Βοεβοδάτο Ποντλάσκιε
Συντεταγμένες: 53°16′N 22°56′E / 53.267°N 22.933°E
Το Βοεβοδάτο Ποντλάσκιε, ή Επαρχία Ποντλάσκιε (πολωνικά: Województwo podlaskie), είναι βοεβοδάτο στη βορειοανατολική Πολωνία. Είναι ένα από τα 16 βοεβοδάτα της Πολωνίας (επαρχίες) στα οποία διαιρείται η χώρα. Το βοεβοδάτο δημιουργήθηκε την 1η Ιανουαρίου 1999 από τα πρώην βοεβοδάτα Μπιαουίστοκ, Γουόμζα και το ανατολικό μισού του πρώην ΒοεβοδάτουΣουβάουκι, μετά τις μεταρρυθμίσεις της πολωνικής τοπικής αυτοδιοίκησης που εγκρίθηκαν το 1998. Το όνομα του βοεβοδάτου και η επικράτειά του αντιστοιχεί στην ιστορική περιοχή της Ποντλάχια. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη του βοεβοδάτου είναι το Μπιαουίστοκ.
| Βοεβοδάτο Ποντλάσκιε | |||
|---|---|---|---|
| |||
 | |||
| Χώρα | Πολωνία | ||
| Διοικητική υπαγωγή | Πολωνία | ||
| Πρωτεύουσα | Μπιαουίστοκ | ||
| Διοίκηση | |||
| • Voivodes of Podlaskie Voivodeship | Bohdan Paszkowski | ||
| Έκταση | 20.180 km² | ||
| Πληθυσμός | 1.193.348 (30 Ιουνίου 2014) | ||
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 53°16′2″N 22°55′55″E | ||
| Ιστότοπος | Επίσημος ιστότοπος | ||
| δεδομένα () | |||
Συνορεύει με Βοεβοδάτο Μασοβίας στα δυτικά, το Βοεβοδάτο Βαρμίας-Μαζουρίας στα βορειοδυτικά, το Βοεβοδάτο Λούμπλιν στο νότο, τα λευκορωσικά όμπλαστ του Γκρόντνο και του Μπρεστ στα ανατολικά, τις λιθουανικές επαρχίες Αλίτους και Μαριγιάμπολε στα βορειοανατολικά και το ρωσικό Όμπλαστ Καλίνινγκραντ στα βόρεια.
Το βοεβοδάτο δημιουργήθηκε την 1η Ιανουαρίου 1999, από τα πρώην βοεβοδάτα Μπιαουίστοκ και Γουόμζα και το ανατολικό μισό του πρώην Βοεβοδάτου Σουβάουκι, σύμφωνα με τις πολωνικές μεταρρυθμίσεις τοπικής αυτοδιοίκησης που εγκρίθηκαν το 1998.
Ετυμολογία Επεξεργασία
Το βοεβοδάτο πήρε το όνομά του από την ιστορική περιοχή της Πολωνίας που ονομάζεται Podlasie, γνωστή ως Ποντλάχια.
Υπάρχουν δύο απόψεις σχετικά με την προέλευση του ονόματος της περιοχής. Συχνά αναφέρεται πως προέρχεται από το πρωτοσλαβικό les ή las, που σημαίνει «δάσος», δηλαδή, είναι μια περιοχή «δίπλα στο δάσος» ή μια «περιοχή δασών», που θα έφερνε το Podlasie κοντά στην έννοια της γειτονικής Πολεσίας. Αυτή η θεωρία έχει αμφισβητηθεί, καθώς δεν λαμβάνει δεόντως υπόψη τις μετατοπίσεις φωνηέντων "a" > "e" > "i" σε διάφορες σλαβικές γλώσσες (στην πραγματικότητα, αναμειγνύει φωνήεντα από διαφορετικές γλώσσες). Το πυκνά δασωμένο Ποντλάσκιε φιλοξενεί το αρχέγονο Δάσος Μπιαλοβιέζα και το Εθνικό Πάρκο, το βιότοπο του ευρωπαϊκού βίσονα και του αλόγου τάρπαν.
Μια δεύτερη άποψη υποστηρίζει ότι ο όρος προέρχεται από την έκφραση pod Lachem, δηλαδή «κάτω από τους Πολωνούς» (βλ.: Λεχία). Κάποιοι ισχυρίζονται ότι σημαίνει «υπό πολωνική κυριαρχία», κάτι που δεν φαίνεται ιστορικά ορθό, καθώς η περιοχή ανήκε στο Μεγάλο Δουκάτο της Λιθουανίας μέχρι το 1569 και το νότιο τμήμα του μέχρι το 1795.
Μια καλύτερη παραλλαγή της τελευταίας θεωρίας υποστηρίζει ότι το όνομα προέρχεται από την περίοδο που η επικράτεια βρισκόταν εντός του Βοεβοδάτου Τρακάι του Μεγάλου Δουκάτου της Λιθουανίας, κατά μήκος των συνόρων με την Επαρχία Μασοβίας, κυρίως ένα φέουδο της Πολωνίας των Πιαστ, και αργότερα τμήμα του Βασιλείου της Πολωνίας των Γιαγκελλόνων. Ως εκ τούτου, το pod Lachem θα σήμαινε «κοντά στους Πολωνούς» ή «κατά μήκος των συνόρων με την Πολωνία». Η ιστορική λιθουανική ονομασία της περιοχής, Palenkė, έχει ακριβώς αυτή τη σημασία.
Γεωγραφία Επεξεργασία
Το βοεβοδάτο έχει ένα ποικίλο τοπίο, που διαμορφώνεται στα βόρεια από τους παγετώνες της Βαλτικής και το υπόλοιπο από τους παγετώνες της Μέσης Πολωνίας. Οι υψηλότερες κορυφές βρίσκονται στα βόρεια (Κορυφή Ροβέλσκα - 298 μ.), όπου το τοπίο κυριαρχείται από μια λοφώδη περιοχή λιμνών. Οι περιοχές λιμνών επικρατούν στις κεντρικές και νότιες προπαγετογενείς πεδιάδες, με μικρές λεκάνες και κοιλάδες ποταμών. Το Κούρπιε βρίσκεται στο δυτικό άκρο των παραθαλάσσιων πεδιάδων. Επικρατεί άμμος, χαλίκι, λάσπη και λιθώνες στις κοιλάδες και τις λεκάνες των ποταμών, και λάσπη, άμμος και ποταμίσια τύρφη στην επιφάνεια.
Περιβάλλον Επεξεργασία
Τα απέραντα δάση (Μπιαλοβιέζα, Αουγκούστουφ, Κνισίνσκα, Κουρπιόφσκα), μερικά από τα οποία είναι τα μόνα στην Ευρώπη που έχουν διατηρήσει τον αρχικό τους χαρακτήρα, περιέχουν έναν μοναδικό πλούτο χλωρίδας και πανίδας. Η βλάστηση της περιοχής είναι εξαιρετικά ποικιλόμορφη, γεγονός που συμβάλλει στον πλούτο του ζωικού κόσμου. Οι επισκέπτες μπορούν επίσης να δουν άλκες, λύκους, λύγκες και βίσονες που ζουν στο Δάσος Μπιαλοβιέζα και Δάσος Κνισίνσκα.
Το Βοεβοδάτο Ποντλάσκιε έχει τη χαμηλότερη πυκνότητα πληθυσμού από τα 16 βοεβοδάτα της Πολωνίας, και η σε μεγάλο βαθμό παρθένα φύση του είναι ένα από τα κύρια περιουσιακά του στοιχεία. Περίπου το 30% της έκτασης του βοεβοδάτου είναι υπό νομική προστασία. Το πολωνικό τμήμα του φυσικού καταφυγίου του Δάσους Μπιαλοβιέζα (επίσης Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς) βρίσκεται στο Βοεβοδάτο Ποντλάσκιε. Υπάρχουν 4 εθνικά πάρκα (Μπιαλοβιέζα, Μπιέμπζα, Νάρεφ και Βίγκρι), 3 πάρκα τοπίου (Κνισίνσκα, Γουόμζα και Σουβάουκι), 88 φυσικά καταφύγια και 15 προστατευόμενες περιοχές τοπίων. Το βοεβοδάτο αποτελεί μέρος της οικολογικά καθαρής περιοχής που είναι γνωστή ως οι «Πράσινοι Πνεύμονες της Πολωνίας».
Κλίμα Επεξεργασία
Το Βοεβοδάτο Ποντλάσκιε έχει θερμό καλοκαιρινό ηπειρωτικό ή ημιβόρειο κλίμα (Dfb) σύμφωνα με την κλιματική ταξινόμηση Κέππεν, το οποίο χαρακτηρίζεται από θερμές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και μακρούς και παγερούς χειμώνες. Είναι ουσιαστικά διαφορετικό από τα περισσότερα από τα άλλα πολωνικά πεδινά. Η περιοχή είναι μια από τις πιο κρύες στην Πολωνία, με τη μέση θερμοκρασία τον Ιανουάριο να είναι −5 °C (23 °F). Η μέση θερμοκρασία σε ένα χρόνο είναι 7 °C (45 °F). Ο αριθμός των ημερών παγετού κυμαίνεται από 50 έως 60, με παγετό από 110 έως 138 ημέρες και διάρκεια χιονόπτωσης από 90 έως 110 ημέρες. Οι μέσες ετήσιες τιμές βροχόπτωσης κυμαίνονται γύρω στα 550 millimetres (21,7 in), και η περίοδος βλάστησης διαρκεί 200 έως 210 ημέρες.[1]
Το Βοεβοδάτο Ποντλάσκιε είναι η πιο κρύα περιοχή της Πολωνίας, που βρίσκεται στα βορειοανατολικά της χώρας κοντά στα σύνορα με τη Λευκορωσία και τη Λιθουανία. Η περιοχή έχει ένα ηπειρωτικό κλίμα που χαρακτηρίζεται από υψηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και μεγάλους και παγερούς χειμώνες. Το κλίμα επηρεάζεται από τα ψυχρά μέτωπα που προέρχονται από τη Σκανδιναβία και τη Σιβηρία. Η μέση θερμοκρασία το χειμώνα κυμαίνεται από -15°C έως -4°C.[2]
Μία από τις πόλεις που βρίσκονται στο Βοεβοδάτο Ποντλάσκιε - το Σουβάουκι - ονομάζεται ο Πολωνικός Βόρειος Πόλος, λόγω της χαμηλότερης μέσης θερμοκρασίας σε όλη την Πολωνία.
| Κλιματικά δεδομένα Μπιαουίστοκ | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Μήνας | Ιαν | Φεβ | Μάρ | Απρ | Μάι | Ιούν | Ιούλ | Αύγ | Σεπ | Οκτ | Νοε | Δεκ | Έτος |
| Υψηλότερη Μέγιστη °C (°F) | 12 (54) |
16 (61) |
20 (68) |
24 (75) |
30 (86) |
30 (86) |
33 (91) |
32 (90) |
28 (82) |
22 (72) |
12 (54) |
11 (52) |
33 (91) |
| Μέση Μέγιστη °C (°F) | −1 (30) |
0 (32) |
4 (39) |
11 (52) |
17 (63) |
20 (68) |
21 (70) |
21 (70) |
16 (61) |
10 (50) |
3 (37) |
1 (34) |
10,3 |
| Μέση Ελάχιστη °C (°F) | −6 (21) |
−6 (21) |
−2 (28) |
1 (34) |
7 (45) |
10 (50) |
12 (54) |
11 (52) |
7 (45) |
3 (37) |
0 (32) |
−3 (27) |
2 (36) |
| Χαμηλότερη Ελάχιστη °C (°F) | −34 (−29) |
−25 (−13) |
−23 (−9) |
−7 (19) |
−3 (27) |
1 (34) |
5 (41) |
2 (36) |
−4 (25) |
−10 (14) |
−16 (3) |
−26 (−15) |
−34 (−29) |
| Υετός mm (ίντσες) | 30 | 20 | 30 | 30 | 50 | 70 | 70 | 70 | 50 | 40 | 40 | 40 | 580 |
| Μέσες ημέρες κατακρημνίσεων | 8 | 7 | 8 | 8 | 8 | 10 | 10 | 9 | 9 | 8 | 10 | 10 | 106 |
| Μέσες ημέρες βροχόπτωσης | 7 | 7 | 8 | 9 | 7 | 8 | 8 | 7 | 8 | 9 | 9 | 6 | 93 |
| Μέσες ημέρες χιονόπτωσης | 9 | 10 | 7 | 3 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 5 | 7 | 41 |
| Μέσες μηνιαίες ώρες ηλιοφάνειας | 21 | 54 | 139 | 138 | 207 | 236 | 217 | 205 | 162 | 97 | 27 | 20 | 1.523 |
| Πηγή #1: Βάση πρόγνωσης καιρού [3] | |||||||||||||
| Πηγή #2: ClimateData.eu[4] | |||||||||||||
Διοικητική διαίρεση Επεξεργασία
Το Βοεβοδάτο Ποντλάσκιε χωρίζεται σε 17 πόβιατ (κομητείες): 3 πόβιατ πόλης και 14 πόβιατ γης. Αυτά χωρίζονται περαιτέρω σε 118 γκμίνα.
Δημογραφικά στοιχεία Επεξεργασία
Το Ποντλάσκιε είναι η περιοχή της συμβολής των πολιτισμών των Πολωνών, Λευκορώσων, Ουκρανών, Λιθουανών, Εβραίων και Τάταρων, και είναι ενδεικτική των ορίων των εθνοτικών εδαφών. Ανατολικά του Ποντλάσκιε βρίσκονται ιστορικά πολωνικά εδάφη, τα οποία αποτελούν πλέον τμήμα της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας και της Λιθουανίας. Σήμερα, στο Ποντλάσκιε ομιλούνται κυρίως τα πολωνικά και ρουθηνικά (ουκρανικά και λευκορωσικά), ενώ τα λιθουανικά διατηρούνται από τη μικρή αλλά συμπαγή λιθουανική μειονότητα που συγκεντρώνεται στο Πόβιατ Σέινι.
Στα τέλη του 2009, στο Βοεβοδάτο Ποντλάσκιε υπήρχαν 1.189.700 κάτοικοι, το 3,1% του συνολικού πληθυσμού της Πολωνίας. Η μέση πυκνότητα του πληθυσμού ήταν 59 κάτοικοι ανά 1 χλμ2. Ο αστικός πληθυσμός την ίδια περίοδο ήταν το 60,2% του συνολικού αριθμού των κατοίκων του βοεβοδάτου, όπου το ποσοστό των θηλυκών στο σύνολο του πληθυσμού ανήλθε σε 51,3%. Η τελευταία πληθυσμιακή πρόβλεψη προβλέπει μια σταθερή μείωση του πληθυσμού στο Βοεβοδάτο Ποντλάσκιε. Στα επόμενα 26 χρόνια θα μειωθεί κατά 117 χιλιάδες άτομα λόγω της γήρανσης του πληθυσμού.
Εθνοτικός πληθυσμός σύμφωνα με την απογραφή του 2002:[5]
Οικονομία Επεξεργασία
Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) του βοεβοδάτου ήταν περίπου 11 δισεκατομμύρια ευρώ το 2018, αντιπροσωπεύοντας το 2,2% της πολωνικής οικονομικής παραγωγής. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ προσαρμοσμένο ως προς την αγοραστική δύναμη ήταν 15.200 ευρώ ή 50% του μέσου όρου της ΕΕ το ίδιο έτος. Το ΑΕΠ ανά εργαζόμενο ήταν 57% του μέσου όρου της ΕΕ. Το Βοεβοδάτο Ποντλάσκιε είναι το βοεβοδάτο με το 5ο χαμηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Πολωνία.[6]
Πολιτισμός Επεξεργασία
Το Βοεβοδάτο Ποντλάσκιε είναι το πιο ποικιλόμορφο από όλα τα πολωνικά βοεβοδάτα. Η περιοχή κατοικείται εδώ και αιώνες από μέλη διαφορετικών εθνών και θρησκειών: Πολωνοί, Εβραίοι, Λευκορώσοι, Λιθουανοί, Ουκρανοί, Ρουσίνοι, Ρομά, Λιπκάνοι Τάταροι και Φιλιπιανοί.
Χώροι θρησκευτικής λατρείας:
- Ένα πρώην μοναστήρι των Καρμελιτών του 18ου αιώνα στη λίμνη Βίγκρι
- Ένα πρώην συγκρότημα Ιησουιτών στο Ντροχίτσιν
- Ορθόδοξος ναός της Μεταμόρφωσης του Χριστού στο Άγιο Όρος της Γκραμπάρκα
- Ορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού στο Μπιαουίστοκ
- Μια συναγωγή του 17ου αιώνα στο Τικότσιν
- Το παλαιότερο πολωνικό τζαμί στο Κρουσινιάνι
Γεωργία Επεξεργασία
Η καλλιεργήσιμη γη αποτελεί περίπου το 60% της συνολικής έκτασης του βοεβοδάτου – το μεγαλύτερο μέρος της οποίας είναι χωράφια (περίπου 40%), δάση, λιβάδια και βοσκοτόπια. Περισσότερες από 120.000 εκμεταλλεύσεις είναι εγγεγραμμένες, εκ των οποίων περίπου οι μισές είναι μικρές εκμεταλλεύσεις 1–5 εκταρίων και μεσαίου μεγέθους εκμεταλλεύσεις 5–10 εκταρίων. Οι μικρότερες εκμεταλλεύσεις προτιμούν την εντατική παραγωγή (κηπουρική, οπωρώνες), ενώ οι μεγαλύτερες ασχολούνται με βοοειδή και φυτική παραγωγή. Οι κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις προσανατολίζονται κυρίως στην παραγωγή γάλακτος.
Οι φυσικές συνθήκες της περιοχής ευνοούν την ανάπτυξη της βιολογικής καλλιέργειας, η οποία σήμερα ασκείται από περίπου 100 φάρμες. Πάνω από 600 φάρμες στην περιοχή προσφέρουν αγροτουριστικές υπηρεσίες.[7]
Πόλεις Επεξεργασία
Το βοεβοδάτο περιλαμβάνει 40 πόλεις. Αυτές παρατίθενται παρακάτω με φθίνουσα σειρά πληθυσμού (σύμφωνα με επίσημα στοιχεία για το 2019).[8]
Μπιαουίστοκ (297.356)
Σουβάουκι (69.858)
Γουόμζα (62.965)
Αουγκούστουφ (30.190)
Μπιελσκ Ποντλάσκι (25.290)
Ζάμπρουφ (22.098)
Γκραγέβο (21.909)
Χαϊνούφκα (20.580)
Σοκούουκα (18.134)
Γουάπι (15.609)
Σιεμιατίτσε (14.418)
Νασίλκουφ (11.527)
Κόλνο (10.214)
Μόνκι (9.986)
Βισόκιε Μαζοβιέτσκιε (9.415)
Τσάρνα Μπιαουοστότσκα (9.318)
Χόροστς (5.890)
Ντομπρόβα Μπιαουοστότσκα (5.520)
Σέινι (5.286)
Τσιεχανόβιετς (4.631)
Σούπρασλ (4.605)
Μπρανσκ (3.767)
Στσούτσιν (3.376)
Μιχαουόβο (3.026)
Κνίσιν (2.748)
Τσίζεφ (2.633)
Ζαμπουούντουφ (2.400)
Κρίνκι (2.405)
Λιπσκ (2.326)
Σουχοβόλα (2.183)
Σταβίσκι (2.174)
Σεπιετόβο (2.170)
Νοβόγκρουτ (2.155)
Τικόσιν (1.973)
Ντροχίτσιν (1.970)
Γκόνιοντς (1.814)
Γεντβάμπνε (1.626)
Ράιγκρουτ (1.573)
Κλεστσέλε (1.250)
Σούρας (988)
.svg){kind=small}
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Białystok - Klimat - INFORMATOR BIAŁOSTOCKI
- ↑ «Weatherbase: Historical Weather for Białystok, Poland». Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2016.
- ↑ «Weatherbase: Historical Weather for Białystok, Poland». Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2016.
- ↑ «Climate Bialystok - Poland». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2016.
- ↑ «Ethnic composition of Poland». pop-stat.mashke.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 4 Μαΐου 2016.
- ↑ «Regional GDP per capita ranged from 30% to 263% of the EU average in 2018». Eurostat.
- ↑ «Podlaski Urząd Wojewódzki - Podlasie Voivodeship Office» (στα Πολωνικά). 2007.
- ↑ GUS. «Population. Size and structure and vital statistics in Poland by territorial division in 2019. As of 30th June». stat.gov.pl (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2020.