Γερακοληστόγλαρος

Ο Γερακοληστόγλαρος είναι ένα θαλασσοπούλι της οικογενείας των Στερκοραριιδών, που απαντά και στον ελλαδικό χώρο. Η επιστημονική ονομασία του είδους είναι Stercorarius parasiticus και δεν περιλαμβάνει υποείδη (μονοτυπικό).

Γερακοληστόγλαρος
Ενήλικος γερακοληστόγλαρος (ανοικτόχρωμη μορφή)
Κατάσταση διατήρησης
Ελαχίστης Ανησυχίας (IUCN 3.1)
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia) Συνομοταξία: Χορδωτά (Chordata) Ομοταξία: Πτηνά (Aves) Τάξη: Χαραδριόμορφα (Charadriiformes) Οικογένεια: Στερκοραριίδες (Stercorariidae) (Gray, 1871) Γένος: Στερκοράριος (Stercorarius) (Brisson, 1760) F Είδος: S. parasiticus
Διώνυμο
Stercorarius parasiticus (Στερκοράριος ο παρασιτικός) (Linnaeus, 1758)

Ο γερακοληστόγλαρος είναι ο πιο συνηθισμένος ληστόγλαρος στην Ελλάδα, αλλά και σε όλη τη Μεσόγειο.

Τάση παγκόσμιου πληθυσμού

• Σταθερή →

Ονοματολογία

Η ονομασία του γένους Stercorarius είναι λατινική και σημαίνει "κοπριά": το φαγητό που απελευθερώνεται από άλλα πτηνά όταν επιδιώκονται από ληστόγλαρους κάποτε πιστεύεται ότι είναι περιττώματα.

Η ειδική ονομασία του είδους parasiticus είναι κι αυτή λατινική και σημαίνει «παρασιτικός», και ονομάζεται έτσι για τη συνήθεια του να κλέβει τη τροφή από άλλα πουλιά, μια συμπεριφορά που είναι γνωστή ως «κλεπτοπαρασιτισμός» (kleptoparasitism) (βλ. Τροφή).

Η ελληνική ονομασία Γερακοληστόγλαρος οφείλεται στη σιλουέτα πτήσης του, που μοιάζει με γερακιού.

Συστηματική ταξινόμηση

Το είδος περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Λινναίο στη 10η έκδοση του Systema Naturae, ως Larus parasiticus (Σουηδία, 1758).

Κατανομή του Stercorarius parasiticus: Πορτοκαλί = Καλοκαιρινός επισκέπτης, Μπλε = χειμερινός επισκέπτης

Γεωγραφική εξάπλωση

Το είδος μπορεί να θεωρηθεί ως κοσμοπολιτικό αλλά με πολύ διάσπαρτη κατανομή. Οι επικράτειες αναπαραγωγής του είναι η τούνδρα του μακρινού Βορρά της Βόρειας Αμερικής, της Γροιλανδίας και της Σιβηρίας, ενώ στην Ευρώπη αναπαράγεται στην Ισλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Σκανδιναβία. Επίσης περνά κατά τη μετανάστευση μέσα από την κεντρική και την ανατολική Ευρώπη και μερικοί διαχειμάζουν στη δυτική Μεσόγειο.

Πηγές:

Μεταναστευτική συμπεριφορά

Ο γερακοληστόγλαρος είναι αυστηρά μεταναστευτικό είδος, που καταλαμβάνει μια περιοχή αναπαραγωγής στην περιοχή της Αρκτικής του βόρειου ημισφαιρίου μέχρι το Σβάλμπαρντ, και στη συνέχεια μεταναστεύουν προς το νότο μέχρι τον μακρινό νότιο ημισφαίριο.

Στο Ατλαντικό, τα άτομα που κατά καιρούς παρατηρούνται το χειμώνα μέχρι τα Βρετανικά Νησιά: αλλά η μεγάλη πλειοψηφία όλων των ηλικιακών-τάξεων είναι κοσμοπολίτικοι μετανάστες οι οποίοι διαχειμάζουν κυρίως στον Κόλπο της Παταγονίας της Αργεντινής, και το ακρωτήριο της Μπενγκέλα της Ναμίμπια και της Νότιας Αφρικής.

Αφήνει τους τόπους αναπαραγωγής αρχές Αυγούστου και αρχίζει αμέσως τη διασπορά σε γενικές γραμμές νότιας κατεύθυνσης, με πολλά Σκωτσέζικα πουλιά να εισέρχονται στη Βόρεια Θάλασσα, όπου τα γλαρόνια είναι πιο πολλά από ότι στις ακτές του Ατλαντικού. Το χαλαρό πέρασμα από τις βόρειες-εύκρατες θάλασσες διαρκεί και τον Οκτώβριο. Η ταχεία κίνηση επιστροφής ξεκινά τον Απρίλιο, η ώρα αιχμής πάνω από τον Ατλαντικό στις αρχές Μαΐου, όταν υπάρχουν πελαγικά αρχεία από τον Ισημερινό για γεωγραφικά πλάτη αναπαραγωγής. Οι ενήλικες αρχίσουν να καταφθάνουν στις αποικίες τους στη Σκωτία στα τέλη Απριλίου αν και μέχρι 3 εβδομάδες αργότερα περαιτέρω βόρεια και ανατολικά.

Στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο ο γερακοληστόγλαρος είναι διερχόμενος μετανάστης κατά τη μετανάστευση (Απρίλος-Ιούνιος και τέλη Ιουλίου-αρχές Οκτωβρίου).

Βιότοπος

Ενήλικος γερακοληστόγλαρος (ανοιχτόχρωμη μορφή) φωτογραφημένος στη Σκωτία

Ενήλικος γερακοληστόγλαρος (σκουρόχρωμη μορφή)

Ο γερακοληστόγλαρος είναι κυρίως κάτοικος των ωκεανών, των παράκτιων περιοχών, των αρκτικών δασών, των λιβαδιών και της τούνδρας, και δείχνει μια ιδιαίτερη ικανότητα να ζει σε θυελλώδη, υγρά κλίματα, καθώς και σε εξαιρετικά ξηρά και ψυχρά. Κατά τη μετανάστευση, οι γερακοληστόγλαροι πιο συχνά βρίσκονται κοντά στην ακτή και σε εκβολές ποταμών από τους άλλους ληστόγλαρους. Περνούν το μεγαλύτερο μέρος του έτους στον ωκεανό μέσα σε λίγα μίλια από τη ξηρά. Αναπαράγεται τόσο σε νησιά και στις ηπειρωτική ακτές και ερημονήσια, και εκτός της περιόδου αναπαραγωγής βρίσκεται κυρίως στη θάλασσα.

Μορφολογία

Ο γερακοληστόγλαρος είναι ένα από τα μικρότερα είδη ληστόγλαρων, πολύ όμοιο με τον Σπαθοληστόγλαρο (Stercorarius pomarinus) και τον Βελονοληστόγλαρο (Stercorarius longicaudus).

Οι γερακοληστόγλαροι απαντούν σε τρεις χρωματικές μορφές ή φάσεις (colour phases). Η ανοιχτόχρωμη μορφή έχει σταχτιά-καφέ πλάτη και μανδύα, υπόλευκη κοιλία και λαιμό, και τις πλευρές του κεφαλιού και του λαιμού κιτρινωπές, ενώ, αντίθετα, η σκοτεινόχρωμη μορφή είναι ομοιόμορφη καφέ σε όλο το σώμα. Υπάρχει επίσης η ενδιάμεση μορφή μεταξύ αυτών των δύο μορφών. Τα περισσότερα άτομα και των δύο μορφών έχουν ωχρό ή λευκό πάνελ στο κάτω μέρος των φτερών.

Όλες οι μορφές έχουν ένα λευκό μπάλωμα στο κάτω μέρος της φτερούγας και προεξέχοντα φτερά ουράς που εκτείνονται πέρα ​​από το υπόλοιπο της ουράς. Αυτά τα μακριά φτερά της ουράς χάνονται κατά τη διάρκεια της περιόδου μη-αναπαραγωγής.

Οι φτερούγες είναι μακριές και σχετικά στενές, το «χέρι» είναι μυτερό, το φάρδος του βραχίονα φαίνεται ίσο ή λίγο μικρότερο από την απόσταση μεταξύ της πίσω ακμής φτερούγας και της άκρης της ουράς (χωρίς τις προεκτάσεις).

Το ράμφος είναι λίγο μικρότερο από του Σπαθοληστόγλαρου, ενώ το φτέρωμα είναι πολύ όμοιο με αυτού-επομένως με μεγάλη ποικιλία-αλλά με τις εξής διαφορές:

1. Ο σκούρος σκούφος του ενηλίκου είναι λιγότερο μαύρος
2. Δεν περιβάλει πλήρως το άνοιγμα του στόματος και πάντα αφήνει μια μικρή ανοιχτόχρωμη κηλίδα πάνω από τη βάση του ράμφους
3. Αν υπάρχει ζώνη στήθους, συνήθως είναι μια σκούρα αόριστη σκιά, όχι με χοντρά σχέδια.

Τα πιο σκούρα νεαρά άτομα, είναι εξαιρετικά όμοια με τους πιο σκούρους Σπαθοληστόγλαρους, όπου πιο σίγουρα προσδιορίζονται από το μέγεθος του ράμφους, το σχήμα τις ουράς και άλλες ενικές αναλογίες.

Βιομετρικά στοιχεία

• Μήκος σώματος: (37-) 41 έως 44 εκατοστά (χωρίς προεκτάσεις ουράς)
• Άνοιγμα πτερύγων: 108 έως 118 εκατοστά
• Προεξέχοντα φτερά ουράς: 5 έως 8,5 εκατοστά
• Βάρος: (300-) 330 έως 570 (-650) εκατοστά

Τροφή

Γερακοληστόγλαρος καταδιώκει ένα γλαρόνι για να το αναγκάσει να βγάλει το ψάρι που έχει στον πρόλοβο

Ο γερακοληστόγλαρος τρέφεται χρησιμοποιώντας μια μέθοδο για την απόκτηση της τροφής που είναι γνωστό ως κλεπτοπαρασιτισμός (kleptoparasitism). Κυνηγά γλαρόνια, άλκες (Alcidae) ή γλάρους μέχρι το πουλί που έχει τραπεί σε φυγή να είναι τόσο συντετριμμένο που να του πέσει κάθε ψάρι που έχει αλιεύσει πρόσφατα, προκειμένου να ξεφύγουν από τον γερακοληστόγλαρο. Οι γερακοληστόγλαροι τρώνε αμέσως αυτό το «παράνομο» γεύμα στα μέσα του αέρα ή από την επιφάνεια του νερού.

Κατά την αναπαραγωγική περίοδο τρέφεται με μικρά πουλιά, τρωκτικά (Microtinae), ενήλικα ή νεαρά στρουθιόμορφα, νεοσσούς παρυδάτιων πτηνών, έντομα, αυγά και μούρα. Τα μη αναπαραγόμενα άτομα τρώνε κυρίως τα ψάρια που έχουν κλαπεί από άλλα πτηνά. Οι γερακοληστόγλαροι είναι λιγότερο εξαρτημένοι από τους πληθυσμούς των λέμινγκ από ό, τι είναι άλλοι ληστόγλαροι.

Πτήση

Το πέταγμα του γερακοληστόγλαρου είναι ελαφρότερο από του Σπαθοληστόγλαρου, αλλά μπορεί πότε πότε να φαίνεται ακόμη πιο βαρύ. Σε δυνατούς ανέμους θυμίζει Τριδάχτυλο γλάρο (Rissa tridactyla) σε ελαφρότητα, γρήγορα φτεροκοπήματα και απότομες εφορμήσεις.

Φωνή

Ο γερακοληστόγλαρος παράγει μια ποικιλία από ήχους, με πιο συχνό κάλεσμα ένα έρρινο, σαν νιαούρισμα «ε-γκλοου», που επαναλαμβάνεται λίγες φορές στην επίδειξη. Όταν βρίσκεται σε κίνδυνο βγάζει ένα σύντομο «πτζιου!».

• Δείγματα φωνής (εξωτερικός σύνδεσμος)

Αναπαραγωγή

Φωλιά γερακοληστόγλαρου

Κατά τον Απρίλιο ήτον Μάιο, οι γερακοληστόγλαροι φτάνουν στις βόρειες περιοχές αναπαραγωγής και αρχίζουν να αναπαράγονται τον Μάιο ή τον Ιούνιο, αργότερα στο Βορρά απ'ότι στον Νότο, σε χαλαρές αποικίες. Συνήθως χρησιμοποιούν την ίδια επικράτεια κάθε χρόνο.

Ένας γερακοληστόγλαρος προσελκύει έναν σύντροφο μέσα από μια περίπλοκη πτητική επίδειξη. Μερικά ζευγάρια ζευγαρώσουν μαζί επανειλημμένα χρόνο με το χρόνο, ενώ άλλοι μπορεί να στραφούν σε έναν νέο ταίρι.

Το θηλυκό χτίζει τη φωλιά, μια ρηχή κατάθλιψη κάποιες φορές επενδεδυμένα με χόρτα ή λειχήνες, και γεννά δύο αυγά που τα επωάζει για 25-30 ημέρες. Τα αναπαραγωγικά ζευγάρια μοιράζονται το καθήκον της φύλαξης της φωλιάς και επιτίθενται σε πολύ μεγαλύτερους εισβολείς όπου καταδύονται προς αυτούς με μεγάλη ταχύτητα.

Ο νεαρός μπορεί να αφήσει τη φωλιά μέσα σε 2 ημέρες μετά την εκκόλαψη, αλλά παραμένουν κοντά. Οι γονείς ταΐζουν τα μικρά από το αναμάσημα της τροφής. Τα νεαρά μένει με τους γονείς τους για μερικές εβδομάδες μετά την γέννησή του, και αρχίζουν να φεύγουν από το τόπο αναπαραγωγής αμέσως μετά την άφιξή του Ιουλίου, ενώ οι αναπαραγόμενοι ενήλικες και νεοσσοί παραμένουν μέχρι τον Αύγουστο ή τον Σεπτέμβριο.

Απειλές

Νεαρός γερακοληστόγλαρος

Η ανθρώπινη δίωξη είναι ένα πολύ τοπικό πρόβλημα στη Σκωτία, τις Νήσους Φερόε, την Ισλανδία και τη Σκανδιναβία. Η αύξηση του αριθμού των Αετοληστόγλαρων (Stercorarius skua) έχουν εκτοπίσει κάποιες αποικίες στη Σκωτία. Η αρκτική αλεπού (Alopex lagopus) είναι ένα σημαντικό αρπακτικό των αυγών και των νεοσσών σε υψηλότερα γεωγραφικά πλάτη, και οι χιονόγλαυκες (Nyctea scandiaca) μπορούν επίσης να λάβουν πολλά μικρά. Σε ορισμένες περιοχές το είδος απειλείται επίσης από την παραγωγή αιολικής ενέργειας, την αλιεία και η αύξηση των ακραίων θερμοκρασιών.

Κατάσταση πληθυσμού

Ο ευρωπαϊκός πληθυσμός εκτιμάται σε 39.900-56.200 ζεύγη, που ισοδυναμεί με 79.800-112.000 ώριμα άτομα (BirdLife International 2015). Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της Ευρώπης είναι σχετικά μικρός (<140.000 ζεύγη), αλλά ήταν σταθερός κατά την περίοδο 1970- 1990. Η Ευρώπη αποτελεί περίπου το 20% της παγκόσμιας εξάπλωσης, έτσι, μια πολύ προκαταρκτική εκτίμηση του συνολικού μεγέθους του πληθυσμού είναι 400.000-560.000 ώριμα άτομα, αν και απαιτείται περαιτέρω επικύρωση αυτής της εκτίμησης. Το εθνικό μέγεθος του πληθυσμού εκτιμάται σε 50-10.000 άτομα που ξεχειμωνιάζουν στην Ιαπωνία και 100-100.000 αναπαραγωγικά ζεύγη και 50-10,000 άτομα για τη μετανάστευση στη Ρωσία (Brazil 2009). Ο πληθυσμός ως εκ τούτου, τοποθετείται στη ζώνη των 400.000-599.999 ώριμων ατόμων.

Γενικά, η IUCN, έχει χαρακτηρίσει το είδος ως Ελαχίστης Ανησυχίας (LC), παγκοσμίως, με σταθερές τάσεις, ενώ για την Ελλάδα τα στοιχεία είναι ανεπαρκή.

Άλλες ονομασίες

Ο Γερακοληστόγλαρος απαντά στον ελλαδικό χώρο και με τις ονομασίες, Γερακόγλαρος, Μικροληστόγλαρος και Στερκοράριος.

Πηγές

• Howard and Moore, Checklist of the Birds of the World, 2003
• «Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλουμένων Σπονδυλοζώων της Ελλάδας» (RDB), Αθήνα 1992
• BirdLife International. 2004. Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. BirdLife International, Cambridge, U.K.
• Brazil, M. 2009. Birds of East Asia: eastern China, Taiwan, Korea, Japan, eastern Russia. Christopher Helm, London.
• Cocker, M. and Mabey, R. (2005) Birds Britannica. Chatto & Windus, London.
• del Hoyo, J., Elliott, A., and Sargatal, J. 1996. Handbook of the Birds of the World, vol. 3: Hoatzin to Auks. Lynx Edicions, Barcelona, Spain.
• Furness, R.W. 1996. Arctic Jaeger (Stercorarius parasiticus). In: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. and de Juana, E. (eds), Handbook of the Birds of the World Alive, Lynx Edicions, Barcelona.
• Furness, R.W. 2002. Management implications of interactions between fisheries and sandeel-dependent seabirds and seals in the North Sea. ICES Journal of Marine Science 59: 261-269.
• Furness, R.W. 2007. Arctic Skua Stercorarius pomarinus (Linnaeus). In: Forrester, R.W., Andrews, I.J., McInerny, C.J., Murray, R.D., McGowan, R.Y., Zonfrillo, B., Betts, M.W., Jardine, D.C. and Grundy, D.S. (eds), The Birds of Scotland, pp. 726-730. The Scottish Ornithologists' Club, Aberlady.
• Furness, R.W., Wade, H.M. and Masden, E.A. 2013. Assessing Vulnerability of Marine Bird Populations to Offshore Wind Farms. Journal of Environmental Management 119: 56-66.
• Harrison, P. (1985) Seabirds: An Identification Guide. Revised Edition. Christopher Helm, London.I
• UCN. 2016. The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2016-3. Available at: www.iucnredlist.org. (Accessed: 07 December 2016).
• Jobling, James A (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. London: Christopher Helm. pp. 292, 365. ISBN 978-1-4081-2501-4.
• Killian Mullarney, Lars Svensson, Dan Zetterström, Peter J. Grant, Τα Πουλιά της Ελλάδας Της Κύπρου και της Ευρώπης, ΕΟΕ, 2015 (2η Έκδοση)
• Linnaeus, Carolus (1758). Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima, reformata (in Latin). Holmiae (Laurentii Salvii).
• O’Donald, P. (1983) The Arctic Skua: a Study of the Ecology and Evolution of a Seabird. Cambridge University Press, Cambridge.
• Snow, D.W. and Perrins, C.M. (1998) The Birds of the Western Palearctic. Oxford University Press, Oxford.