Γκότφριντ φον Άινεμ

Ο Γκότφριντ φον Άινεμ (γερμανικά: Gottfried von Einem, Βέρνη, 24 Ιανουαρίου 1918 – Ομπερντύρνμπαχ, 12 Ιουλίου 1996) ήταν Αυστριακός συνθέτης, ο οποίος θεωρείται ως «ο πλέον επιτυχημένος Ευρωπαίος συνθέτης όπερας μετά τον Ρίχαρντ Στράους και τον Άλμπαν Μπεργκ». Το χαρακτηριστικό των δραματικών του συνθέσεων είναι ότι τις στηρίζει πάνω σε απόλυτα κατοχυρωμένα θεατρικά ή λογοτεχνικά κείμενα.

Γκότφριντ φον Άινεμ
Σκηνή από την όπερα του Άινεμ, Ο Θάνατος του Νταντόν που παρουσιάστηκε τον Μάρτιο του 1948 στην κρατική όπερα του Αμβούργου
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Gottfried von Einem (Γερμανικά)
Γέννηση	24  Ιανουαρίου 1918 Βέρνη
Θάνατος	12  Ιουλίου 1996 Μάισαου
Τόπος ταφής	Νεκροταφείο του Χίτσινγκ
Χώρα πολιτογράφησης	Αυστρία
Ιδιότητα	κλασικός συνθέτης, διδάσκων πανεπιστημίου, λιμπρετίστας και συνθέτης
Σύζυγος	Lotte Ingrisch
Γονείς	William von Einem και Gerta Riess von Scheurnschloss
Όργανα	πιάνο
Είδος τέχνης	όπερα, κλασική μουσική και μπαλέτο
Βραβεύσεις	Μουσικό βραβείο της πόλης της Βιέννης (1958), Επίτιμος πολίτης της Βιέννης (1988), Αυστριακή διάκριση για την επιστήμη και τη τέχνη (1974) και Δίκαιοι των Εθνών (12  Αυγούστου 2002)
Σχετικά πολυμέσα

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Άινεμ γεννήθηκε στη Βέρνη, πρωτεύουσα της Ελβετίας, αλλά ήταν γόνος αυστριακών διπλωματών. Σύμφωνα με τον εκδότη των έργων του, ο πατέρας του, Ουίλιαμ (William von Einem) ήταν στρατιωτικός ακόλουθος της Αυστρο-ουγγρικής πρεσβείας. Σύμφωνα με άλλη πηγή είχε υιοθετηθεί από αυτόν, ενώ ο φυσικός πατέρας του ήταν ο Ούγγρος αριστοκράτης Κόμης Λάζλο (Λαδίσλαος) Ουνιάδης (Hunyadi László). Η μητέρα του, βαρόνη Γκέρτα-Λουίζα (Gerta-Luise von Einem), ήταν κόρη αξιωματικού από το Κάσσελ και ζούσε πολυτελώς μεταξύ Βερολίνου και Παρισιού. Η οικογένεια μετακόμισε στο Μαλέντε της Β. Πρωσίας όταν ο Γκόντφριντ ήταν τεσσάρων ετών.

Μετά τα σχολικά του χρόνια στο Πλεν και το Ράτσεμπουργκ πήγε στο Βερολίνο το 1937, για να μελετήσει στην Κρατική Σχολή Μουσικής με τον Χίντεμιτ, ο οποίος ωστόσο είχε μόλις παραιτηθεί των καθηκόντων του σε ένδειξη διαμαρτυρίας προς τις ναζιστικές αρχές. Με μεσολάβηση του τενόρου Μαξ Λόρεντς άρχισε εργάζεται ως βοηθός πρόβας (répétiteur) στην Κρατική Όπερα του Βερολίνου (1938-43), όπου το 1939 ο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν έγινε διευθυντής της κρατικής ορχήστρας (Staatskapellmeister). Από το 1938 και μετά ο Άινεμ είχε επίσης εργαστεί ως βοηθός του διευθυντή Χάιντς Τίτγεν (Heinz Tietjen) στο περίφημο Φεστιβάλ του Μπαϊρόιτ. Το 1941 άρχισε να παίρνει μαθήματα αντίστιξης με τον Μπόρις Μπλάχερ (Boris Blacher). Εκείνη την εποχή έγραψε το πρώτο του έργο, Πριγκίπισσα Τυραντό (Prinzessin Turandot), μετά από υπόδειξη του [Βέρνερ Εγκ]] (Werner Egk). Το μπαλέτο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Όπερα της Δρέσδης (Semperoper) υπό την διεύθυνση του Karl Elmendorff στις αρχές του 1944, με απόλυτη επιτυχία. Προηγουμένως, τον Μάρτιο του 1943, ο Leo Borchard παρουσίασε για πρώτη φορά το Καπρίτσιο αρ. 2 του Άινεμ, με την Φιλαρμονική του Βερολίνου. Διετέλεσε μέλος του ΔΣ και της καλλιτεχνικής επιτροπής του Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ, όπου εγκαταστάθηκε μετά τον Πόλεμο.

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Άινεμ στο Βερολίνο βοήθησε να διασωθεί, αλλά και να συνεχίσει την επαγγελματική σταδιοδρομία του, ο νεαρός εβραίος μουσικός Κόνραντ Λάτε (Konrad Latte). Τον προσέλαβε ως βοηθό πρόβας στο μπαλέτο Πριγκίπισσα Τυραντό και αργότερα βοηθώντας τον να βρει άλλη δουλειά. Μέσω του Μπλάχερ, ο Άινεμ γνώρισε τη μετέπειτα σύζυγό του, Λιάνε φον Μπίσμαρκ (Lianne von Bismarck), την οποία νυμφεύθηκε μετά τον πόλεμο το 1946. Απέκτησαν έναν γιο, τον Κάσπαρ (γενν. 1948), ο οποίος χρημάτισε Αυστριακός υπουργός. Το 1953 η οικογένεια επέστρεψε στη Βιέννη. Η σύζυγός του πέθανε το 1962. Το 1966 ο Άινεμ νυμφεύθηκε τη διάσημη Αυστριακή θεατρική συγγραφέα και λιμπρετίστα Λότε Ίνγκρις (Lotte Ingrisch). Πέθανε το 1996 στο χωριό Ομπερντύρνμπαχ (Oberdürnbach) της κοινότητας Μάισαου (Maissau) της Κάτω Αυστρίας.

Κυριότερα έργα

Όπερες

• Danton’s Tod (Ο Θάνατος του Νταντόν, 1944-46)
• Der Prozeß (Η Δίκη –κατά Κάφκα, 1953)
• Der Zerrissene (Ο Διχασμένος, 1961-64)
• Der Besuch der alten Dame (Η Επίσκεψη της Γηραιάς Κυρίας –κατά Ντύρενματ, 1971)
• Kabale und Liebe (Ραδιουργία και Αγάπη –κατά Σίλερ, 1976)
• Jesu Hochzeit (Ο Γάμος του Ιησού, 1980)
• Luzifers Lächeln (Το Χαμόγελο του Εωσφόρου)

Διάφορα

• Prinzessin Turandot (Πριγκίπισσα Τυραντό), μπαλέτο (1942-43)
• Καπρίτσιο αρ. 2 (1943)
• Ύμνος στον Γκαίτε, για μεσόφωνο, χορωδία και ορχήστρα (1949)
• Κοντσέρτο για πιάνο (1955)
• Μπαλάντα (1957)
• Μέδουσα, μπαλέτο (1957)
• Συμφωνία της Φιλαδέλφειας (1961)
• Κοντσέρτο για βιολί (1966)
• An die Nachgeborenen (Στους Επιγενόμενους), για μέτζο σοπράνο, βαρύτονο, χορωδία και ορχήστρα (1975) (από ένα ποίημα του Μπρεχτ).

Μουσικολογικά στοιχεία

Τα πρώτα έργα του Άινεμ έχουν κατεύθυνση προς την πολυρρυθμία και την πολυτονικότητα και φαίνεται να είναι επηρεασμένα από την μουσική του Στραβίνσκι. Ωστόσο μετά το 1954 περίπου τα έργα του προσεγγίζουν την τονικότητα και δίνεται μεγάλη σημασία στα ηχοχρώματα της ορχήστρας. Παρά ταύτα παραμένει η χρήση αντιστικτικών δομών γαι την απεικόνιση δραματικών ή άλλων ψυχολογικών καταστάσεων. Αυτά φαίνεται να είναι αποτελέσματα της παραμονής του συνθέτη στο Σάλτσμπουργκ και της εξοικείωσής του με το έργο του Μότσαρτ. Περίεργο είναι ότι, παρόλο που ως δάσκαλος δεν επέβαλε τις ιδέες του στους μαθητές του, οι νεώτεροί του τον θεωρούν συντηρητικό συνθέτη.

Πηγές

• «Λεξικό Μουσικής και Μουσικών» (Dictionary of Music and Musicians) του George Grove, D.C.L (Oxford, 1880)
• Γ. Λεωτσάκος, Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, εκδ. 1981, 1996 (ΠΛΜ)
• Kennedy, Michael Λεξικό Μουσικής της Οξφόρδης (Oxford University Press Αθήνα: Γιαλλέλης, 1989) ISBN 960-85226-1-7
• Eric Blom The New Everyman Dictionary of Music (Grove Weidenfeld, N. York, 1988)
• Slonimsky, Nicolas - Baker's Biographical Dictionary of Musicians, 7th ed. 1984. New York, NY: Schirmer Books. ISBN 0-02-870270-0.