Επιθηλιακός ιστός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''επιθηλιακός ιστός''' είναι [[Ιστός (βιολογία)|ιστός]], ο οποίος αποτελείται από [[κύτταρα]] τα οποία ονομάζονται επιθηλιακά κύτταρα. Αυτά τα κύτταρα είναι πολυεδρικά, πυκνά και στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους, αποτελούνται από ελάχιστη μεσοκυττάρια ουσία και συνδέονται με ένα λεπτό στρώμα εξωκυττάριας ουσίας. Ως εκ τούτου σχηματίζουν μεμβράνες οι οποίες έχουν ως σκοπό την κάλυψη επιφανειών και κοιλοτήτων του σώματος ('''Καλυπτήρια ή επενδυτικά επιθήλια''') ή σχηματίζουν [[Αδένας|αδένες]] για την έκκριση σημαντικών μορίων για τον οργανισμό ('''Αδενικά ή εκκριτικά επιθήλια'''). Κάτω από τον επιθηλιακό ιστό συναντάμε τον [[Συνδετικός ιστός|συνδετικό ιστό]].

Το σχήμα και το μέγεθος αυτών των κυττάρων είναι πλούσιο, καθώς μπορούμε να τα βρούμε ως πλακώδη, κυβικά και κυλινδρικά. Ανάλογα με το σχήμα τους λαμβάνει σχήμα και ο [[Κυτταρικός πυρήνας|πυρήνας]] τους: συνήθως τα σφαιρικά και τα κυβοειδή έχουν σφαιρικούς πυρήνες ενώ τα πλακώδη έχουν επίσης πλακώδη πυρήνα.

Τα επιθηλιακά κύτταρα εμφανίζουν πολικότητα. ΤΟΤο σημείο που ενώνονται με τον συνδετικό ιστό ονομάζεται βασικός πόλος και η απέναντι περιοχή (που είναι ελεύθερη επιφάνεια συνηθωςσυνήθως) λέγεται κορυφαίος πόλος. Οι πόλοι διαφέρουν και στη λειτουργία και στη δομή τους. Στα κυλινδρικά και στα κυβοειδή κύτταρα οι επιφάνειες που έρχονται σε επαφή με τα γειτονικά κύτταρα λέγονται πλάγιες επιφάνειες. Για την αύξηση της λειτουργικής ικανότητας εμφανίζουν συχνά αλληλοεσοχές, που έχουν ως σκοπό την επέκταση της επιφάνειας επαφής τους.

Οι στερεές συνδέσεις φράσσουν τον χώρο μεταξύ των κυττάρων και τις βρίσκουμε στο κορυφαίο τμήμα του μεσοκυττάριου χώρου. Ο φραγμός μεταξύ τον μεμβρανών οφείλεται σε δυο [[Πρωτεΐνη|πρωτεΐνες]] που υπάρχουν σε κάθε κύτταρο, στην οκκλουδίνη και στην κλοδίνη. Στα επιθηλιακά κύτταρα αυτές οι συνδέσεις σχηματίζουν ζώνες, οι οποίες εμποδίζουν τις μεμβρανικές πρωτεΐνες από το να μετακινηθούν (από την κορυφαία επιφάνεια σε άλλες θέσεις, π.χ. πλάγια, αντίστροφα κλπ.) αυτό επιτρέπει την δημιουργία δύο μεμβρανών, με διαφορετική πρωτεϊνική σύνθεση, με διαφορετικούς υποδοχείς και εν τέλει με διαφορετικές λειτουργίες επειδή κάθε κύτταρο έχει δύο πλευρές. Τέλος, τα πλαγιοβασικά τμήματα είναι μέρος του βασικού διαμερίσματος και στηρίζετε στον εκάστοτε συνδετικό ιστό, ενώ η κορυφαία κυτταρική μεμβράνη αποτελειαποτελεί τμήμα ενός συνόλου κυττάρων (είτε οργάνου είτε ιστού).

Οι συνδέσεις πρόσφρυσης είναι θέσεις ζωνοειδούς κυτταρικής συγκόλλησης. Αυτές περιβάλλουν το κύτταρο κάτω από την αποφρακτική ζώνη. Η κυτταρική σύνδεση αποτελείται από γλυκοπρωτεΐνες του κυττάρου, που αλληλεπιδρούν με ιόντα [[Ασβέστιο|Ca²⁺]] και λέγονται καδχερίνες, το κυτταροπλασματικό τους άκρο συνδέεται με την κατενίνη η οποία μέσω πρωτεϊνών προσφύεται σε νημάτια ακτίνης στη ζώνη συγκόλλησης, σχηματίζοντας τμήμα του τελικού δικτύου ενός κυτταροπλασματικού χαρακτηριστικού που παρατηρείται σε αρκετά επιθηλιακά κύτταρα. Αυτό το χαρακτηριστικο συμβάλει σε πολλές λειτουργίες και μια εξ αυτόν είναι και η κινητικότητα του κυτταροπλάσματος. Σε αυτές της συνδέσεις ανήκει επίσης και η αποκαλούμενη κηλίδα συγκόλλησης, η οποία μοιάζει με κηλίδα.

Οι χασματικές συνδέσεις χρησιμεύουν περισσότερο στην επικοινωνία και όχι στην σύνδεση και είναι πολυάριθμες. Οι πρωτεΐνες τους λέγονται κοννεξίνες, και δομούν τα κοννεξόνια τα οποία είναι εξαμερή συμπλέγματα. Όταν δυο κύτταρα ακουμπούν μεταξύ τους τότε οι κοννεξίνες κινούνται και ενώνονται, δημιουργώντας έτσι το κοννεξόνιο. Αυτές οι συνδέσεις επιτρέπουν την διακυτταρική ανταλλαγή μικρόν μορίων κάτω του 1,5 [[Νανόμετρο|nm]] καθώς ο ίδιος ο πόρος τον κοννεξονίονκοννεξονίων είναι 1,5 [[Νανόμετρο|nm]], μερικοί διαμεσολαβητές κινούνται ταχύτατα μέσο αυτών των συνδέσεων με αποτέλεσμα να επιτρέπονται κύτταρα από διάφορους ιστούς να δρουν συγχρονισμένα, παράδειγμα αποτελεί η [[καρδιά]], η οποία μπορεί να κάνει συγχρονισμένη σύσπαση χάρη αυτού του μηχανισμού.

Στην κορυφή επιθηλίων που περιβάλλουν ένα όργανο μπορούν να βρεθούν διάφορες δομές που εξυπηρετούν σημαντικούς σκοπούς, όπως η μετακίνηση ουσιών η η αύξηση της επιφάνειας του κυττάρου. Αυτές οι εξειδικεύσεις μπορούν να βρεθούν σε πολλά συστήματα, όπως για παράδειγμα στο αναπνευστικό σύστημα. Η παρουσία κροσσωτού επιθηλίου στους βρόγχους. Οι εξειδικεύσεις της ελεύθερης επιφάνειας που διακρίνονται είναι οι εξής:

Η κίνηση του κυτταροπλάσματος και η δραστικότητα τον νηματίων ακτίνης έχουν ως αποτέλεσμα κύτταρα να εμφανίζουν κυτταροπλασματικές εκβολές. Αυτές οι εκβολές γενικά διαφοροποιούνται ως προς το σχήμα το μεγεθος καθώς και τον αριθμό τους. Στην περίπτωση τον επιθηλιακών κυττάρων που είναι απορροφητικά παρουσιάζονται αυτές οι εκβολές και λέγονται μικρολάχνες. Το μέσο μέγεθος μίας μικρολάχνης είναι 1[[Μικρόμετρο|μm]] και το μέσο φάρδος 0,1[[Μικρόμετρο|μm]], ωστόσο λόγολόγω του μεγάλου όγκου μικρολαχνών που βρίσκουμε σε κάθε κύτταρο (από εκατοντάδες ως και χιλιάδες) η δυνατότητα της απορροφητικότητας κάθε σαπροφυτικού επιθηλιακού κυττάρου αυξάνεται κατά 20 με 30 φορές. Στον εντερικό σωλήνα συναντάμε μικρολαχνεςμικρολάχνες Αυτές οι μικρολαχνεςμικρολάχνες είναι επενδυμένες με έναν παχύ γλυκοκάλυκα ο οποίος έχει [[Ένζυμο|ένζυμα]] κατάλληλα για την διάσπαση κάποιον [[Μακρομόριο|μακρομορίων]]. Οι μικρολαχνεςμικρολάχνες, αν και συνηθωςσυνήθως είναι ακίνητες, χάρη στα νημάτια [[Ακτίνη|ακτίνης]] που φέρουν έχουν τη δυνατότητα να κινούνται, διαμορφώνοντας έτσι καλύτερες συνθήκες απορρόφησης.

Οι στερεοκροσσοί είναι ο πιο περίεργος τύπος από τους τρεις. Συνναντάται στο [[αναπαραγωγικό σύστημα]] του άνδρα (αυλός της [[Επιδιδυμίδα|επιδιδυμίδας]] και αυλός σπερματικού πόρου) .Πιο εξειδικευμένουιεξειδικευμένοι στερεοκροσσούςστερεοκροσσοί συναντώνται επίσης και στα αισθητηριακά κύτταρα του έσω ωτός. Οι στερεοκροσσοί αυξάνουν την επιφάνεια επαφής και μοιάζουν με της μικρολαχνεςμικρολάχνες καθώς μπορούμε να συναντήσουμε ιδιοίδιο είδος ορισμένων δεσμευτικών πρωτεϊνών και λόγω της διάταξης των νηματίων [[Ακτίνη|ακτίνης]], έχουν όμως μεγαλύτερο μήκος και η κινητική τους δυνατότητα είναι μικρή. Κατά μήκος της πορείας τους μπορούν να διακλαδίζονται.

Οι κροσσοί μοιάζουν με τις μικρολάχνες, στο εσωτερικό τους έχουν 11 μικρά σωληνάρια, των οποίων η διάταξη ονομάζεται αξόνημα. Οι πρωτεΐνες κινησίνη και δυνεΐνη είναι υπεύθυνες για την κίνηση τον κροσσών. Γενικά οι περισσότεροι τύποι κυττάρων διαθέτουν έναν μοναδικό κροσσό, τον πρωτογενή κροσσό, ο οποίος, παρότι είναι ακίνητος, είναι πλούσιος σε υποδοχείς και σηματοδοτικά συμπλέγματα για την ανίχνευση οσμών, κίνησης, ροής νερού και ανίχνευσης φωτός. Εκεί που διαφέρει το επιθήλιο είναι πως σε αυτό μπορούμε να συναντήσουμε άφθονους κροσσούς με μεγάλη κινητικότητα. Το τυπικό μήκος τους είνσιείναι 5-10[[Μικρόμετρο|μm]] και διάμετρος 0,2[[Μικρόμετρο|μm]]. Σε γενικές γραμμές τα αξόνημα αποτελεί τη συνέχεια των βασικών σωματίων, τα οποία είναι δομές που βρίσκονται κάτω από την πλασματική μεμβράνη. Οι κροσσοί για την προώθηση των υγρών δημιουργούν έναν παλμό, σαν κύμα, προς μία κατεύθυνση κατά μήκος τους. Αυτό επιτυγχάνεται με τη βοήθεια της δυνεΐνης και την άντληση ενέργειας από την [[Τριφωσφορική αδενοσίνη|ATP]]. Ενδιαφέρον είναι πως και τα [[Σπερματοζωάριο|σπερματοζωάρια]] κινούνται με τον ιδιο μηχανισμό. επίσης υπάρχει και ένα σύνδρομο, το [[Σύνδρομο ακίνητων κροσσών|σύνδρομο τον ακίνητων κροσσών]].

Στο μονόστιβο καλυπτήριο επιθήλιο παρατηρούντααιπαρατηρούνται σχηματισμοί κυττάρων που οδηγούν στης εξής κατηγορίες επιθηλίου:

* Κυβοειδές, το συναντάμε στην επικάλυψη τον ωοθηκών καθώς και την επικάλυψη του θυρεοειδούς αδένα.ΚύριεςβΚύριες λειτουργίες του αποτελούν η κάλυψη και η έκκριση.

* Κυλινδρικό, το συναντάμε στην επένδυση του εντέρου και στην επένδυση της χοληδόχου κύστης. Κύριες λειτουργίες του αποτελούν, η προστασία, η έκκριση, η απορρόφηση και η λίπανση.

Το ψευδοπολύστιβο καλυπτικό επιθήλιο δίνει την εντύπωση πως αποτελείται από πολλές στοιβάδες ενώ στην πραγματικότητα τα κύτταρα έχουν ακανόνιστο σχήμα, στηρίζονται στον βασικό υμένα, οι πυρήνες βρίσκονται σε διαφορετικά επίπεδα και δεν φτάνουν όλοι στην ελεύθερη επιφάνεια. Το συναντάμε στην επένδυση της τραχείας, την επένδυση τον βρόγχων και την επένδυση των ρινικών κοιλοτήτων. Κύριες λειτουργίες του αποτελούν η προστασία και η μεταφορά ουσιών που βρίσκονται παγιδευμένα σε βλέννη έξω από την αεροφόρο οδό.

* Πλακώδες μη κερατινοποιημένο: το συναντάμε στο στόμα, στον οισοφάγο στον λάρυγγα, στον κολεό και στον πρωκτικό σωλήνα. Κύριες λειτουργίες του είναι η προστασία, η έκκριση και η παρεμπόδιση απώλειας υγρών από το σώμα.

Τα εκκριτικά επιθήλια έχουν ως σκοπό την έκκριση και παραγωγή ουσιών. Τα συναντάμε στα επιθήλια ανεξάρτητα ή και σε εξειδικευμένα όργανα που λέγονται [[αδένες]]. Το έκκριμα τους αποθηκεύεται στα εκκριτικά κοκκία, τα οποία εντοπίζονται στο κυτταρόπλασμα και ουσιαστικά κρατούν το έκκριμα μέσα σε μία μεμβράνη. Δουλειά αυτών τον κυττάρων είναι η έκκριση ουσιών όπως οι πρωτεΐνες και τα συμπλέγματα πρωτεϊνών, λιπίδια και συμπλέγματα υδατανθράκων.Οι μαζικοί αδένες, έχουν την δυνατότητα να εκκρίνουν και της τρεις αυτές ουσίες από την άλλη έχουμε τους ιδρωτοποιούς αδένες όπου εκκρίνουν νερό και ηλεκτρολύτες όπου τους παραλαμβάνουν από το αίμα και δεν έχουν εκκρίνουν ιδιαίτερα της παραπάνω ουσίες.

Η προέλευση τον αδένων είναι προφανώς από τα καλυπτικά επιθήλια, εκεί τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται, διαφοροποιούνται και μετά σχηματίζουν έναν αδένα. Αυτό συμβαίνει κατά την εμβρυακή ανάπτυξη, ουσιαστικά αυτά τα κύτταρα καταλήγουν να εμβυθίζονται μέσα στον συνδετικό ιστό και από εκεί, οι εξωκρινείς αδένες σχηματίζουν έναν "σωλήνα" προς το επιφανειακό επιθήλιο όπου λέγεται πόρος, και μέσω αυτού προωθούν το έκκριμα τους προς την επιφάνεια, ενώ οι ενδοκρινείς αδένες δεν έρχονται σε επαφή με το επιθήλιο από το οποίο αναπτύχθηκαν και το έκκριμα τους παροχετεύεται δια μέσου τριχοειδικών αγγείων κατευθείαν στην αιματική κυκλοφορία