ. ''F, ρ, ν'' ή'' σ'') και κάποιο άλλο σύμφωνο. Η λειτουργία του ήταν ιδιαίτερα εκτεταμένη, αλλά δεν αφορούσε ομοίως όλες τις διαλέκτους τής Αρχαίας Ελληνικής (δεν επηρέασε τις βόρειες αιολικές διαλέκτους ή τη Μυκηναϊκή), εξηγεί ωστόσο σε μεγάλο βαθμό τη διαμόρφωση της συλλαβικής δομής που γνωρίζουμε από την κλασική γλώσσα<ref>Γ. Μπαμπινιώτης 1985: 118-120.</ref>.
Ως μία από τις θεμελιώδεις αιτίες ισχύος τού νόμου έχει προσδιοριστεί η ίδια η φύση τού μουσικού τονισμού τής Αρχαίας Ελληνικής. Συγκεκριμένα, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ο ρυθμός που υπαγορευόταν από τον μουσικό τονισμό προϋπέθετε την εναλλαγή ελαφρών και βαριών συλλαβών, δηλαδή κλειστών συλλαβών (με ένα σύμφωνο και βραχύ ή μακρό φωνήεν) και ανοιχτών συλλαβών (μόνο με μακρό φωνήεν ή δίφθογγο). Η αντέκταση συνέβαλε στον σχηματισμό τέτοιων μετρικών ακολουθιών<ref>G. Horrocks 2006: 75.</ref>.▼
Τα προϊόντα τής αντεκτάσεως είναι πάντοτε μακρά φωνήεντα, τα εξής<ref>Ι. Σταματάκος, 1949: 71, 72.</ref>:
* /ă/ > /ā/, που γράφεται <α>
* /ĕ/ > /ẹ:/, που γράφεται <ει> (πρόκειται για μακρό κλειστό φωνήεν ή νόθη δίφθογγο, ψευδοδίφθογγο)
* /ŏ/ > /ọ:/, που γράφεται <ου> (πρόκειται για μακρό κλειστό φωνήεν ή νόθη δίφθογγο, ψευδοδίφθογγο)
* /ĭ/ > /ī/, που γράφεται <ι>
* /ŭ/ > /ū/, που γράφεται <υ>
▲Ως μία από τις θεμελιώδεις αιτίες ισχύος τού νόμου έχει προσδιοριστεί η ίδια η φύση τού μουσικού τονισμού τής Αρχαίας Ελληνικής. Συγκεκριμένα, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ο ρυθμός που υπαγορευόταν από τον μουσικό τονισμό προϋπέθετε την εναλλαγή ελαφρών και βαριών συλλαβών, δηλαδή κλειστών συλλαβών (με ένα σύμφωνο και βραχύ ή μακρό φωνήεν) και ανοιχτών συλλαβών (μόνο με μακρό φωνήεν ή δίφθογγο). Η αντέκταση συνέβαλε στον σχηματισμό τέτοιων μετρικών ακολουθιών<ref>G. Horrocks 2006:75.</ref>.
Στην ιστορική διαδρομή τής Αρχαίας Ελληνικής διακρίνουμε δύο φάσεις λειτουργίας τού εν λόγω νόμου: α) παλαιές (άσιγμες) αντεκτάσεις, β) νεότερες (ένσιγμες) αντεκτάσεις. Αυτές επηρέασαν τις τάξεις των αντεκτάσεων, οι οποίες είναι οι εξής (σε όλες τις ακολουθίες εννοείται ότι προηγείται βραχύ φωνήεν)<ref>Γ. Χατζιδάκις 1924: 326 κ.εξ.</ref>:
Γραμμή 21 ⟶ 31 :
Ονομάζουμε ''παλαιές'' τις αντεκτάσεις που θεωρούμε ότι έλαβαν χώρα πριν από την τροπή ''ᾱ'' > ''η'' στην Ιωνική-Αττική διάλεκτο. Το βασικό χαρακτηριστικό τους είναι ότι παράγουν μακρό φωνήεν χωρίς να διατηρούν το συριστικό ''σ''. Το μακρό φωνήεν μπορεί να είναι απλό ή ψευδοδίφθογγος (νόθη [[δίφθογγος]], δηλαδή μακρό κλειστό φωνήεν), ενώ σε ορισμένες διαλέκτους έχουμε [[αφομοίωση]] μέσω διπλασιασμού τού υγρού/ερρίνου, η οποία καθιστά τη συλλαβή θέσει μακρά. Σε ορισμένες δωρικές διαλέκτους το προϊόν τής αντέκτασης είναι γνήσια ή κανονική δίφθογγος.
Για τις τάξεις (α) και (β) μερικοί μελετητές υποθέτουν ότι, όταν το υγρό/έρρινο ημίφωνο προηγείτο, μεσολάβησε αντιστροφή των φθόγγων τού συμπλέγματος πριν από την απλοποίηση και την αντέκταση (δηλαδή ''*ns > *sn, *ls > *sl'' κ.ά.), πράγμα που φαίνεται ότι εξηγεί πληρέστερα την κατοπινή εξέλιξη<ref>M. Lejeune 1972: 129.</ref>.
'''Τάξη α:''' έρρινο + συριστικό / συριστικό + έρρινο
| |||