Διαχείριση της Διαταραχής: Ελλειμματική Προσοχή / Υπερκινητικότητα

Η διαχείριση της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας αναφέρεται στις επιλογές θεραπείας διαθέσιμες στα άτομα με ΔΕΠΥ Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα.

Υπάρχουν αρκετές αποτελεσματικές και κλινικά αποδεδειγμένες επιλογές στην θεραπεία ατόμων με ΔΕΠΥ. Ο συνδυασμός αντιμετώπισης μέσω ιατρικής και συμπεριφοράς είναι η πλέον αποτελεσματική στρατηγική διαχείρισης ΔΕΠΥ, ακολουθούμενη μονάχα από την φαρμακευτική αγωγή, και μετά από την αντιμετώπιση μέσω της συμπεριφορικής θεραπείας.[1] Εντούτοις, αυτά τα αποτελέσματα έχουν αμφισβητηθεί γιατί η μελέτη από τις ομάδες ποικιλότροπης αντιμετώπισης ξεθώριασε την διαδικασία της συμπεριφοράς 3 μήνες πριν το τελευταίο σημείο αξιολόγησης αλλά συνέχισε την ομάδα της θεραπευτικής αγωγής.[2] Πράγματι, μετά από 14 μήνες η ομάδα της θεραπευτικής αγωγής έχασε το πλεονέκτημα της έναντι της ομάδας μετατροπής της συμπεριφοράς που είχε διακοπεί προ πολλού.[3] Στο όγδοο έτος πλέον η κοινωνικό-οικονομική θέση και η δομή της οικογένειας ήταν οι μόνες προγνωστικές μεταβλητές για την θεραπεία της ΔΕΠΥ.[4]

Οι πιο συνηθισμένες διεγερτικές φαρμακευτικές αγωγές είναι η μεθυλφαινιδάτη (Ritalin), η δεξτροαμφεταμίνη (Dexedrine) και μεικτά άλατα αμφεταμίνης (Adderall).[5] Αυτή την στιγμή η ατομοξετίνη (Strattera) είναι το μόνο μη-διεγερτικό φάρμακο που έχει εγκριθεί για την θεραπεία της ΔΕΠΥ.[6] Άλλες φαρμακευτικές αγωγές, οι οποίες μπορούν να χορηγηθούν άνευ συνταγής, περιλαμβάνουν ορισμένα αντικαταθλιπτικά όπως τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, τα SNRI ή τα MAOI.[7][8][9] Η παρουσία συννοσηρών (δύο ασθένειες που δρουν ταυτόχρονα, π.χ. κατάθλιψη και ΔΕΠΥ) διαταραχών καθιστά την ανεύρεση της σωστής αντιμετώπισης και διάγνωσης ακόμα πιο δαπανηρή και χρονοβόρα.

Αποτελεσματικές θεραπείες Επεξεργασία

Μια ποικιλία ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων και προσεγγίσεων μέσω τροποποίησης της συμπεριφοράς για την διαχείριση της ΔΕΠΥ χρησιμοποιούνται από τους ψυχολόγους και τους ψυχίατρους. Αυτές περιλαμβάνουν την ψυχοθεραπεία και την θεραπεία της λειτουργικής μνήμης. Η βελτίωση του περιβάλλοντος στο σπίτι και στο σχολείο με εκπαίδευση διαχείρισης γονέων και διαχείριση σχολικής τάξης μπορεί να συμβάλλει θετικά στην συμπεριφορά παιδιών με ΔΕΠΥ.[εκκρεμεί παραπομπή] Εξειδικευμένοι σύμβουλοι ΔΕΠΥ παρέχουν υπηρεσίες και στρατηγικές για την βελτίωση της λειτουργικότητας, όπως διαχείριση του χρόνου ή προτάσεις οργάνωσης. Προγράμματα εκπαίδευσης αυτο-ελέγχου έχουν δείξει να έχουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα.[10] Ο αυτο-έλεγχος που βασίζεται στην συμπεριφορά δρα αποτελεσματικότερα από ότι η εκπαίδευση γνωστικού αυτοελέγχου.[11] Μια πρόσφατη μετά-ανάλυση έδειξε ότι η χρήση της τροποποιημένης συμπεριφοράς στην ΔΕΠΥ κατέληξε σε επίπεδα αποτελεσμάτων μεταξύ ομαδικών μελετών (.83), μεταγενέστερων και προγενέστερων μελετών (.70), εντός ομαδικών μελετών (2.64), και μελέτες επάνω σε ένα υποκείμενο (3.78) υποδηλώνοντας ότι οι θεραπείες που βασίζονται στην συμπεριφορά είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές.[12] Πειραματικές και εναλλακτικές θεραπείες συμπεριλαμβάνουν διατροφικά συμπληρώματα, εξειδικευμένες δίαιτες και βιοανάδραση. Μια μετά-ανάλυση μιας έρευνας για την ΔΕΠΥ το 2006 κατέληξε ότι υπήρχε μια έλλειψη δεδομένων που αφορούν τις δυνητικές δυσμενείς παρενέργειες από τα φάρμακα για την ΔΕΠΥ,[13] με πολύ λίγες μελέτες που να βεβαιώνουν για την ασφάλεια ή την αποτελεσματικότητα των θεραπείων μετά το πέρας τεσσάρων μηνών,,[14] και καμία μη-τυχαία ελεγχόμενη δοκιμή που να βεβαιώνει για περιόδους χρήσης μικρότερες των δύο ετών.[15][16] Η θεραπεία των προσχολικών παιδιών δεν συνίσταται.[17] Ο FDA βρήκε ότι ένας μεγάλος αριθμός των ελεγχόμενων δοκιμών απαιτούσε υποκείμενα που ήταν γνωστό ότι αντιδρούν σε διεγερτικά ή που δεν είχαν ιστορικό δυσανεξίας σε διεγερτικά, και αυτό περιορίζει την υποτιθέμενη γενικοποίηση των αποτελεσμάτων των δοκιμών.[18] Αρκετές μελέτες έχουν δείξει καταστολή της ανάπτυξης και του βάρους για τα διεγερτικά.[19] Σε μια σύγκριση με την ομάδα τροποποίησης της συμπεριφοράς σε μια οκταετή μελέτη του MTA που χρηματοδοτήθηκε από την κυβέρνηση, η ομάδα των διεγερτικών επέδειξε υψηλότερα επίπεδα αναφερόμενων καταχρήσης ουσιών.[20]

Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας Επεξεργασία

Η Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μια νευρική αναπτυξιακή διαταραχή συμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται από ένα επίμονο πρότυπο απροσεξίας και / ή υπερκινητικότητας, καθώς επίσης και αφηρημάδας, ανεπαρκή έλεγχο παρορμήσεων ή παρορμητικότητας, και διασπωμενης προσοχής. Τα πιο κοινά χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ συμπεριλαμβάνουν, αλλά δεν περιορίζονται σε, διάσπαση προσοχής, δυσκολία στην συγκέντρωση και στον εστίασμο, διολίσθηση βραχυπρόθεσμης μνήμης, αναβολή, προβλήματα στην οργάνωση ιδεών και υπαρχόντων, βραδύτητα, παρορμητικότητα και αδύναμου σχεδιασμού και εκτέλεσης. Η ΔΕΠΥ διακρίνεται σε τρεις υποκατηγορίες: πρωταρχικά απρόσεκτος, πρωταρχικά υπερκινητικός, και συνδυασμός αυτών. Η ΔΕΠΥ πιθανώς είναι μια ετερερογενής διαταραχή που προκαλείται από ένα συνδυασμό αμφότερων γενετικών και περιβαντολλογικών συνθηκών. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι μια πλειοψηφία της ΔΕΠΥ προέρχεται από έναν συνδυασμό διαφόρων γονιδίων, αρκετά από τα οποία επηρεάζουν τους μεταφορείς της ντοπαμίνης. Η ΔΕΠΥ φαίνεται να είναι εξαιρετικά κληρονομική. Η εκτιμώμενη συνεισφορά των μη-γενετικών παραγόντων είναι 20%, η πλειοψηφία των οποιων είναι τραύμα ή έκθεση σε τοξικές ουσίες. Η ΔΕΠΥ έχει ένα υψηλό ποσοστό συννοσηρότητας (αναφορικά με τις δύο παθήσεις που εμφανίζονται ταυτόχρονα δηλαδή την ΔΕΠΥ και την κατάθλιψη). Η διαταραχή της εναντιωτικής προκλητικής, η διαταραχή διαγωγής, το άγχος, η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή και η κατάχρηση ουσιών μπορούν να αποτελούν συννοσηρές συνθήκες. Η αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ είναι πολύ πιο δύσκολη όταν εμφανίζονται συννοσηρότητες. Στις ΗΠΑ τα συνηθισμένα κριτήρια είναι αυτά που παραθέτει η Αμερικάνικη Ψυχιατρική Ένωση (APA) στην 4η έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών (DSM-IV). Η ΔΕΠΥ μπορεί να εμφανίζεται με διαφορετικό τρόπο στα κορίτσια απ' ό,τι στα αγόρια, όταν υπάρχουν συννοσηρότητες.


Αποτελεσματικότητα Επεξεργασία

Ο συνδυασμός της φαρμακευτικής αγωγής και της θεραπείας μέσω τροποποίησης της συμπεριφοράς είναι η πιο αποτελεσματική στρατηγική αντιμετώπισης της ΔΕΠΥ, ακολουθούμενη μόνο από την αντιμετώπιση μέσω φαρμάκων, και κατόπιν της θεραπείας μέσω τροποποίησης της συμπεριφοράς. Σε όρους αποδοτικότητας, η διαχείριση με φάρμακα φαίνεται να είναι η πιο αποτελεσματική, ακολουθούμενη από την αντίστοιχη μέσω τροποποίησης συμπεριφοράς, και συνδυασμένης αντιμετώπισης. Η πλέον αποδοτική και οικονομικά αποτελεσματική μεμονωμένη αντιμετώπιση ήταν αυτή που χρησιμοποιούσε διεγερτικά.[21] Επιπροσθέτως, φάρμακα μακράς δράσης για την ΔΕΠΥ, σε σύγκριση με ποικιλίες βραχείας δράσης, γενικά υποδηλώνουν να είναι αποτελεσματικές. Οι συννοσηρές διαταραχές (αναφορικά με δύο παθήσεις που συνυπάρχουν, π.χ. κατάθλιψη και ΔΕΠΥ) καθιστούν την εύρεση της σωστής αντιμετώπισης και διάγνωσης πολύ πιο δύσκολες απ' ό,τι δεν υπάρχει συννοσηρότητα.

Ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις Επεξεργασία

Υπάρχει μια ποικιλία ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων που χρησιμοποιούνται από τους ψυχολόγους και τους ψυχιάτρους. Αυτή που επιλέγεται σε κάθε περίπτωση εξαρτάται από τον ασθενή και τα συμπτώματα που αυτός παρουσιάζει. Οι προσεγγίσεις αυτές συμπεριλαμβάνουν την ψυχοθεραπεία, την θεραπεία μέσω της γνωστικής συμπεριφοράς, ομάδες υποστήριξης, εκπαίδευση των γονέων, διαλογισμό και εκπαίδευση των κοινωνικών δεξιοτήτων. Αν η ψυχοθεραπεία αποτύχει να επιφέρει βελτίωση της κατάστασης τότε ο διαλογισμός μπορεί να θεωρηθεί ως μια προσθήκη αυτής ή μια εναλλακτική προσέγγιση.[22][23][24]

Ψυχοθεραπεία Επεξεργασία

Η Ψυχοθεραπεία είναι μια άλλη επιλογή, με ή χωρίς φάρμακα, που έχει δείξει να είναι αποτελεσματική.[25]

Επιμόρφωση των γονέων και Διαχείριση της σχολικής τάξης Επεξεργασία

Η βελτίωση του περιβάλλοντος στο σπιτι και στο σχολείο μπορεί να συνεισφέρει θετικά στην συμπεριφορά παιδιών με ΔΕΠΥ.[26] Οι γονείς αυτών συχνά επιδεικνύουν παρόμοια ελαττώματα και οι ίδιοι, και ως εκ τούτου είναι πιθανόν να μην μπορούν να βοηθήσουν επαρκώς το παιδί με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Βελτιώνοντας την κατανόηση των γονέων πάνω στην συμπεριφορά του παιδιού και διδάσκοντας τους στρατηγικές για την βελτίωση της λειτουργικότητας τους και της επικοινωνίας τους και αποθαρρύνοντας ανεπιθύμητες συμπεριφορές έχει απτά αποτελέσματα στα παιδιά με ΔΕΠΥ. Οι διαφορετικές επιμορφωτικές παρεμβάσεις για τους γονείς από κοινού καλλούνται Εκπαίδευση Διαχείρισης Γονέων. Οι τεχνικές συμπεριλαμβάνουν επεμβατική εξαρτημένη μάθηση: μια συνεχόμενη εφαρμογή αμοιβών για την επίτευξη στόχων και καλής συμπεριφοράς (θετική ενίσχυση) και ποινές όπως προσωρινές διακοπές ή ανάκληση των δικαιωμάτων για αδυναμία επίτευξης στόχων ή κακής συμπεριφοράς. Η διαχείριση της σχολικής τάξης είναι παρόμοια με την διαχείριση της επιμόρφωσης των γονέων. Οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν για την ΔΕΠΥ όπως και τεχνικές για την βελτίωση της συμπεριφοράς που βρίσκει εφαρμογή σε ένα περιβάλλον σχολικής τάξης. Οι στρατηγικές που χρησιμοποιούνται συμπεριλαμβάνουν ενισχυμένη δομή των δραστηριοτήτων στην σχολική τάξη, καθημερινή ανατροφοδότηση, και συμβολική οικονομία.[εκκρεμεί παραπομπή]

Εκπαίδευση της λειτουργικής μνήμης Επεξεργασία

Πολλά από τα προβλήματα που δείχνουν τα παιδιά με ΔΕΠΥ μπορούν να εντοπιστούν σε ελαττώματα στην λειτουργική μνήμη (ή βραχυπρόθεσμη μνήμη). Με την εκπαίδευση και την βελτίωση αυτής της μνήμης κάποια από τα άλλα συμπτώματα μπορεί να ελαττωθούν επίσης. Σε μια μελέτη από τον Klingberg και άλλους, ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα μέσω υπολογιστή έχει επιδείξει καλά αποτελέσματα στην λειτουργική μνήμη, ακόμα και αν το γενικευμένο αποτέλεσμα στα συμπτώματα που αφορούν την συμπεριφορά δεν ήταν και τόσο ξεκάθαρα.[27]

Προπονητική Επεξεργασία

Η Προπονητική της ΔΕΠΥ είναι προπονητική επί ζωής που κάνει χρήση συγκεκριμένων τεχνικών προσανατολισμένων προς τον μοναδικό μηχανισμό εγκεφάλου των ατόμων με ΔΕΠΥ. Η επαγγελματική συμβουλευτική δεν είναι υποκατάστατο για την παραδοσιακή, πολύτροπη αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ όπως η φαρμακευτική αγωγή, η διατροφή, η άσκηση και η θεραπεία.[εκκρεμεί παραπομπή]

Φαρμακευτικές αγωγές Επεξεργασία

Φάρμακα εγκεκριμένα από τον FDA Επεξεργασία

Τα διεγερτικά είναι τα πιο αποτελεσματικά φάρμακα διαθέσιμα για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ. Πέντε διαφορετικές συνθέσεις των διεγερτικών έχουν εγκριθεί από τον FDA για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ: οι τρεις προέρχονται από την αμφεταμίνη και οι δύο από την μεθυλφαινιδάτη. Η ατομοξετίνη είναι το μόνο μη-ελεγχόμενο, μη-διεγερτικό φάρμακο εγκεκριμένο για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ. Δεν υπάρχουν διαφορές όσον αφορά την αποτελεσματικότητα μεταξύ των φαρμακευτικών αγωγών που χρησιμοποιούνται για την ΔΕΠΥ.[28]

Βραχυπρόθεσμες κλινικές δοκιμές έχουν δείξει ότι οι φαρμακευτικές αγωγές είναι αποτελεσματικές για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ, αλλά οι δοκιμές συνήθως χρησιμοποιούν κριτήρια αποκλεισμού, που σημαίνει ότι η γνώση για τις φαρμακευτικές αγωγές για την ΔΕΠΥ βασίζεται σε ένα μικρό υποσύνολο των τυπικών ασθενών που απαντώνται στην κλινική πρακτική.[29] They have not been found to improve school performance and data is lacking on long term effectiveness and the severity of side effects.[30] Οι φαρμακευτικές αγωγές δεν φαίνεται να βελτιώνουν την σχολική συμπεριφορά και τα δεδομένα είναι ελλιπή όσον αφορά την μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα και τη σφοδρότητα των παρενεργειών. Αυτή η κατηγορία των φαρμάκων γενικά λαμβάνεται ως μια μονάδα.[31] Εν τούτοις, επηρεάζουν τον εγκέφαλο διαφορετικά.[32] Κάποιες έρευνες είναι αφοσιωμένες στην εύρεση ομοιοτήτων μεταξύ παιδιών που αντιδρούν σε ένα συγκεκριμένο φάρμακο.[32] Η αντίδραση βάση συμπεριφοράς στα διεγερτικά των παιδιών είναι παρόμοια ασχέτων αν έχουν ΔΕΠΥ ή όχι.[33] Η φαρμακευτική αγωγή διεγερτικών είναι μια αποτελεσματική αντιμετώπιση[34] για την ΔΕΠΥ[35][36] αν και ο ρυθμός ανταπόκρισης μπορεί να είναι χαμηλότερος για στους ενήλικες απ' ό,τι στα παιδιά.[37] Κάποιοι γιατροί μπορεί να προτείνουν αντικαταθλιπτικά ως η πρώτη μορφή αντιμετώπισης αντί των διεγερτικών[38] αν και τα αντικαταθλιπτικά επιδεικνύουν χαμηλότερη αποτελεσματικότητα απ' ό,τι τα διεγερτικά.[39] Μια μελέτη έδειξε ότι τα παιδιά που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή διεγερτικών τείνουν να είναι ελαφρύτερα και κοντύτερα απ' ό,τι οι συνομήλικοί τους.[40]

Φάρμακα με βάση την αμφεταμίνη Επεξεργασία

Τρία διαφορετικά φάρμακα που απορρέουν από την αμφεταμίνη χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ. Τα εμπορικά τους ονόματα είναι Adderall (ένα μείγμα 72% δεξτροαμφεταμίνης και 28% λεβοαμφεταμίνη), Dexedrine (καθαρή δεξτροαμφεταμίνη) και Desoxyn (καθαρή δεξτρομεταμφεταμίνη).[41] Οι διαφορές σε αυτά τα ενεργή στοιχεία και αναλογίες μίξης αυτών των φαρμάκων που βασίζονται στην αμφεταμίνη έχουν ως αποτέλεσμα ελαφρώς διαφορετικές δράσεις αυτών των φαρμάκων.

Λεβοαμφεταμίνη και δεξτροαμφεταμίνη Επεξεργασία

Η λεβοαμφεταμίνη και η δεξτροαμφεταμίνη έχουν την ίδια χημική συνταγή αλλά η μια είναι το ακριβές είδωλο της άλλης, με τον ίδιο τρόπο που τα χέρια μας είναι τα ίδια αλλά το ένα είναι το αντίστροφο είδωλο του άλλου. Αυτή η κατοπτρική διαφορά είναι αρκετή για να προκαλέσει διαφορετικό μεταβολισμό στα δύο συστατικά. Η Adderall ξεκινά δράση πριν την δεξτροαμφεταμίνη εξαιτίας της λεβοαμφεταμίνης.[42] Η λεβοαμφεταμίνη επίσης δίνει στην Adderall ένα μακρύτερο κλινικό αποτέλεσμα απ' ό,τι η δεξτροαμφεταμίνη. Ωστόσο, η προτίμηση του εγκεφάλου για δεξτροαμφεταμίνη αντί για λεβοαμφεταμίνη δείχνει ότι η κλινική αξία της Adderall οφείλεται ως επί τον πλείστον στην δεξτροαμφεταμίνη.[42] Μερικά παιδιά με ΔΕΠΥ και συννοσηρές διαταραχές επιδεικνύουν θετικές αντιδράσεις στην λεβοαμφεταμίνη.[32]

Δεξτροαμφεταμίνη Επεξεργασία

Το σώμα μας μεταβολίζει την δεξτρομεταμφεταμίνη σε δεξτροαμφεταμίνη (μεταξύ άλλων λιγότερο σημαντικών χημικών ενώσεων). Ένα τέταρτο της δεξρομεταμφεταμίνης εν τέλει θα μετατραπεί σε δεξτροαμφεταμίνη.[43] Μετά από την σύγκριση αποκλειστικά το κοινό έδαφος μεταξύ της δεξτροαμφεταμίνης και της δεξτρομεταμφεταμίνης, η τελευταία λέγεται ότι είναι το ισχυρότερο διεγερτικό..[44] Στην θεωρία – και στην πρακτική- μια μεγαλύτερη δόση της δεξτροαμφεταμίνης είναι απαραίτητη για να επιτευχθεί η κλινική δραστικότητα της δεξτρομεταμφεταμίνης. Στην πραγματικότητα, όταν η δεξτροαμφεταμίνη και η μεθυλφαινιδάτη αποδεικνύονται αναποτελεσματικές, κάποιοι γιατροί συνταγογραφούν δεξτρομεταμφεταμίνη. Αν και σπανίως χορηγείται, σποραδικές αναφορές δείχνουν ότι η δεξτρομεταμφεταμίνη είναι πολύ απολεσματική σε περιπτώσεις όπου οι δύο άλλες ουσίες είναι αναποτελεσματικές, ή προκαλούν περιορισμένες παρενέργειες.[45]


Φάρμακα με βάση την μεθυλφαινιδάτη Επεξεργασία

Μεθυλφαινιδάτη Επεξεργασία

Υπάρχουν δύο διαφορετικά φάρμακα προερχόμενα από την μεθυλφαινιδάτη: το Ritalin, που είναι κατά το ήμισυ δεξτροθρεομεθυλφαινιδάτη και κατά το άλλο ήμισυ λεβοθρεομεθυλφαινιδάτη και το Focalin που είναι καθαρώς δεξτροθρεομεθυλφαινιδάτη. Η δεξτροθρεομεθυλφαινιδάτη έχει μεγαλύτερη φαρμακευτική δράση απ' ό,τι το δεξτρο ισομερές, και έτσι για παράδειγμα αν το Daytrana (το Ritalin σε μορφή διαδερμικού έμπλαστρου) χρησιμοποιηθεί, τότε η λεβοθρεομεθυλφαινιδάτη που αποτελεί το μισό της χορηγούμενης δόσης, λαμβάνεται υπόψη ως περίπου το ένα δέκατο-τρίτο του συνολικού κλινικού αποτελέσματος.[46]

Ελεγχόμενη έκλυση φαρμάκων Επεξεργασία

Οι γιατροί μπορεί να συνταγογραφήσουν ένα φάρμακο ελεγχόμενης έκλυσης έτσι ώστε οι ασθενείς να χρειάζεται να το λάβουν το πρωί σε μια πιο κατάλληλη ώρα για αυτούς. Αυτό είναι ιδιαίτερα βοηθητικό για παιδιά που δεν τους αρέσει να παίρνουν τα φάρμακά τους εν μέσω της σχολικής ημέρας. Αρκετές μέθοδοι ελεγχόμενης έκλυσης χρησιμοποιούνται σε φαρμακευτικές αγωγές εγκεκριμένες από τον FDA για την ΔΕΠΥ. Κάθε απ' αυτές καθιστά τα φάρκακα του FDA φαρμακευτικά διαφορετικά.

Πολλαπλά σφαιρίδια Επεξεργασία

Τα φάρμακα Adderall και Dexendrine Spansules είναι παραδείγματα φαρμάκων που χρησιμοποιούν ένα σύστημα δύο σφαιριδίων για την επίτευξη της ελεγχόμενης έκλυσης. Τα σφαιρίδια εμπεριέχονται σε μια ζελατινώδης καψούλα που ταχέως διαλύεται σε νερό, απελευθερώνοντας έτσι τα σφαιρίδια. Οι δύο διαφορετικοί τύποι σφαιριδίων διαλύονται με διαφορετικούς ρυθμούς, και έτσι επεκτείνονται οι επιδράσεις των αμφεταμίνων. Η εταιρεία που εμπορεύεται το Adderall αναπτύσσει μια νέα του έκδοχη με τρία διαφορετικά είδη σφαιριδίων που θα ήταν αποτελεσματικά μέχρι και για 16 ώρες.

Ώσμωση Επεξεργασία

Η μόνη φαρμακευτική αγωγή για την ΔΕΠΥ που κάνει χρήση της ωσμωτικής πίεσης για να επιτύχει μια ελεγχόμενη έκλυση του φαρμάκου, είναι το Concerta. Ένα δίσκιο αυτού του φαρμάκου ουσιαστικά είναι μια επικαλυμμένη καψούλα. Η επικάλυψη είναι ένα μείγμα από υδροχλωρίδιο της μεθυλφαινιδάτης και συνδετικές ουσίες όπως λακτόζη, ποβιδόνη και η carnauba wax. Κάτω από αυτή την επικάλυψη βρίσκεται μια κοίλη καψούλα από μια ημι-διαπερατή άκαμπτη μεμβράνη. Η πραγματική καψούλα είναι αδιάλυτη στο νερό, αλλά κάποια από τα συστατικά που γεμίζουν την καψούλα είναι υδατοδιαλυτά ενώ άλλα αντιδρούν με ξεχωριστούς τρόπους με το νερό. Στο ένα άκρο της καψούλας υπάρχει μια μικρή οπή από laser, αρκετά μεγάλη για να περάσουν σωματίδια της μεθυλφαινιδάτης. Ο όγκος της καψούλας επιμερίζεται σε τρία χωρίσματα. Στο άκρο πιο κοντά στην οπή είναι το πρώτο χώρισμα, όπου βρίσκεται ένα μείγμα που περιέχει ένα μικρό ποσοστό συγκέντρωσης μεθυλφαινιδάτης. Στην μέση βρίσκεται το δεύτερο χώρισμα όπου βρίσκεται ένα διαφορετικό μείγμα που περιέχει μια υψηλότερη ποσότητα συγκέντρωσης μεθυλφαινιδάτης. Στο τρίτο χώρισμα, που βρίσκεται πιο μακρύα από την οπή, εμπεριέχεται τριακετίνη, οξική κυτταρίνη, υπρομελόζη, πολυαιθυλενογλυκόλη και οξείδια πολυαιθυλενίου.

Μόλις γίνει η κατάποση, το κέλυφος της καψούλας αποσυντίθεται τάχιστα και η μεθυλφαινιδάτη που εμπεριέχονταν σε αυτόν, εκλύεται. Όταν το νερό σαρώσει την ημι-διαπερατή μεμβράνη, το τρίτο χώρισμα, το οποίο είναι και πιο μακρυά από την οπή, θα μεγαλώσει γιατί η υπρομελόζη απορροφά νερό και διογκώνεται ενώ η πολυαιθυλενογλυκόλη θα αυξήσει την ωσμωτική πίεση. Αυτό το χώρισμα σιγά-σιγά θα πιέσει τα περιεχόμενα των δύο άλλων χωρισμάτων μέσα από την οπή, ξεκινώντας με τις χαμηλότερες συγκέντρωσεις της μεθυλφαινιδάτης, μόλις η ποσότητα χαμηλότερης συγκέντρωσης μεθυλφαινιδάτης έχει ως επί τον πλείστον φύγει εκτός καψούλας τότε η ποσότητα υψηλότερης συγκέντρωσης μεθυλφαινιδάτης θα ξεκινήσει να πιέζεται εκτός της καψούλας μέσω της οπής. Η καψούλα θα καταστεί φαρμακολογικά αδρανής μόλις όλη η μεθυλφαινιδάτη αποβληθεί.

Διαδερμική Επεξεργασία

Αυτό είναι ένα έμπλαστρο που εφαρμόζεται στο δέρμα και το οποίο επιτρέπει στο φάρμακο να διαχυθεί μέσω των στρωμάτων του δέρματος και έτσι να εισέλθει στην κυκλοφορία του αίματος. Σε αντίθεση με τα φάρμακα που χορηγούνται μέσω της στοματικής οδού, αυτό μπορεί να αφαιρεθεί και να αντικατασταθεί βολικά, καθιστώντας έτσι ευέλικτο όσον αφορά τον προγραμματισμό του ασθενή. Το Daytrana είναι η εμπορική ονομασία ενός διαδερμικού έμπλαστρου το οποίο κατ' ουσία έχει την ίδια σύνθεση με το Ritalin. Το Daytrana εφαρμόζεται στο δέρμα το πρωί και το φάρμακο απορροφάται καθόλη την διάρκεια της ημέρας εξίσου, ενώ ο ασθενής αναμένεται να νιώσει τις επιδράσεις της μεθυλφαινιδάτης μέχρι δύο ώρες αφότου το έμπλαστρο έχει αφαιρεθεί, έτσι ώστε οι ασθενείς θα έπρεπε να αφαιρούν το έμπλαστρο μερικές ώρες πριν την ώρα του ύπνου. Αυτοί που συνεργάστηκαν για την παρασκευή του Daytrana αναπτύσσουν μια μορφή της δεξτροαμφεταμίνης σε διαδερμικό έμπλαστρο και έχουν ολοκληρώσει την πρώτη φάση των ανθρώπινων μελετών του FDA. Αυτό το φαρμακευτικό έμπλαστρο έχει την κωδική ονομασία SPD483 (ή και ATS – Σύστημα Διαδερμικής Αμφεταμίνης ή αμφεταμινικό έμπλαστρο).

Προφάρμακα Επεξεργασία

Το προφάρμακο είναι μια χημική ένωση αδρανης εκ φύσεως, το οποίο όταν μεταβολίζεται καθίσταται φαρμακευτικά ενεργό. Τα προφάρμακα συνήθως χρησιμοποιούνται για την βελτίωση της βιοδιαθεσιμότητας μέσω της στοματικής οδού, καθώς οι χημικές ιδιόητες του ενεργού συστατικού μπορεί να προκαλέσει μια ανεπαρκής απορρόφησή μέσω της γαστρεντερικής οδού. H Λισδεξαμφεταμίνη (με το εμπορικό όνομα Vyvanse) είναι ένα προφάρμακο δεξτροαμφεταμίνης. Αυτό είναι μια ζελατινοειδής καψούλα που διαλύεται ταχέως μόλις γίνει κατάποσή της και εκλύει την λισδεξαμφεταμίνη dimesylate.

Μη-διεγερτικά Επεξεργασία

Η ατομοξίνη (Strattera) είναι ένα μη-διεγερτικό φάρμακο εγκεκριμένο για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ. Είναι λιγότερο αποτελεσματικό απ' ό,τι τα διεγερτικά για την ΔΕΠΥ, σχετίζεται με μεμονωμένες περιπτώσεις βλάβης του ήπατος, φέρει μια προειδοποίηση του FDA σε μαύρο πλαίσιο αναφορικά με την εξιδανίκευση της αυτοκτονίας, και ελεγχόμενες μελέτες δείχνουν αύξηση στον καρδιακό ρυθμό, μείωση του σωματικού βάρους, μειωμένη όρεξη και ναυτία που εμφανίζεται με την θεραπεία.[47] Ορισμένα αντικαταθλιπτικά όπως τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, τα SNRI ή τα MAOI μερικές φορές συνταγογραφούνται και είναι επίσης αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ.[7][8][9][48]

Φαρμακευτικές αγωγές μη-εγκεκριμένες από τον FDA Επεξεργασία

Μη-προβλεπόμενες φαρμακευτικές αγωγές Επεξεργασία

Κάποιες φαρμακευτικές αγωγές που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ συνταγογραφούνται ως μη-προβλεπόμενα,[49] εκτός της εμβέλειας της προβλεπόμενης από τον FDA χρήσης τους για διάφορους λόγους. Ο FDA απαιτεί να γίνουν αρκετές κλινικές δοκιμές για να αποδειχθεί η ασφαλής χρήση και η αποτελεσματικότητα ενός δυνητικού φαρμάκου στην αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ. Τα φάρμακα παρακάτω δεν έχουν περάσει αυτές τις δοκιμές, οπότε η αποτελεσματικότητά τους δεν έχει αποδειχθεί (ωστόσο τα συγκεκριμένα φάρμακα έχουν αδειοδοτηθεί για άλλες χρήσεις, έτσι ώστε έχουν κριθεί κατάλληλα για τους αντίστοιχους ασθενείς), εν τούτοις η σωστή δοσολογία και οι οδηγίες χρήσεως δεν έχουν αποδοθεί εξίσου καλά.

  • αμανταδίνη (Symmetrel) – ένα αντιιικό φάρμακο και ανταγωνιστικό της ντοπαμίνης.

Υπήρξαν αναφορές για χορήγησή του σε χαμηλές δόσεις ως μη-προβλεπόμενο φάρμακο για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ με επιτυχία.[50]

  • Αμυνεπτίνη (Survector/Maneon) – ένα τρικυκλικό αντικαταθλιπτικό τώρα πλέον παράνομο

σε πολλές χώρες καθότι είχε θεωρηθεί ως δυνητικά καταχρηστικό. Είναι ακόμα νόμιμο σε κάποιες χώρες της ΕΕ, όπως η Ιταλία και η Ισπανία. Δεν είναι πλέον διαθέσιμο στις ΗΠΑ, Καναδά, Γαλλία και στο Ηνωμένο Βασίλειο.

  • Βενζαμφεταμίνη (Didrex) – ένα λιγότερα ισχυρό διεγερτικό. Παρουσιάζει κάποιες ελάχιστες

ψυχοτροπικές παρενέργειες μέχρι το συκώτι να το μεταβολίσει σε αμφεταμίνη και μεθαμφεταμίνη. Καθώς αυτό δρα ως ένας μηχανισμός παρατεταμένης έκλυσης, έχει ένα χαμηλότερο ενδεχόμενο κατάχρησης και υπάγεται στο χρονοδιάγραμμα 3.

  • Βουπροπιόνη (Wellbutrin) – κατηγοριοποιημένο ως αντικαθλιπτικό. Είναι το πιο κοινό

φάρμακο που χορηγείται μη-προβλεπόμενα για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ. Αναστέλλει την επαναπρόσληψη της νορεπινεφρίνης, και σε ένα μικρότερο βαθμό, της ντοπαμίνης, σε νευρωτικές συνάψεις,[51] και παρουσιάζει ελάχιστη ή και καμία επιδραση στην επαναπρόσληψη σεροτονινεργικών.[52] Η Βουπροπιόνη δεν είναι μια ελεγχόμενη ουσία. Συχνά συνταγογραφείται ως μια συνταγή χρονομετρημένης έκλυσης για την μείωση του ρίσκου εμφάνισης παρενεργειών. Η Βουπροπιόνη δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή για τις διεγερτικές της ιδιότητες γιατί σε υψηλές δόσεις τείνει να προκαλεί επιληπτικές κρίσεις σε ένα μεγάλο ποσοστό των σχετικών ασθενών.

  • Κλονιδίνη – Αρχικώς αναπτύχθηκε ως μια θεραπεία για την υψηλή πίεση αίματος, σε μικρές

δόσεις τα μεσημέρια ή/και τα απογεύματα μερικές φορές σε συνδυασμό με διεγερτικά για να βοηθήσει στον ύπνο και επειδή η Κλονιδίνη μερικές φορές βοηθάει την μέτρια παρορμητική και εναντιωτική συμπεριφορά και μπορεί να μειώσει την εμφάνιση των ακούσιων μυικών σπασμών (τικ).[53] Μπορεί να είναι πιο χρήσιμη για το συννοσηρό σύνδρομο του Tourette.

  • Μιλνασιπράνη, ένα αντικαταθλιπτικό φάρμακο, που προς το παρόν ερευνάται για το

ενδεχόμενο να αμβλύνει τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ στους ενηλίκους.[54]

  • Μονταφινίλη (Provigil/Alertec/Sparlon) – Στις ΗΠΑ, προς το παρόν είναι σε καθεστώς μη-

προβλεπόμενης χρήσης αναμένοντας απόφαση του FDA στις 22 Αυγούστου του 2006. Αρχικά ανέμενε απόφαση για εμπορική του προώθηση με την προβλεπόμενη του χρήση ως Alertec αλλά ανεβλήθη λόγω ενός λεγόμενου συμβάντος σχετιζόμενου με το Σύνδρομο του Stevens-Johnson..[55]

  • Πεμολίνη (Cylert) – ένα διεγερτικό που χρησιμοποιείται επιτυχώς από τα τέλη της

δεκαετίας του 1980 όταν ανακαλύφθηκε ότι η χορήγησή του μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο συκώτι. Τον Μάρτιο του 2005, οι δημιουργοί του συγκεκριμένου φαρμάκου ανακοίνωσαν ότι θα διέκοπταν την παραγωγή του. Πλέον δεν είναι διαθέσιμο στις ΗΠΑ.

  • Ρεμποξετίνη (Edronax) – είναι ένας επιλεκτικός αναστολέας επαναπρόσληψης της

νορεπινεφρίνης το οποίο κυρίως χρησιμοποιείται ως αντικαταθλιπτικό. Μελέτες εκτός των ΗΠΑ έχουν καταλήξει ότι είναι μια αποτελεσματική φαρμακευτική αγωγή για την ΔΕΠΥ,[56] και συνταγογραφείται μη-προβλεπόμενα για αυτόν τον σκοπό στο Ισραήλ και σε κάποιες Ευρωπαϊκές χώρες, εν τούτοις η ρεμποξετίνη δεν έχει εγκριθεί ποτέ από τον FDA για τις ΗΠΑ.

  • Σελεγκιλίνη – ένα φάρμακο MAOI (κατηγορία αντικαταθλιπτικών) το οποίο προς το παρόν

διερευνάται για χρήση με την ΔΕΠΥ.

  • Emsam – μια εκδοχή της σελεγκιλίνης που χορηγειται στον οργανισμό μέσω διαδερμικού

έμπλαστρου.

Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά ενίοτε επίσης συνταγογραφούνται,[7] αλλά φαίνεται να επιδρούν μονάχα στην υπερκινητική πλευρά της κατάστασης. Αυτό το διάστημα υπάρχει έρευνα όσον αφορά την κατηγορία των φαρμάκων επιλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSREs). Το μόνο διαθέσιμο είναι η Τιανεπτίνη (εμπορικό όνομα Stablon). Αυτό είναι ένα παράτυπο τρικυκλικό αντικαταθλιπτικό το οποίο στερείται αποδείξεων όσον αφορά την αποτελεσματικότητά του και ως τούτου μη-εγκεκριμένο. Η τιανεπτίνη δεν είναι διαθέσιμη στην Βόρεια Αμερική.

Πειραματικές και εναλλακτικές φαρμακευτικές αγωγές Επεξεργασία

Το γυμνόσπερμα (γκίγκο) είναι ένα φυσικό συμπλήρωμα που χρησιμοποιείται από κάποια άτομα με ΔΕΠΥ.

Διατροφικά συμπληρώματα και εξειδικευμένες δίαιτες μερικές φορές χρησιμοποιούνται από άτομα με ΔΕΠΥ με σκοπό να μετριάσουν κάποια ή και όλα τα συμπτώματα. Για παράδειγμα, τα συμπληρωματικά με Ωμέγα-3 (που βρίσκεται σε ψάρια, φώκιες ή στην ποικιλία ψαριού κριλλ της Ανταρκτικής) μπορούν να μειώσουν τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ για μια υποομάδα παιδιών και ενηλίκων με ΔΕΠΥ “που χαρακτηρίζονται από απροσεξία και σχετίζονται με νευροαναπτυξιακές διαταραχές”.[57] Αν και οι βιταμίνες ή τα συμπληρώματα μεταλλικών ιχνοστοιχείων (μικροδιατροφικά) μπορει να βοηθήσει τα παιδιά που έχουν διαγνωσθεί με συγκεκριμένες ανεπάρκειες, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι βοηθάνε όλα τα παιδιά με ΔΕΠΥ. Επιπλέον, "υπερβολικές δόσεις βιταμινών, οι οποίες μπορεί να είναι τοξικές, πρέπει να αποφεύγονται".[58] Στις ΗΠΑ, κανένα διατροφικό συμπλήρωμα δεν έχει εγκριθεί από τον FDA για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ.[59] Ωστόσο υπάρχει μια πιλοτική μελέτη που δείχνει ότι η φωσφατιδυλσερίνη μπορεί να βοηθήσει ενάντια στην ΔΕΠΥ.[60]

Κάποια άτομα αναφέρουν βραχυπρόθεσμα θετικά αποτελέσματα από την χρήση της φαρμακευτικής κάνναβης για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ και ο γιατρός David Bearman υποστήριξε αυτή την φαρμακευτική αγωγή. Ωστόσο, οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις από την χρήση της κάνναβης συμπεριλαμβάνουν εξάρτηση από ουσίες, ανοχή στα ναρκωτικά, αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σχιζοφρένειας, διπολικές διαταραχές και μείζονα κατάθλιψη.[61][62][63]

Η βιοανατροφοδότηση EEG (Ηλεκτροεγκεφαλογραφία - Electroencephalography) είναι μια στρατηγική αγωγής που χρησιμοποιείται στα παιδιά, στους έφηβους και στους ενηλίκους με ΔΕΠΥ.[64] Ο ανθρώπινος εγκέφαλος εκπέμπει ηλεκτρική ενέργεια που καταμετράται με ηλεκτρόδια τοποθετημένα στον εγκέφαλο. Η βιοανατροφοδότηση ειδοποιεί τον ασθενή για την παρουσία εγκεφαλικών κυμάτων Βήτα. Αυτή η θεωρία υποστηρίζει ότι τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορούν να εκπαιδεύσουν τον εαυτό τους προκειμένου να μειώσουν τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ. Υπάρχει ένα χαρακτηριστικό σχίσμα στην επιστημονική κοινότητα αναφορικά με την αποτελεσματικότητα αυτής της αγωγής. Μια σειρά μελετών δείχνουν ότι οι επιστημονικές αποδείξεις τα τελευταία χρόνια αυξάνονται όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της βιοανατροφοδότησης EEG για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ. Σύμφωνα με μια επισκόπηση του 2007, έγινε επίδειξη της αποτελεσματικότητας της συγκεκριμένης αγωγής ως ισοδύναμη με την φαρμακευτική αγωγή με διεγερτικά. Η επισκόπηση σημείωνε ότι παρατηρούνται βελτιώσεις στο επίπεδο της συμπεριφοράς και της νευροφυσιολογίας με τα συμπτώματα της απροσεξίας, της υπερκινητικότητας και της παρορμητικότητας να δείχνουν σημαντική μείωση μετά την αγωγή. Δεν υπάρχουν γνωστές παρενέργειες της αγωγής μέσω βιοανάδρασης EEG. Ωστόσο, υπάρχουν μεθοδολογικοί περιορισμοί και αδυναμίες σε σχεδιασμό μελετών. Σε μια επισκόπηση του 2005, οι Loo και Barkley επεσήμαναν προβλήματα μεταξύ των οποίων και η έλλειψη σοβαρών εργαλείων όπως ο έλεγχος μέσω ψευδο-φαρμάκου (placebo) και η τυχαιοποίηση αποτελούν σοβαρούς περιορισμούς στις μελέτες της βιοανάδρασης EEG και ως εκ τούτου καθιστούν όποια οριστικά συμπεράσματα αδύνατα να διεξαχθούν.[65] Ως αποτέλεσμα έχουν έντονα συστηθεί πιο στιβαρές κλινικές μελέτες.[66] Μια Γερμανική επισκόπηση του 2004 βρήκε ότι η ανατροφοδότηση EEG, επίσης αναφερόμενη ως νευροβιοανατροφοδότηση, είναι πιο αποτελεσματική απ' ό,τι προηγουμένως θεωρούνταν αναφορικά με ανεπάρκεια προσοχής, παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα. Βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα ταιριάζουν με τα αντίστοιχα μιας φαρμακευτικής αγωγής με διεγερτικά ενώ εντοπίζεται και μια επίμονη ομαλοποίηση των παραμέτρων της EEG που δεν βρίσκεται αντίστοιχη της στην ανάλογη φαρμακευτική αγωγή με διεγερτικά.[εκκρεμεί παραπομπή] Επίσης δεν υπάρχουν γνωστές παρενέργειες από την αγωγή με βιοανατροφοδότηση αν και η σχετική έρευνα είναι περιορισμένη και περαιτέρω έρευνα είναι αναγκαία.[67] Μια Αμερικάνικη επισκόπηση του επόμενου έτους έδωσε επίσης έμφαση στα ωφέλη αυτης της μεθόδου.[68] Παρόμοια ευρήματα έχουν αναφερθεί από μια έρευνα που διεξήχθη από μια άλλη Γερμανική ομάδα το 2004.[69]

Η αεροβική άσκηση μπορεί να βελτιώσει τη γνωστική λειτουργία και τη νευρωνική οργάνωση που σχετίζονται με τον εκτελεστικό έλεγχο κατά την διάρκεια της προ-εφηβικής ανάπτυξης, αν και χρειάζονται περισσότερες έρευνες σ' αυτόν τον τομέα.[70] Μια μελέτη υπαινίσσεται ότι η αθλητική απόδοση σε αγόρια με ΔΕΠΥ μπορεί να αυξήσει την αποδοχή εκ μέρους των συνομηλίκων τους όταν συνοδεύεται από λιγότερες αρνητικές συμπεριφορές.[71]

Η τέχνη θεωρείται από κάποιους ως μια αποτελεσματική αγωγή για κάποια από τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ. Άλλες πηγές, μεταξύ άλλων και κάποιοι ψυχολόγοι που έχουν γράψει σχετικά με το θέμα, πιστεύουν ότι μειώνοντας τον χρόνο που ξοδεύεται μπροστά στην τηλεόραση, στα ηλεκτρονικά παιχνίδια ή στα βίαια ΜΜΕ μπορεί μερικές φορές να βοηθήσει τα παιδιά.[72] Μια μελέτη υποδεικνύει έναν συσχετισμό μεταξύ υπερβολικού χρόνου μπροστά στην τηλεόραση και παιδιών με υψηλότερα ποσοστά εμφάνισης συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ. Άλλες αγωγές που ήταν αποτελεσματικές για κάποιους είναι η προπονητική επί της ΔΕΠΥ, οι θετικές αλλαγές στην διατροφή, όπως χαμηλές δόσεις ζάχαρης, ελάχιστα προσθετικά και καθόλου καφεϊνη. Τα παιδιά που ξοδεύουν τον χρόνο τους έξω στο φυσικό περιβάλλον, όπως σε πάρκα, φαίνεται να εμφανίζουν λιγότερα συμπτώματα της ΔΕΠΥ, κάτι το οποίο έχει βαπτιστεί ως “Πράσινη Αγωγή”.[73] Συχνά αναζητούνται εναλλακτικές αγωγές λόγω των ανησυχιών επί των μακροπρόθεσμων επιδράσεων των διεγερτικών στα παιδιά. Οι γονείς, τα παιδιά, οργανώσεις υπέρ των καταναλωτών και μερικοί γιατροί όλο και περισσότερο ψάχνουν για εναλλακτικές αγωγές αντί για των συνηθισμένων με διεγερτικά. Υπάρχει ένας μεγάλος όγκος αποδείξεων όσον αφορά την αποτελεσματικότητα κάποιων εναλλακτικών αγωγών συμπεριλαμβανομένων και των συμπληρωμάτων με συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά, απεκκριστικές δίαιτες, αποφυγή προσθετικών τροφίμων ή χρωστικών ουσιών, αγωγή αλλεργιών, οικογενειακή συμβουλευτική και αγωγή μέσω τροποποίησης της συμπεριφοράς. Κάποιοι συνηγορούν ότι οι εναλλακτικές αγωγές θα έπρεπε να δοκιμαστούν πριν τις αντίστοιχες φαρμακευτικές αγωγές επί της ΔΕΠΥ αν και δεν θα έχουν όλα τα παιδιά με ΔΕΠΥ μια αποτελεσματική ανταπόκριση.[εκκρεμεί παραπομπή]

Αεροβική άσκηση Επεξεργασία

Η αεροβική άσκηση μπορεί να βελτιώσει την γνωστική λειτουργία και τη νευρωνική οργάνωση που σχετίζονται με τον εκτελεστικό έλεγχο κατά την διάρκεια της προ-εφηβικής ανάπτυξης, αν και χρειάζονται περισσότερες έρευνες σ' αυτόν τον τομέα.[74] Μια μελέτη υπαινίσσεται ότι η αθλητική απόδοση σε αγόρια με ΔΕΠΥ μπορεί να αυξήσει την αποδοχή εκ μέρους των συνομηλίκων τους όταν συνοδεύεται από λιγότερες αρνητικές συμπεριφορές.[75]

Βιοανατροφοδότηση Επεξεργασία

Η βιοανατροφοδότηση EEG, που επίσης ενίοτε αναφέρεται ως νευροανατροφοδότηση, είναι αποτελεσματική στην αγωγή της απροσεξίας, της παρορμητικότητας και της υπερκινητικότητας. Δεν υπάρχουν γνωστές παρενέργειες από την αγωγή της βιοανατροφοδότησης αν και η έρευνα επί της βιοανατροφοδότησης έχει περιορισθεί και περαιτέρω έρευνα είναι απαραίτητη.[76] Μια έρευνα του 2009 κατέληξε “ότι η νευροανατροφοδότηση μπορεί να θεωρηθεί ως ένα πρόσθετο αποτελεσματικό στοιχείο αγωγής παιδιών με ΔΕΠΥ”.[77]

Διατροφικά συμπληρώματα Επεξεργασία

Υπάρχουν ενδείξεις ότι παιδιά με ΔΕΠΥ διαφέρουν από τα άλλα όσον αφορά τον μεταβολισμό.[78][79][80]

  • Ψευδάργυρος - αν και ο ρόλος του ψευδάργυρου στην ΔΕΠΥ δεν έχει διαφωτιστεί «πολυάριθμες ελεγχόμενες μελέτες αναφέρουν συγχρονικές αποδείξεις χαμηλότερων επιπέδων ιστικού ψευδαργύρου»[81]
  • Λιπαρά οξέα Ωμέγα-3 – Κάποιες έρευνες προτείνουν ότι μια έλλειψη λιπαρών οξέων Ωμέγα-3 σχετίζεται με συγκεκριμένα συμπτώματα της ΔΕΠΥ,[82] και ως εκ τούτου έχει προταθεί ότι μια τροποποίηση στην διατροφή μπορεί να παίξει ρόλο στην διαχείριση της ΔΕΠΥ. Άτομα με ΔΕΠΥ βρέθηκαν να έχουν σημαντικά χαμηλότερα φωσφολιπίδια πλάσματος και ερυθροκύτταρα λιπαρών οξέων Ωμέγα-3. Η πρόσληψη κορεσμένου λίπους σε αυτά τα άτομα βρέθηκε να είναι 30% υψηλότερη απ' ό,τι σε ελέγχους, ενώ η πρόσληψη πολλών άλλων θρεπτικών συστατικών δεν διέφερε.[83][84] Ως υποστήριξη της ιδέας ότι δεν ευθύνεται η πρόσληψη αναγκαίων λιπαρών οξέων που προκάλεσε χαμηλά επίπεδα ιστών, υπάρχει μια προκαταρκτική έρευνα που έδειξε ότι το εκπνεόμενο αιθάνιο, ένας δείκτης υπεροξείδωσης λιπαρών οξέων Ωμέγα-3, ήταν υψηλότερο σε παιδιά με ΔΕΠΥ σχετική με ελέγχους. .[85]Οι ερευνητές από την CSIRO, ο εθνικός επιστημονικός οργανισμός της Αυστραλίας, έδειξαν ότι τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα παρέχουν “μέτρια με ισχυρά θετικά αποτελέσματα στην αγωγή” της ΔΕΠΥ. Άλλη μια διπλή-τυφλή (εντελώς τυχαία) έρευνα που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, στην οποία δόθηκαν σε παιδιά λιπαρά οξέα Ωμέγα-3, κατέληξε ότι “σημαντικές βελτιώσεις στην ενεργή αγωγή έναντι εικονικού φαρμάκου (placebo) βρέθηκαν στην ανάγνωση, στην ορθογραφία και στην συμπεριφορά πέρα από 3 μήνες αγωγής σε παράλληλες ομάδες”."[86] Μια έρευνα του 2008[57] επίσης κατέληξε ότι τα συμπληρώματα διατροφής με Ωμέγα-3/Ωμέγα-6 μειώνουν τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ για κάποιους. Αυτό είναι κάτι που αυξανόμενα τεκμηριώνεται σε κλινικές έρευνες ότι δηλαδή τα λιπαρά οξέα Ωμέγα-3 παρέχουν έναν ασφαλή τρόπο για την αντιμετώπιση της υπερκινητικότητας.
  • Μαγνήσιο και Βιταμίνη Β6 (πυριδοξίνη) – Το 2006, μια έρευνα έδειξε ότι τα παιδιά με αυτισμό είχαν σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα μαγνησίου, από ότι οι έλεγχοι, και ότι η διόρθωση αυτού του ελαττώματος ήταν θεραπευτικός: ο Mousain-Bosc και άλλοι έδειξαν ότι παιδιά με ΔΕΠΥ (46 άτομα) είχαν σημαντικότερα χαμηλότερα επίπεδα μαγνησίου στα κύτταρα του αίματος από ότι στους ελέγχους (30 άτομα). Η παρέμβαση μέσω της χορήγησης μαγνησίου και βιταμίνης Β6 μείωση την υπερκινητικότητα, την υπερδιεγερσιμότητα/επιθετικότητα και βελτίωσε την προσοχή στο σχολείο.[87]
  • Συμπληρώματα σιδήρου – Το 2005, το περιοδικό της Αμερικάνικης Ακαδημίας Παιδιατρικής, δημοσίευσε την αναφορά της περίπτωσης ενός παιδιού με ΔΕΠΥ με χαμηλή φεριτίνη που έδειξε “σημαντική βελτίωση στην συμπεριφορά” αφότου η φεριτίνη του ομαλοποιήθηκε μέσω συμπληρώματος σιδήρου. Με βάση πρωτύτερες μελέτες στην έλλειψη σιδήρου και στην λειτουργία της προσοχής (κυρίως όσον αφορά την πλευρά της σύνθεσης της ντοπαμίνης), προτάθηκε ο έλεγχος των επιπέδων της φεριτίνης σε παιδιά με ΔΕΠΥ.[88]
  • Κάλιο – Το 2007, ερευνητές σχετιζόμενοι με το Πανεπιστήμιο του Harvard περιέγραψαν μια μορφή της ΔΕΠΥ που αντιμετωπίζονταν επαρκώς με “ανεπίσημα” συμπληρώματα καλίου. Ο μοριακός μηχανισμός που προτάθηκε από τους συγγραφείς ήταν μηχανισμός που δημιουργούσε αισθητηριακή υπερδιέγερση, συχνά προκαλούμενη από την κατάποση υδατανθράκων, προτείνοντας ότι τα άτομα με ΔΕΠΥ που επιδυκνείουν ευαισθησία στην ζάχαρη πολύ πιθανόν να έχουν αυτή την παραλλαγή του μηχανισμού.[εκκρεμεί παραπομπή]
  • Στην δεκαετία του 1980 η Βιταμίνη Β6 προωθούνταν ως ένα βοηθητικό φάρμακο για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες συμπεριλαμβανομένης και της απροσεξίας. Ωστόσο, μια έρευνα αναφορικά με τις μεγάλες δόσεις βιταμινών σε παιδιά με ΔΕΠΥ έδειξε ότι ήταν αναποτελεσματικές στην αλλαγή της συμπεριφοράς.[89]
  • Ήπια διεγερτικά όπως η καφεΐνη, η θεοβρωμίνη και η νικοτίνη μπορεί να βελτιώσουν την λειτουργία σε κάποια παιδιά που υποφέρουν από την ΔΕΠΥ.[90][91][92]

Δίαιτες Επεξεργασία

Ίσως η πλέον γνωστή εναλλακτική δίαιτα να είναι η δίαιτα Feingold η οποία περιλαμβάνει την απομάκρυνση των σαλικυλικών, χρωστικών ουσιών και βελτιωτικών γεύσης και συγκεκριμένων συνθετικών συντηρητικών από την διατροφή των παιδιών.[93] Ωστόσο, οι έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχει μικρή αν όχι καθόλου επίδραση της συγκεκριμένης δίαιτας στην συμπεριφορά των παιδιών με ΔΕΠΥ.[94]

Μια μετα-ανάλυση βρήκε ότι η εξάλειψη τεχνητών χρωστικών ουσιών και συντηρητικών στα τρόφιμα μέσω δίαιτας δίνει ένα στατιστικά ικανοποιητικό οφελος στα παιδιά με ΔΕΠΥ.[95] Άλλες πιο πρόσφατες έρευνες συμφωνούν με αυτά τα συμπεράσματα.[96][97] Ο Βρετανικός Οργανισμός Πρότυπων Φαγητού (FSA) ζήτησε να απαγορευθεί η χρήση έξι τεχνητών χρωστικών ουσιών [98]σε τρόφιμα και η ΕΕ απεφάνθη ότι κάποιες χρωστικές ουσίες τροφίμων πρέπει να επισημαίνονται φέροντας την σχετική σήμανση “Ε” καθώς και αυτή την προειδοποίηση: “μπορεί να έχει δυσμενή αποτελέσματα στην δραστηριότητα και στην προσοχή των παιδιών”.[99]

Αγωγή της ΔΕΠΥ με συννοσηρές διαταραχές Επεξεργασία

Επειδή οι συννοσηρότητες της ΔΕΠΥ ποικίλουν και ο ρυθμός εμφάνισης της ειναι υψηλός, πρέπει να ληφθεί ειδική μέριμνα όσον αφορά τέτοιες συννοσηρότητες. Ο FDA δεν έχει συσταθεί για να αντιμετωπίσει αυτό το θέμα, και δεν εγκρίνει φαρμακευτικές αγωγές για συννοσηρότητες, ωστόσο τέτοια ζητήματα έχουν διερευνηθεί εκτενώς.

Διαταραχές ακούσιων μυικών συσπάσεων (τικ) Επεξεργασία

Ασθενείς με το σύνδρομο Tourette οι οποίοι και αναφέρονται σε εξειδικευμένες κλινικές εμφανίζουν ένα υψηλό ποσοστό συννοσηρότητας ΔΕΠΥ. Οι ασθενείς που έχουν ΔΕΠΥ μαζί με ακούσιες μυικές συσπάσεις ή διαταραχές αυτών, μπορεί επίσης να έχουν προβλήματα με διασπαστικές συμπεριφορές, συνολική λειτουργία και γνωστική λειτουργία, που εξηγούνται από την ύπαρξη συννοσηρότητας ΔΕΠΥ.[100]

Η αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ παρουσία των διαταραχών ακούσιων μυικών σπασμών αποτελεί ένα αμφιλεγόμενο θέμα εδώ και πολύ καιρό. Η φαρμακευτική πρακτική του παρελθόντος έκρινε ότι τα διεγερτικά (όπως το Ritalin) δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν παρουσία των ακούσιων μυικών σπασμών, λόγω της ανησυχίας ότι η χρήση τους μπορεί να τα χειροτέρευε.[101] Ωστόσο, πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι τα διεγερτικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν με επιφύλαξη παρουσία των διαταραχών ακούσιων μυικών σπασμών.[102] Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι τα διεγερτικά δεν οξύνουν τις ακούσιες μυικές συσπάσεις περισσότερο απ' ό,τι τα εικονικά φάρμακα (placebo) κάνουν, και προτείνουν ότι μπορεί ακόμα και να τα μειώσουν την σφοδρότητα των ακούσιων μυικών σπασμών.[103] Η αμφισβήτηση παραμένει και το έντυπο PDR συνεχίζει να φέρει μια προειδοποίηση ότι τα διεγερτικά δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιούνται παρουσία των διαταραχών ακούσιων μυικών σπασμών, έτσι ώστε οι γιατροί μπορεί να είναι διστακτικοί στην χρήση τους. Άλλοι δεν έχουν πρόβλημα όσον αφορά την χρήση τους και ακόμα συνηγορούν υπέρ μιας δοκιμής όταν η ΔΕΠΥ συνυπάρχει με τους ακούσιους μυικούς σπασμούς, γιατί τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ μπορεί να πιο βλαβερά απ' ό,τι οι ακούσιοι μυικοί σπασμποί.[101][104]

Τα διεγερτικά είναι η πρώτη γραμμή αγωγής για την ΔΕΠΥ, με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα, αλλά όντως αποτυγχάνουν στο 20% των περιπτώσεων, ακόμη και σε ασθενείς χωρίς διαταραχές ακούσιων μυικών σπασμών.[105] Οι τρέχουσες φαρμακευτικές αγωγές που συνταγογραφούνται περιλαμβάνουν: μεθυλφαινιδάτη (εμπορικά ονόματα Ritalin, Metadate, Concerta), δεξτροαμφεταμίνη (Dexedrine), και μεικτά άλατα αμφεταμίνης (Adderall). Όταν τα διεγερτικά δεν αποτελούν επιλογή, άλλες φαρμακευτικές αγωγές μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Αυτά περιλαμβάνουν τους ανταγωνιστές άλφα-2 (κλονιδίνη και γκουανφακίνη), τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (δεσυπραμίνη και νορετριπτυλίνη), και νεότερα αντικαταθλιπτικά (βουπροπιόνη και βενλαφαξίνη). Υπάρχουν κάποιες σπάνιες αναφορές επιδείνωσης ακούσιων μυικών συσπάσεων με την χρήση της βουπροπιόνης (εμπορικό όνομα Wellbutrin). Υπάρχει μια καλή εμπειρική απόδειξη όσον αφορά την βραχυπρόθεσμη ασφάλεια και αποτελεσματικότητα στην χρήση της δεσυπραμίνης, της βουπροπιόνης και της ατομοξετίνης (Strattera). [εκκρεμεί παραπομπή]

Ανησυχίες σχετικά με την χρήση των διεγερτικών φαρμάκων Επεξεργασία

Το Εθνικό Ίδρυμα Ψυχικής Υγείας δηλώνει ότι, “τα διεγερτικά φάρμακα, όταν χρησιμοποιούνται με ιατρική εποπτεία, συνήθως θεωρούνται αρκετά ασφαλή”.[106] Ακόμα, κάποιοι γονείς και επαγγελματίες έχουν εγείρει ερωτήματα όσον αφορά τις παρενέργειες των φαρμάκων και της μακροπρόθεσμης χρήσης τους.[107] Μια πρόσφατη έρευνα αναφέρει ότι οι σπουδές επί της ΔΕΠΥ “έχουν μείζονα μεθοδολογικά ελαττώματα που επιδεινώνονται από τον περιορισμό τους στα παιδιά σχολικής ηλικίας, τον σχετικά σύντομη συνέχεια τους, και τα ελάχιστα δεδομένα επί των δυσμενών παρενεργειών”.[15]

Η Αμερικάνικη Ένωσης Καρδιάς νιώθει ότι είναι συνετό τα παιδιά πρώτα να εκτιμηθούν για καρδιακές παθήσεις και μετά να τους δοθεί αγωγή με διεγερτικά φάρμακα.[108]

Άυξηση στην χρήση των διεγερτικών φαρμάκων στα παιδιά Επεξεργασία

Τα τελευταία χρόνια οι ρυθμοί αγωγής σε εξωτερικούς ασθενείς νοσοκομείου έχουν κρατηθεί σε σταθερά επίπεδα στις ΗΠΑ.[109] Πριν από αυτό, η αγωγή της ΔΕΠΥ για εξωτερικούς ασθενείς νοσοκοκείου στις ΗΠΑ ανέβηκε από το 0,9 παιδιά ανά 100 το 1987 σε 3,4 παιδιά στα 100 το 1997.[110] Υπάρχει ανησυχία αναφορικά με την αυξανόμενη χρήση μεθυλφενιδάτης (Ritalin), κυριώς για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ και παρόμοιων διαταραχών, στην Μεγάλη Βρετανία.[111] Τα περιστατικά της ΔΕΠΥ εκτιμώνται στα 3-5% του συνολικού πληθυσμού, ενώ ο αριθμός των παιδιών στις ΗΠΑ που λαμβάνει το Ritalin εκτιμάται στα 1-2%.[112] Σε μια μικρή έρευνα 4 Αμερικάνικων κοινοτήτων, η αναφερόμενη εμφάνιση της ΔΕΠΥ ποικίλε μεταξύ 1,6 και 9,4%. Επίσης αυτή έρευνα βρήκε ότι μόνο το 12,5% των παιδιών που αναφορικά πληρούσε τα κριτήρια DSM-III-R ΔΕΠΥ είχε λάβει ως φαρμακευτική αγωγή διεγερτικά κατά το προηγούμενο έτος.[113]

Κατάχρηση των διεγερτικών Επεξεργασία

Υπάρχει χρήση των διεγερτικών άνευ συνταγογράφησης. Μια έρευνα του 2003 βρήκε ότι η χρήση άνευ συνταγής από μαθητές κολλεγίου στις ΗΠΑ ήταν 6,9% με το 4,1% εξ' αυτών να τα χρησιμοποιούν εντός του τελευταίου έτους.[114] Μια έρευνα του 2006 σε έφηβους μεταξύ των Τάξεων 7 και 12 έδειξε ότι ένα 2% ανέφερε μη-φαρμακευτική χρήση συνταγογραφημένης διεγερτικής αγωγής κατά τους 12 προηγούμενους μήνες, με ένα 2% επίσης να αναφέρει μη-φαρμακευτική χρήση συνταγογραφημένων ηρεμιστικών φαρμάκων ή/και φαρμάκων διαχείρισης του άγχους, ένα 3% κάνοντας χρήση φαρμάκων διαχείρισης του ύπνου και ένα 12% ανέφερε μη-φαρμακευτική χρήση συνταγογραφημένων παυσίπονων.[115]

Χρήση φαρμακευτικής αγωγής σε παιδιά προ-σχολικής ηλικίας Επεξεργασία

Πιστεύεται ότι η ΔΕΠΥ επιδρά σε ένα 7% των συνολικού πληθυσμού παιδιών προ-σχολικής ηλικίας.[εκκρεμεί παραπομπή] Ο Michael J. Manos του νοσοκομείου του Cleveland δηλώνει ότι, “η εμφάνιση βαριάς μορφής ΔΕΠΥ σε παιδιά ηλικίας 2-4 ετών είναι ιδιαίτερα προβληματική. Τα νέα παιδιά δεν έχουν την ικανότητα να κάνουν χρήση ή να αντιδράσουν στην γλώσσα για να τροποποιήσουν την συμπεριφορά τους, κάτι που τα μεγαλύτερα παιδιά έχουν την δυνατότητα να το κάνουν.”[εκκρεμεί παραπομπή] Τα αποδεικτικά στοιχεία υποδεικνύουν ότι 40% των παιδιών που παρουσιάζουν σημάδια της ΔΕΠΥ διακόπτουν την παρουσία τους από τους παιδικούς σταθμούς, ενώ ένα περίπου 16% καταλήγει να αποβάλλεται από αυτά. Η διαταραχή, η οποία καθιστά δύσκολο για τα παιδιά να ελέγξουν την συμπεριφορά τους και να δώσουν προσοχή, επηρεάζει περίπου 7% του συνολικού προ-σχολικού πληθυσμού. Οι γονείς παιδιών με ΔΕΠΥ σημειώνουν ότι συνήθως εμφανίζουν τα συμπτώματα σε μια νεαρή ηλικία. Ο γιατρός John Van Brakle έχει δηλώσει, “οι παιδίατροι εδώ και καιρό έχουν εγείρει το ερώτημα κατά πόσο τέτοια παιδιά είναι σε θέση να αναγνωρισθούν με ακρίβεια, δεδομένης της ταυτόχρονης επικάλυψης με φυσιολογικές συμπεριφορές που απαντώνται σε νεαρά παιδιά.”[116] Η χρήση διεγερτικών φαρμάκων για παιδιά κάτω των 6 ετών δεν έχει εγκριθεί από τον FDA.[117] Μια αυξανόμενη τάση είναι η διάγνωση των νεότερων παιδιών με ΔΕΠΥ. Συνταγές για παιδιά κάτω των 5 ετών αυξήθηκαν κατά περίπου 50% από το 2000 μέχρι το 2003.[118] Η έρευνα σε αυτό το θέμα έχει δείξει ότι η φαρμακευτική αγωγή με διεγερτικά μπορεί να βοηθήσει τα νεώτερα παιδιά με “συμπτώματα βαριάς μορφής ΔΕΠΥ” αλλά τυπικά σε μια χαμηλότερη δόση απ' ό,τι στα μεγαλύτερα παιδιά. Επίσης βρέθηκε ότι τα παιδιά σε αυτή την ηλικία είναι πιο ευαίσθητα στις παρενέργειες και θα έπρεπε να παρακολουθούνται στενά. Ο Manos δηλώνει ότι, “είναι συνετό εκ μέρους των γιατρών να είναι επιφυλακτικοί”, με τις φαρμακευτικές αγωγές. Τα αποδεικτικά στοιχεία καταδεικνύουν ότι η προσέκτικη εκτίμηση και η υψηλά ατομικευμένη παρέμβαση σε επίπεδο συμπεριφοράς βελτιώνουν σημαντικά αμφότερα τις κοινωνικές και ακαδημαϊκές δεξιότητες, ενώ η φαρμακευτική αγωγή αντιμετωπίζει μονάχα τα συμπτώματα της διαταραχής. Ο Manos προτείνει ότι, “ένας από τους κύριους λόγους που μνημονεύεται όσον αφορά την αυξανόμενη χρήση των ψυχοτροπικών παρεμβάσεων ήταν ότι πολλοί γιατροί συνειδητοποιούν ότι οι ψυχολογικές παρεμβάσεις ήταν δαπανηρές και δύσκολες στην διατήρησή τους”.[119]

Μια μελέτη που εξεδόθη τον Νοέμβριο του 2006 στο Περιοδικό για την Αμερικάνικη Ακαδημία της Παιδικής και της Εφηβικής Ψυχιατρικής παρακολουθούσε ένα πλήθος 300 παιδιών ηλικίας 3-5 ετών με βαριά μορφή ΔΕΠΥ (υπερκινητικά/παρορμητικά, απρόσεκτα ή συνδυασμός αυτών). Ένα-τρίτο αυτών των παιδιών βιώσε μειωμένα συμπτώματα της ΔΕΠΥ αφότου απασχολήθηκαν σε τεχνικές τροποποίησεις της συμπεριφοράς διάρκειας 10 εβδομάδων όπου οι γονείς προσέφεραν αδιάκοπους επαίνους, αγνόησαν αρνητικές συμπεριφορές και χρησιμοποίησαν διαλειμματά. Το υπόλοιπο ποσοστό (2/3) έδειξε βελτίωση μέσω μια συνδυασμένης αγωγής τροποποίησης της συμπεριφοράς και χαμηλών δόσεων του φαρμάκου Ritalin. Ένα 11% των παιδιών σταμάτησαν την αγωγή λόγω παρενεργειών μεταξύ των οποίων μείωση της όρεξής τους, αυπνίες και άγχος.[120]

Δυσμενείς παρενέργειες Επεξεργασία

Ένας αριθμός πιθανών παρενεργειών λαμβάνονται υπόψη με ανησυχία σε σχέση με τις αγωγές για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ.

Ακούσιοι μυικοί σπασμοί (τικ) Επεξεργασία

Η εμφάνιση της επιδείνωσης των ακούσιων μυικών σπασμών έχει ληφθεί υπόψη ότι συμβαίνει. Παρά την πεποίθεση για το αντίθετο, σημαντικές επιδράσεις έχουν επισημανθεί με την εμφάνιση των ακούσιων μυικών σπασμών.[121]

Καθυστέρηση στην ανάπτυξη και απώλεια σωματικού βάρους Επεξεργασία

Η αναστολή της ανάπτυξης στα παιδιά αποτελεί ένα ανησυχητικό ζήτημα. Έρευνες του παρελθόντος υπέδειξαν ότι “η μακροπρόθεσμη χρήση των φαρμάκων μπορούν να επιδράσουν αρνητικά στην ανάπτυξη του παιδιού”.[122] Ωστόσο, πιο πρόσφατες μελέτες υπαινίσσονται ότι τελικά τα παιδιά όντως αποκτούν φυσιολογική ανάπτυξη και ύψος. Σύμφωνα με τον Wilens (2004), τα παιδιά με ΔΕΠΥ που έλαβαν θεραπευτική αγωγή τείνουν να αναπτύσσονται με αργότερους ρυθμούς αλλά καλύπτουν το χαμένο έδαφος κατά την διάρκεια της εφηβείας και της ενηλικίωσης.[123] Μια ιδέα είναι ότι μια ψυχοδιεγερτική αγωγή μπορεί να μειώσει την όρεξη κάτι το οποίο μπορεί να καταλήξει σε απώλεια βάρους και μπορεί να αποτελεί παράγοντα στην καταστολή της ανάπτυξης.

Καρδιαγγειακές παρενέργειες Επεξεργασία

Υπάρχει ένα ανησυχητικό ζήτημα ότι τα διεγερτικά και την ατομοξετίνη, τα οποία αυξάνουν τον καρδιακό ρυθμό και την πίεση του αίματος, μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά καρδιαγγειακά προβλήματα.[124]

Το 2007 ο FDA απαίτησε όλοι οι κατασκευαστές φαρμάκων για την ΔΕΠΥ να ειδοποιήσουν τους ασθενείς για σοβαρές καρδιαγγειακές παρενέργειες. Αυτό έγινε λόγω αναφορών για αιφνίδιους θανάτους σε παιδιά που λάμβαναν τέτοια φάρμακα και τα οποία είχαν υποκείμενα καρδιακά προβλήματα και παρόμοιων αναφορών για ενηλίκους υψηλού κινδύνου που υπέφεραν από εμφράγματα και εγκεφαλικά επεισόδια.[125]

Οι έρευνες υπέδειξαν ότι, “ο ρυθμός των αιφνίδιων θανάτων σε παιδιά που λάμβαναν φάρμακα για την ΔΕΠΥ δεν φαίνεται να υπερέχει του βασικού ρυθμού αιφνίδιων θανάτων επί του γενικού πληθυσμού”. Ο Matthew Smith υποτίθεται ότι πέθανε σε ηλικία 14 ετών κατόπιν μακροχρόνιας χρήσης του φαρμάκου Ritalin. Ο ιατροδικαστής απεφάνθη ότι ο Smith πέθανε από την χρήση του Ritalin, αλλά άλλοι ιατρικοί εμπειρογνώμονες διαφωνούν επ' αυτού. Ο ιατροδικαστής επίσης υποστήριξε ότι ήταν πιθανό τα διαβητικά παιδιά να είχαν υψηλότερο κίνδυνο για εμφάνιση καρδιακών προβλημάτων.[126]

Ψυχιατρικές παρενέργειες Επεξεργασία

Το 2006 ο FDA εξέτασε την περίπτωση των ψυχιατρικών παρενεργειών στην αγωγή για την ΔΕΠΥ. Βρήκαν αυξημένα επίπεδα ψύχωσης ή/και μανίας έχοντας εξετάσει όλες τις φαρμακευτικές αγωγές, συμπεριλαμβανομένων και των: Concerta, Ritalin LA, d-MPH, Ατομοξετίνη, XR, Modafinil, MTS και Metadate.[εκκρεμεί παραπομπή]

Υπάρχει η πιθανότητα για εμφάνιση προβλημάτων σχετικών με τον ύπνο.[127]

Πολλά από αυτά τα φάρμακα σχετίζονται με φυσική και ψυχολογική εξάρτηση.[128]

Ζητήματα που προκύπτουν από την μακροχρόνια χρήση διεγερτικών φαρμάκων Επεξεργασία

Η βραχυχρόνια χρήση των διεγερτικών φαρμάκων έχει δείξει ότι είναι αποτελεσματική ωστόσο η μακρυχρόνια χρήση τους μένει ακόμα να ξεκαθαριστεί. Η Μελέτη Πολύτροπης Αγωγής Παιδιών με ΔΕΠΥ κατέληξε ότι ενώ φάρμακα όπως τα Ritalin και Concerta (μια μορφή καθυστερημένης έκλυσης του Ritalin) βραχυπρόθεσμα δούλεψαν, από την άλλη δεν υπήρχε έκδηλη βελτίωση στην συμπεριφορά των παιδιών μετά από τρία χρόνια τέτοιας αγωγής.”[129]

Ο Wilens και άλλοι επαγγελματίες έδειξαν ότι η ελεγχόμενη χρήση των φαρμάκων μπορεί να μειώσει την πιθανότητα να υπάρξει χρηση ουσιών αργότερα.[εκκρεμεί παραπομπή] Ο Biederman και συνάδελφοι ανέφεραν σε μια διαχρονική έρευνα ότι βρήκαν ότι τα παιδιά με ΔΕΠΥ που δεν λάμβαναν φαρμακευτική αγωγή βρίσκονταν σε μεγαλύτερο κίνδυνο να κάνουν χρήση ουσιών αργότερα.[130] Τα παιδιά που ελάμβαναν φαρμακευτική αγωγή για την ΔΕΠΥ τους ήταν λιγότερο πιθανά αργότερα να κάνουν χρήση ουσιών. Μια έρευνα του 2007 από την κλινική του Mayo βρήκε ότι, “η αγωγή με διεγερτικά φάρμακα κατά την παιδική ηλικία σχετίζονταν με περισσότερα μακροχρόνια αποτελέσματα στο σχολείο”.[131]

Μακροπρόθεσμη χρήση και σχιζοφρένεια και ψύχωση προκαλούμενη από φάρμακα Επεξεργασία

Αν και το πλαίσιο ασφάλειας της βραχυπρόθεσμης αγωγής με μεθυλφενιδάτη έχει καθιερωθεί για τα καλά σε κλινικές δοκιμές, η επαναλαμβανόμενη χρήση των ψυχοδιεγερτικών όπως η μεθυλφενιδάτη είναι λιγότερο ξεκάθαρη. Οι μακρυπρόθεσμες παρενέργειες επί τοξικομανίας, σύνδρομου στέρησης, ψύχωσης, κατάθλιψης και εγκυμοσύνης δεν έχουν τύχει της αντίστοιχης έρευνας και ως εκ τούτου οι μακροχρόνιες επιδράσεις των διεγερτικών για την ΔΕΠΥ παραμένουν ως επί τον πλείστον άγνωστες. [132]Οι βραχυπρόθεσμες κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι μια επίπτωση ψύχωσης 0,1%.[133] Η ψύχωση λαμβανει χώρα πιο συχνά ως αποτέλεσμα χρόνιας χρήσης που επιδρά στο περίπου 6% των παιδιών επί της μακροπρόθεσμης λήψης μεθυλφεδινάτης.[134] The long term effects on mental health disorders in later life of chronic use of methylphenidate is unknown.[135] Οι μακροπρόθεσμες παρενέργειες σε διαταραχές της ψυχικής υγείας όσον αφορά την μελλοντική πορεία της χρόνιας χρήσης της μεθυλφεδινάτης είναι άγνωστες. Ανησυχητικά ζητήματα έχουν προκύψει αναφορικά με την πιθανότητα η μακροπρόθεσμη αγωγή να προκαλεί τοξικομανία, παράνοια, σχιζοφρένεια και ευαισθητοποίηση της συμπεριφοράς, παρόμοια με τα άλλα διεγερτικά.[136] Τα ψυχωτικά συμπτώματα από την χρήση μεθυλφενιδάτης μπορούν να περιλαμβάνουν οπτικοακουστικές ψευδαισθήσεις, τάσεις αυτο-τραυματισμού, σοβαρό άγχος, ευφορία, αίσθηση μεγαλείου, παρανοϊκές παραισθήσεις, σύγχυση, αυξημένη επιθετικότητα και ευερεθιστότητα. Η ψύχωση που προκαλείται από την χρήση μεθυλφενιδάτης είναι απρόβλεπτη όσον αφορά σε ποιόν θα εμφανιστεί. Το οικογενειακό ιστορικό ψυχικών νοσημάτων δεν προβλέπει την περίπτωση της εμφάνισης τοξίκωσης διεγερτικών σε παιδιά με ΔΕΠΥ. Υψηλά επίπεδα χρήσης διεγερτικών στην παιδική ηλικία βρίσκονται σε ασθενείς ΔΕΠΥ οι οποίοι εν τέλει θα διαγνωσθούν με συννοσηρή σχιζοφρένεια και διπολική διαταραχή. Άτομα με διάγνωση διπολικής διαταραχής ή σχιζοφρένειας και στα οποία είχαν χορηγηθεί διεγερτικά κατά την παιδική τους ηλικία έχουν μια σημαντικά νωρίτερη εκδήλωση της ψυχωτικής διαταραχής και υποφέρουν από μια πιο βαριά κλινική πορεία αυτής της ψυχωτικής διαταραχής.[137][138][139]

Αποτελέσματα στέρησης από διεγερτικές ουσίες και υποτροπής Επεξεργασία

Η στέρηση από διεγερτικά ή οι αντιδράσεις υποτροπής μπορεί να συμβούν και θα έπρεπε να ελαχιστοποιούνται όσον αφορά την έντασή τους, δηλαδή μέσω μιας σταδιακής μείωσης της χορηγούμενης φαρμακευτικής αγωγής επί μια περίοδο εβδομάδων ή μηνών.[140][141][142] Μια πολύ μικρή μελέτη πάνω στην απότομη στέρηση διεγερτικών πρότεινε ότι οι επιδράσεις της στέρησης δεν είναι τυπικές. Ωστόσο αυτές μπορεί ακόμη να εμφανίζονται σε ευπαθή άτομα.[143] Τα συμπτώματα στέρησης ή υποτροπής της μεθυλφενιδάτης μπορεί να περιλαμβάνει την ψύχωση, την ευερεθιστικότητα και την κατάθλιψη και μια επανεμφάνιση των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ σε μια υπερβολική μορφή. Η μεθυλφενιδάτη μπορεί να είναι χειρότερη για την εμφάνιση επιδράσεων στέρησης ή υποτροπής λόγω του κάπως μεγαλύτερου χρόνου ημιζωής. [144][145][146]Μέχρι και το 1/3 των παιδιών με ΔΕΠΥ βιώνουν μια επιδραση υποτροπής όσον αφορά τα συμπτώματα ΔΕΠΥ όταν η δόση της μεθυλφενιδάτης εξαφανιστεί σταδιακά.[147]

Ερωτήματα αναφορικα με την πιθανότητα η φαρμακευτική αγωγή διεγερτικών να προκαλεί καρκίνο Επεξεργασία

Μια έρευνα μικρής κλίμακας του 2005 στο Τέξας υποδεικνύει ότι η μεθυλφεδινάτη μπορεί να προκαλέσει αποκλίσεις στα χρωμοσώματα.[148] Εκείνη την περίοδο αυτή η έρευνα προκάλεσε ανησυχία λόγω της σχέσης μεταξύ των αποκλισεων στα χρωμοσώματα και του καρκίνου. Οι δημιουργοί αυτής της έρευνας δήλωσαν ότι όλα τα παιδιά αυτής της έρευνας έδειξαν ύποπτες μεταβολές στο DNA εντός ενός πολύ μικρού χρονικού διαστήματος και πρότειναν ότι δικαιολογείται περαιτέρω έρευνα. Μια ομάδα από τον FDA, το Εθνικό Ίδρυμα Υγείας (NIH) και ο Οργανισμός Προστασίας του Περιβάλλοντος (EPA) πηγε στο Τέξας το 2005 για να εκτιμήσει την μεθοδολογία της μελέτης. Ο Δρ. David Jacobson-Kram από τον FDA είπε η έρευνα παρουσίαζε ψεγάδια στις μεθόδους της αλλά τα αποτελέσματά της δεν μπορούσαν να απορριφθούν. Τα λάθη τα οποία επισημαίνονται είναι 1) ότι η έρευνα δεν συμπεριέλαβε μια ομάδα ελέγχου που έπαιρνε εικονικό φάρμακο (placebo), και 2) ότι η συγκεκριμένη έρευνα είναι πολύ μικρής κλίμακας. Μια αμέσως επόμενη έρευνα που επακολούθησε με επικεφαλής μια ομάδα από 6 επιστήμονς από την Υπηρεσία Παιδικής και Εφηβικής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας και από την Υπηρεσία Τοξικολογίας, από το Πανεπιστήμιο του Wurzburng της Γερμανίας, επιλήφθη αυτού του θέματος με μια μελέτη εις βάθος. Επεδίωξαν να ανταποκριθούν στην προαναφερθείσα πρόκληση σε μια απόπειρα να αναπαράγουν τα αποτελέσματα του El-Zein και άλλων σε μια ευρύτερη μελέτη. Η εργασία τους ολοκληρώθηκε το 2006 και εκδόθηκε το 2007 στο περιοδικό Προοπτικές Περιβαντολλογικής Υγείας (EHP), που διαβάζεται από τους συναδέλφους τους στο Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών Περιβαντολλογικής Υγείας στις ΗΠΑ. Αυτή η μελέτη χρησιμοποίησε ένα μεγαλύτερο πλήθος ατόμων και μια μεγαλύτερη περίοδος μεταπαρακολούθησης και συμπεριέλαβε μια μικρή ομάδα μακροχρόνιων χρηστών, άλλα διαφορετικά χρησιμοποίησε αυτό που οι ερευνητές πίστευαν ότι ήταν μια πανομοιότυπη μεθοδολογία με αυτή που χρησιμοποιήθηκε από τον El-Zein και άλλους. (επισημαίνουν ότι ο El-Zein και οι άλλοι δημοσίευσαν την αναφορά μιας μικρής σε έκταση μελέτης και δεν δημοσίευσαν λεπτομερείς περιγραφές της μεθοδολογίας τους). Μετά από συνεπακόλουθες μελέτες επί 6 μήνες, οι ερευνητές δεν βρήκαν αποδεικτικά στοιχεία ότι η μεθυλφενιδάτη μπορεί να προκαλέσει καρκίνο, δηλώνοντας ότι, “η ανησυχία όσον αφορά μια δυνητική αύξηση στον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου σε βάθος χρόνου κατόπιν μακροπρόθεσμης αγωγής με μεθυλφενιδάτη δεν έχει στήριγμα”."[149]

Ιστορικό Επεξεργασία

Χρήση φαρμακευτικής αγωγής Επεξεργασία

Τα πρώτα αναφερόμενα αποδεικτικά στοιχεία όσον αφορά την χρήση των διεγερτικών φαρμάκων για την αντιμετώπιση παιδιών με προβλήματα υπερκινητικότητας και προσοχής εμφανίστηκαν το 1937.[150] Ο Δρ. Charles Bradley στο Providence, Rhode Island, ανέφερε ότι μια ομάδα παιδιών με προβλήματα συμπεριφοράς έδειξε σημάδια βελτίωσης αφότου έγινε χορήγηση του διεγερτικού Βενζεδρίνη.[151] Το 1957, το διεγερτικό μεθυλφενιδάτη (Ritaliln, το οποίο παράχθηκε το 1950) έγινε διαθέσιμο από διάφορα εμπορικά ονόματα (περιλαμβανομένων των Focalin, Concerta, Metadate και Methylin). Παραμένει ακόμα ένα από τα πιο ευρέως συνταγογραφημένα φάρμακα για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ. Αρχικά το φάρμακο χρησιμοποιούνταν για την αντιμετώπιση της ναρκοληψίας, της χρόνιας κόπωσης, της κατάθλιψης και για να εξουδετερώσει τις κατασταλτικές επιδράσεις άλλων φαρμάκων. Το φάρμακο άρχισε να χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ στην δεκαετία του 1960 και έκτοτε σταθερά αυξήθηκε η χρήση του.[εκκρεμεί παραπομπή]

Το 1975, η πεμολίνη (Cylert) εγκρίθηκε από τον FDA για χρήση στην ΔΕΠΥ. Αν και ήταν ένα αποτελεσματικό δραστικό μέσο για την διαχείριση των συμπτωμάτων, η εμφάνιση ηπατικής ανεπάρκειας σε 14 περιπτώσεις επί των επόμενων 27 ετών θα κατέληγε στην απόφαση του κατασκευαστή να αποσύρει αυτό το φάρμακο από την αγορά. Νέα συστήματα χορήγησης για τα φάρμακα επινοήθηκαν το 1999 που εξουδετέρωναν την ανάγκη για πολλαπλές δόσεις κατά την διάρκεια της ημέρας ή την ανάγκη τα φάρμακα να χορηγούνται στο σχολείο. Αυτά τα νέα συστήματα περιλαμβάνουν σβόλοι του φαρμάκου επικαλυμμένοι με διάφορες χρονικά- αποδεσμευμένες ουσίες που επέτρεπαν σε αυτά τα φάρμακα να διαλύονται ωριαία σε μια περίοδο 8-12 ωρών. (Metadate CD, Adderall XR, Focalin XR) και μια αντλία ώσμωσης που διαχεει έναν πολτό υγρής μεθυλφενιδάτης σε μια περίοδο 8-12 ωρών κατόπιν κατάποσης (Concerta).[εκκρεμεί παραπομπή]

To 2003, η ατομοξετίνη (Strattera) έλαβε από τον FDA την έγκριση ως μη-διεγερτικό φάρμακο για χρήση ειδικά για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ.

Το 2007, η λυσδεξαμφεταμίνη (Vyvanse) γίνεται το πρώτο προφάρμακο που παίρνει έγκριση από τον FDA για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ.


Το 1999 η μεγαλύτερη έρευνα για την αγωγή της ΔΕΠΥ δημοσιεύθηκε στο Αμερικάνικο Περιοδικό της Ψυχιατρικής. Γνωστή ως η Μελέτη Πολύτροπης Αγωγής της ΔΕΠΥ (Έρευνα MTA), συμπεριλάμβανε πάνω από 570 παιδιά με ΔΕΠΥ σε 6 τοποθεσίες στις ΗΠΑ και στον Καναδά τοποθετημένα εντελώς τυχαία σε 4 ομάδες αγωγής. Και όλες οι 4 ομάδες αγωγής επέδειξαν αξιοσημείωτη βελτίωση από την στιγμή των βασικών-αρχικών μετρήσεων μέχρι και την ολοκλήρωση της μελέτης 14 μήνες αργότερα. Η αγωγή μέσω τροποποίησης της συμπεριφοράς ήταν εξίσου αποτελεσματική όσο και η φαρμακευτική αγωγή από μόνη της σε 16 από τις εξαγόμενες μετρήσεις. Αυτό ήταν ειδικά καλό για την ομάδα τροποποίησης της συμπεριφοράς, εφόσον τα πρωτόκολλα συμπεριφοράς εξασθένισαν 3 μήνες πριν την τελευταία μέτρηση-εκτίμηση και η ομάδα των διεγ[2]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία


Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Jensen, et al.; Garcia, JA; Glied, S; Crowe, M; Foster, M; Schlander, M; Hinshaw, S; Vitiello, B και άλλοι. (2005). «Cost-Effectiveness of ADHD Treatments: Findings from the Multimodal Treatment Study of Children With ADHD». American Journal of Psychiatry 162 (9): 1628–1636 (Page:1633). doi:10.1176/appi.ajp.162.9.1628. PMID 16135621.  Free full text Αρχειοθετήθηκε 2011-06-12 στο Wayback Machine.
  2. 2,0 2,1 Arnold, L.E.; Chuang, S.; Davies, M.; Abikoff, H.B; Conners, C.K.; Elliott, G.R.; Greenhill, L.L.; Hechtman, L. και άλλοι. (2004). «Nine Months of Multicomponent Behavioral Treatment for ADHD and Effectiveness of MTA Fading Procedures». Journal of Abnormal Child Psychology 32 (1): 39–51. doi:10.1023/B:JACP.0000007579.61289.31. PMID 14998110. https://archive.org/details/sim_journal-of-abnormal-child-psychology_2004-02_32_1/page/39. 
  3. «NIMH · Short-term Intensive Treatment Not Likely to Improve Long-term Outcomes for Children with ADHD». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2011. 
  4. Molina, BS; Hinshaw, SP; Swanson, JM; Arnold, LE; Vitiello, B; Jensen, PS; Epstein, JN; Hoza, B και άλλοι. (2009). «The MTA at 8 years: Prospective follow-up of children treated for combined type ADHD in the multisite study». Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 48 (5): 484–500. doi:10.1097/CHI.0b013e31819c23d0. PMID 19318991. 
  5. Stephen V. Faraone, P. (2003, September 18). Retrieved from Medscape Today: http://www.medscape.com/viewarticle/461543
  6. «Atomoxetine (marketed as Strattera) Information». Ανακτήθηκε στις 12 Ιουλίου 2009. 
  7. 7,0 7,1 7,2 Stein MA (July 2004). «Innovations in attention-deficit/hyperactivity disorder pharmacotherapy: long-acting stimulant and nonstimulant treatments». Am J Manag Care 10 (4 Suppl): S89–98. PMID 15352535. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2010-09-19. https://web.archive.org/web/20100919073632/http://ajmc.com/supplement/managed-care/2004/2004-07-vol10-n4Suppl/Jul04-1821pS089-S098. Ανακτήθηκε στις 2011-02-20. 
  8. 8,0 8,1 Christman AK, Fermo JD, Markowitz JS (August 2004). «Atomoxetine, a novel treatment for attention-deficit-hyperactivity disorder». Pharmacotherapy 24 (8): 1020–36. doi:10.1592/phco.24.11.1020.36146. PMID 15338851. https://archive.org/details/sim_pharmacotherapy_2004-08_24_8/page/1020. 
  9. 9,0 9,1 Hazell P (October 2005). «Do adrenergically active drugs have a role in the first-line treatment of attention-deficit/hyperactivity disorder?». Expert Opin Pharmacother 6 (12): 1989–98. doi:10.1517/14656566.6.12.1989. PMID 16197353. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-07-01. https://web.archive.org/web/20150701040156/http://www.informapharmascience.com/doi/abs/10.1517/14656566.6.12.1989. Ανακτήθηκε στις 2011-02-20. 
  10. Bloh, C. (2010). «Assessing Self-Control Training in Children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder». The Behavior Analyst Today 10: 357–363. http://findarticles.com/p/articles/mi_6884/is_3-4_10/ai_n56218058/. 
  11. Barry, Leasha M.; Haraway, Dana L. (2005). «Self-Management and ADHD: A Literature Review». The Behavior Analyst Today 6 (1): 48–53. http://findarticles.com/p/articles/mi_6884/is_1_6/ai_n28321089/. 
  12. Fabianoa, G.A.; Pelham, W.E. Jr.; Colesb, E.K.; Gnagya, E.M.; Chronis-Tuscanoc, A.; O'Connora, B.C. (2008). «A meta-analysis of behavioral treatments for attention-deficit/hyperactivity disorder». Clinical Psychology Review 29 (2): 129–140. doi:10.1016/j.cpr.2008.11.001. PMID 19131150. 
  13. King S, Griffin S, Hodges Z, et al. (July 2006). «A systematic review and economic model of the effectiveness and cost-effectiveness of methylphenidate, dexamfetamine and atomoxetine for the treatment of attention deficit hyperactivity disorder in children and adolescents». Health Technol Assess 10 (23): iii–iv, xiii–146. PMID 16796929. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-08-02. https://archive.today/20120802130417/http://www.hta.ac.uk/execsumm/summ1023.htm. Ανακτήθηκε στις 2011-02-20. 
  14. Murphy, Kevin R.; Barkley, Russell A. (2005). Attention-Deficit Hyperactivity Disorder, Third Edition : A Clinical Workbook. New York: The Guilford Press. ISBN 1-59385-227-4. 
  15. 15,0 15,1 Lerner M, Wigal T (January 2008). «Long-term safety of stimulant medications used to treat children with ADHD». Pediatric annals 37 (1): 37–45. doi:10.3928/00904481-20080101-11. PMID 18240852. https://archive.org/details/sim_pediatric-annals_2008-01_37_1/page/37. 
  16. Stern HP, Stern TP (September 2002). «When children with attention-deficit/hyperactivity disorder become adults». South. Med. J. 95 (9): 985–91. PMID 12356139. http://meta.wkhealth.com/pt/pt-core/template-journal/lwwgateway/media/landingpage.htm?issn=0038-4348&volume=95&issue=9&spage=985. 
  17. «CG72 Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD): full guideline» (PDF). NHS. 24 Σεπτεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2008. 
  18. Mosholder, Andrew (3 Μαρτίου 2006). «Memorandum: Psychiatric Adverse Events in Clinical Trials of Drugs for Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD)» (PDF). FOOD AND DRUG ADMINISTRATION, CENTER FOR DRUG EVALUATION AND RESEARCH. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 10 Μαΐου 2017. 
  19. MTA Cooperative Group, επιμ.. «National Institute of Mental Health Multimodal Treatment Study of ADHD Follow-up: Changes in Effectiveness and Growth After the End of Treatment». Pediatrics (American Academy of Pediatrics). doi:10.1542/peds.113.4.762. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-07-20. https://web.archive.org/web/20110720085824/http://psych.umb.edu/faculty/adams/fall%202006/MTA%20-%20growth.pdf. Ανακτήθηκε στις 2011-02-20. 
  20. [1][νεκρός σύνδεσμος]
  21. Schlander (2007). «Long-acting medications for the hyperkinetic disorders: a note on cost-effectiveness». European Child and Adolescent Psychiatry 16 (7) (7): 421–429 (Page:421). doi:10.1007/s00787-007-0615-2. PMID 17401606.  [2] Αρχειοθετήθηκε 2007-10-14 στο Wayback Machine.
  22. Greydanus DE, Pratt HD, Patel DR (February 2007). «Attention deficit hyperactivity disorder across the lifespan: the child, adolescent, and adult». Dis Mon 53 (2): 70–131. doi:10.1016/j.disamonth.2007.01.001. PMID 17386306. http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0011-5029(07)00002-8. 
  23. Schlamp D (March 2007). «[My child is so restless]» (στα German). MMW Fortschr Med 149 (10): 39–40. PMID 17408047. 
  24. «Update on drugs for hyperactivity in childhood». Drug Ther Bull 45 (5): 37–40. May 2007. doi:10.1136/dtb.2007.45537. PMID 17536494. 
  25. Barkley, R. (2005) Take Charge of ADHD: The Complete Authoritative Guide for Parents NY: Guilford Publications
  26. American Academy of Pediatrics. Subcommittee on Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder and Committee on Quality Improvement. (October 2001). «Clinical practice guideline: treatment of the school-aged child with attention-deficit/hyperactivity disorder». Pediatrics 108 (4): 1033–44. doi:10.1542/peds.108.4.1033. PMID 11581465. http://pediatrics.aappublications.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=11581465. 
  27. Klingberg, T.; Fernell, E.; Olesen, P.J.; Johnson, M.; Gustafsson, P.; Dahlstrom, K.; Gillberg, Christopher G; Forssberg, Hans και άλλοι. (2005). «Computerized training of working memory in children with ADHD--A randomized, controlled trial». Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry 44 (2): 177–186. doi:10.1097/00004583-200502000-00010. 
  28. Schlander M (October 2007). «Long-acting medications for the hyperkinetic disorders. A note on cost-effectiveness». Eur Child Adolesc Psychiatry 16 (7): 421–9. doi:10.1007/s00787-007-0615-2. PMID 17401606. 
  29. Weiss MD, Gadow K, Wasdell MB (2006). «Effectiveness outcomes in attention-deficit/hyperactivity disorder». J Clin Psychiatry 67 Suppl 8: 38–45. PMID 16961429. 
  30. «Treatment of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Αυγούστου 2009. 
  31. Department of Health and Human Services Mental Health: A Report of the Surgeon General PDF (1.01 MB) Page 142. Accessed 04/14/07
  32. 32,0 32,1 32,2 Arnold (2000). «Methylphenidate vs Amphetamine: Comparative Review». Journal of Attention Disorders 3 (4): 200–211. doi:10.1177/108705470000300403. 
  33. Rapoport JL, Inoff-Germain G (2002). «Responses to methylphenidate in Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder and normal children: update 2002». J Atten Disord 6 Suppl 1: S57–60. PMID 12685519. 
  34. Dusan Kolar, Amanda Keller, Maria Golfinopoulos, Lucy Cumyn, Cassidy Syer, and Lily Hechtman (February 2008). «Treatment of adults with attention-deficit/hyperactivity disorder». Neuropsychiatr Dis Treat 4 (1): 107–121. PMID 18728812. PMC 2515906. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pubmed&pubmedid=18728812. 
  35. Spencer TJ. (April 2007). «Pharmacology of adult ADHD with stimulants.». CNS Spectr 12 (4(supplement 6)): 8–11. PMID 17715564. http://www.cnsspectrums.com/aspx/articledetail.aspx?articleid=1671. 
  36. Rostain, Anthony L. (September 2008). «ADHD in Adults: Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder in Adults: Evidence-Based Recommendations for Management». Postgraduate Medicine 120 (3): 27–38. doi:10.3810/pgm.2008.09.1905. PMID 18824823. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2009-07-19. https://web.archive.org/web/20090719130508/http://www.postgradmed.com/index.php?art=pgm_09_2008%3Farticle%3D1905. Ανακτήθηκε στις 2021-06-13. 
  37. Spencer, Thomas. Biederman, Joseph. Wilens, Timothy (June 2004). «Stimulant treatment of adult attention-deficit/hyperactivity disorder». Psychiatric Clinics of North America 27 (2). http://www.mdconsult.com/das/article/body/138353191-2/jorg=journal&source=&sp=14616830&sid=0/N/410882/1.html?issn=0193-953X. 
  38. Higgins ES (January 1999). «A comparative analysis of antidepressants and stimulants for the treatment of adults with attention-deficit hyperactivity disorder». J Fam Pract 48 (1): 15–20. PMID 9934377. https://archive.org/details/sim_journal-of-family-practice_1999-01_48_1/page/15. 
  39. Verbeeck W, Tuinier S, Bekkering GE. (February 2009). «Antidepressants in the treatment of adult attention-deficit hyperactivity disorder: a systematic review.». Adv Ther 26 (2): 170–184. doi:10.1007/s12325-009-0008-7. PMID 19238340. http://www.springerlink.com/content/ph82718338384515/fulltext.pdf. [νεκρός σύνδεσμος]
  40. Vendantam, Shankar. "Debate Over Drugs For ADHD Reignites." The Washington Post 27 Mar. 2009. 2009. Web. 2 Mar. 2010.
  41. National Toxicology, Program (July 2005). «NTP-CERHR monograph on the potential human reproductive and developmental effects of amphetamines». Ntp Cerhr Mon (16): vii–III1. PMID 16130031. 
  42. 42,0 42,1 Glaser, et al.; Thomas, TC; Joyce, BM; Castellanos, FX; Gerhardt, GA (2005). «Differential Effects of Amphetamine Isomers on Dopamine in the Rat Striatum and Nucleus Accumbens Core». Psychopharmacology 178 (2-3): 250–258 (Page: 255). doi:10.1007/s00213-004-2012-6. PMID 15719230. 
  43. Schepers RJ et al. (2003). «Methamphetamine and Amphetamine Pharmacokinetics in Oral Fluid and Plasma after Controlled Oral Methamphetamine Administration to Human Volunteers». Clin Chemistry 49 (1): 121–132 (Pages:121,130). doi:10.1373/49.1.121. PMID 12507968.  Free full text Αρχειοθετήθηκε 2010-12-20 στο Wayback Machine.
  44. Shoblock, et al.; Sullivan, EB; Maisonneuve, IM; Glick, SD (2003). «Neurochemical and Behavioral Differences Between D-Methamphetamine and D-Amphetamine in Rats». Psychopharmacology 165 (4): 359–369 (Page:366). doi:10.1007/s00213-002-1288-7. PMID 12491026. 
  45. Williams, C. Donald (21 Απριλίου 1996). «Methamphetamine for ADHD». Psychopharmacology Tips. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Σεπτεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2007. 
  46. Heal DJ, Pierce DM (2006). «Methylphenidate and its isomers: their role in the treatment of attention-deficit hyperactivity disorder using a transdermal delivery system». CNS Drugs 20 (9): 713–738 (Page:730). doi:10.2165/00023210-200620090-00002. PMID 16953648. 
  47. Allen AJ, Kurlan RM, Gilbert DL, Coffey BJ, Linder SL, Lewis DW, Winner PK, Dunn DW και άλλοι. (December 2005). «Atomoxetine treatment in children and adolescents with ADHD and comorbid tic disorders.». Neurology 65 (12): 1941–9. doi:10.1212/01.wnl.0000188869.58300.a7. PMID 16380617. 
  48. «Atomoxetine (marketed as Strattera) Information». 
  49. Lakhan, SE; Hagger-Johnson, G. (2007). «The impact of prescribed psychotropics on youth». Clinical Practice and Epidemiology in Mental Health 3: 21. doi:10.1186/1745-0179-3-21. PMID 17949504. http://www.cpementalhealth.com/content/3/1/21. 
  50. Hallowell, Edward M. (2005). Delivered from Distraction : Getting the Most out of Life with Attention Deficit Disorder. [New York: Ballantine Books. σελίδες 253–5. ISBN 0-345-44231-8.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  51. Wellbutrin: Prescribing Information PDF (170 KB). GlaxoSmithKline (September 2006). Retrieved on 2007-04-15.
  52. Stahl S, Pradko J, Haight B, Modell J, Rockett C, Learned-Coughlin S (2004). «A Review of the Neuropharmacology of Bupropion, a Dual Norepinephrine and Dopamine Reuptake Inhibitor». Prim Care Companion J Clin Psychiatry 6 (4): 159–166. doi:10.4088/PCC.v06n0403. PMID 15361919.  Πλήρες κείμενο στο PMC: 514842
  53. Frazin, Natalie (2 Απριλίου 2002). «Methylphenidate and Clonidine Help Children With ADHD and Tics». National Institute of Neurological Disorders and Stroke. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2007. 
  54. Kako, Yuki; Niwa, Y; Toyomaki, A; Yamanaka, H; Kitagawa, N; Denda, K; Koyama, T (April 2007). «A case of adult attention-deficit/hyperactivity disorder alleviated by milnacipran». Progress in Neuro-Psychopharmacology & Biological Psychiatry 31 (3): 772–775. doi:10.1016/j.pnpbp.2006.12.017. ISSN 0278-5846. 
  55. Kumar R (2008). «Approved and investigational uses of modafinil : an evidence-based review». Drugs 68 (13): 1803–39. doi:10.2165/00003495-200868130-00003. PMID 18729534. 
  56. Toren P, Ratner S, Weizman A, Lask M, Ben-Amitay G, Laor N. Reboxetine maintenance treatment in children with attention-deficit/hyperactivity disorder: a long-term follow-up study. Journal of Child and Adolescent Psychopharmacology. 2007 Dec;17(6):803-12. PMID 18315452
  57. 57,0 57,1 Johnson M, Ostlund S, Fransson G, Kadesjö B, Gillberg C (March 2009). «Omega-3/omega-6 fatty acids for attention deficit hyperactivity disorder: a randomized placebo-controlled trial in children and adolescents». Journal of Attention Disorders 12 (5): 394–401. doi:10.1177/1087054708316261. PMID 18448859. 
  58. "Diet and attention deficit hyperactivity disorder." Harvard Mental Health Letter. June 2009
  59. «FDA Asks Attention-Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) Drug Manufacturers to Develop Patient Medication Guides». Food and Drug Administration. 21 Σεπτεμβρίου 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Φεβρουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 13 Απριλίου 2009. 
  60. S. HIRAYAMA,Y. MASUDA,R. RABELER. «Effect of phosphatidylserine administration on symptoms of Attention-deficit/hyperactivity disorder in children». Agro Food 17 (5): 32–36. http://d.wanfangdata.com.cn/NSTLQK_NSTL_QK13391780.aspx.  [νεκρός σύνδεσμος]
  61. Leweke FM, Koethe D (June 2008). «Cannabis and psychiatric disorders: it is not only addiction». Addict Biol 13 (2): 264–75. doi:10.1111/j.1369-1600.2008.00106.x. PMID 18482435. 
  62. Rubino T, Parolaro D (April 2008). «Long lasting consequences of cannabis exposure in adolescence». Mol. Cell. Endocrinol. 286 (1-2 Suppl 1): S108–13. doi:10.1016/j.mce.2008.02.003. PMID 18358595. 
  63. «Cannabis dependence». 
  64. Greydanus DE, Pratt HD, Patel DR (February 2007). «Attention deficit hyperactivity disorder across the lifespan: the child, adolescent, and adult». Disease-a-month 53 (2): 70–131. doi:10.1016/j.disamonth.2007.01.001. PMID 17386306. https://archive.org/details/sim_d-m-disease-a-month_2007-02_53_2/page/70. 
  65. Loo SK, Barkley RA (2005). «Clinical utility of EEG in attention deficit hyperactivity disorder». Appl Neuropsychol 12 (2): 64–76. doi:10.1207/s15324826an1202_2. PMID 16083395. 
  66. Holtmann M, Stadler C (April 2006). «Electroencephalographic biofeedback for the treatment of attention-deficit hyperactivity disorder in childhood and adolescence». Expert Review of Neurotherapeutics 6 (4): 533–40. doi:10.1586/14737175.6.4.533. PMID 16623652. 
  67. Holtmann M, Stadler C, Leins U, Strehl U, Birbaumer N, Poustka F (July 2004). «[Neurofeedback for the treatment of attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) in childhood and adolescence]» (στα German). Zeitschrift Für Kinder- Und Jugendpsychiatrie Und Psychotherapie 32 (3): 187–200. doi:10.1024/1422-4917.32.3.187. PMID 15357015. 
  68. Fox DJ, Tharp DF, Fox LC (December 2005). «Neurofeedback: an alternative and efficacious treatment for Attention Deficit Hyperactivity Disorder». Applied Psychophysiology and Biofeedback 30 (4): 365–73. doi:10.1007/s10484-005-8422-3. PMID 16385424. https://archive.org/details/sim_applied-psychophysiology-and-biofeedback_2005-12_30_4/page/365. 
  69. Heinrich H, Gevensleben H, Freisleder FJ, Moll GH, Rothenberger A (April 2004). «Training of slow cortical potentials in attention-deficit/hyperactivity disorder: evidence for positive behavioral and neurophysiological effects». Biological Psychiatry 55 (7): 772–5. doi:10.1016/j.biopsych.2003.11.013. PMID 15039008. 
  70. Hillman CH, Buck SM, Themanson JR, Pontifex MB, Castelli DM (January 2009). «Aerobic fitness and cognitive development: Event-related brain potential and task performance indices of executive control in preadolescent children». Developmental Psychology 45 (1): 114–29. doi:10.1037/a0014437. PMID 19209995. https://archive.org/details/sim_developmental-psychology_2009-01_45_1/page/114. 
  71. Lopez-Williams, A.; Chacko, A.; Wymbs, B. T.; Fabiano, G. A.; Seymour, K. E.; Gnagy, E. M.; Chronis, A. M.; Burrows-Maclean, L. και άλλοι. (2005). «Athletic Performance and Social Behavior as Predictors of Peer Acceptance in Children Diagnosed With Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder». Journal of Emotional and Behavioral Disorders 13: 173. doi:10.1177/10634266050130030501. https://archive.org/details/sim_journal-of-emotional-and-behavioral-disorders_fall-2005_13_3/page/173. 
  72. Zimmerman FJ, Christakis DA (November 2007). «Associations between content types of early media exposure and subsequent attentional problems». Pediatrics 120 (5): 986–92. doi:10.1542/peds.2006-3322. PMID 17974735. 
  73. Lawson, W. (1 Μαρτίου 2004). «ADHD's Outdoor Cure». Psychology Today. Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2009. 
  74. Hillman, C.; Buck, S.M.; Themanson, J.R.; Pontifex, M.B; Castelli, D.M. (2009). «Aerobic fitness and cognitive development: Event-related brain potential and task performance indices of executive control in preadolescent children». Developmental Psychology 45 (1): 114–125. doi:10.1037/a0014437. PMID 19209995. https://archive.org/details/sim_developmental-psychology_2009-01_45_1/page/114. 
  75. Lopez-Williams Andy, Chacko Anil, Wymbs Brian T, Fabiano Gregory A, Seymour K. E., Gnagy E. M., Chronis A. M., Burrows-Maclean L. και άλλοι. (2005). «Athletic Performance and Social Behavior as Predictors of Peer Acceptance in Children Diagnosed With Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder». Journal of Emotional and Behavioral Disorders 13 (3): 173–180. doi:10.1177/10634266050130030501. https://archive.org/details/sim_journal-of-emotional-and-behavioral-disorders_fall-2005_13_3/page/173. 
  76. Holtmann M, Stadler C, Leins U, Strehl U, Birbaumer N, Poustka F (July 2004). «[Neurofeedback for the treatment of attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) in childhood and adolescence]» (στα German). Z Kinder Jugendpsychiatr Psychother 32 (3): 187–200. doi:10.1024/1422-4917.32.3.187. PMID 15357015. 
  77. Gevensleben H, Holl B, Albrecht B, Vogel C, Schlamp D, Kratz O, Studer P, Rothenberger A, Moll G H, Heinrich H (July 2009). «[Is neurofeedback an efficacious treatment for ADHD? A randomised controlled clinical trial»]. Journal of Child Psychology and Psychiatry 50 (7): 780–789. doi:10.1111/j.1469-7610.2008.02033.x. PMID 19207632. http://www.piero-rossi.ch/download/gevensleben.pdf. [νεκρός σύνδεσμος]
  78. Ward NI et al. (1990). "The influence of the chemical additive tartrazine on the zinc status of hyperactive children: A double-blind placebo-controlled study". Αρχειοθετήθηκε 2011-07-10 στο Wayback Machine. J Nutr Med; 1 (1). 51-58.
  79. Ward NI (1997)"Assessment of chemical factors in relation to child hyperactivity". Αρχειοθετήθηκε 2011-07-10 στο Wayback Machine. Journal of Nutritional & Environmental Medicine (Abingdon); 7 (4). 333-342.
  80. Oades RD, Daniels R, Rascher W (August 1998). «Plasma neuropeptide-Y levels, monoamine metabolism, electrolyte excretion and drinking behavior in children with attention-deficit hyperactivity disorder.». Psychiatry research 80 (2): 177–86. doi:10.1016/S0165-1781(98)00064-X. PMID 9754697. 
  81. Arnold LE, DiSilvestro RA (2005). «Zinc in attention-deficit/hyperactivity disorder». Journal of child and adolescent psychopharmacology 15 (4): 619–27. doi:10.1089/cap.2005.15.619. PMID 16190793. 
  82. Kadziela-Olech Η, Piotrowska-Jastrzebska J. (2005). «The duration of breastfeeding and attention deficit hyperactivity disorder». Rocz Akad Med Bialymst 50: 302–6. PMID 16358988. 
  83. Antalis C, Stevens L, Campbell M, Pazdro R, Ericson K, Burgess J (2006). «Omega-3 fatty acid status in attention-deficit/hyperactivity disorder». Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids 75 (4-5): 299–308. doi:10.1016/j.plefa.2006.07.004. PMID 16962757. 
  84. Sinn N, Bryan J (2007). «Effect of supplementation with polyunsaturated fatty acids and micronutrients on learning and behavior problems associated with child ADHD». Journal of developmental and behavioral pediatrics : JDBP 28 (2): 82–91. doi:10.1097/01.DBP.0000267558.88457.a5. PMID 17435458. 
  85. Ross BM, McKenzie I, Glen I, Bennett CP (2003). «Increased levels of ethane, a non-invasive marker of n-3 fatty acid oxidation, in breath of children with attention deficit hyperactivity disorder». Nutritional neuroscience 6 (5): 277–81. doi:10.1080/10284150310001612203. PMID 14609313. 
  86. Alexandra J. Richardson / Paul Montgomery (2005): The Oxford-Durham Study: A Randomized, Controlled Trial of Dietary Supplementation With Fatty Acids in Children With Developmental Coordination Disorder. In: PEDIATRICS Vol. 115 No. 5 May 2005, pp. 1360-1366 (doi:10.1542/peds.2004-2164)
  87. "Improvement of neurobehavioral disorders in children supplemented with magnesium-vitamin B6. I. Attention deficit hyperactivity disorders." Magnes Res. 2006 Mar;19(1):46-52. PMID 16846100
  88. Konofal E, Cortese S, Lecendreux M, Arnulf I, Mouren MC (2005). «Effectiveness of iron supplementation in a young child with attention-deficit/hyperactivity disorder». Pediatrics 116 (5): e732–4. doi:10.1542/peds.2005-0715. PMID 16263988. 
  89. Haslam, RHA, Dalby, JT, Rademaker, AW. (1984). «Effects of megavitamin therapy on children with attention deficit disorders». Pediatrics 74 (1): 103–111. PMID 6234505. https://archive.org/details/sim_pediatrics_1984-07_74_1/page/103. 
  90. Dalby, JT. (1985). «Will population decreases in caffeine consumption unveil attention deficit disorders in adults?». Medical Hypotheses 18 (2): 163–167. doi:10.1016/0306-9877(85)90049-0. PMID 3870823. 
  91. Leon, MR. "Effects of caffeine on cognitive, psychomotor, and affective performance of children with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder".J Atten Disord, April 1, 2000; 4(1): 27 - 47. doi:10.1177/108705470000400103
  92. Eileen O'Connor "A sip into dangerous territory". Monitor on Psychology, Volume 32, No. 5 June 2001. Retrieved on 2007-04-15.
  93. Schnoll R, Burshteyn D, Cea-Aravena J (March 2003). «Nutrition in the treatment of attention-deficit hyperactivity disorder: a neglected but important aspect.». Applied psychophysiology and biofeedback 28 (1): 63–75. doi:10.1023/A:1022321017467. PMID 12737097. https://archive.org/details/sim_applied-psychophysiology-and-biofeedback_2003-03_28_1/page/63. 
  94. Krummel DA, Seligson FH, Guthrie HA (1996). «Hyperactivity: is candy causal?». Critical Reviews in Food Science & Nutrition 36 (1-2): 31–47. doi:10.1080/10408399609527717. PMID 8747098. 
  95. Schab DW, Trinh NH (2004). «Do artificial food colors promote hyperactivity in children with hyperactive syndromes? A meta-analysis of double-blind placebo-controlled trials». Journal of developmental and behavioral pediatrics : JDBP 25 (6): 423–34. doi:10.1097/00004703-200412000-00007. PMID 15613992. 
  96. Bateman B, Warner JO, Hutchinson E, Dean T, Rowlandson P, Gant C, Grundy J, Fitzgerald C, Stevenson J. (2004). «The effects of a double blind, placebo controlled, artificial food colourings and benzoate preservative challenge on hyperactivity in a general population sample of preschool children.». Archives of Disease in Childhood 89 (6): 506–11. doi:10.1136/adc.2003.031435. PMID 15155391. 
  97. Donna McCann et al. (2007). «Food additives and hyperactive behaviour in 3-year-old and 8/9-year-old children in the community: a randomised, double-blinded, placebo-controlled trial». The Lancet in press. 
  98. «Europe-wide call for food colour ban | Manufacturing | ICM Commercial & Business News». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Αυγούστου 2011. 
  99. «Modernising the Rules on Food Additives and Labelling of Azo Dyes - Food Industry News». 
  100. Sukhodolsky DG, Scahill L, Zhang H, et al. Disruptive behavior in children with Tourette's syndrome: association with ADHD comorbidity, tic severity, and functional impairment. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2003 Jan;42(1) 98-105. PMID 12500082
    * Hoekstra PJ, Steenhuis MP, Troost PW, et al. Relative contribution of attention-deficit hyperactivity disorder, obsessive-compulsive disorder, and tic severity to social and behavioral problems in tic disorders. J Dev Behav Pediatr. 2004 Aug;25(4) 272-9. PMID 15308928
    * Carter AS, O'Donnell DA, Schultz RT, et al. Social and emotional adjustment in children affected with Gilles de la Tourette's syndrome: associations with ADHD and family functioning. Attention Deficit Hyperactivity Disorder. J Child Psychol Psychiatry. 2000 Feb;41(2) 215-23. PMID 10750547
    * Spencer T, Biederman J, Harding M, O'Donnell D, Wilens T, Faraone S, Coffey B, Geller D (Oct 1998). «Disentangling the overlap between Tourette's disorder and ADHD». J Child Psychol Psychiatry 39 (7): 1037–44. doi:10.1111/1469-7610.00406. PMID 9804036. 
  101. 101,0 101,1 Freeman, RD. Tourette's Syndrome: minimizing confusion. Retrieved on 8 February 2006. RD Freeman, MD, is Clinic Head of Neuropsychiatry Clinic at British Columbia Children's Hospital, Vancouver, professional advisory board member of Tourette Syndrome Foundation of Canada, and former member of the Tourette Syndrome Association Medical Advisory Board. Dr. Freeman has over 180 journal-published articles on PubMed.
  102. Palumbo D, Spencer T, Lynch J, et al. Emergence of tics in children with ADHD: impact of once-daily OROS methylphenidate therapy. J Child Adolesc Psychopharmacol. 2004 Summer;14(2):185-94. PMID 15319016
    * Kurlan R. Tourette's syndrome: are stimulants safe? Curr Neurol Neurosci Rep. 2003 Jul;3(4):285-8. PMID 12930697
    * Law SF, Schachar RJ. Do typical clinical doses of methylphenidate cause tics in children treated for attention-deficit hyperactivity disorder? J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 1999 Aug;38(8):944-51. PMID 10434485
    * Nolan EE, Gadow KD, Sprafkin J. Stimulant medication withdrawal during long-term therapy in children with comorbid attention-deficit hyperactivity disorder and chronic multiple tic disorder. Pediatrics. 1999 Apr;103 (4 Pt 1):730-7. PMID 10103294
  103. Tourette's Syndrome Study Group (February 2002). «Treatment of ADHD in children with tics: a randomized controlled trial.». Neurology 58 (4): 527–36. PMID 11865128. 
  104. Zinner SH (November 2000). «Tourette disorder.». Pediatrics in review / American Academy of Pediatrics 21 (11): 372–83. PMID 11077021. 
  105. Scahill L, Erenberg G, Berlin Jr CM, Budman C, Coffey BJ, Jankovic J, Kiessling L, King RA και άλλοι. (April 2006). «Contemporary assessment and pharmacotherapy of Tourette syndrome.». NeuroRx : the journal of the American Society for Experimental NeuroTherapeutics 3 (2): 192–206. doi:10.1016/j.nurx.2006.01.009. PMID 16554257. 
  106. «NIMH · ADHD · The Treatment of ADHD». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Δεκεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2011. 
  107. Lakhan SE; Hagger-Johnson G. http://www.cpementalhealth.com/content/3/1/21 The impact of prescribed psychotropics on youth. Clinical Practice and Epidemiology in Mental Health 2007;3(21).
  108. &Na;, (August 2008). «American Academy of Pediatrics/American Heart Association clarification of statement on cardiovascular evaluation and monitoring of children and adolescents with heart disease receiving medications for ADHD: May 16, 2008». J Dev Behav Pediatr 29 (4): 335. doi:10.1097/DBP.0b013e31318185dc14. PMID 18698199. http://circ.ahajournals.org/cgi/content/full/117/18/2407. 
  109. «"ADHD Medication Use Held Steady in Recent Years" April 2006». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιουλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2011. 
  110. Name, LM; Olfson, M; Gameroff, MJ; Marcus, SC; Jensen, PS. (2003). «National trends in the treatment of attention deficit hyperactivity disorder». American Journal of Psychiatry 160 (6): 1071–1077. doi:10.1176/appi.ajp.160.6.1071. PMID 10326176. https://archive.org/details/sim_american-journal-of-psychiatry_2003-06_160_6/page/1071. 
  111. «Sharp rise in children's Ritalin use». BBC News. 2003-07-19. http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/3072445.stm. Ανακτήθηκε στις 2010-04-25. 
  112. «Running from Ritalin"». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2011. 
  113. Are stimulants overprescribed? Treatment of ADHD in four U.S. communities. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 38 (7):797-804.
  114. McCabe SE, Knight JR, Teter CJ, Wechsler H (January 2005). «Non-medical use of prescription stimulants among US college students: prevalence and correlates from a national survey». Addiction (Abingdon, England) 100 (1): 96–106. doi:10.1111/j.1360-0443.2005.00944.x. PMID 15598197. 
  115. Boyd CJ, McCabe SE, Cranford JA, Young A (December 2006). «Adolescents' motivations to abuse prescription medications». Pediatrics 118 (6): 2472–2480. doi:10.1542/peds.2006-1644. PMID 17142533. PMC 1785364. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2009-02-08. https://web.archive.org/web/20090208023513/http://pediatrics.aappublications.org/cgi/content/full/118/6/2472. Ανακτήθηκε στις 2011-02-21. 
  116. Nonmedicinal Treatment Touted For Preschoolers With ADHD
  117. Preschoolers With ADHD Improve With Low Doses Of Medication
  118. Freudenheim, Milt (2004-05-17). «Behavior Drugs Lead in Sales For Children». The New York Times. http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0DEEDF143FF934A25756C0A9629C8B63. Ανακτήθηκε στις 2010-04-25. 
  119. Medscape: Medscape Access
  120. Schusteff, Arlene. An ADHD Diagnosis for Preschool Children ADDitude magazine, August 2007
  121. ADHD treatment with once-daily OROS methylphenidat...[J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2005] - PubMed Result
  122. «Questions over drugs for ADHD». BBC News. 2007-11-12. http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/7090011.stm. Ανακτήθηκε στις 2010-04-25. 
  123. Wilens, T.E. (2004) Straight Talk About Medications For Kids. NY: The Guilford Press.
  124. «www.fda.gov» (PDF). 
  125. «FDA News». FDA. 21 Φεβρουαρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2009. 
  126. «Questions Raised Over Ritalin». CBS News. 2000-04-18. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-05-24. https://web.archive.org/web/20110524124544/http://www.cbsnews.com/stories/2000/04/18/national/main185425.shtml. Ανακτήθηκε στις 2011-02-21. 
  127. Silver, Larry M.D. ADHD Medications: Say No to Side Effects, ADDitude magazine, February 2006.
  128. «www.fda.gov» (PDF). 
  129. «Report: ADHD Drugs May Stunt Growth, Long-Term Effectiveness Unknown». Fox News. 2007-11-12. http://www.foxnews.com/story/0,2933,310596,00.html. 
  130. Biederman J, Wilens EM, Mick E, Spencer T, Faraone SV (1 August 1999). «Pharmacotherapy of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder reduces risk for Substance Use Disorder : Pediatrics». Pediatrics 104 (2): e20. doi:10.1542/peds.104.2.e20. PMID 10429138. http://pediatrics.aappublications.org/cgi/reprint/104/2/e20. 
  131. Barbaresi WJ, Katusic SK, Colligan RC, Weaver AL, Jacobsen SJ (August 2007). «Modifiers of long-term school outcomes for children with attention-deficit/hyperactivity disorder: does treatment with stimulant medication make a difference? Results from a population-based study». Journal of developmental and behavioral pediatrics : JDBP 28 (4): 274–87. doi:10.1097/DBP.0b013e3180cabc28. PMID 17700079. 
  132. Ashton H, Gallagher P, Moore B (September 2006). «The adult psychiatrist's dilemma: psychostimulant use in attention deficit/hyperactivity disorder». J. Psychopharmacol. (Oxford) 20 (5): 602–10. doi:10.1177/0269881106061710. PMID 16478756. http://jop.sagepub.com/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=16478756. 
  133. «Ritalin & Ritalin-SR Prescribing Information» (PDF). Novartis. 2007.  Unknown parameter |month= ignored (βοήθεια)
  134. Cherland E, Fitzpatrick R (October 1999). «Psychotic side effects of psychostimulants: a 5-year review». Can J Psychiatry 44 (8): 811–3. PMID 10566114. https://archive.org/details/sim_canadian-journal-of-psychiatry_1999-10_44_8/page/811. 
  135. Kimko HC, Cross JT, Abernethy DR (December 1999). «Pharmacokinetics and clinical effectiveness of methylphenidate». Clin Pharmacokinet 37 (6): 457–70. doi:10.2165/00003088-199937060-00002. PMID 10628897. 
  136. Dafny N; Yang PB. (15). «The role of age, genotype, sex, and route of acute and chronic administration of methylphenidate: A review of its locomotor effects.». Brain research bulletin. 68 (6): 393–405. doi:10.1016/j.brainresbull.2005.10.005. PMID 16459193. 
  137. Ross RG (July 2006). «Psychotic and manic-like symptoms during stimulant treatment of attention deficit hyperactivity disorder». Am J Psychiatry 163 (7): 1149–52. doi:10.1176/appi.ajp.163.7.1149. PMID 16816217. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2010-11-04. https://web.archive.org/web/20101104023107/http://ajp.psychiatryonline.org/cgi/content/full/163/7/1149. Ανακτήθηκε στις 2011-02-21. 
  138. DelBello MP, Soutullo CA, Hendricks W, Niemeier RT, McElroy SL, Strakowski SM (April 2001). «Prior stimulant treatment in adolescents with bipolar disorder: association with age at onset». Bipolar Disord 3 (2): 53–7. doi:10.1034/j.1399-5618.2001.030201.x. PMID 11333062. http://www3.interscience.wiley.com/resolve/openurl?genre=article&sid=nlm:pubmed&issn=1398-5647&date=2001&volume=3&issue=2&spage=53. [νεκρός σύνδεσμος]
  139. Soutullo CA, DelBello MP, Ochsner JE, et al. (August 2002). «Severity of bipolarity in hospitalized manic adolescents with history of stimulant or antidepressant treatment». J Affect Disord 70 (3): 323–7. doi:10.1016/S0165-0327(01)00336-6. PMID 12128245. http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0165032701003366. 
  140. Cohen D, Leo J, Stanton T, et al. (2002). «A boy who stops taking stimulants for "ADHD": commentaries on a Pediatrics case study». Ethical Hum Sci Serv 4 (3): 189–209. PMID 15278983. 
  141. Schwartz RH, Rushton HG (May 2004). «Stuttering priapism associated with withdrawal from sustained-release methylphenidate». J. Pediatr. 144 (5): 675–6. doi:10.1016/j.jpeds.2003.12.039. PMID 15127013. http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0022347604000228. 
  142. Garland EJ (1998). «Pharmacotherapy of adolescent attention deficit hyperactivity disorder: challenges, choices and caveats». J. Psychopharmacol. (Oxford) 12 (4): 385–95. doi:10.1177/026988119801200410. PMID 10065914. 
  143. Nolan EE, Gadow KD, Sprafkin J (April 1999). «Stimulant medication withdrawal during long-term therapy in children with comorbid attention-deficit hyperactivity disorder and chronic multiple tic disorder». Pediatrics 103 (4 Pt 1): 730–7. doi:10.1542/peds.103.4.730. PMID 10103294. 
  144. Kidd PM (October 2000). «Attention deficit/hyperactivity disorder (ADHD) in children: rationale for its integrative management» (PDF). Altern Med Rev 5 (5): 402–28. PMID 11056411. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2004-03-13. https://web.archive.org/web/20040313125101/http://www.thorne.com/altmedrev/.fulltext/5/5/402.pdf. Ανακτήθηκε στις 2011-02-21. 
  145. Rosenfeld AA (February 1979). «Depression and psychotic regression following prolonged methylphenidate use and withdrawal: case report». Am J Psychiatry 136 (2): 226–8. PMID 760559. http://ajp.psychiatryonline.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=760559. 
  146. Smucker WD, Hedayat M (September 2001). «Evaluation and treatment of ADHD». Am Fam Physician 64 (5): 817–29. PMID 11563573. http://www.aafp.org/afp/20010901/817.htmlAdding. [νεκρός σύνδεσμος]
  147. Riccio CA, Waldrop JJ, Reynolds CR, Lowe P (2001). «Effects of stimulants on the continuous performance test (CPT): implications for CPT use and interpretation». J Neuropsychiatry Clin Neurosci 13 (3): 326–35. doi:10.1176/appi.neuropsych.13.3.326. PMID 11514638. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-07-14. https://archive.today/20120714094514/http://neuro.psychiatryonline.org/cgi/content/full/13/3/326. Ανακτήθηκε στις 2011-02-21. 
  148. Cytogenetic effects in children treated with methy...[Cancer Lett. 2005] - PubMed Result
  149. Walitza, Susanne, et al. (June 2007). «Does Methylphenidate Cause a Cytogenetic Effect in Children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder?». Environmental Health Perspectives 115 (6): 936–940. doi:10.1289/ehp.9866. PMID 17589603. PMC 1892117. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=1892117. 
  150. ADHD's Dynamic History: The Effects of Continuously Changing Diagnostic Criteria - ADHD Tests - ADHD
  151. Charles Bradley, M.D., 1902–1979 Αρχειοθετήθηκε 2011-05-15 στο Wayback Machine., retrieved September 15, 2008. American Journal of Psychiatry, 155:968