Βικιπαίδεια

Γιολάντα Μπάλας

Ρουμάνα άλτρια του ύψους

Η Γιολάντα Μπάλας (ρουμανικά: Iolanda Balaș, 12 Δεκεμβρίου 1936 – 11 Μαρτίου 2016) ήταν Ρουμάνα αθλήτρια στίβου, δύο φορές χρυσή Ολυμπιονίκης (1960, 1964). Θεωρείται ως η σημαντικότερη αθλήτρια του άλματος εις ύψος[1] και από τις κορυφαίες όλων των αγωνισμάτων στίβου του 20ού αιώνα,[2][3] παραμένοντας ανίκητη σε 140 συνεχείς αγώνες για μία δεκαετία. Κατέρριψε το παγκόσμιο ρεκόρ 14 φορές ανεβάζοντάς το από 1,71 μέτρα σε 1,91 μέτρα.[4]

Γιολάντα Μπάλας
Δεκαετία του 1960
Προσωπικές Πληροφορίες
Γέννηση12 Δεκεμβρίου 1936
Τιμισοάρα, Ρουμανία
Θάνατος11 Μαρτίου 2016 (79 ετών)
Βουκουρέστι, Ρουμανία
Έτη δραστηριοποίησης1951 — 1967
Ύψος1,85 μέτρα
Βάρος72 κιλά
Άθλημα
Χώρα Ρουμανία
ΆθλημαΣτίβος
ΑγώνισμαΆλμα εις ύψος
ΣύλλογοςΤιμισοάρα Ελέκτρικα 1951–53, Στεάουα Βουκουρεστίου 1953–67
Μετάλλια
Ολυμπιακοί Αγώνες
Χρυσό 1960 Ρώμη Άλμα εις ύψος
Χρυσό 1964 Τόκιο Άλμα εις ύψος

Βιογραφία Επεξεργασία

Η Μπάλας ήταν ουγγρικής καταγωγής από την πλευρά του πατέρα της. Φοίτησε στο Ρωμαιοκαθολικό Λύκειο Θηλέων στη γενέτειρά της Τιμισοάρα, όπου οι αθλητικές δραστηριότητες ενθαρρύνονταν ιδιαίτερα.[5] Ξεκίνησε το άλμα εις ύψος στα τέλη της δεκαετίας του 1940, έχοντας ως έμπνευση τον Αμερικανό τετράκις Ολυμπιονίκη των Ολυμπιακών Αγώνων του 1936 Τζέσε Όουενς παρακολουθώντας μία ταινία με τα επιτεύγματά του.[6][7] Αγωνιστικά, χρησιμοποίησε παραλλαγή της τότε «μεθόδου του ψαλιδιού» και εξασφάλισε τον πρώτο από τους 19 εθνικούς της τίτλους το 1951 σε ηλικία μικρότερη των 15 ετών. Μετακόμισε στο Βουκουρέστι το 1953 για να προπονηθεί υπό την καθοδήγηση του Ίον Σοτέρ (επίσης άλτη του ύψους, τον οποίο και παντρεύτηκε το 1967) και ήρθε δεύτερη στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Στίβου του 1954.[8] Αυτή ήταν η δεύτερη διεθνής εμφάνισή της με την πρώτη ελάχιστα νωρίτερα στους Παγκόσμιους Φοιτητικούς Αγώνες του 1954 στη Βουδαπέστη (ανεπίσημους εκείνη τη χρονιά), όπου πρώτευσε με επίδοση 1,61 μέτρα. Ακολούθησαν άλλοι πέντε επίσημοι τίτλοι στην συγκεκριμένη διοργάνωση.[9]

Η σταδιοδρομία σε κορυφαίο επίπεδο Επεξεργασία

Συμμετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1956 στη Μελβούρνη με καλύτερη ατομική επίδοση και παγκόσμιο ρεκόρ 1,75 μέτρων τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς, αλλά τελικά κατετάγη μόλις πέμπτη με επίδοση 1,67 μέτρων.[5] Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Ρώμης του 1960 παρείχαν μια τέλεια απεικόνιση της κυριαρχίας του Μπάλας. Έκανε την πρώτη της προσπάθεια στον τελικό στα 1,73 μ., ύψος το οποίο πέρασε στην πρώτη της προσπάθεια. Στη συνέχεια συνέχισε να θέτει ολυμπιακά ρεκόρ στα 1,77 μ., 1,81 μ. (δεύτερη προσπάθεια) και 1,85 μ. (τρίτη) πριν τελικά αποτύχει τρεις φορές σε προσπάθεια παγκοσμίου ρεκόρ στα 1,87 μέτρα. Η δεύτερη έμεινε πίσω της 14 εκατοστά, η μεγαλύτερη διαφορά νίκης σε παγκόσμιο διαγωνισμό άλματος εις ύψος ως σήμερα. Ο θρίαμβος της ήταν περισσότερο μία επίδειξη των δυνατοτήτων της παρά μία μάχη για το χρυσό, με την ίδια να γίνεται η πρώτη χρυσή Ολυμπιονίκης της χώρας της.[1][10]

Ξεκίνησε τις παγκόσμιες επιδόσεις από τις 14 Ιουλίου του 1956 όταν πέρασε το 1,75 μ. στο Βουκουρέστι. Στις 8 Ιουλίου του 1961 κατέρριψε το δικό της παγκόσμιο ρεκόρ με 1,90 μ.,[11] ενώ στις 16 Ιουλίου της ίδιας χρονιάς στη Σόφια, κατέρριψε για 14η φορά το παγκόσμιο ρεκόρ στο άλμα εις ύψος με 1,91 μ. Η επίδοση αυτή διατηρήθηκε ως ρεκόρ κόσμου για δέκα χρόνια και η Μπάλας πέτυχε ένα ακατάρριπτο ρεκόρ για αθλητές και αθλήτριες με 140 συνεχείς νίκες (δεύτερος ο Αμερικανός εμποδιστής Έντγουϊν Μόουζες με 122 νίκες[12]).[13][14] Το ρεκόρ της έμεινε ακλόνητο ως το 1971, οπότε το κατέρριψε με 1,92 μ. η Αυστριακή Ιλόνα Γκουζενμπάουερ.[15][16][17] Στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1964 στο Τόκιο πέτυχε μία ακόμη εύκολη νίκη με επίδοση 1,90 μέτρα, καταρρίπτοντας δύο φορές το Ολυμπιακό ρεκόρ αφήνοντας τη δεύτερη 10 εκατοστά πίσω.[18][19] Έγινε η πρώτη άλτρια ύψους που κατέκτησε δεύτερο χρυσό Ολυμπιακό μετάλλιο, κάτι που μόνο η Γερμανίδα Ούλρικε Μάιφαρτ επανέλαβε στο μέλλον.[5] Η Μπάλας ήταν Πρωταθλήτρια Ευρώπης δύο φορές, το 1958 στη Στοκχόλμη με 1,77 μέτρα και το 1962 στο Βελιγράδι με 1,83 μέτρα.[20][21] Τελευταίος τίτλος της σταδιοδρομίας της ήταν το 1966 στο πρώτο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Κλειστού Στίβου στο Ντόρτμουντ της Δυτικής Γερμανίας με επίδοση 1,75 μέτρα.[22] Κλείνοντας την σταδιοδρομία της στο εσωτερικό της χώρας είχε κατακτήσει 19 τίτλους εθνικών πρωταθλημάτων (16 στην κατηγορία γυναικών και 3 στην κατηγορία νεανίδων, ενώ κατέρριψε 63 φορές το εθνικό ρεκόρ με 41 στην κατηγορία γυναικών.[2]

Η Μπάλας ήταν μπροστά από την εποχή της. Μέχρι τις 16 Ιουλίου 1961, είχε πηδήξει 41 αγώνες πάνω από 1,80 μέτρα, ενώ η δεύτερη καλύτερη αθλήτρια στη λίστα τα αντίστοιχα χρόνια είχε καλύτερη επίδοση 1,78 μέτρα. Με το τέλος της σταδιοδρομίας της το 1967, που ήταν αποτέλεσμα τραυματισμού, από 99 επιδόσεις που είχαν γίνει πάνω από 1,80, η Μπάλας κατείχε τους 94.[1] Είναι αξιοσημείωτο ότι ο ιδιαίτερα δύσκολος παλμός της εποχής αποκαλούμενος «μεθόδος του ψαλιδιού» (αγγλικά: scissors method), χρησιμοποιούταν τροποποιημένος από την ίδια (ονομάζονταν eastern cut-off), γεγονός ενδεικτικό της μεγάλης αξία της και δεδομένων των φυσικών προσόντων και του εξαιρετικού ταλέντο της.[5][23][24] Ο σπουδαιότερος ιστορικός του κλασικού αθλητισμού Ρομπέρτο Κουερτσετάνι έγραψε: «Αν υπήρξε ποτέ αθλήτρια που ήταν πάνω από τους συγχρόνους της για έναν φαινομενικά ατελείωτο χρόνο, αυτή ήταν σίγουρα η Γιολάντα Μπάλας». Στο δε βιβλίο του «Στίβος – Σύγχρονη Ιστορία του Στίβου» (Athletics – A Modern History of Track and Field Athletics), ονόμασε εκείνη την εποχή του γυναικείου άλματος εις ύψος «Η Αυτοκρατορία της Γιολάντα».[5]

 
Σε προσπάθειά της το 1964

Μετά την ενεργό δράση Επεξεργασία

Μετά την αποχώρησή της από την ενεργό δράση έγινε δασκάλα φυσικής αγωγής. Κατασκεύασε αθλητικές εγκαταστάσεις στη Ρουμανία που πήραν το όνομά της. Της απονεμήθηκαν οι διακρίσεις του Ομότιμου Δασκάλου του Αθλητισμού, το Ρουμανικό Τάγμα «Στεάουα», το Τάγμα Αθλητικής Αξίας, του Αξιωματικού του Εθνικού Τάγματος και η «Χρυσή Στήλη», που είναι η υψηλότερη διάκριση της Ρουμανικής Ολυμπιακής Επιτροπής.[1][25] Διετέλεσε Πρόεδρος της Ρουμανικής Ομοσπονδίας Στίβου (1991–2005) και ήταν Αντιπρόεδρος της Ρουμανικής Ολυμπιακής Επιτροπής (1998–2002).[1][26] Με εννέα συνεχόμενους τίτλους σε Βαλκανικούς Αγώνες Στίβου (1957–65) εξακολουθεί να είναι η συν-κάτοχος του ρεκόρ στην ιστορία των διοργανώσεων.[27] Το 1996 την βράβευσε ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Αθλητικού Τύπου (ΠΣΑΤ) για την προσφορά της στον αθλητισμό.[20] Το 2000 το περιοδικό Track and Field News την αναγνώρισε ως την κορυφαία του αγωνίσματος του 20ού αιώνα.[15][26] Το 2012 εισήχθη στο Hall of Fame της IAAF.[13][28][29] Η κορυφαία Ρουμάνα αθλήτρια του κλασικού αθλητισμού όλων των εποχών, απεβίωσε στις 11 Μαρτίου 2016.[14][25]

Διακρίσεις Επεξεργασία

  • Παγκόσμιοι Φοιτητικοί Αγώνες 1954 : 1η θέση (1,61 μέτρα)
  • Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Στίβου 1954 : 2η (1,65 μ.)
  • Παγκόσμιοι Φοιτητικοί Αγώνες 1955 : 1η (1,66 μ.)
  • Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Στίβου 1958 : 1η (1,77 μ.)
  • Παγκόσμιοι Φοιτητικοί Αγώνες 1959 : 1η (1,75 μ.)
  • Πανεπιστημιάδα 1959 : 1η (1,80 μ.)
  • Ολυμπιακοί Αγώνες 1960 : 1η (1,85 μ.)
  • Πανεπιστημιάδα 1961 : 1η (1,85 μ.)
  • Παγκόσμιοι Φοιτητικοί Αγώνες 1962 : 1η (1,84 μ.)
  • Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Στίβου 1962 : 1η (1,82 μ.)
  • Ολυμπιακοί Αγώνες 1964 : 1η (1,90 μ.)
  • Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Κλειστού Στίβου 1966 : 1η (1,76 μ.)
 
Η Γιολάντα Μπάλας σε ρουμανικά γραμματόσημα του 2004

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 «Balas, simply the best». Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  2. ↑ 2,0 2,1 «EUROPEAN OLYMPIC COMMITTEES : ROMANIAN HIGH JUMP LEGEND PASSES AWAY». Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2022. 
  3. ↑ «В СПИСКЕ ПРЕТЕНДЕНТОВ НА ТИТУЛ "ЛЕГКОАТЛЕТА СТОЛЕТИЯ" РОССИЯН НЕТ. НО ЕСТЬ БУБКА». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 16 Αυγούστου 2022. 
  4. ↑ «INTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE : Iolanda BALAS». Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 «Iolanda Balas: The 'smile' of Romanian athletics history». Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  6. ↑ «Iolanda Balaş Söter, prima sportivă din România care a cucerit medalia olimpică de aur!». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  7. ↑ «Иоланда Балаш. Жизнь длиной в месть». Ανακτήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2022. 
  8. ↑ «BRITANNICA : Iolanda Balas». Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  9. ↑ «WORLD STUDENT GAMES (UIE)». Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  10. ↑ «INTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE : ROME 1960 ATHLETICS HIGH JUMP WOMEN RESULTS». Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  11. ↑ «Iolanda Balas arrache le record du monde de saut en hauteur». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  12. ↑ «Moses made winning look easy». Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2022. 
  13. ↑ 13,0 13,1 «Two-time Olympic high jump champion Iolanda Balas dies at age of 79». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  14. ↑ 14,0 14,1 « L' ÉQUIPE : Iolanda Balas est morte». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2022. 
  15. ↑ 15,0 15,1 «High jump legend Balas dies». Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  16. ↑ «Iolanda Balas - Rumänischer Athlet». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  17. ↑ «Heute vor 50 Jahren sprang Ilona Gusenbauer Weltrekord». Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2022. 
  18. ↑ «Jumper Extraordinaire Passes Away: No One Dominated Women's High Jumping Like Romania's Iolanda Balaș». Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2022. 
  19. ↑ «INTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE : TOKYO 1964 ATHLETICS HIGH JUMP WOMEN RESULTS». Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  20. ↑ 20,0 20,1 «Γιολάντα Μπάλας». Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2022. 
  21. ↑ «EUROPEAN CHAMPIONSHIPS (WOMEN)». Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  22. ↑ «EUROPEAN INDOOR CHAMPIONSHIPS (WOMEN)». Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  23. ↑ «High jump legend Iolanda Balas dies aged 79». Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2022. 
  24. ↑ «Let's hear it for the scissors high jump». Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  25. ↑ 25,0 25,1 «Doliu in sportul romanesc: A murit Iolanda Balas». Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  26. ↑ 26,0 26,1 «Почина легендата Йоланда Балаш». Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  27. ↑ «Balkan Athletics Championships». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  28. ↑ «High Jump legends Balas and Kostadinova to be inducted into the IAAF Hall of Fame». Ανακτήθηκε στις 9 Αυγούστου 2022. 
  29. ↑ «IAAF HALL OF FAME». Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2022. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ρεκόρ
Προκάτοχος
  Θέλμα Χόπκινς 		Κάτοχος παγκοσμίου ρεκόρ άλματος εις ύψος γυναικών
14 Ιουλίου 1956 – 1 Δεκεμβρίου 1956 		Διάδοχος
  Μίλντρεντ ΜακΝτάνιελ
Προκάτοχος
  Μίλντρεντ ΜακΝτάνιελ 		Κάτοχος παγκοσμίου ρεκόρ άλματος εις ύψος γυναικών
13 Οκτωβρίου 1957 – 17 Νοεμβρίου 1957 		Διάδοχος
  Ζενγκ Φενγκρόνγκ
Προκάτοχος
  Ζενγκ Φενγκρόνγκ 		Κάτοχος παγκοσμίου ρεκόρ άλματος εις ύψος γυναικών
7 Ιουνίου 1958 – 4 Σεπτεμβρίου 1971 		Διάδοχος
  Ιλόνα Γκουζενμπάουερ
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γιολάντα_Μπάλας&oldid=10160052"