Γλώσσα Τλινγκίτ
Η γλώσσα Τλινγκίτ (/ˈklɪŋkɪt, -ɡɪt/;[1] Lingít [ɬɪnkɪtʰ])[2] ομιλείται από τους Τλινγκίτ της νοτιοανατολικής Αλάσκας και του δυτικού Καναδά. Ανήκει στις γλώσσες Να-Ντενέ. Υπάρχει μια εκτεταμένη προσπάθεια για την αναβίωση της γλώσσας στην νοτιοανατολική Αλάσκα για την διάσωση και διατήρηση του πολιτισμού και της γλώσσας των Τλινγκίτ.
Οι ιεραπόστολοι της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ήταν οι πρώτοι που ανέπτυξαν αλφάβητο για τα Τλινγκίτ, δημιουργώντας ένα κυριλλικό αλφάβητο βασισμένο στο ρωσικό για την καταγραφή και μετάφραση κειμένων στη γλώσσα όταν η Ρωσική Αυτοκρατορία είχε κτήσεις στην Αλάσκα, την Βόρεια Αμερική και την επαρχία Σονόμα της Καλιφόρνιας. Μετά την Αγορά της Αλάσκας, αγγλόφωνοι ιεραπόστολοι από τις Ηνωμένες Πολιτείες ανέπτυξαν μια γραπτή εκδοχή της γλώσσας με το λατινικό αλφάβητο.
Ιστορία Επεξεργασία
Η ιστορία της Τλινγκίτ δεν είναι πολύ γνωστή, κυρίως επειδή δεν υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες μέχρι την πρώτη επαφή των Τλινγκίτ με τους Ευρωπαίους γύρω στην δεκαετία του 1790. Η τεκμηρίωση της γλώσσας ήταν σκόρπια και ελλειπής μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Η γλώσσα φαίνεται να έχει επεκταθεί προς βορράν από την περιοχή Κέτσικαν-Σάξμαν μέχρι την περιοχή του Τσίλκατ αφού κάποια συντηρητικά στοιχεία σταδιακά μειώνονται από το νότο προς τον βορρά. Τα κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ της γλώσσας Εγιάκ, τα οποία βρίσκονται γύρω από το δέλτα του ποταμού Κόπερ και των Τλινγκίτ του Τόνγκας κοντά στο κανάλι του Πόρτλαντ είναι αρκετά, παρά τις γεωγραφικές και γλωσσικές διαφορές.
Ταξινόμηση Επεξεργασία
Η Τλινγκίτ ταξινομείται ως διακριτό τμήμα των γλωσσών Να-Ντενέ, μιας γλωσσικής οικογένειας της Βόρειας Αμερικής. Ο Έντουαρντ Σαπίρ (1915) επιχειρηματολόγησε για την συμπερίληψη της στην οικογένεια, μια αξίωση για την οποία τοποθετήθηκαν οι Φραντς Μποάζ (1917), Π.Ε. Γκόνταρντ (1920), και πολλοί άλλοι επιφανείς γλωσσολόγοι της εποχής.
Μελέτες στα τέλη του 20ου αιώνα που έγιναν από τους Χάιντς Γιούργκεν Πίνοφ (1962, 1968, 1970) και Μάικλ Ε. Κράους (1964, 1965, 1969) έδειξαν μια ισχυρή σύνθεση με τα Εγιάκ και τις Αθαμπασκανές γλώσσες.
Ο Σαπίρ πρότεινε αρχικά μια σύνδεση μεταξύ των Τλινγκίτ και Χάιντα, αλλά σταδιακά η συζήτηση για το αν η Χάιντα ανήκει στις γλώσσες Να-Ντενέ ξέπεσε. Η Χάιντα θεωρείται απομονωμένη γλώσσα με κάποια στοιχεία από τα Τλινγκίτ λόγω εγγύτητας. Το 2004, ο γλωσσολόγος Τζον Ενρίκο παρουσίασε νέα στοιχεία και ξανάνοιξε την συζήτηση. Το 2011, ο Βίκτορ Γκόλια, σε έργο του για τις γλώσσες των ιθαγενών της Καλιφόρνιας, γράφει ότι "ο Τζον Ενρίκο, ο σύγχρονος γλωσσολόγος με τη βαθύτερη γνώση των Χάιντα, εξακολουθεί να πιστεύει ότι μια πραγματική, αν και μακρινή, γενετική σχέση συνδέει τα Χάιντα με τα Να-Ντενέ[.]"[3]
Γεωγραφική κατανομή Επεξεργασία
Τα Τλινγκίτ ομιλούνται στην περιοχή που εκτείνεται γύρω από το στόμιο του ποταμού Κόπερ μέχρι την ακτή του Κόλπου της Αλάσκας και σε όλα σχεδόν όλα τα νησιά του Αρχιπέλαγος του Αλεξάνδρου στη Νοτιοανατολική Αλάσκα. Χαρακτηρίζεται από τέσσερις ή πέντε διαφορετικές διαλέκτους, αλλά ως επί το πλείστον είναι αμοιβαία κατανοητές. Σχεδόν όλη η περιοχή όπου ομιλείται η Τλινγκίτ ανήκει στα σύγχρονα όρια της Αλάσκας.
Η εξαίρεση είναι μια περιοχή που είναι γνωστή ως "Εσωτερική Τλινγκίτ", που εκτείνεται μέχρι τον ποταμό Τάκου και μέχρι την βόρεια Βρετανική Κολομβία και το Γιούκον γύρω από τις περιοχές που περιβάλλουν την λίμνη Άτλιν (Áa Tleen "Μεγάλη Λίμνη") και την λίμνη Τέσλιν (Desleen < Tas Tleen "Μεγάλο Νήμα"), καθώς και μια συγκέντρωση γύρω από την λίμνη Μπένετ στο τέλος του μονοπατιού Τσίλκουτ (Jilkhoot). Μόνο εκεί τα Τλινγκίτ βρίσκονται στον Καναδά. Οι θρύλοι των Τλινγκίτ λένε ότι ομάδες Τλινγκίτ κατοικούσαν τις κοιλάδες των ποταμών Στικίν, Νας και Σκίνα κατά τις μεταναστεύσεις τους από το εσωτερικό. Στην πολιτεία της Ουάσιγκτον υπάρχουν 85 ομιλητές της γλώσσας.
Χρήση και προσπάθειες αναβίωσης Επεξεργασία
Ο Γκόλια (2007) ανέφερε ένα μειούμενο πληθυσμό 500 ομιλητών στην Αλάσκα. Το Πολιτιστικό Συμβούλιο των Πρώτων Λαών (2014) αναφέρει 2 ομιλητές στον Καναδά σε πληθυσμό 400 Τλινγκίτ.
Το 2013 το Πανεπιστήμιο της Νοτιοανατολικής Αλάσκας προσέφερε μαθήματα Τλινγκίτ. Τον Απρίλιο του 2014 η Τλινγκίτ αναγνωρίστηκε ως επίσημη γλώσσα της Αλάσκας βοηθώντας την αναβίωση της γλώσσας.[4]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Laurie Bauer, 2007, The Linguistics Student's Handbook, Edinburgh
- ↑ Maddieson et al. 2001
- ↑ Golla, Victor (2011). California Indian Languages. University of California Press. σελ. 303. ISBN 978-0-520-26667-4.
- ↑ Twitchell, Lance A (2014-04-23). «HB 216 and the emotions of language revitalization». Alaska Dispatch. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-04-26. https://web.archive.org/web/20140426125850/http://www.alaskadispatch.com/article/20140423/alaskas-official-indigenous-languages-and-emotions-revitalization. Ανακτήθηκε στις 2014-05-05.