Γκιλτζί
Οι γκιλτζί (παστού: غلجي ghəljī, περσικά: غلزایی), γνωστοί και ως τζαλτζί (خلجي), τζιλτζί, γκιλζάι, ή γκαρζάι (غرزی, γκαρ σημαίνει «βουνό» και ζάι «παιδιά των», δηλαδή «παιδιά των βουνών»)[1]), είναι η μεγαλύτερη συνομοσπονδία της φυλής των Παστούν[2].
Οι γκιλτζί ήταν ηγεμόνες της περιοχής του Αφγανιστάν και κυρίαρχη συνομοσπονδία των Παστούν από το έτος 1000 έως το 1747, όταν η εξουσία πέρασε στα χέρια των Ντουρανί.[3] Οι φυλές των Γκιλτζί είναι διασκορπισμένες σε ολόκληρο το Αφγανιστάν και τμήματα του Πακιστάν, αν και η μεγαλύτερη συγκέντρωση τους βρίσκεται από τις επαρχίες Ζάμπουλ έως την Καμπούλ, με επίκεντρο τις επαρχίες Γκαζνί και Πακτίκα.
Οι φυλές των Γκιλτζί εγκαταστάθηκαν επίσης στο Βαλουχιστάν[4] και στο Χαϊμπέρ-Παχτούνκουα του Πακιστάν. Αρκετοί από τους νομάδες Κούτσι του Αφγανιστάν ανήκουν στη συνομοσπονδία των Γκιλτζί[2]. Ο Ασράφ Γκάνι Αχμαντζάι, πρόεδρος του Αφγανιστάν κατάγεται από τη φυλή αυτή.
Από το 1709 έως το 1738, οι Γκιλτζί κυριάρχησαν στην Αυτοκρατορία των Χοτάκ, με επίκεντρο την Κανταχάρ και αργότερα, μεταξύ 1722 και 1728 στην Ισφαχάν της Περσίας. Ένας ακόμη γνωστός γκιλζάι του 18ου αιώνα ήταν ο Αζάντ Χαν Αφγάν, ο οποίος απέκτησε εξουσία μεταξύ 1752 και 1757 στο δυτικό Ιράν.
Καταγωγή και ιστορία Επεξεργασία
Η πλέον αποδεδειγμένη θεωρία είναι αυτή που θέτει την καταγωγή τους στη φυλή Τζαλάτζ[5][6], οι οποίοι εγκαταστάθηκαν αρκετά χρόνια πριν στα όρη του Γκοούρ, όπου εμφανίστηκαν στην ιστορία να συνοδεύουν τον Μαχμούντ του Γκαζνί στις εκστρατείες του στην Ινδία.
Ο Γερμανός οριενταλιστής Μπέρναρντ Ντορν, στηριζόμενος στο Ταρίχ-ε Χαν Τζαχάνι ουά Μακζάν-ε Αφγκάνι (تاریخ خان جهانی ومخزن افغانی) του Νιμάτ Αλλάχ αλ-Χαράουι υποστηρίζει την ιδέα πως οι Γκιλζάι περιφρόνησαν την Μπίμπι Μάτο, κόρη του Σαΐχ Μπετ Νικέ (παραδοσιακού ηγέτη των Μπετανί).[7]
Σύμφωνα με τον Μινχάτζ αλ-Σιράτζ Τζουζτζανί, ιστορικό του 13ου αιώνα, υπήρχαν πάνω από 15 προσωπικότητες των Γκιλτζί που διακυβέρνησαν από το 1203 και έπειτα στην Ινδία, μεταδίδοντας τις κουλτούρες του Μεγάλου Χορασάν και του Ισλάμ στη βόρεια Ινδία και τα υψίπεδα της βόρειας Βεγγάλης.[2]
Κατά τον 18ο αιώνα, οι Γκιλτζί επαναστάτησαν κατά των Περσών ηγεμόνων τους, αποκτώντας την ανεξαρτησία τους υπό τον Μίρβαϊς στην Κανταχάρ, κατακτώντας στη συνέχεια την Περσία.[8] Όταν η φυλή των Χοτάκ, υπό την καθοδήγηση του Μίρβαϊς και του Νασέρ Χαν των Γαζναβιδών, επαναστάτησε κατά των Σαφαβιδών το 1709, οι Γκιλτζί πολέμησαν και αυτοί εναντίον των εκ δυσμών γείτονές τους. Ο Μίρβαϊς, διαπρεπής φύλαρχος των Αφγανών και ιδρυτής της δυναστείας Χοτάκ, επισκέφθηκε το ανάκτορο των Περσών και μελέτησε τις στρατιωτικές αδυναμίες τους. Οι φυλές του Αφγανιστάν εξαγριώθηκαν με τους σιίτες Σαφαβίδες οι οποίοι προσπαθούσαν συνεχώς να μετατρέψουν τους Παστούν από σουνίτες σε σιίτες.[9] Εκμεταλλευόμενος τον Αφγανικό εθνικισμό, ο Μίρβαϊς κατάφερε να εκδιώξει τους Σαφαβίδες από την Κανταχάρ. Ο μεγαλύτερος γιος του, Μαχμούντ, πραγματοποίησε μία επιτυχημένη εισβολή στην Περσία η οποία κορυφώθηκε με την κατάκτηση της Ισφαχάν και την απομάκρυνση του Σάχη Σουλτάν Χουσεΐν. Ο Μαχμούντ στέφθηκε σάχης και διακυβέρνησε για σύντομο διάστημα προτού εκθρονιστεί από τους άνδρες της φυλής του. Ο ξάδελφός του και διάδοχος Ασράφ Χοτάκ διακυβέρνησε για περίπου πέντε χρόνια προτού σκοτωθεί από φυλές Βαλούχων κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Κανταχάρ. Η διακυβέρνησή του ολοκληρώθηκε μετά την πολιορκία της Κανταχάρ το 1738.
Γκιλτζί στο Αφγανιστάν Επεξεργασία
Στο Αφγανιστάν, οι Γκιλτζί είναι διασκορπισμένοι σε ολόκληρη τη χώρα, αλλά κατοικούν κυρίως μεταξύ των επαρχιών Ζάμπουλ και Καμπούλ. Η επαρχία Πακτίκα θεωρείται το επίκεντρο της φυλής Γκιλτζί. Μετά τη μεγάλη εξέγερση των Γκιλτζί την περίοδο 1885-1886, υπό τον Αλάμ Καν Νασέρ, πολλά μέλη της φυλής Γκιλτζί, ειδικά οι φατρίες Τζαρότι και Νασέρ, εξορίστηκαν από την περιοχή Λόγια Πακτία στο Κουντούζ από τον Αμίρ Αμπντούρ Ραχμάν Καν, εξαιτίας πολιτικών λόγων.[10]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ G. Morgenstierne, "AFGHĀN". Encyclopaedia of Islam (CD-ROM Edition v. 1.0 ed.). Leiden: Koninklijke Brill NV, 1999.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Abdul Hai Habibi, "Khaljies are Afghan", alamahabibi.com
- ↑ «Ghilzai Afghans». www.khyber.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2018.
- ↑ R. N. Frye, "Ghalzai", Encyclopaedia of Islam (CD-ROM Edition v. 1.0 ed.). Leiden: Koninklijke Brill NV, 1999.
- ↑ H. A. Rose, Glossary of the Tribes and Castes of the Punjab and North West Frontier Province, σελ. 241
- ↑ John Alfed Grey, At the Court of Amîr: A Narrative, σελ. 203
- ↑ Bernard Dorn. The history of Afghans, Oriental, σελ. 49, 1836.
- ↑ D. Ibbetson, Punjab castes: reprint of the chapter on the races, castes and tribes of the people in the report on the punjab census of 1881, Simla: 1883, σελ. 64
- ↑ Martin Ewans, Afghanistan : a short history of its people and politics (1st ed.). New York: HarperCollins, 2002 (ISBN 0-06-050507-9).
- ↑ Peter Tomsen. The Wars of Afghanistan: Messianic Terrorism, Tribal Conflicts, and the Failures of Great Powers. Public Affair, 2011