Βικιπαίδεια

Βασιλική Πρωσία

πρώην κράτος

Η Βασιλική Πρωσία (πολωνικά: Prusy Królewskie, γερμανικά: Königlich-Preußen ή Preußen Königlichen Anteils, κασουβικά: Królewsczé Prësë) ή Πολωνική Πρωσία[1] (πολωνικά: Prusy Polskie,[2] γερμανικά: Polnisch-Preußen) ήταν έδαφος του Τευτονικού Τάγματος που το 1466 έλαβε αυτονομία υπό την προστασία του Βασιλιά της Πολωνίας.[3] Τελικά, το 1569 η Βασιλική Πρωσία ενσωματώθηκε πλήρως στο Στέμμα του Βασιλείου της Πολωνίας.[4]

Βασιλική Πρωσία
19  Οκτωβρίου 1466–1772

Σημαία
Έμβλημα
ΧώραΣτέμμα του Βασιλείου της Πολωνίας
ΠρωτεύουσαΓκντανσκ
Γεωγραφικές συντεταγμένες54°0′0″N 19°0′0″E
δεδομένα (π • σ • ε )
Μια φατριά Πρώσων ηγετών κέρδισε την ανεξαρτησία από τον δεσποτικό Τευτονικό Τάγμα ως εξάρτηση του Βασιλιά της Πολωνίας, 1454

Η Βασιλική Πρωσία ιδρύθηκε μετά τη Δεύτερη Ειρήνη του Τορν (1466), από εδάφη στη δυτική Πρωσία, τα οποία προηγουμένως ήταν μέρος του κράτους του Τευτονικού Τάγματος.[5][6] Έγινε «προτεκτοράτο» της Πολωνίας. Ως εκ τούτου, δεν αποτελούσε μέρος της Πολωνίας, αλλά το φεουδαρχικό καθεστώς υπόκειταν στον Πολωνό βασιλιά, που αντικατοπτρίζεται στον τίτλο «Βασιλική Πρωσία» ή Πρωσία του Βασιλιά.[3] Η Βασιλική Πρωσία διατήρησε την αυτονομία της, είχε αυτοκυβέρνηση και διατηρούσε τους δικούς της νόμους, έθιμα, δικαιώματα και γερμανική γλώσσα.[7][8] Ως βασιλικό προτεκτοράτο, οι άρχοντες του θα μπορούσαν να συμμετάσχουν στην εκλογή του κυρίαρχου μονάρχη του, ωστόσο δεν μπορούσε να συμμετάσχει στο Σέιμ, το πολωνικό κοινοβούλιο.

Το 1772, η πρώην επικράτεια της Βασιλικής Πρωσίας, η οποία μέχρι τότε συγχωνεύτηκε πλήρως στο Βασίλειο της Πολωνίας και διοικήθηκε με τη μορφή αρκετών βοεβόδων, προσαρτήθηκε από την Πρωσία και στη συνέχεια επαναδιοργανώθηκε στην επαρχία της Δυτικής Πρωσίας. Αυτό συνέβη τη στιγμή του πρώτου διαμελισμού της Πολωνίας, με άλλα μέρη της Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας να προσαρτώνται από τη Ρωσική Αυτοκρατορία και τη Μοναρχία των Αψβούργων.

Γεωγραφία Επεξεργασία

Η περιοχή αποτελούταν από τις ακόλουθες περιοχές:

Από τον 14ο αιώνα, σε παλαιά κείμενα (έως τον 16ο ή 17ο αιώνα) και στα λατινικά, οι όροι Prut(h)enia και Prut(h)enic αναφέρονται όχι μόνο στα αρχικά οικιστικά εδάφη των πλέον εξαφανισμένων Παλαιών Πρώσων κατά μήκος της ακτής της Βαλτικής ανατολικά του ποταμού Βιστούλα, αλλά και στα γειτονικά εδάφη των πρώην Σαμβορίδων δούκων της Πομερέλιας, τα οποία εδάφη είχαν αποκτήσει οι Τεύτονες Ιππότες από τον βασιλιά της Πολωνίας στη Συνθήκη του Κάλις του 1343 και ενσωματώθηκαν στο Κράτος του Τευτονικού Τάγματος.

 
Χάρτης της Πρωσίας του 1576 από τον Κάσπαρ Χένενμπεργκερ. Η Βασιλική Πρωσία (χωρίς τη νότια Πομεραλία) εμφανίζεται με λευκό

Η πομερελική Γη των Λάουενμπουργκ και Μπύτοφ στα δυτικά κυβερνήθηκε από τους Δούκες της Πομερανίας.

Η Βασιλική Πρωσία διακρίνεται από το μετέπειτα Δουκάτο της Πρωσίας, τα υπόλοιπα (ανατολικά) τμήματα της Πρωσίας γύρω από την Καινιξβέργη, που ιδρύθηκαν και κυβερνήθηκαν από τους Τεύτονες Ιππότες. Μετά την εκκοσμίκευση το 1525, πέρασε στους προτεστάντες δούκες του Οίκου των Χοεντσόλερν. Από το 1618 αυτή η περιοχή ήταν σε προσωπική ένωση από τους εκλέκτορες του Βραδεμβούργου (Βρανδεμβούργο-Πρωσία). Το 1657 η κυριαρχική μοναρχία μεταβιβάστηκε από τη Συνθήκη του Μπρόμπεργκ.

Ιστορία Επεξεργασία

Μέχρι το 1308, το πομερανικό τμήμα της περιοχής κατακτήθηκε από το πρώτο Πολωνικό Κράτος, το οποίο της παραχώρησε αυτονομία και την υπάρχουσα αυτοδιοίκηση τους.[10] Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Βλαντίσλαφ Α΄ του Βραχύ της Πολωνίας, το Μαργραβάτο του Βραδεμβούργου διεκδίκησε την αξίωσή του στην επικράτεια το 1308, οδηγώντας τον Βλαντίσλαφ να ζητήσει βοήθεια από τους Τεύτονες Ιππότες, οι οποίοι είχαν αντικαταστήσει τους Βραδεμβούργους και ενσωμάτωσαν την Πομερέλια στο Κράτος του Τευτονικού Τάγματος το 1309.

Αφού ελέγχθηκαν στη Μάχη του Γκρούνβαλντ, το κύρος των Τεύτονων Ιπποτών μειώθηκε και με την Ειρήνη του Θορν το 1411 αναγκάστηκαν να καταβάλουν μεγάλες εισφορές στον βασιλιά της Πολωνίας, το οποίο έγινε ένα οικονομικό βάρος για τον πολίτη. Το 1440, καθώς αυξήθηκε η φορολογική επιβάρυνση, οι γηγενείς ευγενείς και οι Χανσεατικές πόλεις ίδρυσαν την Πρωσική Συνομοσπονδία στο Μάριενβερντερ (Κφίντζιν) σε αντίσταση στις εσωτερικές και οικονομικές πολιτικές του Τάγματος. Η Συνομοσπονδία ηγήθηκε από τους πολίτες των Ντάνζιγκ, Έλμπινγκ και Θορν. Συμμετείχαν επίσης οι γαιοκτήμονες από τη Γη του Χέουμνο και την Πομερέλια. Ο Λούντβιχ φον Έρλιχσχαουζεν απαίτησε τη διάλυση και το 1453 αναζήτησε βοήθεια από τον Πάπα Νικόλαος Ε΄ και τον Αυτοκράτορα Φρειδερίκο Γ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Με τη σειρά του, το Φεβρουάριο του 1454, η Συνομοσπονδία έστειλε αντιπροσωπεία, υπό τον Γιαν Μπαζίνσκι, στον Βασιλιά Καζίμιρ Δ΄ της Πολωνίας, για να του ζητήσει υποστήριξη ενάντια στην κυριαρχία του Τευτονικού Τάγματος και για την ενσωμάτωση της πατρίδας τους στο Βασίλειο της Πολωνίας. Σε αυτήν τη συνθήκη, οι Πρώσοι εκπρόσωποι κήρυξαν τον Πολωνό βασιλιά τον μοναδικό αληθινό κυρίαρχο των εδαφών τους, δικαιολογημένο από το ιστορικό γεγονός ότι ο βασιλιάς της Πολωνίας τους είχε προηγουμένως κυβερνήσει. Μετά από μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις, στις 6 Μαρτίου 1454, η Βασιλική Καγκελαρία εξέδωσε την Πράξη της Συνθήκης, επισημοποιώντας τους όρους της συνθήκης που καθιερώνει την αυτονομία της Βασιλικής Πρωσίας ως ξένης εξάρτησης του βασιλιά.[11]

Πρωσική-Πολωνική Συμμαχία Επεξεργασία

Αφού η Πρωσική Συνομοσπονδία υποσχέθηκε πίστη στον Καζίμιρ στις 6 Μαρτίου 1454, ξεκίνησε ο Δεκατριετής Πόλεμος («Πόλεμος των Πόλεων»). Ο Βασιλιάς Καζίμιρ Δ΄ της Πολωνίας διόρισε τον Μπαζίνσκι ως τον πρώτο κυβερνήτη της Βασιλικής Πρωσίας. Στις 28 Μαΐου 1454, ο βασιλιάς έλαβε όρκο πίστης από τους πολίτες του Θορν και τον Ιούνιο έλαβε παρόμοιο όρκο από τους πολίτες του Έλμπινγκ και της Καινιξβέργης.[11]

Η εξέγερση περιλάμβανε επίσης μεγάλες πόλεις από το ανατολικό τμήμα των εδαφών του Τάγματος, όπως το Κνάιπχοφ, το οποίο αργότερα έγινε μέρος της Καινιξβέργης. Αν και οι Ιππότες ήταν νικηφόροι στη Μάχη του Χοϊνίτσε το 1454, δεν μπόρεσαν να πληρώσουν περισσότερους ιππότες για να ανακτήσουν τα κάστρα που κατέλαβαν οι αντάρτες. Δεκατρία χρόνια εχθροπραξίας έληξαν τον Οκτώβριο του 1466 με τη Δεύτερη Ειρήνη του Θορν (1466), η οποία προέβλεπε την παραχώρηση του Τάγματος στη δικαιοδοσία του Πολωνικού Στέμματος στο δυτικό μισό της Πρωσίας, συμπεριλαμβανομένων των Πομερέλια και των περιοχών Έλμπινγκ, Μάριενμπουργκ και Χέουμνο.

 
Το Κάστρο του Μάλμπορκ στο Μάλμπορκ, Πολωνία. Ιδρύθηκε το 1274 από το Τευτονικό Τάγμα στον ποταμό Νόγκατ και είναι το μεγαλύτερο τούβλινο κάστρο στον κόσμο.

Προστατευόμενη ανεξαρτησία από τον βασιλιά της Πολωνίας Επεξεργασία

 
Σύγχρονος χάρτης που δείχνει τη Βασιλική Πρωσία - εξαρτημένο έδαφος του βασιλιά της Πολωνίας και του Δουκάτου της Πρωσίας.

Σύμφωνα με τη συνθήκη του 1454 που υπέγραψε ο Βασιλιάς Καζίμιρ Δ΄, η Βασιλική Πρωσία είχε πλήρη αυτονομία ως εξάρτηση του βασιλιά: είχε τους δικούς της νόμους, δικαιώματα, θησαυροφυλάκιο, χρήματα και στρατούς.[10] Αυτοκυβερνήθηκε στο συμβούλιο, των οποίων τα μέλη επιλέγονταν από ντόπιους άρχοντες και ισχυρούς πολίτες (ius indigenatus). Τελικά, η Βασιλική Πρωσία είχε το προνόμιο να στείλει έναν παρατηρητή χωρίς δικαίωμα ψήφου στο Σέιμ. Οι Θορν, Έλμπινγκ και Ντάνζιγκ έλαβαν πρόσθετα προνόμια παρόμοια με το καθεστώς μιας ελεύθερης αυτοκρατορικής πόλης.

Από πολλές απόψεις, το συνταγματικό καθεστώς της Βασιλικής Πρωσίας ήταν παρόμοιο με της Νήσου του Μαν, το οποίο κυβερνιέται από τον μονάρχη του Ηνωμένου Βασιλείου. Η Βασιλική Πρωσία, ως υποτελές κράτος υπόλογο μόνο στον Βασιλιά της Πολωνίας, επωφελήθηκε από τη σύνδεσή της με την Κοινοπολιτεία, και λόγω των ελευθεριών της υπό τον Πολωνό μονάρχη, οι ηγέτες της κατατάχθηκαν ως οι πιο ισχυροί μεταξύ των παλατιανών της Κοινοπολιτείας.

Ο Επίσκοπος της Βαρμίας διεκδίκησε το αυτοκρατορικό πριγκιπικό-επισκοπικό καθεστώς, όπως αναφέρεται στο Χρυσό Διάταγμα του 1356 από τον Αυτοκράτορα Κάρολο Δ΄. Αν και η περιοχή δεν ήταν ποτέ άμεσα υπό τη δικαιοδοσία του αυτοκράτορα και ο ισχυρισμός φαίνεται ότι δεν υποστηρίζεται από οποιοδήποτε έγγραφο παραχώρησης, χρησιμοποιήθηκε ευρέως τον 17ο αιώνα. Η επισκοπή συνέχισε να υπερασπίζεται αυτό το καθεστώς μέχρι το τέλος της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το 1806.

Ενσωμάτωση στο Βασίλειο της Πολωνίας Επεξεργασία

Το 1569, ως αποτέλεσμα της Ένωσης του Λούμπλιν, η οποία δημιούργησε την Πολωνική-Λιθουανική Κοινοπολιτεία, η Βασιλική Πρωσία ενσωματώθηκε πλήρως στο Βασίλειο της Πολωνίας και το κοινοβούλιο της υποβαθμίστηκε σε καθεστώς επαρχιακής συνέλευσης, ενώ άλλα χωριστά πρωσικά όργανα διαλύθηκαν επίσης.[4] Στη συνέχεια, τα πρώην εδάφη διοικήθηκαν ως Βοεβοδάτο Πομερανίας, Βοεβοδάτο Χέουμνο, Βοεβοδάτο Μάλμπορκ και Πριγκιπικό Επισκοπάτο της Βαρμίας.

Διαμελισμοί Επεξεργασία

Ταυτόχρονα με τον πρώτο διαμελισμό της Πολωνίας το 1772, τα πρώην εδάφη της Βασιλικής Πρωσίας προσαρτήθηκαν από το Βασίλειο της Πρωσίας, το διάδοχο κράτος του Τευτονικού Τάγματος. Το 1793, το νέο Βασίλειο της Πρωσίας συμμετείχε στο δεύτερο διαμελισμό της Πολωνίας προσαρτώντας προσωρινά τις γειτονικές περιοχές, οι οποίες σχεδόν αμέσως επέστρεψαν στο τσαρικό βασίλειο της Πολωνίας και ενσωματώθηκαν στη Ρωσική Αυτοκρατορία.

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Άντον Φρίντριχ Μπύσινγκ, Πάτρικ Μούρντοχ. A New System of Geography, Λονδίνο 1762, σελ. 588
  2. ↑ Ζίγκμουντ Γκλόγκερ (1900). «Volume 325». Στο: Harvard Slavic humanities preservation microfilm project. Geografia historyczna ziem dawnej polski (Ιστορική γεωγραφία των πρώην πολωνικών εδαφών) (στα Πολωνικά). Wydawnictwo Polska. σελίδες 82, 144. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Κάριν Φρίντριχ. The Other Prussia: Royal Prussia, Poland and Liberty, 1569-1772. Cambridge University Press. σελίδες 1–2, 22–23. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Ντάνιελ Στόουν (2001). The Polish-Lithuanian State, 1386-1795. University of Washington Press. σελ. 64. ISBN 0-295-98093-1. 
  5. ↑ Κνολ, Πολ Γ. (2008). «The Most Unique Crusader State. The Teutonic Order in the Development of the Political Culture of Northeastern Europe during the Middle Ages». Στο: Ίνγκραο, Τσαρλς Γ. The Germans and the East. Purdue University Press. σελίδες 42–43. ISBN 978-1557534439. 
  6. ↑ Ντουάιερ, Φίλιπ Τ., επιμ. (2000). The Rise of Prussia 1700-1830. Routledge. σελ. 28. ISBN 978-1138837645. 
  7. ↑ Κάριν Φρίντριχ. The Other Prussia: Royal Prussia, Poland and Liberty, 1569-1772. Cambridge University Press. σελίδες 29, 40. 
  8. ↑ Δρ. Γιάροσλαβ Μίλερ. Urban Societies in East-Central Europe, 1500–1700. Ashgate Publishing. σελ. 179. 
  9. ↑ Στόουν, Ντάνιελ. A History of East Central Europe. University of Washington Press, 2001, (ISBN 0-295-98093-1). σελ. 30
  10. ↑ 10,0 10,1 Φροστ, Ρόμπερτ, The Oxford History of Poland-Lithuania, Vol. I
  11. ↑ 11,0 11,1 Φ. Κίρικ, Μ. Ρις (red.) Wielka Historia Polski, t. II 1320-1506, Κρακοβία 1997, σελ. 160-161

Περαιτέρω ανάγνωση Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Βασιλική_Πρωσία&oldid=10147126"