Γρηγόριος Κονταρής

Ο Γρηγόριος (κατά κόσμον Γεώργιος Κονταρής) ήταν λόγιος διδάσκαλος από τα Σέρβια κατά τον 17ο αιώνα, ο οποίος διετέλεσε Μητροπολίτης Σερβίων και κατόπιν Σμύρνης.

Γρηγόριος Κονταρής
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	17ος αιώνας Σέρβια Κοζάνης
Θάνατος	19  Απριλίου 1698 Σμύρνη
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ιστορικός

Βιογραφικά στοιχεία

Ο κατά κόσμον Γεώργιος Κονταρής γεννήθηκε στα Σέρβια Κοζάνης στη δεκαετία του 1630. Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Βενετία, όπου έμαθε ιταλικά και λατινικά, δίδαξε στην Κοζάνη και στα Σέρβια ως οικοδιδάσκαλος. Το 1675 εκάρη μοναχός στη Βενετία παίρνοντας το όνομα Γρηγόριος. Κατά την παραμονή του στα Σέρβια, πέθανε ο επίσκοπος Διονύσιος και μετά από απαίτηση της επαρχίας ο Κονταρής χειροτονήθηκε επίσκοπος το 1685.

Το 1689 εξελέγη Μητροπολίτης Σμύρνης σε διαδοχή του Μητροπολίτη Ιγνατίου που σκοτώθηκε στον μεγάλο σεισμό της πόλης, τον Ιούλιο του 1688. Όταν έφτασε στη Σμύρνη ως Μητροπολίτης το 1690, η πόλη ήταν κατεστραμμένη από τον σεισμό και την πυρκαγιά που ακολούθησε. Το μητροπολιτικό μέγαρο είχε καταστραφεί και για το λόγο αυτό ο Γρηγόριος αναγκάστηκε να νοικιάσει σπίτι Λαυριωτών πατέρων, κοντά στην Αγία Φωτεινή. Το 1691 ζήτησε από την ελληνορθόδοξη κοινότητα Σμύρνης να του παραχωρηθεί το γήπεδο του κτηρίου όπου στεγάζονταν οι αρχές της κοινότητας και το οποίο είχε επίσης καταστραφεί από την πυρκαγιά του 1688. Εκεί έχτισε μητροπολιτικό μέγαρο με δικά του έξοδα. Επίσης φρόντισε για την εκ βάθρων ανέγερση της Αγίας Φωτεινής. Ο Γρηγόριος καθιέρωσε μητροπολιτικό κώδικα, στον οποίο καταγράφονταν όλες οι εκκλησιαστικές πράξεις, καθώς οι προηγούμενοι κώδικες της μητροπόλεως Σμύρνης είχαν καταστραφεί στο σεισμό του 1688.

Άσκησε φιλανθρωπία εξαγοράζοντας χριστιανούς αιχμαλώτους, ενώ ήταν και βιβλιόφιλος και βιβλιοσυλλέκτης. Συγκέντρωσε μεγάλο αριθμό βιβλίων, τα οποία κληροδότησε στην κοινότητα Σμύρνης και τα οποία αποτέλεσαν τον πυρήνα της μεγάλης βιβλιοθήκης της Ευαγγελικής Σχολής.

Ο Γρηγόριος Κονταρής έπεσε δύο φορές θύμα επίθεσης. Την πρώτη φορά, στις 20 Ιουλίου 1691, από κάποιον αρχιμανδρίτη Κύριλλο, και η δεύτερη στις 19 Απριλίου 1698 από κάποιον ιερομόναχο Νεκτάριο, με τον οποίο «ήρθε στα χέρια». Μετά το επεισόδιο, ο Κονταρής έπαθε αποπληξία και πέθανε.

Έργα του

Έγραψε την Ιστορία των Αθηνών (Βενετία 1676, πλήρης τίτλος του έργου:«Ιστορίαι Παλαιαί και Πάνυ Ωφέλιμοι της Περιφήμου Πόλεως Αθήναι»), στην οποία περιγράφει σε απλή γλώσσα την ένδοξη ιστορία της αρχαίας Αθήνας από το μυθικό βασιλιά Κέκροπα ως και τα χρόνια του Διονυσίου του Αρεοπαγίτου. Τονίζει μάλιστα εμφαντικά πως «Είμεσθεν απόγονοι τοιούτων μεγάλων και σοφών ανδρών», εκδηλώνοντας έτσι ένα συναίσθημα ιστορικής συνέχειας του ελληνισμού της εποχής του. Μετέφρασε ακόμα διάφορα έργα από την ιταλική γλώσσα καθώς και διάφορα έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Υπήρξε επίσης κεντητής ιερών αμφίων. Έργο του είναι ο Επιτάφιος θρήνος που βρίσκεται στον ναό του Αγίου Νικολάου στην Κοζάνη.

Το 1ο Δημοτικό σχολείο στην Κοζάνη φέρει σήμερα το όνομά του.

Πηγές

• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τ.30
• Βαγγέλη Δρακόπουλου,Γεωργίας Ευθυμίου, Επίτομο Λεξικό της Ελληνικής Ιστορίας, εκδόσεις ΤΟ ΒΗΜΑ, 2004.
• Διονύσιος Α. Ζακυθηνός, Μεταβυζαντινή και Νεωτέρα Ελληνική Ιστοριογραφία από τα πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών,1974, από www.myriobiblos.gr
• Σταματόπουλος, Δημήτριος. «Γρηγόριος Α΄ Σμύρνης». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2022. 
• Καρανάσιος, Χαρίτων. Ο ιερομόναχος Γρηγόριος Κονταρής ο εκ Σερβίων, πρώτος δάσκαλος στην Κοζάνη, 1676-1679 (PDF).