Εθνική Ακαδημία Επιστημών της Ουκρανίας

Η Εθνική Ακαδημία Επιστημών της Ουκρανίας (NASU; ουκρανικά: Національна академія наук України‎‎) είναι ένας αυτοδιοικούμενος, χρηματοδοτούμενος από το κράτος οργανισμός στην Ουκρανία, που αποτελεί το κύριο κέντρο ανάπτυξης της επιστήμης και της τεχνολογίας διαχειριζόμενο ένα σύστημα από ερευνητικά ινστιτούτα σε όλη τη χώρα. Είναι ο σημαντικότερος οργανισμός που προσανατολίζεται στην έρευνα, μαζί με τις άλλες 5 Ουκρανικές ακαδημίες, με εξειδίκευση σε διάφορους επιστημονικούς κλάδους. Περιλαμβάνει πολλούς τομείς, τμήματα, ερευνητικά ινστιτούτα, επιστημονικά κέντρα και αρκετές άλλες υποστηρικτικές επιστημονικές οργανώσεις.

Εθνική Ακαδημία Επιστημών της Ουκρανίας
Είδος	ακαδημία επιστημών, εκδότης ανοικτής πρόσβασης, κτήριο και language regulator
Γεωγραφικές συντεταγμένες	50°26′42″N 30°30′45″E
Διοικητική υπαγωγή	Κίεβο
Χώρα	Ουκρανία
Έναρξη κατασκευής	1918
Βραβεία	τάγμα του Λένιν και Τάγμα της Φιλίας των Λαών
Προστασία	μνημείο αρχιτεκτονικής κληρονομιάς
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Εθνική Ακαδημία Επιστημών της Ουκρανίας

Ίδρυση	1918
Έδρα	Κίεβο, Ουκρανία
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
δεδομένα ()

Η Ακαδημία αναφέρεται ετήσια στο Υπουργικό συμβούλιο της Ουκρανίας. Το προεδρείο της ακαδημίας βρίσκεται επί της οδού βουλυτσία Βολοντιμίρσκα 57, απέναντι από το Κτίριο του Παιδαγωγικού Μουσείου όπου είχε την έδρα του το Κεντρικό Συμβούλιο της Ουκρανίας κατά τη διάρκεια της περιόδου ανεξαρτησίας 1917-18.

Το 1921–1991 ήταν ρεπουμπλικάνικο υποκατάστημα της Ακαδημίας Επιστημών της Σοβιετικής Ένωσης.

Ονoμασίες

Στην πορεία της ιστορίας της η Ακαδημία έχει αλλάξει ονομασία 5 φορές.

Οι ονομασίες της Ακαδημίας
Ουκρανική Ακαδημία Επιστημών	1918-1921
Πανουκρανική Ακαδημία Επιστημών	1921-1936
Ακαδημία Επιστημών της Σ.Σ.Δ. Ουκρανίας	1936-1991
Ακαδημία Επιστημών της Ουκρανίας	1991-1993
Εθνική Ακαδημία Επιστημών της Ουκρανίας	από το 1994

Ιστορία

Η Ουκρανική Ακαδημία Επιστημών ιδρύθηκε την 14η Νοεμβρίου 1918 με διάταγμα του Χετμάνου Πάβλο Σκοροπάντσκι. Δημιουργήθηκε ως ένας αυτοδιοικούμενος οργανισμός που περιλάμβανε 45 ιδρύματα: 15 ινστιτούτα, 14 μόνιμες επιτροπές, 6 μουσεία, 2 γραφεία, 2 εργαστήρια, κήπους βοτάνων και εγκλιματισμού, αστεροσκοπείο, βιολογικό σταθμό, βιβλιοθήκη, τυπογραφείο και αρχειοφυλάκια. Οι εκδόσεις της Ακαδημίας δημοσιεύονταν στην ουκρανική γλώσσα. Το καταστατικό τόνιζε τον πανουκρανικό χαρακτήρα της Ακαδημίας: στα τακτικά μέλη θα συμπεριλαμβάνονταν όχι μόνο πολίτες του ουκρανικού κράτους, αλλά και ουκρανοί επιστήμονες της Δυτικής Ουκρανίας (που τότε ήταν μέρος της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας). Η συμμετοχή των αλλοδαπών δεν έπρεπε να ξεπερνά σε ποσοστό τα 2/3 του αριθμού τακτικών μελών.

Στην πρώτη γενική συνέλευση της 27ης Νοεμβρίου 1918 ο καθηγητής Βολοντιμίρ Βερνάτσκι εξελέγη ως πρόεδρος της Ουκρανικής Ακαδημίας Επιστημών και Γραμματέας διορίστηκε ο Αχατάνχελ Κρίμσκι. Η Χετμανική κυβέρνηση είχε διαθέσει κεφάλαια για την οργάνωση των πρώτων ερευνητικών τμημάτων, ινστιτούτων και άλλων ιδρυμάτων της ακαδημίας. Στο πρώτο έτος της λειτουργίας της η Ακαδημία περιλάμβανε τρία ερευνητικά τμήματα: Ιστορίας-φιλολογίας, φυσικών-μαθηματικών και κοινωνικών επιστημών, που καλύπτονταν από 3 ινστιτούτα, 15 επιτροπές και μία εθνική βιβλιοθήκη.

Πρόεδροι της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας
Βερνάντσκι Βολοντιμίρ Ιβάνοβιτς	1918–1919
Λεβίτσκι Ορέστ Ιβάνοβιτς Λεβίτσκι	1919–1921
Βασιλένκο Μυκόλα Προκόποβιτς	1921–1922
Λεβίτσκι Ορέστ Ιβάνοβιτς	1922
Λίπσκυ Βολοντιμίρ Ιπολίτοβιτς	1922–1928
Ζαμπολότνι Ντανίλο Κιρίλοβιτς	1928–1929
Αλεξάντρ Μπογκομόλετς	1930–1946
Παλάντιν Αλεκσάντρ Βολοντιμίροβιτς	1946–1962
Πάτον Μπόρις Εβγένοβιτς	1962

Ο Βολοντίμιρ Ιβάνοβιτς Βερνάντσκι ήταν ο πρώτος πρόεδρος της Ακαδημίας

Η κυβέρνηση των μπολσεβίκων της Σ.Σ.Δ. Ουκρανίας διατήρησε την Ακαδημία, ορίζοντας τη δομή και τα οικονομικά της. Με διάταγμα της 14ης Ιουνίου 1921, το Ουκρανικό Συμβούλιο των Λαϊκών Επιτρόπων ενέκρινε το «Διάταγμα για την Πανουκρανική Ακαδημία Επιστημών», βάσει του οποίου η Ακαδημία αναγνωρίστηκε ως ο ανώτατος επιστημονικός κρατικός θεσμός της δημοκρατίας και υπάχθηκε στο Υπουργείο Παιδείας. Η Ακαδημία διακρινόταν σε 3 τμήματα, εκ των οποίων έκαστο είχε τις κατευθύνσεις, ινστιτούτα και επιτροπές του. Τα ερευνητικά κέντρα προσανατόλιζαν το έργο των επιστημόνων προς μια συγκεκριμένη επιστημονική κατεύθυνση και ήταν αυτόνομα. Η Ακαδημία δεν είχε αυστηρή ιεραρχική δομή.

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας '20 η σοβιετική κυβέρνηση δεν απέσυρε την εναπομείνουσα αυτονομία της Ακαδημίας παρεμβαίνοντας στην εκλογική διαδικασία της ηγεσίας της. Το 1934, ως αποτέλεσμα της αναδιοργάνωσης, οι διακρίσεις σε τμήματα ουσιαστικά εξαλείφθηκαν. Τον Φεβρουάριο του 1936, η Πανουκρανική Ακαδημία μετονομάστηκε σε Ακαδημία Επιστημών ΣΣΔ Ουκρανίας. Το νέο καταστατικό της Ακαδημίας όριζε ως όργανο της Ακαδημίας τη Γενική Συνέλευση, και ως κυριότερα κέντρα ερευνητικής εργασίας τα επιστημονικά της ινστιτούτα. Μετά την μετονομασία της η Ακαδημία δεν θεωρείτο πλέον ως επιστημονικό ίδρυμα εθνικού χαρακτήρα αλλά επικρατείας. Εκ νέου διακρίθηκε σε τρία τμήματα: κοινωνικών επιστημών, μαθηματικών και τεχνικών. Το 1938, το δεύτερο τμήμα χωρίστηκε στους κλάδους φυσικής, μαθηματικών και βιολογίας.

Στις αρχές του 1941 η Ακαδημία διέθετε 26 ινστιτούτα. Απασχολούσε 3.092 εργαζόμενους, με συμπεριλαμβανόμενους 60 τακτικά μέλη, 66 ανταποκριτές, 164 διδάκτορες και 325 σπουδαστές. Οι εγκαταστάσεις τους βρίσκονταν στο Κίεβο, το Χάρκοβο, το Ντνίπρο και τη Λβιβ.

Το 1941, κατά τον Γερμανο-σοβιετικό πόλεμο, τα ινστιτούτα εκκενώθηκαν. Τα περισσότερα από αυτά και το Προεδρείο της Ακαδημίας μεταφέρθηκαν στην Ουφά, το Ινστιτούτο Ηλεκτροσυγκόλλησης στη Νίζνι Ταγκίλ, και άλλα ιδρύματα στο Σβερντλόβσκ (τώρα Γεκατερίνμπουργκ ), στο Τσελιάμπινσκ, στο Ζλατούστ και σε άλλες πόλεις της ΕΣΣΔ . Το έργο της ακαδημίας ήταν προσανατολισμένο στην παροχή βοήθειας στο μέτωπο και στους έχοντες ανάγκη. Δόθηκε προτεραιότητα στις επιστημονικές εξελίξεις του τομέα της αμυντικής βιομηχανίας, στη βελτίωση του συστήματος περίθαλψης των τραυματιών, και τα συναφή πεδία. Τον Μάρτιο του 1944 άρχισε η αποκατάσταση των ιδρυμάτων της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ στο Κίεβο.

Μέχρι το 1960, 20 νέα ιδρύματα είχαν προστεθεί στα 44 υφιστάμενα της Ακαδημίας. Το 1954 ιδρύθηκε το υποκατάστημα Κριμαίας της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ. Το 1956 ιδρύθηκε το Επιστημονικό Κέντρο της Ντόνετσκ, και αργότερα τα κέντρα: Δυτικό, Χάρκοβο, Νότιο και Ντνιπροπετρόφσκ. Το 1977 η Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ στελεχωνόταν από 121 τακτικά μέλη και 175 ανταποκριτές. Τα 3 τμήματα της περιλάμβαναν 11 κλάδους και 82 επιστημονικά ινστιτούτα. Τη δεκαετία '80 η πλειοψηφία των ακαδημαϊκών ήταν επικεντρωμένη στο Τμήμα Φυσικοτεχνικών και Μαθηματικών Επιστημών (1986: 76%), στο τμήμα Χημικών, Τεχνολογικών και Βιολογικών επιστημών (19%) και στο Τμήμα Κοινωνικών Επιστημών (5 %). Ο συνολικός αριθμός του επιστημονικού προσωπικού αυξήθηκε σε 15.340. Η πρόοδος στις φυσικές και τεχνικές επιστήμες συνοδεύτηκε από απόκρυψη πληροφοριών για την Ακαδημία, όπως τα ονόματα εξέχοντων ερευνητών που αποκρύπτονταν για ιδεολογικούς λόγους.

Μετά την ανεξαρτητοποίησή της, η Εθνική Ακαδημία Επιστημών της Ουκρανίας αντιμετώπισε σημαντικές οικονομικές δυσκολίες. Κατέστη δύσκολη η αγορά εξοπλισμού και αντιδραστηρίων, οι αμοιβές για το επιστημονικό έργο δεν ήταν ικανοποιητικές και οι κρατικές επιχορηγήσεις για την προσανατολισμένη έρευνα ανεπαρκείς, οπότε χιλιάδες υπάλληλοι της Ακαδημίας αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Ουκρανία ή την επιστήμη. Αντίθετα, οι ανθρωπιστικές επιστήμες άκμασαν αποκαλύπτοντας μεγάλες προοπτικές δημιουργικής εργασίας. Οι δικηγόροι, ιστορικοί, κοινωνιολόγοι και οικονομολόγοι συμμετείχαν ενεργά στις διαδικασίες της οικοδόμησης του κράτους. Οι συνθήκες επικοινωνίας και συνεργασίας με επιστήμονες και συναδέλφους του εξωτερικού βελτιώθηκαν ποιοτικά.  

Βιβλιογραφία

• І. М. Дзюба. Академія Наук України Національна // Енциклопедія сучасної України. — Київ, 2001. — Т. 1.  — С. 250—289.
• Видатні вчені Національної Академії наук України. Особові архівні та рукописні фонди академіків і членів-кореспондентів у Національній бібліотеці України імені В. І. Вернадського (1918—1998): Путівник / НАН України, Нац. б-ка України ім. В. І. Вернадського, Ін-т рукопису, Ін-т архівознавства; Редкол. О. С. Онищенко та ін. — К., 1998. — 307 с.
• Національна Академія наук України: Персональний склад: 1918—1998 / Уклад. В. М. Палій, Ю. О. Храмов; Відп. ред. В. Ф. Мачулін. — 3-є вид., доп. і перероб. — К.: Фенікс, 1998. — 279 с.

Πηγές

• Архівні фонди музейних установ гуманітарного циклу Всеукраїнської академії наук (1918—1934 рр.): монографія / Л. Іващук ; [наук. ред. В. М. Удовик] ; НАН України, Нац. б-ка України ім. В. І. Вернадського. — К. : [б. в.], 2012. — 348, [4] с. — Бібліогр.: с. 252—278. — ISBN 978-966-02-6643-8 : 4
• Відділення механіки НАН України. Історико-біографічний довідник / Нац. акад. наук України ; [ред. О. Ю. Палкіна]. — Київ: Академперіодика, 2015. — 343 с. : портр. — ISBN 978-966-360-289-9
• Історія Національної академії наук України. 1951—1955. Ч. 1 : Документи і матеріали / НАН України, Нац. б-ка України ім. В. І. Вернадського, Ін-т архівознавства, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського ; [упоряд.: Л. М. Яременко та ін. ; редкол.: О. С. Онищенко (голов. ред.) та ін.]. — Київ: [б. в.], 2012. — 884 с. : іл. — (Джерела з історії науки в Україні). — Бібліогр.: с. 859—879 (303 назви). — ISBN 978-966-02-6667-4
• Історія Національної академії наук України. 1951—1955. Ч. 2 : Додатки / НАН України, Нац. б-ка Україні ім. В. І. Вернадського, Ін-т архівознавства, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського ; [упоряд.: Л. М. Яременко та ін. ; редкол.: О. С. Онищенко (голов. ред.) та ін. ]. — Київ: [б. в.], 2012. — 916 с. — (Джерела з історії науки в Україні). — Бібліогр.: с. 716—805 (1711 назв). — ISBN 978-966-02-6668
• Історія Академії наук України. 1918—1923: Документи і матеріали / Упоряд.: В. Г. Шмельов (старш. упоряд.), В. А. Кучмаренко, О. Г. Луговський та ін.; Редкол. П. С. Сохань (відп. ред.) та ін.; АН України, Ін-т укр. археографії та ін. — К.: Наук. думка, 1993. — 515, [1] с. — (Джерела з історії науки в Україні).
• Національна академія наук України: статистичний і наукометричний аналіз ефективності наукового потенціалу: / Б. А. Маліцький, О. О. Грачев, О. Н. Кубальський, В. А. Корнілов, В. П. Рибачук, В. І. Хорєвін, Н. Г. Віденіна, Л. Р. Головащенко, Л. П. Овчарова; гол. ред. акад. НАН України В. Л. Богданов; НАН України, ДУ «Інститут дослідж. наук.-техн. потенціалу та історії науки ім. Г. М. Доброва». — К. : Фенікс, 2016. — 228 с., іл. ISBN 978-966136-323-5
• Члени-засновники Національної академії наук України: Збірник нарисів / Упоряд. С. В. Кульчицький; Відп. ред. В. А. Смолій; Ін-т історії України НАН України. — К., 1998. — 375 с.
• Шпак А. П., Юркова О. В.. Національна академія наук України //
• Ясь О.   Ідея академії в українській науковій і громадській думці кінця ХІХ – початку ХХ ст.: тексти та контексти // Український історичний журнал. –   2018. – № 6. – С. 4–32. https://www.academia.edu/38305965
• Ясь О. В.   Народження Академії. Коротка хроніка 1918 року, або як це було… // Вісник НАН України. — 2018. — № 11. — С. 5–17. https://www.academia.edu/37932065