Βικιπαίδεια

Αραγκάτς

βουνό στην Αρμενία

Συντεταγμένες: 40°32′N 44°12′E / 40.533°N 44.200°E / 40.533; 44.200

Το Αραγκάτς (αρμενικά: Արագած) είναι σύνθετο ηφαίστειο στην Αρμενία. Με ύψος 4.095 μέτρα είναι ένα από τα ψηλότερα σημεία στο Αρμενικό οροπέδιο και το ψηλότερο σημείο της σύγχρονης Αρμενίας. Το ηφαίστειο ήταν ενεργό κατά το Πλειστόκαινο, ενώ σήμερα καλύπτεται από παγετώνες. Πετρογλυφικά έχουν ανακαλυφθεί γύρω από το ηφαίστειο.

Αραγκάτς
Χάρτης
Ύψος4.090 μέτρα[1]
ΟροσειράΑρμενικά υψίπεδα
ΉπειροςΑσία
ΧώρεςΑρμενία
wikidata (π • σ • ε )
Άποψη του Αραγκάτς

Ετυμολογία Επεξεργασία

Σύμφωνα με την αρμενική παράδοση, η ονομασία Αραγκάτς προέρχεται από τις λέξεις Արա Αρα + գահ γκας, οι οποίες μεταφράζονται ως «ο θρόνος του Άρα». Ο Άρα ήταν ένας θρυλικός ήρωας, γνωστός ως Άρα ο Ωραίος.[2][3] Στα τουρκικά το βουνό αναφέρεται ως Alagöz (Αλαγκιόζ). Η τουρκική ονομασία χρησιμοποιήθηκε από ευρωπαϊκές[4], ρωσικές[5] και σοβιετικές πηγές[6]. Μια παραφθορά της λέξης, το Αλαγκιάζ (Ալագյազ), έχει χρησιμοποιηθεί από τους Αρμένιους[7][8][9] και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται στον ανεπίσημο λόγο.

Γεωγραφία Επεξεργασία

 
Άποψη του Αραγκάτς

Το Αραγκάτς βρίσκεται περίπου 40 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από το Ερεβάν. Η περιοχή που βρίσκεται το ηφαίστειο, στο βόρειο τμήμα του αρμενικού οροπεδίου, ένα έντονα παραμορφωμένο τμήμα της ζώνης Άλπεων-Ιμαλαΐων. Είναι ένα μεγάλο ηφαίστειο με πολυάριθμες ρωγμές και κώνους. Οι πιο πρόσφατες ροές λάβας που κατέρχονται τις πλαγιές του χρονολογούνται από το μέσο Πλειστόκαινο μέχρι το 3000 ΠΚΕ. Μια αλυσίδα κώνων μήκους 13 χιλιομέτρων διαπερνούν τον κρατήρα στην κορυφή. Οι κώνοι αυτοί θεωρούνται οι πηγές προσφάτων ροών λάβας και λαχάρ κατά το Ολόκαινο.[10] Η λεγόμενη και ηφαιστειακή επαρχία του Αραγκάτς έχει έκταση περίπου 5.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και περιλαμβάνει πέρα από τον σύνθετο κώνο του Αραγκάτς, ο οποίος βρίσκεται σε μια ασπιδοειδή δομή διαμέτρου περίπου 45 χιλιομέτρων η οποία διαθέτει πολλές πλευρικές ρωγμές, διάσπαρτους κώνους κίσσηρης σε γειτονικά ηφαιστειακά οροπέδια και το γειτονικό στρωματοηφαίστειο Αραϊλέρ. Το ίδιο το Αραγκάτς, ύψους 4.090 μέτρων, είναι ένα από τα μεγαλύτερα ηφαίστεια στην περιοχή.[11]

Παγετώνες Επεξεργασία

Παρατηρήσεις λίγο μετά τον Β΄ΠΠ έδειξαν την παρουσία παλαιωμένου χιονιού στα χείλη του κρατήρα, καθώς και παγετώνες και μάζες υλικών τα οποία είχαν μεταφερθεί από παγετώνες. Σε ανάλυση του 1896 υπολογίζεται ότι οι παγετώνες κάλυπταν έκταση περίπου 5,5 χλμ², αλλά από τότε έχουν υποχωρήσει με ταχείς ρυθμούς, λόγω των μειωμένων χιονοπτώσεων και της αύξησης της θερμοκρασίας. Πλέον δεν υπάρχουν μονίμως καλυμμένες με χιόνι εκτάσεις στην Αρμενία, αν και ο Νταβογιάν το 1971 ανέφερε την ύπαρξη μικρών παγετώνων στο βουνό.[12] Σήμερα το υψόμετρο του μονίμως παγωμένου χιονιού είναι περίπου στα 4.000 μέτρα, ενώ κατά το παρελθόν, σύμφωνα με ίχνη που άφησαν οι προϊστορικοί παγετώνες, οι παγετώνες έφταναν μέχρι σε υψόμετρο 2.600-3.000 μέτρων.[13] Το χιόνι που παραμένει στο Αραγκάτς μέχρι το καλοκαίρι, ακόμη και μέχρι τα τέλη του Αυγούστου σε σημεία όπου έχει συσσωρευθεί από τον αέρα, αποτελεί σημαντική πηγή νερού για άρδευση κατά τη διάρκεια των ξηρών καλοκαιρινών μηνών.[14][15]

Γεωλογική ιστορία Επεξεργασία

Το ηφαιστειακό οικοδόμημα δημιουργήθηκε σε 4 διαφορετικές φάσεις. Η πρώτη φάση (πιθανώς πριν από 2,5 εκατομμύρια χρόνια) έλαβε χώρα στον κύριο κρατήρα και παρακείμενες φλέβες και ήταν βασαλτικής ανδεσιτικής σύνθεσης. Σήμερα έχει διαβρωθεί έντονα. Η δεύτερη φάση (0,97-0,89 εκατομ. χρόνια πριν) περιλάμβανε τη κύρια φλέβα και παρακείμενες δομές και παρήγαγε λάβα βασαλτικής ανδεσιτικής σύστασης με ιγνιμβρίτες και πυροκλαστικά πετρώματα, ενώ τόφφοι και ροές λάβας προήλθαν από δορυφορικά κέντρα. Ήταν η πιο ογκώδης φάση. Στη τρίτη φάση (0,74-0,68 εκ. χρόνια πριν) το ηφαίστειο παρήγαγε λάβα παρόμοιας σύστασης, αλλά η δραστηριότητα περιορίστηκε στη λεκάνη του ποταμού Μαντάς. Στο τέταρτο στάδιο (0,56-0,45 εκατομ. χρόνια πριν) οι ροές λάβας ήταν μαφικής σύστασης και προήλθαν από παρασιτικούς κώνους στο νότιο τμήμα του ηφαιστείου.[16]

Τέχνη των βράχων Επεξεργασία

Πολυάριθμες εγχαράξεις έχουν βρεθεί γύρω από το ηφαίστειο, συμπεριλαμβανομένων βραχογραφιών που απεικονίζουν ζώα και ανθρωπόμορφες φιγούρες στην κοιλάδα του Κασάγ, πιθανώς από το πρώιμο Ολόκαινο, και στο Αγαβνατούν, στις νότιες πλαγιές του βουνού έχουν βρεθεί πετρογλυφικά που απεικονίζουν ζώα και δημιουργήθηκαν πιθανότατα την 4η με 1η χιλιετία π.Χ.[17]


Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ (Aρμενικά) Αρμένικη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια. Armenian Encyclopedia Publishing House. 1974.
  2. ↑ «Արագած» (στα Αρμενικά). armgeo.am (Armenian Geographic). 27 Μαΐου 2015. http://www.armgeo.am/aragats/. «Արագածի անվան ծագումը պատմիչները կապում են Արա աստծո հետ, Արագած բառը վերծանվում է այսպես` Արա + գահ = Արայի գահ:» 
  3. ↑ «Արագած». encyclopedia.am (στα Αρμενικά). Armenian Encyclopedia. ՙԱրագած՚ անվանումը, ըստ ավանդության, ծագել է ՙԱրա՚ անունից և ՙգահ՚ բառից: Ասել է թե՝ Արայի գահ (խոսքը Հայոց թագավոր Արա Գեղեցիկի մասին է): 
  4. ↑ Lynch, H. F. B. (1901). Armenia, travels and studies. Volume I: The Russian Provinces. Λονδίνο: Longmans, Green, and Co. σελ. 122. 
  5. ↑ «Алагёз». Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary Volume I (στα Ρωσικά). 1890. σελ. 347. 
  6. ↑ «Алагез [Alagez]». Soviet Military Encyclopedia Volume I (στα Ρωσικά). 1932. σελ. 387. Алагез (армян. Арагац), изолированный горный массив в ССР Армении к С.-З. от г. Эривань. 
  7. ↑ Nazarian, Kh. (1974). «Արագած (Aragats)». Soviet Armenian Encyclopedia Volume I (στα Αρμενικά). σελ. 677–678. 
  8. ↑ Der Nersessian, Sirarpie (1969). The Armenians. Νέα Υόρκη: Praeger. σελ. 11. ...the Alagoz (Aragats, 4180 m.) to the North of Mount Ararat... 
  9. ↑ Melikset-Bek, Levon (1956). «Ի. Գրիշաշվիլին և հայ գրականությունը» (στα hy). Bulletin of the Academy of Sciences of the Armenian SSR: Social Sciences (2): 29. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-11-23. https://web.archive.org/web/20151123051019/http://basss.asj-oa.am/1195/. Ανακτήθηκε στις 2016-03-22. «Ավ. Իսահակյանն [...] հայ բանաստեղծի շրթերում հնչում է Ալագյազ-Արագածը...». 
  10. ↑ Aragats Global Volcanism Program, Ινστιτούτο Σμιθσόνιαν
  11. ↑ Meliksetian, Khachatur; Savov, Ivan; Connor, Charles; Halama, Ralf; Jrbashyan, Ruben; Navasardyan, Gevorg; Ghukasyan, Yura; Gevorgyan, Hripsime; Manucharyan, Davit; Ishizuka, Osamu; Quidelleur, Xavier; Germa, Aurélie (2014). «Aragats stratovolcano in Armenia - volcano-stratigraphy and petrology». Geophysical Research Abstracts 16. 
  12. ↑ Davoyan, M.O. (1971). «Area of modern glaciation on Mt. Aragats and the diminution of firn basins». International Geology Review 13 (4): 530–533. doi:10.1080/00206817109475464. ISSN 0020-6814. 
  13. ↑ Maisuradze, G.M. (1989). «Anthropogene of the anticaucasus». Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 72: 53–62. doi:10.1016/0031-0182(89)90131-4. ISSN 0031-0182. 
  14. ↑ Hydrological Implications of Covering Wind-Blown Snow Accumulations with Geotextiles on Mount Aragats, Armenia (2014). «Hydrological Implications of Covering Wind-Blown Snow Accumulations with Geotextiles on Mount Aragats, Armenia». Geosciences 4 (3): 73-92. doi:10.3390/geosciences4030073. http://www.mdpi.com/2076-3263/4/3/73. 
  15. ↑ Nestler, Alexander; Huss, Matthias; Ambartsumian, Rouben; Hambarian, Artak; Mohr, Sandra; Santi, Flavio (Απρίλιος 2013). «Analyzing the importance of wind-blown snow accumulations on Mount Aragatz». EGU General Assembly. http://adsabs.harvard.edu/abs/2013EGUGA..15.1890N. 
  16. ↑ I.V. Chernyshev, V.A. Lebedev, V.A. Lebedev, M.M. Arakelyants, M.M. Arakelyants, R.T. Jrbashyan, R.T. Jrbashyan, Yu. G. Gukasyan, Yu. G. Gukasyan (Μάιος 2002). «Quaternary geochronology of the Aragats volcanic center, Armenia: Evidence from K-Ar dating». Doklady Earth Sciences 384 (4): 393-398. 
  17. ↑ Anna Khechoyan (24 Μαΐου 2007). «The Rock Art of the Mt. Aragats System». Centro Camuno di Studi Preistorici. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2015. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αραγκάτς&oldid=8911551"