Αρχική δημόσια προσφορά

Ως αρχική δημόσια προσφορά (αγγλικά: initial public offering, ΙΡΟ) γνωστή και ως προσφορά νέων χρεογράφων με δημόσια εγγραφή, αναφέρεται το γεγονός κατά το οποίο μια εταιρία εκδίδει και θέτει σε δημόσια κυκλοφορία μετοχές για πρώτη φορά. Συχνά αυτές οι μετοχές εκδίδονται από μικρότερες και πιο νέες εταιρίες οι οποίες αναζητούν κεφάλαιο προκειμένου να επεκταθούν, αλλά μπορούν επίσης να εκδοθούν από μεγάλες επιχειρήσεις, στηριζόμενες αποκλειστικά σε ιδιωτικά κεφάλαια, οι οποίες επιδιώκουν να προσφέρουν τα κεφάλαια τους στο ευρύτερο ‘κοινό’.

Στην Προσφορά νέων χρεωγράφων με δημόσια εγγραφή, η εταιρία-εκδότης ίσως εξασφαλίσει τις υπηρεσίες μιας συμβουλευτικής εταιρίας η οποία την βοηθάει στο να αποφασίσει τον τύπο χρεογράφων που θα εκδώσει, την πιο συμφέρουσα τιμή και την χρονική στιγμή που θα τα προωθήσει στην αγορά.

Μια ΙΡΟ μπορεί να αποδειχτεί ριψοκίνδυνη επένδυση. Για έναν επενδυτή είναι δύσκολο να προβλέψει πως θα κινηθεί η απόδοση των μετοχών την πρώτη μέρα των συναλλαγών αλλά και για το εγγύς μέλλον καθώς υπάρχουν διάφορα δεδομένα με τα οποία ‘αναλύει’ την εταιρία. Επιπλέον, οι περισσότερες προσφορές νέων χρεωγράφων με δημόσια εγγραφή είναι ενέργειες που πραγματοποιούν επιχειρήσεις οι οποίες βρίσκονται σε περίοδο,συνήθως επίκαιρη, ανάπτυξης, και επομένως εκθέτει την επιχείρηση σε επιπρόσθετη αβεβαιότητα,όσον αφορά την μελλοντική τους αξία.

Ιστορική βάση των IPO

Το 1602, η East India Company ήταν η πρώτη εταιρία που εξέδωσε μετοχές και ομόλογα σε προσφορά νέων χρεωγράφων με δημόσια εγγραφή. Τον Αύγουστο του 2010 η μεγαλύτερη ΙΡΟ παγκοσμίως πραγματοποιήθηκε από την Coal India Limited.

Λόγοι για δημόσια εγγραφή

Υπάρχουν πολλοί λόγοι μεσώ των οποίων μια εταιρία ωφελείται από την δημόσια διάθεση των μετοχών:

• Ισχυροποίηση και επέκταση του μετοχικού κεφαλαίου
• Δημοσιότητα και γόητρο
• Προσέλκυση των καλύτερων μάνατζερ και στελεχών
• Διευκολύνσεις μέσα στην αγορά
• Αύξηση της ρευστότητας για τους μετόχους
• Δημιουργία πολλών διαφορετικών οικονομικών ευκαιριών:Φτηνότερα δάνεια, αναδιαπραγματευόμενα χρέη,κτλ.

Διαδικασία των ΙΡΟs

Οι προσφορές νέων χρεογράφων με δημόσια εγγραφή γενικότερα αφορούν μια, ή περισσότερες,επενδυτικές τράπεζες(συχνά μπορεί να είναι και κοινοπραξίες επιχειρήσεων ή αλλιώς συνδικάτα), οι οποίες και αναλαμβάνουν μέσω συμβολαίου με την εταιρία που εκδίδει τις μετοχές, να διαθέσουν τις μετοχές(της εταιρίας) στο ευρύ κοινό. Έπειτα, οι τράπεζες αυτές προσελκύουν επενδυτές με ελκυστικές προσφορές προκειμένου να πουλήσουν τις μετοχές.

Η πώληση των μετοχών κατά την χρήση μιας ΙΡΟ μπορεί να έχει πολλές διαφορετικές μορφές. Οι πιο γνωστές είναι:

• Συμβόλαιο κατά το οποίο η τράπεζα που συνεργάζεται με την εταιρία δεσμεύεται να πουλήσει όσο το δυνατόν περισσότερες μετοχές στην προσυμφωνημένη τιμή.
• Συμβόλαιο κατά το οποίο η τράπεζα εξασφαλίζει στην εταιρία ότι θα πουλήσει την εκδιδόμενη μετοχή στην προσυμφωνημένη τιμή. Για την εταιρία-εκδότη, είναι η πιο ασφαλής αλλά και η πιο δαπανηρή μέθοδος,καθώς η τράπεζα αναλαμβάνει όλο το ρίσκο.
• Συμβόλαιο Όλα ή Τίποτα : Η τράπεζα δεσμεύεται να προωθήσει όλες τις μετοχές της εταιρίας,ειδάλλως η συμφωνία αναιρείται.
• Δημοπρασία των μετοχών κατά την οποία οι μετοχές παίρνουν την ανώτατη δυνατή τιμή τους και αυτή μειώνεται μέχρι κάποιος επενδυτής επιθυμήσει να την αγοράσει.

Σε περίπτωση που η προσφορά των νέων χρεογράφων είναι υψηλή,την αναλαμβάνουν περισσότερες τράπεζες οι οποίες καθοδηγούνται από μια μεγαλύτερη,που παίρνει τον ρόλο του ‘συντονιστή’.Μέσω της πώλησης των μετοχών,οι τράπεζες αυτές λαμβάνουν προμήθεια βασισμένη σε ποσοστό από την αξία των μετοχών. Συχνότερα, η τράπεζα-συντονιστής παίρνει και το μεγαλύτερο ποσοστό - έως και 8% σε κάποιες περιπτώσεις.

Οι ΙΡΟς που παρουσιάζονται σε πολυεθνικό επίπεδο μπορεί να έχει ακόμα και τρία συνδικάτα(είτε τράπεζες) που αντιμετωπίζουν τα νομικά πλαίσια τόσο στην χώρα που εδρεύει η εταιρία όσο και στις άλλες περιοχές. Για παράδειγμα μια εταιρία-εκδότης που εδρεύει στην Ε.Ε. μπορεί να αντιπροσωπεύεται από το μεγαλύτερο συνδικάτο πωλήσεων της ευρωπαϊκής αγοράς και από διαφορετικά στην Ασία και την Αμερική. Συχνά η κύρια τράπεζα(ή το κύριο συνδικάτο) σε μια περιοχή είναι και ο συντονιστής στις άλλες περιοχές που διατίθενται οι μετοχές.

Λόγω των πολλών νομικών υποχρεώσεων, οι προσφορές νέων χρεογράφων με δημόσια εγγραφή απαιτούν την ανάμειξη μιας η περισσοτέρων Δικηγορικών Εταιριών με ειδίκευση στο νομικό πλαίσιο σχετικά με τις μετοχές.

Πολλές φορές, η προσφορά θα εμπεριέχει έκδοση και διάθεση νέων μετοχών,προκειμένου να αυξηθεί το υπάρχον κεφάλαιο,παράλληλα με την πώληση των υπαρχόντων(μετοχών).Εν τούτοις, μπορεί να παρουσιασθούν συγκεκριμένοι περιορισμοί στην πώληση των μετοχών που έχουν ήδη εκδοθεί(συχνά από την τράπεζα που έχει αναλάβει να τα διαθέσει).

Τα δημόσια χρεόγραφα που προσφέρονται πωλούνται κυρίως σε επιχειρησιακούς επενδυτές, αλλά μερικές παραχωρούνται και στους επενδυτές που σχετίζονται με την τράπεζα που έχει αναλάβει να διαθέσει τα χρεόγραφα. Συχνά,η τράπεζα δίνει το δικαίωμα στην τράπεζα να αυξήσει το μέγεθος της προσφοράς των νέων χρεογράφων ακόμα και 15%,κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, γεγονός που ονομάζεται υπερπαροχή ενεργειών.

Δημοπρασία

Πρόκειται για έναν καινούριο τρόπο προσφοράς των νέων χρεογράφων, ο οποίος και αποκτά όλο και περισσότερη δημοτικότητα, ειδικότερα από επενδυτές μέσω του Διαδικτύου. Σε μια κλασική δημοπρασία η τιμή αυξάνεται έως ότου μείνει μόνο ένας πλειοδότης. Αντίθετα στο συγκεκριμένο είδος δημοπρασίας ο ιθύνων του πλειστηριασμού δηλώνει την ανώτατη τιμή της μετοχής και την μειώνει μέχρι να βρεθεί πλειοδότης.

Ο συγκεκριμένος τρόπος δημοπρασίας δημιουργήθηκε από τον επιχειρηματία Μπιλ Χαμπρεχτ, στην προσπάθεια του να αυξήσει τις τιμές που πωλούνταν οι μετοχές της επιχείρησης του από τις τράπεζες που τις είχαν αναλάβει. Εν τούτοις, οι τράπεζες που αναλάμβαναν να πουλήσουν τις μετοχές δεν αντιμετώπισαν το θέμα με καλό τρόπο,καθώς χάνονταν μεγάλες αμοιβές ως ποσοστό από την πώληση των μετοχών(πλέον δεν ήταν οι τράπεζες οι ρυθμιστές μέσω των οποίων πωλούνταν όλες οι μετοχές).

Παρ΄ ότι δεν ήταν η πρώτη εταιρία που χρησιμοποίησε την δημοπρασία για πώληση χρεογράφων, η Google είναι μια από αυτές που την χρησιμοποίησε εκτενέστερα και δημοσιοποίησε μέσω αυτού του τρόπου τις μετοχές της. Παρ΄όλα αυτά οι χρηματιστές ανέφεραν ότι οι τράπεζες και τα συνδικάτα προσπαθούσαν να απομακρύνουν τους επενδυτές να αγοράσουν προκειμένου οι τιμές των μετοχών να μειωθούν σημαντικά από την πρώτη μέρα. Χρησιμοποίησαν έπειτα την χαμηλή τελική τιμή των μετοχών ως τεκμήριο για την αναποτελεσματικότητα της δημοπρασίας.

Η αποτελεσματικότητα της προσφοράς νέων χρεογράφων μέσω της δημοπρασίας μπορεί να είναι αμφιλεγόμενη. Από την μεριά των επενδυτών που πιστεύουν ότι η αποτελεσματικότητα μιας ΙΡΟ κρίνεται από το ύψος της τιμής των μετοχών τότε η δημοπρασία είναι μια αποτυχημένη μέθοδος. Για τους επενδυτές που επωφελούνται από τις χαμηλές τιμές πώλησης, είχε απόλυτη επιτυχία.

Χρηματική εκτίμηση των χρεογράφων

Η χαμηλή τιμή πώλησης των νέων χρεογράφων έχει γίνει αντικείμενο συζήτησης σε πολλές διαφορετικές αγορές. Ενώ οι επιχειρήσεις προσπαθούν συνεχώς να μεγιστοποιήσουν το κέρδος από την διάθεση και πώληση των μετοχών τους, η χαμηλές τιμές των προσφορών στις ΙΡΟ αποτελεί μια σοβαρή ‘ανωμαλία’ στα χρηματοοικονομικά. Πολλοί οικονομολόγοι ανέπτυξαν διαφορετικές θεωρίες για το γεγονός αυτό. Κάποιες από αυτές το εξηγούν ως αποτέλεσμα μιας σειράς διαδοχικών μειώσεων των τιμών είτε από την εταιρία-εκδότη είτε από αυτούς που έχουν αναλάβει να προωθήσουν τα χρεόγραφα. Σε γενικά πλαίσια παρατηρείται ότι η μείωση της τιμής των χρεογράφων είναι ανάλογη του όγκου των μετοχών που διατίθενται στην αγορά.

Ιστορικά,παρατηρείται ότι σε πολλές προσφορές νέων χρεογράφων με δημόσια εγγραφή στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα εμφανίζεται το φαινόμενο της χαμηλής τιμής πώλησης των χρεογράφων. Συνήθως όταν το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται τον πρώτο καιρό συμβαίνει προκειμένου να προσελκύσει η εταιρία περισσότερους επενδυτές. Κατά συνέπεια, ο αριθμός των επενδυτών που ζητούν την μετοχή στην συγκεκριμένη τιμή αυξάνεται σημαντικά. Παρ’ όλα αυτά, η χαμηλή τιμή πώλησης των μετοχών μετέπειτα μπορεί να προκαλέσει μεγάλη,έως ανεξέλεγκτη,απώλεια κεφαλαίου που δεν θα χανόταν στην περίπτωση που η εταιρία δεν έριχνε τις τιμές.

Ένα πολύ αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αποτελεί η προσφορά της theglobe.com για τα νέα της χρεόγραφα το 1998,την εποχή που η προσφορές νέων χρεογράφων με δημόσια εγγραφή είχαν λάβει μεγάλη δημοτικότητα στο διαδίκτυο. Παρ'ότι η τιμή της μετοχής αρχικά υπολογιζόταν 9$,την πρώτη μέρα της διάθεσης και ανταλλαγής των αυξήθηκε κατά το απίστευτο ποσοστό του 1000% φτάνοντας στα 97$,κατέληξε όμως μέσα από διαδοχικές μειώσεις τις τιμής στα 67$.Αν και η εταιρία κέρδισε τουλάχιστον 30 εκατομμύρια δολάρια από τις προσφορές υπολογίζεται ότι λόγω των διαδοχικών μειώσεων των χρεογράφων που πραγματοποίησε άφησε σχεδόν 200 εκατομμύρια δολάρια στο ‘τραπέζι’

Ο κίνδυνος της υπεραύξησης των τιμών είναι ένας άλλος παράγοντας άξιος παρατήρησης. Αν ένα νέο χρεόγραφο προσφέρεται σε τιμή μεγαλύτερη από αυτή που απαιτεί η αγορά,οι τράπεζες ή τα συνδικάτα που αναλαμβάνουν να τις διαθέσουν μπορεί να συναντήσουν πρόβλημα στην πώληση των μετοχών. Ακόμα και αν πουλήσουν όλες τις εκδιδόμενες μετοχές,στην περίπτωση που οι αξία τους(των μετοχών) πέσει την πρώτη μέρα,χάνουν την εμπορευσιμότητα τους και κατά συνεπεία όλο και περισσότερο, με το πέρασμα του χρόνου, την αξία τους.

Αρχική τιμή εκδόσεως χρεογράφων

Όταν μια εταιρία σχεδιάζει την έναρξη μιας προσφοράς νέων χρεογράφων με δημόσια εγγραφή διορίζει τους ανώτατους μάνατζερ υπεύθυνους για την εύρεση της τιμής που οι μετοχές θα πρέπει να διατεθούν. Υπάρχουν δυο παράγοντες κατά τους οποίους καθορίζεται μια νέα προσφορά: είτε η εταιρία με την βοήθεια των μάνατζερς κανονίζουν την τιμή,είτε με την διαδικασία της εύρεσης των επενδυτών και των οικονομικών τους δυνατοτήτων.

Περίοδος «ησυχίας»

Κατά την προαναφερθείσα περίοδο, το νομικό πλαίσιο της χώρας στην οποία εδρεύει μια εταιρία, περιορίζει την παροχή πληροφοριών που έχουν σχέση με την εταιρία στο ευρύ κοινό. Ειδικότερα στις προσφορές νέων χρεογράφων με δημόσια εγγραφή,η εταιρία αναγκάζεται να μην προβεί σε καμιά ενέργεια σχετικά με τις προσφορές της, προκειμένου να μην αυξήσει την τιμή των μετοχών της. Ο συγκεκριμένος νόμος εφαρμόζεται έτσι ώστε να απαγορεύει τις επιχειρήσεις να μεταβάλλουν σκόπιμα μέσω τεχνασμάτων τις αξία των χρεογράφων τους.

Υπάρχουν δυο χρονικοί περίοδοι που αποτελούν συνήθως τις περιόδους «ησυχίας» κατά την διάρκεια μιας προσφοράς νέων χρεογράφων με δημόσια εγγραφή. Η πρώτη περίοδος πραγματοποιείται την περίοδο κατά την οποία η εταιρία δηλώνει τα χρεόγραφα της στο κράτος μέχρι την χρονική στιγμή που η επιτροπή θα τα θεωρήσει έγκυρα προς έκδοση και διάθεση στην αγορά.

Την επόμενη περίοδο συνιστούν οι πρώτες 40 μέρες μετά από την πρώτη δημόσια διάθεση και ανταλλαγή των χρεογράφων της εταιρίας. Κατά την διάρκεια αυτής,τα στελέχη της επιχείρησης που εκδίδει τις μετοχές αλλά και οι τράπεζες που έχουν αναλάβει να διαθέσουν τις μετοχές,απαγορεύονται να κάνουν προβλέψεις και να δημοσιεύσουν αναφορές σχετικά με την εξέλιξη των χρεογράφων τους.

Σε κάποιες χώρες, η περίοδος ησυχίας πραγματοποιείται κατά την δεύτερη μεγάλη προσφορά και ανταλλαγή χρεογράφων της εταιρίας και κρατάει συνήθως ένα 10ημερο. Επιπλέον,η εταιρία δεσμεύεται να μην δημοσιεύσει αναφορές για την εξέλιξη των μετοχών της 15 ημέρες πριν και μετά την περαίωση της συμφωνίας για την πώληση χρεογράφων της.

Οι μεγαλύτερες προσφορές δημόσιων χρεογράφων

1. Alibaba Group US$25 billion (2014)
2. Agricultural Bank of China US$22.1 billion (2010)
3. Industrial and Commercial Bank of China US$21.9 billion (2006)
4. American International Assurance US$20.5 billion (2010)
5. Visa Inc. US$19.7 billion (2008)
6. General Motors US$18.15 billion (2010)
7. Facebook, Inc. US$16 billion (2012)

Περαιτέρω μελέτη

Σχετικά άρθρα

1. MedQuist IPOs Price
2. Wines, Michael (July 6, 2010)New York Times :China Bank I.P.O. Raises $19 Billion
3. Αsia Times:Pricing the 'biggest IPO in history Αρχειοθετήθηκε 2011-01-08 στο Wayback Machine.
4. U.S. Security & Exchange Commision Quiet Period
5. Overreaction in the Thrift IPO Aftermarket

Σχετική βιβλιογραφία

• Gregoriou, Greg. Initial Public Offerings (IPOs). 

• Killian, Linda (2001). IPOs for Everyone. 
• Emeraldinsight.com Αρχειοθετήθηκε 2009-06-30 στο Wayback Machine., Goergen, M., Khurshed, A. and Mudambi, R. 2007. The Long-run Performance of UK IPOs: Can it be Predicted? Managerial Finance, 33(6): 401-419.
• Bear.cba.ufl.edu Loughran, T. and Ritter, J.R. 2004. Why Has IPO Underpricing Changed Over Time? Financial Management, 33(3): 5-37.
• RFS.oxfordjournals.org Loughran, T. and Ritter, J.R. 2002. Why Don't Issuers Get Upset About Leaving Money on the Table in IPOs? Review of Financial Studies, 15(2): 413-443.
• Informaworld.com Khurshed, A. and Mudambi, R. 2002. The Short Run Price Performance of Investment Trust IPOs on the UK Main Market. Applied Financial Economics, 12(10): 697-706.
• Minterest.com
• Bradley, D.J., Jordan, B.D. and Ritter, J. R. 2003. The Quiet Period Goes Out with a Bang. Journal of Finance, 58(1): 1-36. doi:10.1111/1540-6261.00517
• Papers.ssrn.com M.Goergen, M., Khurshed, A. and Mudambi, R. 2006. The Strategy of Going Public: How UK Firms
  Choose Their Listing Contracts. Journal of Business Finance and Accounting, 33(1&2): 306-328.
• Sciencedirect.com Mudambi, R. and Treichel, M.Z. 2005. Cash Crisis in Newly Public Internet-based Firms: An Empirical Analysis. Journal of Business Venturing, 20(4): 543-571.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• IPOs:Definition and Informations Αρχειοθετήθηκε 2011-02-17 στο Wayback Machine. Wikinvest.com
• IPO Dutch Auctions Vs. Traditional Allocation Forbes.com