Αυτοκράτειρα (σκάκι)

Η αυτοκράτειρα (empress), γνωστή και με άλλα ονόματα τα πιο κοινά εκ των οποίων είναι καγκελλάριος (chancellor) και στρατάρχης (marshal), είναι ανορθόδοξος πεσσός στο σκάκι που συνδυάζει τις κινήσεις του πύργου και του ίππου (γνωστή και ως ένωση ή συνδυασμός πύργου και ίππου). Για τον λόγο αυτό η διεθνής σημειογραφία του κομματιού είναι RN, από τις λέξεις Rook και kNight (πύργος και ίππος αντίστοιχα).

	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ

Η αυτοκράτειρα κινείται όπως ο πύργος και ο ίππος, συνδυαστικά.

	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ

Στο διάγραμμα, η αυτοκράτειρα μπορεί να συλλάβει το μαύρο πιόνι στο ε7, αλλά δεν απειλεί τον μαύρο βασιλιά στο θ4. Σημειώνονται με κουκίδες τα τετράγωνα που μπορεί να κάνει άλμα υπερπηδώντας πεσσούς και με χι αυτά που μπορεί να κινηθεί χωρίς άλμα.

Ιστορία

Η αυτοκράτειρα είναι ένα από τα πιο απλά κομμάτια που εμφανίζονται στις σκακιέρες και ως τέτοιο έχει μια μακρά ιστορία με πολλά ονόματα, όπως μεταξύ άλλων:

δούκας (duke), καγκελλάριος (chancellor), κανόνι (cannon), κόμης (count), λάμπεθ (lambeth), λόρδος καγκελλάριος (lord chancellor), λύκος (wolf), ναύαρχος (admiral), παλλακίδα (concubine), πριγκίπισσα (princess), πρωταθλητής (champion), σαμουράι (samurai), στρατάρχης (marshal ή marshall), συνταγματάρχης (colonel), τανκ (tank ή dabbaba), υπερπύργος (superrook), φρουρός (guard), κ.ά.

Το όνομα καγκελάριος εισήχθη από τον Μπεν Φόστερ στην παραλλαγή του σκακιού καγκελάριου (Chancellor Chess, σε σκακιέρα 9×9, με τον καγκελάριο στην άλλη πλευρά του βασιλιά, όπως η βασίλισσα), ενώ το όνομα στρατάρχης εισήχθη από τον L. Tressan στην παραλλαγή του Σκάκι του Σουλτάνου (The Sultan's Game). Ο Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα χρησιμοποίησε και τα δύο ονόματα στην παραλλαγή του Σκάκι του Καπαμπλάνκα, όπου αρχικά το κομμάτι αυτό λεγόταν στρατάρχης, αλλά αργότερα το άλλαξε σε καγκελάριος. Συμπτωματικά, ο καγκελάριος ήταν η αρχική ονομασία που δόθηκε στον αρχιεπίσκοπο. Και τα δύο ονόματα καγκελάριος και στρατάρχης είναι δημοφιλή ονόματα για τον συνδυασμό πύργου και ίππου, αν και θα μπορούσε να γίνει η υπόθεση ότι ταιριάζει καλύτερα το όνομα στρατάρχης (marshal), καθώς η λέξη σχετίζεται με τη φοράδα (mare) και έτσι είναι ένα κομμάτι που μπορεί να κινηθεί ως ίππος, ενώ ο καγκελάριος δεν έχει καμία σχέση με ίππους. Επίσης, υπάρχουν πολλά σκακιστικά κομμάτια που συνήθως χρησιμοποιούνται, που όπως ο καγκελάριος (chancellor) αρχίζουν με Κ (C), για παράδειγμα το κανόνι (cannon) στο Σιάνγκτσι, η καμήλα (camel) στο Σκάκι του Ταμερλάνου και ο καρδινάλιος (cardinal), έτσι χρησιμοποιώντας το όνομα στρατάρχης για τον συνδυασμό πύργου και ίππου μειώνεται αυτή τη δυσκολία.

Το όνομα αυτοκράτειρα χρησιμοποιείται ευρύτερα στα σκακιστικά προβλήματα. Κατ' αναλογία με την βασίλισσα, η οποία είναι συνδυασμός πύργου και αξιωματικού, αποφασίστηκε ότι οι τρεις βασικοί συνδυασμοί των τριών απλών κομματιών (πύργος, ίππος και αξιωματικός) θα πρέπει να αντιστοιχούν όλοι σε κάποιο θηλυκό βασιλικό όνομα. Δεδομένου ότι ο συνδυασμός πύργου και ίππου φάνηκε να είναι προφανώς ισχυρότερος από τον συνδυασμό αξιωματικού και ίππου (καθώς ο πύργος είναι ισχυρότερος από τον αξιωματικό), το όνομα αυτοκράτειρα χρησιμοποιήθηκε για τον συνδυασμό πύργου και ίππου και έτσι ο συνδυασμός αξιωματικού και ίππου ονομάστηκε πριγκίπισσα. Ωστόσο, ο συνδυασμός αξιωματικού και ίππου μπορεί από μόνος του να επιτύχει το ματ (αν και όχι κατ' ανάγκη) σε έναν μοναχικό βασιλιά (με τον βασιλιά σε μια γωνιά και την πριγκίπισσα δύο τετράγωνα διαγώνια από αυτόν), ενώ ο συνδυασμός πύργου και ίππου δεν μπορεί. Ακόμη χειρότερα, η αυτοκράτειρα προτείνεται ως κομμάτι ισχυρότερο από τη βασίλισσα, ενώ ως κομμάτι είναι στην καλύτερη περίπτωση ίσο και ίσως ασθενέστερο της βασίλισσας, ειδικά στο φινάλε.

Η αυτοκράτειρα χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στο Τουρκικό μεγάλο σκάκι, μια μεσαιωνική παραλλαγή του Μεγάλου σκακιού, όπου ονομαζόταν πολεμική μηχανή (dabbabah, που δεν πρέπει να συγχέεται με το κομμάτι που σήμερα αναφέρεται συχνότερα ως dabbaba και πρόκειται για το τανκ). Εισήχθη στη Δύση από το 1617 με την παραλλαγή του Πιέτρο Καρρέρα, στην οποία ονομαζόταν πρωταθλητής (champion), και από τότε έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλές σκακιστικές παραλλαγές.

Αξία

Ο Ραλφ Μπέτζα (που εφηύρε το Σκάκι με διαφορετικούς στρατούς, όπου η αυτοκράτειρα χρησιμοποιείται σε έναν από αυτούς) έδωσε στην αυτοκράτειρα περίπου εννέα βαθμούς, εξίσου με μια βασίλισσα, επειδή ο ίππος και ο αξιωματικός έχουν περίπου ίση αξία και η αυτοκράτειρα με τη βασίλισσα είναι επίσης ίππος και αξιωματικός που προστέθηκε στη δύναμή τους ένας πύργος. Σημειώνει επίσης ότι η βασίλισσα μπορεί να είναι ελαφρώς ισχυρότερη από την αυτοκράτειρα στο φινάλε, από την άλλη πλευρά όμως, η αυτοκράτειρα έχει μεγάλη ικανότητα στο να δίνει διαρκή σαχ και να εξασφαλίζει την ισοπαλία σε μια κατά τα άλλα χαμένη παρτίδα. Σε αντίθεση με τη βασίλισσα, η οποία μπορεί να κινηθεί προς 8 διαφορετικές κατευθύνσεις, η αυτοκράτειρα μπορεί να κινηθεί προς 12.

Φινάλε με αυτοκράτειρα

	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ

Παίζουν τα λευκά και κάνουν ματ σε μία κίνηση με 1.θ4#.

Στο φινάλε του βασιλιά και της αμαζόνας (η οποία είναι ο συνδυασμός κινήσεων βασίλισσας και ίππου) εναντίον βασιλιά και αυτοκράτειρας, η ασθενέστερη πλευρά της αυτοκράτειρας μπορεί να αποσπάσει την ισοπαλία με τη δημιουργία κάποιου φρουρίου. Αυτά τα φρούρια αναγκάζουν την πλευρά της αμαζόνας να δίνει διαρκή σαχ, διότι διαφορετικά η πλευρά της αυτοκράτειρας μπορεί να κάνει ανταλλαγή ή να δώσει με τη σειρά της διαρκή σαχ.

Το φινάλε του βασιλιά και της αυτοκράτειρας εναντίον ενός μοναχικού βασιλιά είναι νικηφόρο για την πλευρά της αυτοκράτειρας, διότι το ματ μπορεί να επιτευχθεί μέσα σε 11 κινήσεις. Σε σύγκριση με άλλα κομμάτια, η βασίλισσα χρειάζεται τουλάχιστον 10 κινήσεις και ο πύργος 16 κινήσεις.

Η ισόπαλη θέση στο φινάλε της βασίλισσας εναντίον πιονιού δεν υπάρχει στο αντίστοιχο φινάλε της αυτοκράτειρας.

Βιβλιογραφία

• McCooey, Dave. «Endgame statistics with fantasy pieces». Chess Variants Org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2016. 
• Betza, Ralph. «The Remarkable Rookies (chancellor)». Chess Variants Org. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2016. 
• Betza, Ralph. «List of pieces with approximate values». Chess Variants Org. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2016. 
• Betza, Ralph. «Chigorin Chess comments: Empress vs Pawn endgame». Chess Variants Org. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2016. 
• Bodlaender, Hans. «Great Chess - Indian / Turkish variant». Chess Variants Org. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2016.