Βούρμπιανη Ιωαννίνων
Συντεταγμένες: 40°14′22″N 20°47′27″E / 40.23944°N 20.79083°E
Η Βούρμπιανη είναι χωριό της Ηπείρου που βρίσκεται στον δήμο Κόνιτσας του νομό Ιωαννίνων. Ανήκει στα Μαστοροχώρια[1] και έφτασε στην ακμή του τον 18ο και το 19ο αιώνα.
| Βούρμπιανη | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Ηπείρου |
| Δήμος | Κόνιτσας |
| Γεωγραφία | |
| Υψόμετρο | 900 |
| Έκταση | 26,227 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 44015 |
| Τηλ. κωδικός | 26550 |
Γενικά στοιχεία Επεξεργασία
Η Βούρμπιανη απέχει 26 χιλιόμετρα από την Κόνιτσα. Διοικητικά, υπαγόταν μέχρι το 1997 στην επαρχία Κονίτσης. Έπειτα αποτέλεσε τμήμα του δήμου Μαστοροχωρίων[2], ενώ από το 2011 υπάγεται στο δήμο Κόνιτσας. Εκκλησιαστικά υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης, ενώ διαθέτει τον ιερό ναό της Παναγίας που χρονολογείται κατά τον 16ο αιώνα.[3] Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 2011, ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 68 κατοίκους.
Ιστορικά στοιχεία Επεξεργασία
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η Βούρμπιανη ήταν γνωστή για τους ντόπιους κτίστες της[2] καθώς και για τους τεχνίτες ξυλογλυπτικής.[4] Υποστηρίζεται πως μετά το ξέσπασμα της επανάστασης του 1821, υπό τον φόβο των ληστών και των λεηλασιών, πολλοί κάτοικοι των χωριών του Σαραντάπορου βρήκαν καταφύγιο στη Βούρμπιανη.[5] Κατά το β΄ μισό του 19ου η Βούρμπιανη ήταν πληθυσμιακά το δεύτερο μεγαλύτερο χωριό της ευρύτερης περιοχής, μετά την Κόνιτσα, με 384 οικογένειες[3] κατά το 1854 και αντίστοιχα πάνω από 350 οικογένειες[6] γύρω στο 1870. Τη δεκαετία του 1870 εντάθηκε το μεταναστευτικό ρεύμα προς αναζήτηση εργασίας, με επακόλουθο αρκετοί κάτοικοι να εγκατασταθούν σε περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, της Ελλάδας και της Ρουμανίας.[6][7]
Το 1878, σύμφωνα με αναφορά του γενικού πρόξενου Ιωαννίνων προς τον τότε υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας, Θεόδωρο Δηλιγιάννη, η Βούρμπιανη παρουσιάζεται ως μια από τις βορειότερες περιοχές της Ηπείρου όπου γλωσσικά κυριαρχούσαν τα ελληνικά.[8] Το 1883 ιδρύθηκε η Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα που μερίμνησε για την ίδρυση του πρώτου σχολαρχείου της περιοχής[9], το οποίο στεγαζόταν σε διώροφο πέτρινο κτίριο και λειτούργησε μέχρι το 1986 ως δημοτικό Σχολείο, γυμνάσιο και οικοτροφείο[3], ενώ κατά τα τελευταία χρόνια του 19ου αιώνα ιδρύθηκε Παρθεναγωγείο.[10]
Κατά την ύστερη Τουρκοκρατία, υπαγόταν στον καζά Λεσκοβικίου[11], ενώ παράλληλα υπέφερε, όπως και άλλοι οικισμοί της ευρύτερης περιοχής, από εκτεταμένα κρούσματα ληστειών, δολοφονιών και απαγωγών.[12] Μετά την προσάρτηση στο ελληνικό κράτος, ο οικισμός αποτέλεσε έδρα στρατιωτικής εποπτείας της μεθορίου.[13]
Κατά τις πρώτες ημέρες του Ελληνοϊταλικού πολέμου, η Βούρμπιανη κατελήφθη από τις ιταλικές δυνάμεις αλλά στις 7 Νοεμβρίου του 1940 απελευθερώθηκε από αποσπάσματα της Α΄ Μεραρχίας Πεζικού.[14] Την περίοδο 1941 - 1944 σκοτώθηκαν, επί αλβανικού εδάφους, από τις δυνάμεις Κατοχής τέσσερις κάτοικοι του οικισμού.[15] Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου, η Βούρμπιανη απετέλεσε επανειλημμένως πεδίο συγκρούσεων μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών.[16][17][18][19]
Επιφανείς κάτοικοι Επεξεργασία
Από τη Βούρμπιανη κατάγονταν ο αξιωματούχος της αυλής του Αλή πασά, Κώστας Γραμματικός[20], ο ποιητής Τέλλος Άγρας,[21] ο οφθαλμίατρος και ευεργέτης Αλέξιος Τράντας[22][23] και ο στρατιωτικός και πολιτικός Σωκράτης Δημάρατος.[24]
Απογραφές πληθυσμού Επεξεργασία
| Απογραφή | 1895 | 1928 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Πληθυσμός | 1.779[11] | 890[13] | 514[2] | 640[2] | 216[2] | 194[2] | 232[2] | 148[2] | 141[25] | 68[26] |
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Ηπειρωτικά Χρονικά, Εν Ιωαννίνοις, 1930, σελ. 162.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Μιχαήλ Σταματελάτος, Φωτεινή Βαμβά-Σταματελάτου, Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας, ΤΑ ΝΕΑ, 2012, Α΄ τόμος, σελ. 145.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Δήμος Κόνιτσας: Βούρμπιανη.
- ↑ Ρέα Κακαμπούρα, Ανάμεσα στο αστικό κέντρο και τις τοπικές κοινωνίες - Οι σύλλογοι της επαρχίας Κόνιτσας στην Αθήνα, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1998, σελ. 85.
- ↑ Ρέα Κακαμπούρα, 1998, σελ. 77.
- ↑ 6,0 6,1 Αναστασίου Ευθυμίου, Η Βούρμπιανη της Ηπείρου. Η ιστορία και λαογραφία της Αρχειοθετήθηκε 2021-01-16 στο Wayback Machine., Ιωάννινα 1987, τόμος Α΄, τεύχος Β΄, σελ. 85.
- ↑ Μιχαήλ Α. Γιόσης (επιμ.), Το ιστορικό της λειτουργίας και δράσεως του συνδέσμου της κοινότητας Βούρμπιανης από το 1883 έως το 1983 Αρχειοθετήθηκε 2020-06-14 στο Wayback Machine., Σύνδεσμος της Κοινότητας Βούρμπιανης, Αθήναι, Ιανουάριος 1983, σελ. 5.
- ↑ Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τόμος ΙΓ΄, Αθήναι 1977, σελ. 388.
- ↑ Μιχαήλ Α. Γιόσης (επιμ.), 1983, σελ. 5-7.
- ↑ «Παρασκευή Σκαμνέλου, Η ελληνική δημοτική εκπαίδευση στην Ήπειρο της ύστερης τουρκοκρατίας (1861 - 1913) - θεωρία και πράξη, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 2001, σελ. 336». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2015.
- ↑ 11,0 11,1 Μιχάλης Κοκολάκης, Η τουρκική στατιστική της Ηπείρου στο Σαλναμέ του 1895, στο Τετράδια Εργασίας, τεύχος 18, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα 2008, σελ. 273.
- ↑ Νικόλαος Αναστασόπουλος, Κοινωνία και ποινική πραγματικότητα στο νομό Ιωαννίνων την δεκαετία του 1930, Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2007, σελ. 57-59.
- ↑ 13,0 13,1 Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, τόμος 5ος, σελ. 494.
- ↑ ΓΕΣ, Ιστορία Ιππικού - Τεθωρακισμένων, Τυπογραφείο Ελληνικού Στρατού, Αθήνα, Μάρτιος 1995, σελ. 51.
- ↑ Αγόρω Τσίου, Ο εμφύλιος πόλεμος στα Μαστοροχώρια και την Αετομηλίτσα της Κόνιτσας Αρχειοθετήθηκε 2018-02-16 στο Wayback Machine., Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Αθήνα 2009, σελ. 39.
- ↑ Δημητρίου Γ. Ζαφειροπούλου, Ο αντισυμμοριακός αγών 1945 - 1949, Αθήναι 1956, σελ. 246.
- ↑ Εφημερίδα Εμπρός, 27 Ιανουαρίου 1948, σελ. 4.
- ↑ Εφημερίδα Εμπρός, 24 Ιουνίου 1948, σελ. 4.
- ↑ Εφημερίδα Εμπρός, 10 Αυγούστου 1948, σελ. 1.
- ↑ Μιχαήλ Α. Γιόσης, Κώστας ο Βουρμπιανίτης. Γραμματικός του Αλή Πασά Αρχειοθετήθηκε 2020-11-23 στο Wayback Machine., Αθήνα 2014, σελ. 7.
- ↑ Η Δωδώνη - Δεκάτομος Μεγάλη Πανηπειρωτική Εγκυκλοπαίδεια, γ΄έκδοσις, Αθήναι 1959 - 1960, σελ. 508.
- ↑ Η Δωδώνη, 1959 - 1960, σελ. 476.
- ↑ Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, συμπλήρωμα, τόμος 23ος, σελ. 1034.
- ↑ Σύγχρονος Εγκυκλοπαιδεία Ελευθερουδάκη, τόμος 8ος, συμπλήρωμα, σελ. 767.
- ↑ Απογραφή 2001, σελ. 144.
- ↑ «Εφημερίς της Κυβερνήσεως, 28 Δεκεμβρίου 2012, σελ. 51425» (PDF). Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 17 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2016.