Βαταβική Δημοκρατία

Η Βαταβική Δημοκρατία (ολλανδικά: Bataafse Republiek ή Bataafsch Gemeenebest, 1795 - 1806, γνωστή και ως Βαταυΐα) ήταν δημοκρατία που περιελάμβανε το μεγαλύτερο τμήμα των τωρινών εδαφών της Ολλανδίας. Η Βαταβική Δημοκρατία ήταν η πρώτη και η μεγαλύτερη σε διάρκεια των αδελφών δημοκρατιών της επαναστατικής Γαλλίας. Θεωρητικά ανεξάρτητη, στην πραγματικότητα βρισκόταν υπό γαλλικό έλεγχο.

Βαταβική Δημοκρατία
Σημαία Θυρεός
Πρωτεύουσα	Χάγη
Επίσημες γλώσσες	Ολλανδικά, Φριζικά, Σαξονικά, Γαλλικά
Πολίτευμα	Δημοκρατία
Δημιουργία	19 Ιανουαρίου 1795

Ο όρος «Μπατάβια» παραπέμπει στους Βαταβούς, γερμανικό λαό που εξεγέρθηκε ενάντια στον έλεγχο που του ασκούσε η Ρώμη τον 1ο αιώνα μ.Χ. Οι Ολλανδοί πεφωτισμένοι βλέπουν στους Βαταβούς τους προγόνους τους και σταδιακά, «Βαταβός» τείνει να χαρακτηρίζει τους Ολλανδούς «πατριώτες» και στη συνέχεια γίνεται το επίσημο όνομα των κατοίκων της Βαταβικής Δημοκρατίας.

Ίδρυση

Η Βαταβική Δημοκρατία αποτελεί κατάληξη ενός επαναστατικού κινήματος που ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1780, και που σηματοδοτήθηκε από τον Διαφωτισμό και την Αμερικανική Επανάσταση. Οι αστικές ελίτ, συγκεντρωμένες υπό το όνομα «πατριώτες», και οι αντιβασιλείς αντιπαρατίθενται στον stathouder (αρμοστή), Γουλιέλμο Ε’ του Οράνιε-Νασσάου, τον οποίο υποπτεύονται πως επιθυμεί να μετατρέψει την Δημοκρατία των Ηνωμένων Επαρχιών σε μοναρχία. Αυτή η Βαταβιανή Επανάσταση λαμβάνει χώρα σε δύο φάσεις: μια πρώτη εξέγερση που καταπνίγεται το 1787, και στη συνέχεια η φυγή του stathouder ως συνέπεια της εισβολής στη χώρα των γαλλικών δυνάμεων τον Γενάρη του 1795.

Την 1η Φεβρουαρίου του 1793, η γαλλική Συνέλευση κηρύσσει τον πόλεμο στην Αγγλία και στις Ηνωμένες Επαρχίες. Στα τέλη του Δεκεμβρίου του 1794 και στις αρχές του μήνα Γενάρη, οι Γαλλικές δυνάμεις υπό τις διαταγές του στρατηγού Πισγκρύ διασχίζουν τους παγωμένους βραχίονες του Μεύση και του Ρήνου. Τα επαναστατικά κομιτάτα εξεγείρονται εντός των μεγάλων πόλεων. Ο Γουλιέλμος Ε’ αναγκάζεται να αυτοεξοριστεί στην Αγγλία στις 18 Ιανουαρίου και την ίδια ημέρα, το κομιτάτο του Άμστερνταμ παίρνει τον έλεγχο του δημαρχείου της πόλης «στο όνομα της Βαταβικής Δημοκρατίας».

Ερχόμενοι ως ελευθερωτές, οι Γάλλοι αρχίζουν σε λίγο να συμπεριφέρονται ως κατακτητές και η Επιτροπή Δημόσιας Σωτηρίας αρνείται να αναγνωρίσει τη νέα δημοκρατία όσο δεν θα έχει υπογράψει μαζί της σύμφωνο ειρήνης. Οι διαπραγματεύσεις είναι αμφίρροπες μεταξύ των Βαταβών απεσταλμένων Γιάκομπ Μπλάου και Κάσπαρτ Μάιγερ και της γαλλικής επιτροπής που αποτελείτο από τους Μερλάν ντε Ντουαί, Ρεμπέλ και Σιεγιές, τόσο που ο Ρεμπέλ και ο Σιεγιές στέλνονται στην Χάγη στο τέλος του μήνα Απριλίου για να διαπραγματευτούν απευθείας με τη Βαταβιανή Εθνοσυνέλευση. Οι διαπραγματεύσεις αυτές καταλήγουν στο σύμφωνο της Χάγης, που υπογράφεται στις 16 Μαΐου. Προβλέπει μια επιθετική και αμυντική συμμαχία, την παραχώρησης της Ζηλανδικής Φλάνδρας, του Μάαστριχτ και του Φένλο, όπως και τη συντήρηση ενός γαλλικού στρατεύματος 25.000 ανδρών και μια φορολόγηση ύψους 100 εκατομμυρίων φιορινίων, ποσό τεράστιο που προοριζόταν για τις οικονομικές ανάγκες της γαλλικής δημοκρατίας.

Συγκεντρωτισμός ή Φεντεραλισμός;

Εντός της Εθνοσυνέλευσης και της βαταβιανής πολιτικής τάξης, οι πατριώτες βρίσκονται διχασμένοι πάνω στο θέμα του πολιτεύματος που θα υιοθετήσει το κράτος, σε « ενωτικούς » — οπαδούς ενός συγκεντρωτικού κράτους — και σε « φεντεραλιστές » — οπαδούς μικρών αλλαγών στην Ένωση της Ουτρέχτης, που θεωρούνταν ως το σύνταγμα των Ηνωμένων Επαρχιών. Το ενωτικό κόμμα, που κάποιες φορές ονομαζόταν ως «ιακωβίνοι», έχει ως ηγέτες ανθρώπους όπως οι Πιέτερ Πάουλους, Πιέτερ Βρέεντε, Αλεξάντερ Γκόγκελ ή ο στρατηγός Ντάεντελς. Οι κατηγορίες αυτές μεταφράζονται στη γεωγραφία, με τις επαρχίες της Ολλανδίας και της Ζηλανδίας να είναι υπέρ ενός ενωτικού συντάγματος, τις επαρχίες της Φριζ ή της Γκέλντρε να είναι θετικές σε ένα ομοσπονδιακό σύνταγμα.

Σημαία και επισείων της Βαταβικής Δημοκρατίας

Αν αυτές οι διαφορές υπαγορεύονται από την ιδεολογία, που έχει εμπνευστεί από τη Γαλλική Επανάσταση από τη μια πλευρά και από την ολλανδική παράδοση από την άλλη, μπορούν παρ'όλα αυτά να υπαγορεύονται από πραγματισμό. Η ενότητα της δημοκρατίας προϋποθέτει ειδικότερα την συγχώνευση του χρέους του συνόλου των επαρχιών. Όμως το χρέος της Ολλανδίας φτάνει τα 454 εκατομμύρια φλορίνια, δηλ. 70% του χρέους του συνόλου των επαρχιών. Συγκριτικά, το χρέος της Βόρειας Βραβάντης (που μέχρις εδώ δεν ήταν ακριβώς μια επαρχία, όπως και το Ντρέντε) είναι μικρότερο των 2 εκατομμυρίων. Οι επαρχίες έχουν λοιπόν διαφορετικά συμφέροντα τα οποία επαναλαμβάνονται στο μεγάλο ερώτημα του ενωτικού ή φεντεραλιστικού χαρακτήρα της δημοκρατίας.

Το πρώτο πράγμα είναι να αντικατασταθεί η Εθνοσυνέλευση για την δημιουργία ενός συντάγματος. Εδώ πάλι, οι αντιπρόσωποι αντιπαρατίθενται πάνω στον τύπο της συνέλευσης που θα συγκληθεί. Θα πρέπει να συγκληθούν για μια ακόμη φορά οι Γενικές Τάξεις, οι οποίες θα εκπροσωπούν τις επαρχίες, ή θα πρέπει να συγκληθεί μια Εθνοσυνέλευση, η οποία θα εκπροσωπεί των σύνολο των Βαταβών πολιτών ; Οι συζητήσεις καθυστερούν σε μάκρος στις Γενικές Τάξεις μέχρι τον Ιανουάριο του 1796. Αυτή την ημερομηνία, μερικοί κάτοικοι του Λεουβάντεν, της πρωτεύουσας της Φρίζης, συλλαμβάνουν αντιπροσώπους της Φρίζης στις Γενικές Τάξεις και τους αντικαθιστούν από ενωτικούς αντιπροσώπους. Αυτό αρκεί για να καταρρεύσει η πλειοψηφία σχετικά με την απόφαση σύγκλησης μιας Εθνοσυνέλευσης για την 1η Μαρτίου 1796.

Η πρώτη Βαταβιανή Εθνοσυνέλευση εκλέγεται μέσα στον Φεβρουάριο του 1796. Αποτελούμενη από 127 βουλευτές, είναι στην πλειοψηφία της φεντεραλιστική. Οι βουλευτές είναι, στην πλειοψηφία τους, άνθρωποι νέοι στον πολιτικό χώρο: μόλις 34 εξ αυτών είχαν κάποια πολιτική εμπειρία πριν από την Βαταβιανή Επανάσταση. Μια συνταγματική επιτροπή δημιουργείται, η οποία είναι και αυτή στην πλειοψηφία της φεντεραλιστική. Ο διάλογος θα κρατήσει μέχρι τον Δεκέμβριο του 1796. Στις 2 Δεκεμβρίου, η Εθνοσυνέλευση υιοθετεί ένα διάταγμα το οποίο καθιστά την «Δημοκρατία μία και αδιαίρετη». Το σχέδιο προβλέπει μια ενωτική δημοκρατία, που θα παρέχει όμως μια αυξημένη αυτονομία στις επαρχίες. Η κυβέρνηση είναι ένα κυβερνείο αποτελούμενο από επτά μέλη, ενώ το νομοθετικό σώμα χωρίζεται σε δύο επί μέρους σώματα. Το status quo υιοθετείται ως θέση για το θέμα των χρεών. Αυτό το σχέδιο δεν θα υιοθετηθεί παρά στις 30 Μαΐου 1797 από την εθνοσυνέλευση για να υποβληθεί σε ένα δημοψήφισμα. Αποτελώντας μια συμβιβαστική λύση η οποία δεν ικανοποιεί κανένα τελικά, απορρίπτεται από τον βαταβιανό λαό στις 8 Αυγούστου 1797.

Ο στρατηγός Ντάεντελς

Μια νέα εθνοσυνέλευση εκλέγεται στη συνέχεια της ανακοίνωσης της απόρριψης του συνταγματικού σχεδίου. Συνεδριάζει για πρώτη φορά την 1η Σεπτεμβρίου. Τρεις μέρες αργότερα λαμβάνει χώρα στο Παρίσι το Πραξικόπημα της 18ης Φρουκτιδώρ του έτους Ε' το οποίο σηματοδοτεί μια πιο αριστερή πολιτική του Κυβερνείου καθιστώντας πλέον αδύνατη την εκλογή βασιλικών βουλευτών. Οι ενωτικοί σκοπεύουν να εκμεταλλευτούν αυτή την αλλαγή και ξεκινούν μυστικές διαπραγματεύσεις με τον Πολ Μπαρρά. Ο Πιέρ Ντωνού, που είχε ήδη συμμετάσχει στον σχεδιασμό του Συντάγματος του Έτους Γ', αναλαμβάνει την συγγραφή ενός μυστικού σχεδίου εμπνεόμενος από αυτή και το σχέδιο που απερρίφθη τον Αύγουστο. Αυτό το νέο σχέδιο περνά στα χέρια του νέου Γάλλου πρέσβη στη Χάγη, Σαρλ-Φρανσουά Ντελακρουά, που πρέπει να καταφέρει να το κάνει να υιοθετηθεί από τη νέα εθνοσυνέλευση. 43 ενωτικοί βουλευτές εκδίδουν στις 12 Δεκεμβρίου μια ανακοίνωση στην οποία απαιτούν την δημιουργία μιας λαϊκής κυβέρνησης που θα λογοδοτεί στην εθνοσυνέλευση. Αυτή καταρτίζεται μερικές μέρες μετά την άφιξη του Ντελακρουά, στις 22 Ιανουαρίου 1798. Ο στρατηγός Ντάεντελς, με τη βοήθεια του στρατηγού Ζουμπέρ συλλαμβάνει 18 ομοσπονδιακούς βουλευτές και υποχρεώνει τους υπόλοιπους στην παραίτηση. Οι πενήντα περίπου βουλευτές που απέμειναν, καθοδηγούμενοι από τον Πιέτερ Βρέεντε δουλεύουν στην συγγραφή ενός νέου συντάγματος, με βάση την ανακοίνωση των 43, με το σχέδιο του Ντωνού να περνά σε δεύτερη μοίρα. Το Εκτελεστικό Κυβερνείο μειώνεται σε πέντε μέλη και το νομοθετικό σώμα χωρίζεται σε δύο κάμαρες, την κάμαρα των συζητήσεων και την κάμαρα των αποφάσεων. Τα χρέη συγχωνεύονται σε ένα εθνικό χρέος και οι επαρχίες διαγράφονται για να αντικατασταθούν από νομούς: πρόκειται για μια αλλαγή προς ένα εθνικό αίσθημα από ένα επαρχιακό.

Αυτό το σχέδιο υιοθετείται από το δημοψήφισμα της 25ης Απριλίου. Η προσωρινή κυβέρνηση αναλαμβάνει να συγκαλέσει ένα νέο νομοθετικό σώμα, που θα είναι σύμφωνο με το νέο σύνταγμα. Στις 4 Μαΐου, η καθαιρεμένη εθνοσυνέλευση αποφασίζει τον Ιανουάριο, κατόπιν πιέσεων του Ντελακρουά, ο οποίος δρα χωρίς σχετική εντολή από το Παρίσι, πως τα δύο τρίτα των μελών της θα επανεκλεγούν αυτόματα. Στις 12 Ιουνίου, οργισμένος από αυτή την εκμετάλευση της εξουσίας, ο Ντάεντελς καθαιρεί τους ανθρώπους της 22ης Ιανουαρίου και τους αντικαθιστά από προοδευτικούς, ανάμεσα στους οποίους βρίσκεται ο Ρούτγκερ Γιαν Σχιμελπένινκ, ο οποίος στέλνεται στο Παρίσι στα τέλη του καλοκαιριού ως πρέσβης.

Βιβλιογραφία

• Wayne Te BRAKE, Regents and Rebels, The Revolutionary World of an Eighteenth-Century Dutch City, Cambridge, Cambridge Mass, 1989, 213 p.
• Pieter GEYL, La Révolution batave, 1783 – 1798, Paris, Société des études robespierristes, 1971, 386 p.
• Annie JOURDAN et Joep LEERSSEN (eds.), Remous révolutionnaires: République batave, armée française, Actes du colloque de Paris, Amsterdam, Amsterdam University Press, 1996, 258 p.
• Annie JOURDAN, La révolution Batave, entre la France et l’Amérique (1795-1806), Presse Universitaire de Rennes, 2008
• Louis LEGRAND, La Révolution française en Hollande, Paris, Hachette, 1894, 398 p.
• Jean-Bernard MANGER, Recherches sur les relations économiques entre la France et la Hollande pendant la Révolution française (1785-1795), Paris, Librairie ancienne Honoré Champion, 1923, 170 p.
• Simon SCHAMA, Patriots and Liberators, Revolution in the Netherlands, 1780-1813, Londres, Collins, 1977, 744 p.

• Άρθρα:
  • Arthur ELIAS, « La néerlandicité de la constitution de 1798 » dans « La Révolution batave, péripétie d’une République-sœur, 1795-1813 », in Annales historiques de la Révolution française, n° 326, octobre-décembre 2001, pp. 43-52
  • Annie JOURDAN, « la république batave et le 18 brumaire », in Annales historiques de la Révolution française, n° 318, octobre-décembre 1999, pp. 755-772
  • Annie JOURDAN et Joost ROSENDAAL, « La révolution batave à l’entrée du troisième millénaire: nouveaux problèmes, nouvelles approches, nouveaux objets », in Annales historiques de la Révolution française, n° 326, octobre/décembre 2001, pp. 1-23
  • Niek van SAS, « L’impératif patriotique, mutation conceptuelle et conjoncture politique 1795-1813 », in Annales historiques de la Révolution française, n° 326, octobre/décembre 2001, pp. 25-42

Δείτε επίσης

• Γαλλική Επανάσταση
• Ολλανδία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• στα ολλανδικά: Το σύνταγμα (Staatsregeling) της Δημοκρατίας της Μπατάβια