Βικιπαίδεια

Φριζικές γλώσσες: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Ετικέτες: Οπτική επεξεργασία Επεξεργασία από κινητό Διαδικτυακή επεξεργασία από κινητό Προχωρημένη επεξεργασία από κινητό
μ. επιμέλεια
Γραμμή 18:
}}
 
Οι '''φριζικές γλώσσες'''<ref>[http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:92001E000323:EL:HTML ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΩΤΗΣΗ E-0323/01 υποβολή: Bart Staes (Verts/ALE) προς την Επιτροπή. Το Ευρωπαϊκό Έτος Γλωσσών και η προγραμματισμένη κατάργηση του τμήματος Φρισικής γλώσσας και λογοτεχνίας στη φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ. | http://eur-lex.europa.eu]</ref> είναι μία στενά συνδεδεμένη ομάδα γλωσσών των [[Γερμανικές γλώσσες|γερμανικών γλωσσών,]]<ref>{{Cite web|url=https://www.omniglot.com/writing/frisian.htm|title=Frisian languages, alphabets and pronunciation|website=www.omniglot.com|accessdate=2020-01-25}}</ref> που ομιλούνται από περίπου 500.000 ομιλητές. Οι Φρισικές γλώσσες είναι οι κοντινότερες γλώσσες στην [[αγγλικέςαγγλική γλώσσεςγλώσσα]], με τους δύο αυτούς γλωσσικούς κλάδους να δημιουργούν την [[Αγγλοφριζικές γλώσσες|αγγλοφριζική ομάδα]]. Σήμερα, λόγω γλωσσικών επιρροών από άλλες γλώσσες ([[Ολλανδική γλώσσα|ολλανδικά]], [[Δανική γλώσσα|δανικά]] και [[Γερμανική γλώσσα|γερμανικά]]), οι φριζικές γλώσσες δεν είναι κατανοητές μεταξύ τους.
 
Υπάρχουν τρεις φρισικές γλώσσες: τα [[Δυτική Φριζική γλώσσα|Δυτικά Φριζικά]] που μιλιούνται από την πλειονότητα των [[Φρίσιοι|Φρισσίων]] στην ολλανδική επαρχία [[Επαρχία Φρίσλαντ|Φρίσλαντ]]<ref>{{Cite web|url=http://www.taalportaal.org/taalportaal/topic/pid/topic-14225224491227143|title=Taalportaal {{!}} A general introduction to Frisian|website=www.taalportaal.org|accessdate=2020-01-25|archive-date=2020-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20200125234143/http://www.taalportaal.org/taalportaal/topic/pid/topic-14225224491227143|url-status=dead}}</ref>, τα [[Βόρεια Φριζική γλώσσα|Βόρεια Φριζικά]]<ref>{{Cite web|url=https://www.omniglot.com/writing/northfrisian.htm|title=North Frisian language, alphabet and pronunciation|website=www.omniglot.com|accessdate=2020-01-25}}</ref> που μιλιούνται στα σύνορα [[Δανία|Δανίας]]ς - [[Γερμανία|Γερμανίας]]ς καθώς και τα [[Φριζική γλώσσα του Σάτερλαντ|Φριζικά του Σάτερλαντ]]<ref>{{Cite web|url=https://www.omniglot.com/writing/saterlandfrisian.htm|title=Saterland Frisian language, alphabet and pronunciation|website=www.omniglot.com|accessdate=2020-01-25}}</ref> που μιλιούνται στηνστη [[Γερμανία]].
 
== Χαρακτηριστικά ==
Γραμμή 29:
Τα Φριζικά αποκαλούνται ''Frysk'' στα Δυτικά Φριζικά, ''Fräisk'' στα Σάτερλαντ Φριζικά και ''Frasch'', ''Fresk'', ''Freesk'' και ''Fräisch'' στα Βόρεια Φριζικά. Λόγω του μεγάλου αριθμού διαλέκτων, τα Φριζικά λέγονται και ''Friisk'', ως τεχνητός όρος<ref>{{Cite web|url=https://www.omniglot.com/writing/frisian.htm|title=Frisian languages, alphabets and pronunciation|website=www.omniglot.com|accessdate=2020-01-25}}</ref>.
 
Τα Δυτικά Φριζικά εκτός από την [[επαρχία]] [[Επαρχία Φρίσλαντ|Φρίσλαντ]], μιλιούνται εν μέρει και στην επαρχία [[Χρόνινγκεν (επαρχία)|Χρόνινγκεν]]. Η κατάσταση της γλώσσας στηνστη Χρόνινγκεν είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο περίπλοκη διότι οι τοπικές διάλεκτοι των [[Ολλανδική γλώσσα|ολλανδικών]] αλλά και της τοπικής γλώσσας [[Χρόνινγκς]], έχουν στοιχεία Φριζικών λόγω του [[Ανατολικό Φρισικό υπόστρωμα|Ανατολικού Φρισικού υποστρώματος]]. Στην πραγματικότητα, η γλώσσα μιλιόταν στηνστη συγκεκριμένη περιοχή καθώς η επαρχία Χρόνινγκεν ήταν παλιότερα μέρος της [[Ανατολική Φρισία|Ανατολικής Φρισίας]]. Κατά τους [[Μεσαίωνας|μεσαιωνικούς χρόνους]] η γλώσσα αντικαταστάθηκε από τα [[Κάτω Γερμανικά|Κάτω Σαξονικά]]. Με τηντη σειρά της, η τοπική γλώσσα κινδυνεύει από την επέκταση των [[Ολλανδική γλώσσα|Ολλανδικών]].
 
=== Ομιλητές ===
Οι περισσότεροι ομιλητές των Φριζικών ζουν στην [[Ολλανδία]], κυρίως στην επαρχία [[Επαρχία Φρίσλαντ|Φρίσλαντ]]. Το επίσημο όνομα της επαρχίας αυτής άλλαξε το [[1997]] από ''Friesland'' ([[Ολλανδική γλώσσα|ολλανδικά]]) σε ''Fryslân'' ([[Δυτική Φριζική γλώσσα|δυτικά φριζικά]]), για να αντικατοπτρίσει τον γλωσσικό χαρακτήρα της περιοχής. Σύμφωνα με την απογραφή του [[2001]], υπάρχουν 470,000 ομιλητές των Δυτικών Φριζικών.<ref>{{Cite web|url=https://www.omniglot.com/writing/westfrisian.htm|title=West Frisian language, alphabet and pronunciation|website=www.omniglot.com|accessdate=2020-01-25}}</ref>
 
ΣτηνΣτη [[Γερμανία]], υπάρχουν περίπου 2.250 ομιλητές των Σάτερλαντ Φριζικών στην περιοχή [[Σάτερλαντ]] στην [[Κάτω Σαξονία]].<ref>{{Cite journal|title=Saterland Frisian|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-international-phonetic-association/article/saterland-frisian/A5CC0DB715C1670E22DA15432EC9525E|journal=Journal of the International Phonetic Association|date=2019/08|issn=0025-1003|pages=223–230|volume=49|issue=2|doi=10.1017/S0025100317000226|language=en|first=Jörg|last=Peters}}</ref> Η γλώσσα έχει αντισταθεί με τα [[Γερμανική γλώσσα|Γερμανικά]] αλλά συνεχίζει να είναι ευάλωτη λόγω του μικρού αριθμού των ομιλητών αλλά και λόγω της έλλειψης υποστήριξης από τηντη διεθνή κοινότητα.
 
ΣτηνΣτη [[Βόρεια Φρισία]] στηνστη γερμανική επαρχία [[Σλέσβιχ-Χόλσταϊν]] υπολογίζεται ότι υπάρχουν 5.000 με 7.000 ομιλητές της [[Βόρεια Φριζική γλώσσα|βόρειας φριζικής γλώσσας]].<ref>{{Cite web|url=https://folklife.si.edu/smile/north-frisian|title=North Frisian {{!}} Sustaining Minoritized Languages in Europe (SMiLE)|website=Smithsonian Center for Folklife and Cultural Heritage|language=en-US|accessdate=2020-01-25}}</ref> Οι περισσότεροι ομιλητές ζουν στα [[Νησιά βόρειας Φρισίας|νησιά της Βόρειας Φρισίας]] ([[Φάνε (νησί)|Φάνε]], [[Ρέμε]], [[Ζυλτ]]).
 
Υπάρχουν επίσης πάρα πολλοί ομιλητών των Φρισικών γλωσσών στις [[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής|Η.Π.Α.]] και στον [[Καναδάς|Καναδά]].
Γραμμή 43:
 
=== Κατάσταση ===
Τα Σάτερλαντ Φριζικά και τα Βόρεια Φριζικά είναι αναγνωρίσημες και προστατευόμενες μειονοτικές γλώσσες. Τα Δυτικά Φριζικά είναι μία από τις 2 επίσημες γλώσσες της [[Ολλανδία|Ολλανδίας]]ς. Ο ISO 639-1 κωδικός <code>fy</code> και ISO 639-2 κωδικός <code>fry</code> δόθηκαν στα <nowiki>''Φριζικά''</nowiki> αλλά αυτό άλλαξε τον Νοέμβριο του [[2005]] σε <nowiki>''Δυτικά Φριζικά''</nowiki>. Αντιστοίχως, ο ISO 639 κωδικός <code>stq</code> χρησιμοποιείται για τα Σάτερλαντ Φριζικά και ο ISO 639 κωδικός <code>frr</code> χρησιμοποιείται για τις διαφορετικές [[Διάλεκτος|διαλέκτους]] των Βόρειων Φριζικών.
 
Υπάρχουν μερικές οργανώσεις που στοχεύουν για την προστασία των Φρισικών γλωσσών, κυρίως για τα Δυτικά Φριζικά. Η οργάνωση ''The Ried fan de Fryske Beweging''<ref>{{Cite web|url=https://www.fryskebeweging.frl/|title=Ried fan de Fryske beweging|website=Fryske Beweging|language=nl|accessdate=2020-01-25}}</ref> είναι μια οργάνωση που αποσκοπεί στην προστασία της Δυτικής Φριζικής γλώσσας και κουλτούρα ενώ η Φρισική Ακαδημία (''The Fryske Academy''<ref>{{Cite web|url=https://www.fryske-akademy.nl/|title=Thús|website=Fryske Akademy|language=fr|accessdate=2020-01-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200111133557/https://www.fryske-akademy.nl/|archivedate=2020-01-11|url-status=dead}}</ref>'')'' παίζει μεγάλο ρόλο στηνστη δημιουργία έρευνας για τα δυτική φριζική γλώσσα, ιστορία και κοινωνία. Το τοπικό δίκτυο ''Omrop Fryslân''<ref>{{Cite web|url=https://www.omropfryslan.nl/|title=Omrop Fryslân - Ofstimd op dy!|website=Omrop Fryslân|language=fy|accessdate=2020-01-25}}</ref> επίσης δίνει μία πλατφόρμα για την επέκταση των Δυτικών Φριζικών σε τομείς όπως η εκπαίδευση.
 
Παρόλα αυτά, οι 3 Φριζικές γλώσσες κινδυνεύουν με εξαφάνιση, ειδικά τα [[Φριζική γλώσσα του Σάτερλαντ|Φριζικά του Σάτερλαντ]] και οι περισσότερες διάλεκτοι των [[Βόρεια Φριζική γλώσσα|Βόρειων Φριζικών]]. Τα [[Δυτική Φριζική γλώσσα|Δυτικά Φριζικά]] παραμένουν ακόμα ευάλωτα. Για τα άτομα που επιθυμούν να μάθουν μία από τις γλώσσες, η δυσκολία είναι σχετικά μεγάλη, λόγω της χαμηλής ποιότητας των μαθημάτων αλλά και της έλλειψης εκπαιδευτικών υλικών.
 
Τα Δυτικά Φριζικά επίσης κινδυνεύουν από τα [[Ολλανδική γλώσσα|Ολλανδικά]] λόγω της χρήσης και των δύο γλωσσών στηνστη [[Επαρχία Φρίσλαντ|Φρίσλαντ]], και λόγω της έλλειψης εκπαίδευσης, τα Ολλανδικά επικρατούν πάρα πολλές φορές στους περισσότερους δημόσιους τομείς.
 
== Ιστορία ==
Στον Μεσαίωνα, τα Φριζικά εδάφη εκτεινόντουσανν από το [[Βέλγιο]] ως τηντη βόρεια [[Γερμανία]]. Εκείνη τηντη χρονική περίοδο, τα Φριζικά μιλιόντουσαν σε όλη την περιοχή της [[Βόρεια Θάλασσα|Βόρειας Θάλασσας]]. Σήμερα αυτή η περιοχή ονομάζεται Μεγάλη Φρισία ή ''[[Magna Frisia]]'',<ref>{{Cite web|url=http://oarewurden.frl/fry/languages/|title=Other Words Literature|website=oarewurden.frl|accessdate=2020-01-25}}</ref> αν και στις περισσότερες περιοχές, οι Φριζικές γλώσσες έχουν εξαφανιστεί.
 
Γλωσσικά μιλώντας, οι Φριζικές γλώσσες είναι οι κοντινότερες γλώσσες στα [[Αγγλική γλώσσα|Αγγλικά]] και στα [[Σκωτς γλώσσα|Σκωτς]]. Η επιρροή όμως των [[Γερμανική γλώσσα|Γερμανικών]], [[Ολλανδική γλώσσα|Ολλανδικών]] και άλλων τοπικών γλωσσών αλλά και οι γλωσσικών εξελίξεις των Αγγλικών έχουν κάνει τις γλώσσες μη - κατανοητές μεταξύ τους.<ref>{{Cite web|url=https://www.pri.org/stories/2016-12-23/first-cousin-english-language-alive-and-well-netherlands|title=The first cousin of the English language is alive and well in the Netherlands|website=Public Radio International|language=en|accessdate=2020-01-25}}</ref> Τα παλιά Φριζικά στην πραγματικότητα είχαν πολλές ομοιότητες με τα [[Αρχαία αγγλική γλώσσα|αρχαία Αγγλικά]]. Οι γλωσσικές εξελίξεις των 2 γλωσσών ήταν πολύ παρόμοιες. Ένα καλό παράδειγμα είναι η μετατροπή του γερμανικού ch στο ινγκβαεονικό k:
Γραμμή 61:
* [[Ολλανδική γλώσσα|Ολλανδικά]]: '''k'''aas, '''k'''erk
 
Μία παροιμία για τηντη σχέση Αγγλικών - Φριζικών (ειδικά Δυτικών Φριζικών) είναι η φράση ''"Butter, bread and green cheese is good English and good Frisian"'' που στα Δυτικά Φριζικά είναι ''"Bûter, brea en griene tsiis is goed Ingelsk en goed Frysk."''
[[Αρχείο:Frisian language area history map.svg|μικρογραφία|Η ιστορική ΜεγάληκΦρισία αι οι περιοχές στις οποίες τα Φριζικά μιλιόντουσαν]]
Η ιστορία των Φριζικών γλωσσών χωρίζεται σε 3 περιόδους:
Γραμμή 69:
* Μοντέρνα Φριζική περίοδος ([[1820]] μέχρι σήμερα) με τα Σύγχρονα Φριζικά
 
Τα πρώτα κείμενα στα φριζικά προέρχονται από τον [[8ος αιώνας|8ο αιώνα]]. Κατά την εξέλιξη από την Παλιά Φριζική περίοδο στηνστη Μεσαία Φριζική περίοδο, οι [[Πτώση|γραμματικές πτώσεις]] χάθηκαν. Ταυτοχρόνως, η χρονογράφηση της Μεσαίας Φριζικής περιόδου συμπίπτει με τηντη στιγμή στην οποία τα Φριζικά σταμάτησαν να γράφονται. Έτσι, μετά τον [[16ος αιώνας|16ο αιώνα]], τα Φριζικά μετατράπηκαν σε προφορική [[γλώσσα]], λόγω της κατάληψης της επαρχίας [[Επαρχία Φρίσλαντ|Φρίσλαντ]] το [[1498]] από τον [[Δούκα Αλβέρτο της Σαξονίας]] που καθιέρωσε τα [[Ολλανδική γλώσσα|ολλανδικά]] ως γλώσσα του [[Κράτος|κράτους]].<ref>{{Cite web|url=https://minorityrights.org/minorities/frisians/|title=Frisians|website=Minority Rights Group|language=en-GB|accessdate=2020-01-25}}</ref>
 
Λόγω αυτού, η γλώσσα άρχισε να εξαφανίζεται. Τον [[19ος αιώνας|19ο αιώνα]], εμφανίστηκαν πολλοί ποιητές και συγγραφείς που άρχισαν να γράφουν στα Δυτικά Φριζικά, έτσι ώστε να σταματήσει η εξαφάνιση της γλώσσας. Σε αυτό το σημείο ξεκινάει η Μοντέρνα Φριζική περίοδος.
 
Με την ανάπτυξη της Δυτικής Φριζικής λογοτεχνίας, τα κινήματα για την αναγνωρισημότητα της γλώσσας άρχισαν να φουντώνουν. Το [[1960]] άρχισαν οι αριθμοί των ομιλητών στηνστη [[Επαρχία Φρίσλαντ|Φρίσλαντ]], την καρδιά των [[Φρίσιοι|Φρισίων]], να μειώνονται. Με τον καιρό, αναγνωρίστηκε η γλώσσα στην [[Ολλανδία]], και έτσι άρχισαν να καθιερώνονται τα δικαιώματα των ομιλητών της γλώσσας. Δυστυχώς, η εκμάθηση της γλώσσας κινείται σε χαμηλά ποσοστά.
 
Από την άλλη, οι μικροί αριθμοί των ομιλητών των Φριζικών του Σάτερλαντ και των Βόρειων Φριζικών προκάλεσαν προσπάθειες για την ανάπτυξη της εκμάθησης αυτών των γλωσσών, έτσι ώστε να ανέβουν οι αριθμοί των ομιλητών τους.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Φριζικές_γλώσσες"