Διοικητικό Δίκαιο

Το Διοικητικό Δίκαιο, (Διοικ. Δ.), είναι το σύστημα των κανόνων βάσει των οποίων ρυθμίζονται η οργάνωση και η λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης, δηλαδή του συνόλου των δημοσίων υπηρεσιών του κράτους και των νομικών προσώπων εκείνων που διακρίνονται ως φορείς άσκησης δημοσίας εξουσίας, καθώς και τις σχέσεις αυτών προς τους πολίτες και τα διοικητικά όργανα. Ωσαύτως θέματα που αφορούν τη διάρθρωση, το προσωπικό, την περιουσία, ή αναφέρονται στο διοικητικό και δικαστικό έλεγχο και στις εκδιδόμενες υπό των παραπάνω υπηρεσιών και νομικών προσώπων διοικητικές πράξεις, όπως και στη διαμόρφωση των σχέσεων προς τρίτους, και ακόμη στη κατ΄ αρμοδιότητα έκταση που δρουν αυτές, διέπονται από το Διοικητικό Δίκαιο που ουσιαστικά αποτελεί τον πιο ζωτικό κοινωνικό κλάδο του Συνταγματικού Δικαίου.

Γενικά - Ιστορία

Το Διοικητικό Δίκαιο άρχισε να εμφανίζεται ως αυτούσιο Δίκαιο, στις ευρωπαϊκές χώρες, από της εποχής τη επικράτησης του λεγόμενου "κράτους δικαίου", δηλαδή περι τα μέσα του 19ου αιώνα. Η απαρχή της εφαρμογής του όμως ανιχνεύεται στην Αγγλία κατά το 17ο αιώνα που σημειώθηκαν και οι πρώτοι περιορισμοί στην αυθαιρεσία της διοίκησης αλλά και ταυτόχρονα στην υποχρέωση υποταγής στο νόμο. Παρά ταύτα πατρίδα του Διοικητικού Δικαίου θεωρείται η Γαλλία στην οποία λειτούργησαν οι πρώτες διοικητικές επιτροπές και ιδρύθηκαν τα πρώτα διοικητικά δικαστήρια που αναγνώριζαν τα δημόσια δικαιώματα των διοικουμένων.
Στην Ελλάδα το Διοικητικό Δίκαιο πρωτοεμφανίσθηκε, σχεδόν την ίδια εποχή, το 1833, από την τότε βαυαρική κυβέρνηση βασιζόμενο στο γαλλικό πρότυπο, πλην όμως αναπτύχθηκε, έναν αιώνα αργότερα, κυρίως μετά τη ψήφιση του Ν. 3713/1928 δια του οποίου ιδρύθηκε και τέθηκε τελικά σε λειτουργία το προβλεπόμενο Συμβούλιο της Επικρατείας το 1929, η νομολογία του οποίου διέπλασε τις γενικές αρχές του κλάδου και διαμόρφωσε αυτοτελώς την έννοια της αρχής της νομιμότητας. Αποτελεί το ζωτικότερο κλάδο του Δημοσίου Δικαίου. Συνδέεται στενά με το Συνταγματικό Δίκαιο του οποίου αποτελούσε παλαιότερα τμήμα του.Στη χώρα μας η επιστήμη του Διοικητικού Δικαίου αναπτύχθηκε με βάση τα πρότυπα της γαλλικής και γερμανικής επιστήμης. Καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα από μεγάλους Καθηγητές του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου όπως οι :Μιχαήλ Στασινόπουλος, Δημήτριος Κόρσος ,Γεώργιος Παπαχατζής, καθώς και οι της Νομικής σχολής του Εθνικού και καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Πρόδρομος Δαγτόγλου, Επαμεινώνδας Σπηλιωτόπουλος κ.ά.

Πηγές Διοικ.Δ.

Πηγές του Διοικητικού Δικαίου θεωρούνται μόνο δημοσιευμένα κείμενα στα οποία μία Πολιτεία έχει θεσμοθετήσει ειδικούς κανόνες διοίκησης και οργάνωσης των υπηρεσιών της. Συνεπώς το Διοικ. Δίκαιο αποτελεί ένα σύνολο συγκεκριμένων νομικών κανόνων κατά τη σειρά της κλιμακωτής διαβάθμισής τους, που είναι:

1. Το ισχύον Σύνταγμα.
2. Οι ισχύοντες Νόμοι, διοικητικού περιεχομένου.
3. Τα διάφορα ισχύοντα Διατάγματα, (διοικητικές πράξεις), τα οποία και αποτελούν αφενός την ουσιοδέστερη πηγή διοικητικής δράσης και αφετέρου τις ουσιαστικές πηγές του Διοικητικού δικαίου.
4. Η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, και τέλος
5. Οι διεθνείς συμβάσεις και συνθήκες, που συνομολογεί η Ελλάδα, επί των οποίων υποχρεούται να προσαρμόζεται αντίστοιχα κάθε φορά και το Διοικ. Δίκαιο της Χώρας.

Νομολογία Διοικ. Δ.

Η νομολογία του Διοικητικού Δικαίου εμφανίζει εξαιρετική ιδιομορφία και τούτο διότι:

• Υπάρχουν διάσπαρτοι πολυπληθείς κανόνες διοικητικής νομοθεσίας χωρίς κωδικοποίηση σε ενιαία κείμενα.
• Το περιεχόμενο των διοικητικών νόμων είναι πολυσχιδές και πολύπλοκο.
• Η νομοθεσία είναι ιδιαιτέρα ευμετάβλητη σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα.
• Πολλά όργανα έχουν τις ίδιες αρμοδιότητες.
• Η φύση των κανόνων του είναι κανονιστική.
• Ο χαρακτήρας είναι υπερεθνικός με διεθνή ομοιομορφία.

Διάκριση Διοικ. Δ.

Βασικά το Διοικ. Δίκαιο διακρίνεται στο "Γενικό Διοικητικό Δίκαιο", ή "Γενικό Μέρος" όπως συνηθίζεται να λέγεται και στο "Ειδικό Διοικητικό Δίκαιο" κλάδοι του οποίου είναι το Αστυνομικό Δίκαιο, το Φορολογικό, το Πολεοδομικό, το Συνταξιοδοτικό, το Εκπαιδευτικό, το Δίκαιο Κοινωνικής Ασφάλισης κ.λπ. που αφορούν λεπτομερείς κωδικοποιήσεις νομοθετημάτων επί της ίδρυσης, οργάνωσης και δράσης των διαφόρων κρατικών φορέων (Ν.Π.Δ.Δ.). Πολλοί κλάδοι από τους παραπάνω παρουσιάζονται σήμερα με δική τους "αυτοτέλεια" όπως π.χ. το Αστυνομικό Δίκαιο, το Φορολογικό Δίκαιο, το Δημοσιονομικό Δίκαιο κ.ά.

Αντικείμενο Γενικού Διοικ. Δικαίου

Το αντικείμενο του Γενικού Διοικ. Δικαίου φέρεται σ΄ ένα περιορισμένο μεν πλην όμως γενικό πεδίο δράσης της όποιας έννομης Πολιτείας όπου η ενεργούμενη εξ αυτού νομική ρύθμιση τυγχάνει πολύ εκτενής, ειδικότερα στην ίδρυση και οργάνωση όλων των αμέσων και εμμέσων διοικητικών οργάνων που επανδρώνουν τις κατ΄ αρμοδιότητα αντίστοιχες υπηρεσίες, δηλαδή τις διοικητικές Αρχές.

Στα πλαίσια αυτά το Γενικό Διοικ. Δίκαιο εξετάζει και μελετά:

1. Την οργάνωση των Διοικητικών Υπηρεσιών, που περιλαμβάνει σε γενικές γραμμές κατά ενιαίο τύπο, τον αριθμό και τη σύνθεση του προσωπικού, τη διάρθρωση αυτού, την υπηρεσιακή κατάστασή του κ.λπ.
2. Τη λειτουργία των Διοικητικών Υπηρεσιών, που περιλαμβάνει αρμοδιότητες Αρχών, διαδικασίες δράσης, υφιστάμενες περιφερειακές υπηρεσίες, έκδοση διοικητικών πράξεων κ.λπ., και τέλος
3. Τις σχέσεις των διοικητικών Αρχών με τους διοικούμενους, μεταξύ των οποίων και τα μέσα προστασίας των πολιτών από ενδεχόμενες υπερβάσεις ή παραλήψεις ή άλλες παρανομίες της διοίκησης κ.λπ.

Αντικείμενο Ειδικού Διοικ. Δικαίου

Το αντικείμενο του Ειδικού Διοικ. Δικαίου αντίθετα μ΄ εκείνο του Γενικού επεκτείνεται λεπτομερώς σ΄ ένα πολύ μεγάλο αριθμό κωδικοποιημένων, ή μη, νομοθετημάτων, κατά τη συνταγματική διάκριση των λειτουργιών της Πολιτείας, κυρίως επί της αρμοδιότητας, που αφορούν κάθε μία τις διοικητικές Αρχές κατά κλάδους και κατηγορίες, τη συγκρότηση της Διοίκησής τους με την υφισταμένη ιεραρχική οργάνωση και του εξ αυτής ιεραρχικού ελέγχου, κατά την άσκηση της καλούμενης Διοικητικής εποπτείας. Επίσης στο Ειδικό αυτό μέρος περιλαμβάνεται η μελέτη και ο προσδιορισμός της σύννομης δράσης αυτών, κατά παρεχόμενα γενικά ή ειδικά δικαιώματα, με λεπτομερή απαρίθμηση αυτών επί συγκεκριμένου κύκλου θεμάτων, ο κατά νόμο τύπος των πράξεών τους, οι χρονικές προθεσμίες εκδήλωσης αυτών καθώς και επιμέρους συνεργασίες και αναλήψεις δράσεων, διασφαλίζοντας παράλληλα τα ατομικά δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών.

Λόγω της πληθώρας όμως των κωδικοποιημένων αυτών νομοθετημάτων πολλοί κλάδοι των Διοικητικών Αρχών παρουσιάζουν δική τους θεματική ή και επιστημονική αυτοτέλεια δημιουργώντας έτσι αντίστοιχο Δίκαιο, όπως π.χ. το Φορολογικό, το Δημοσιονομικό, το Αστυνομικό, το Μεταλλευτικό κ.λπ. που καθένα εξ αυτών περιλαμβάνει ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό θεματικών νόμων, διαταγμάτων, εγκυκλίων και οδηγιών.

Βασικές αρχές Διοικ. Δ.

• Αρχή της Νομιμότητας.
• Αρχή της προστασίας του Δημοσίου Συμφέροντος.
• Αρχή της επικουρικότητας του Κράτους.
• Αρχή της αποτελεσματικότητας Διοικητικής Δράσης.
• Αρχή της συνέχειας των Οργάνων.
• Αρχή της ακρόασης του Διοικουμένου πριν την λήψη δυσμενούς απόφασης.
• Αρχή της καλής πίστης ή προστατευόμενης εμπιστοσύνης, ασφάλειας Δικαίου.
• Αρχή της αναλογικότητας σκοπού και μέσου.
• Αρχή της χρηστής διοίκησης και της επιείκειας.
• Αρχή της ισότητας.
• Αρχή της αναγκαιότητας.

Σύγχρονη αντίληψη

Στη σύγχρονη εποχή όπου παρατηρείται έντονη η επέκταση του Ιδιωτικού Δικαίου σε χώρους διοικητικής δραστηριότητας, όπως συμβαίνει ιδιαίτερα με τις δημόσιες επιχειρήσεις και εταιρείες (ΔΕΚΟ) πολλοί θεωρούν ότι τελικά το Διοικ. Δίκαιο περιορίζεται σε ότι αφορά τη έκταση της εφαρμογής του. Αυτό όμως είναι λάθος, διότι στη πραγματικότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο και ανεξάρτητα του τι υποστηρίζεται, (ή προπαγανδίζεται).
Ειδικότερα με την επέκταση του "κοινωνικού κράτους" σε θέματα που αφορούν ατομικά δικαιώματα όπως αυτά εξελίσσονται, αλλά και παράλληλα με τις συνεχείς αυξανόμενες διακρατικές σχέσεις και διεθνείς συνομολογήσεις διαφόρων συνθηκών με Διεθνείς Οργανισμούς, σε επίπεδο μάλιστα κοινοτήτων, το Διοικητικό Δίκαιο παρουσιάζει μια υπέρμετρη επεκτατικότητα. Επεκτατικότητα που καθιστά πολλές φορές δύσκολη την ανάλυση και την επεξεργασία της όταν μάλιστα αφορά δικαστικό θέμα σε παροχή της συνταγματικά κατοχυρωμένης έννομης προστασίας αυτής, (σύμφωνα με το άρθρο 20 του Συντάγματος), από τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια που καλούνται να επιλύσουν όλες τις σχετικές, πλην όμως ουσιαστικές, διαφορές που αναφύονται.

Πηγές

• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica, τομ. 21ος, σελ. 122.