Ελισάβετ του Βρανδεμβούργου, δούκισσα του Μπράουνσβαϊγκ-Κάλενμπεργκ-Γκέτινγκεν
Η Ελισάβετ, γερμ.: Elisabet von Brandenburg von Hohenzollern (24 Αυγούστου 1510 - 25 Μαΐου 1558) από τον Οίκο των Χοεντσόλερν ήταν κόρη του εκλέκτορα του Βρανδεμβούργου και με τον γάμο της έγινε δούκισσα του Μπράουνσβαϊγκ-Λύνεμπουργκ-Γκέτινγκεν-Κάλενμπεργκ. Έγινε επίτροπος του δουκάτου κατά τη διάρκεια της ανηλικιότητας του γιου της από το 1540 έως το 1545. Θεωρείται η «πριγκίπισσα της Μεταρρύθμισης», καθώς, μαζί με τον Άντον Κορβίνους μεταρρυθμιστή από την Έσση, βοήθησε τη Μεταρρύθμιση να επικρατήσει στη σημερινή Νότια Κάτω Σαξονία.
Βιογραφία Επεξεργασία
Πρώτα χρόνια (1510–1525) Επεξεργασία
Η Ελισάβετ γεννήθηκε πιθανώς στο Κελν, ως η δεύτερη κόρη του Ιωακείμ Α΄ Νέστορα εκλέκτορα του Βρανδεμβούργου και της Ελισάβετ των Όλντενμπουργκ, κόρης του Ιωάννη της Δανίας. [6] Εκπαιδεύτηκε με τρόπο αυστηρά θρησκευτικό, αλλά και με βάση τον Ανθρωπισμό.
Στην ηλικία των 15 ετών παντρεύτηκε στις 7 Ιουλίου 1525 στο Στέτιν με τον 40ετή, χήρο Ερρίκο Α΄ τον Πρεσβύτερο δούκα του Μπ.Λ.Γκέτινγκεν-Κάλενμπεργκ.
Για πρώτη φορά ήρθε σε επαφή με τη Μεταρρύθμιση το 1527 στην Αυλή των γονιών της στο Βρανδεμβούργο, όταν η μητέρα της εόρτασε τη Θεία Κοινωνία και από τα δύο είδη και έτσι αποδέχθηκε ανοιχτά τις διδασκαλίες του Μάρτιν Λούθερ. Ο πατέρας της αντέδρασε βίαια, φοβούμενος ότι τη μητέρα της θα μεταστρεφόταν στον «Προτεσταντισμό» και απομάκρυνε τους Μεταρρυθμιστές από το Βίτενμπεργκ -που προσπάθησαν να παρέμβουν για λογαριασμό της εκλέκτορος- από την Αυλή του. Αυτό το γεγονός ίσως είχε εντυπωσιάσει βαθιά τη 17ετή πριγκίπισσα και ενίσχυσε τη συμπάθειά της για τη νέα πίστη.
Ο γάμος με τον Ερρίκο Α΄ (1525–1540) Επεξεργασία
Παρά τη διαφορά ηλικίας, ήταν προφανώς ένας γάμος χωρίς ανυπέρβλητες συγκρούσεις, ίσως επειδή ο Ερρίκος Β΄ έμεινε ως επί το πλείστον στο κάστρο του Έριχμπουργκ και του Kάλενσμπεργκ, ενώ η Ελισάβετ κατοικούσε στην ιδιοκτησία χηρείας της (wittum), το Μύντεν του Ανοβέρου.
Ωστόσο ο γάμος δεν ήταν χωρίς ατέλειες. Για παράδειγμα το 1528 η Ελισάβετ κατηγόρησε την Άννα φον Ράμσχοτελ, μέλος των ευγενών της επαρχίας και για πολλά χρόνια ερωμένη τού συζύγου της, ότι αυτή ήταν υπεύθυνη για τις επιπλοκές κατά τη δεύτερη εγκυμοσύνη της. Κατηγόρησε την Άννα για μαγεία και προέτρεψε τον σύζυγό της να κάψει στην πυρά την Άννα. Η Ελισάβετ έστειλε επίσης τους κατασκόπους και τους στρατιώτες της στη γειτονική επισκοπή του Μίντεν, για να συλλάβει την Άννα στο κρησφύγετό της στο Μίντεν. Ωστόσο η Άννα διέφυγε. Κατά τη διάρκεια διαδικασίας έρευνας σχετικά με τις φερόμενες ως βοηθούς της Άννας, μερικές από τις κατηγορούμενες γυναίκες μετά από βασανιστήρια πέθαναν στην πυρά. Η Ελισάβετ κατάφερε να αναγκάσει τον Ερρίκο Β΄ να της δώσει μία πιο κερδοφόρα ιδιοκτησία χηρείας από την απαιτούμενη στο συμβόλαιο γάμου τους: αντί για την περιοχή του Κάλενμπεργκ στην περιφέρεια του Ούντερβαλντ, η οποία περιείχε το κάστρο Κάλενμπεργκ, το Νόιστατ και το Αννόβερο και παρείχε λίγα έσοδα, έλαβε τον Όμπερβαλντ, με τις πόλεις Μύντεν, Nόρτχαϊμ και Γκέτινγκεν, που παρείχαν περισσότερα έσοδα και μεγαλύτερο πολιτικό βάρος. Η εγκυμοσύνη της τελείωσε με τη γέννηση ενός υγιούς αρσενικού μωρού, το οποίο μεγάλωσε ως διάδοχος δούκας, τον Ερρίκο Β΄. Μετά τη γέννησή του, αυτό το σκοτεινό κεφάλαιο ξεχάστηκε σύντομα.
Όταν η Ελισάβετ επισκέφθηκε τη μητέρα της στο κάστρο του Λίχτενμπουργκ το 1534, συνάντησε τον Μάρτιν Λούθερ προσωπικά για πρώτη φορά. Άρχισε να επικοινωνεί τακτικά μαζί του το 1538. Του έστειλε τυρί και κρασί και της έστειλε φυντάνια μουριές και συκιές, και τη γερμανική Μετάφραση της Βίβλου με προσωπική αφιέρωση.
Στις 7 Απριλίου η Ελισάβετ δέχθηκε δημόσια τη Θεία Κοινωνία και με τα δύο είδη και έτσι εξέφρασε τη μετατροπή της στη λουθηρανική πίστη. Στις 6 Οκτωβρίου ενημέρωσε τον Φίλιππο Α΄ λάντγκραβο της Έσσης και με τη βοήθειά του, κάλεσε τον μεταρρυθμιστή Άντον Κορβίνους να μετακομίσει από το κοντινό Βίτσενχαουζεν στο Μύντεν. Ο Ερρίκος Α΄ ανέχτηκε τη μετατροπή. Αν και ο Λουθηρανισμός ήταν ασυνεπής με την Καθολική του ανατροφή και την πίστη του στον αυτοκράτορα, θαύμαζε το θάρρος του Μεταρρυθμιστή.
Επίτροπος και εφαρμογή της Μεταρρύθμισης (1540-1545) Επεξεργασία
Η Ελισάβετ είχε έναν ισχυρό σύμμαχο, τον Ιωάννη-Φρειδερίκο Α΄ εκλέκτορα της Σαξονίας. Όταν ο Ερρίκος Α΄ απεβίωσε στις 30 Ιουλίου 1540, εκείνος τη βοήθησε να γίνει αυτή συγκυβερνήτης στο Μπ.Λ.Κάλενμπεργκ-Γκέτινγκεν μαζί με τον Φίλιππο Α΄ της Έσσης, παρά την έντονη αντίδραση του Ερρίκου Ε΄ δούκα του Μπ.Λ.Βόλφενμπυτελ. Αυτή και η Φίλιππος Α΄ έμειναν επίτροποι για πέντε χρόνια. Η Ελισάβετ χρησιμοποίησε αυτή την ευκαιρία για να εφαρμόσει τη Μεταρρύθμιση στο πριγκιπάτο και να αναδιοργανώσει το πριγκιπικό νοικοκυριό.
Ο Άντον Κορβίνος διορίστηκε επιθεωρητής του πριγκιπάτου, με γραφείο στο Πάτενσεν. Ο δικηγόρος Γιούστους φαν Βάλντχαουζεν, ο οποίος είχε σπουδάσει στο Βίτενμπεργκ, διορίστηκε ως πριγκιπικός Σύμβουλος και αργότερα ως καγκελάριος, μετά από σύσταση του Μάρτιν Λούθερ. Ο γιατρός Μπούκχαρντ Μίτχοφ, ο δικαστής της Αυλής Γιούστιν Γκόμπλερ και ο νομικός Χάινριχ Κάμπε ολοκλήρωσαν την ομάδα, με την οποία η πριγκίπισσα ήθελε να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις της.
Το 1542 εκδόθηκε ένα Εκκλησιαστικό Διάταγμα για όλο το Κάλενμπεργκ-Γκέτινγκεν. Ακολούθησε μία διεξοδική επίσκεψη από τις 17 Νοεμβρίου 1542 έως τις 30 Απριλίου 1543, στην οποία συμμετείχε προσωπικά η Ελισάβετ. Ένα διάταγμα για τα μοναστήρια, που εκδόθηκε στις 4 Νοεμβρίου 1542, ρύθμιζε τη μετατροπή των μοναστηριών σε Προτεσταντικά. Το 1544 εκδόθηκε Διάταγμα Διαδικασιών από την Αυλή για τη ρύθμιση των νομικών σχέσεων στη χώρα. Η πριγκίπισσα έγραψε επίσης πολλά πνευματικά τραγούδια και ένα «ανοιχτό γράμμα» στους υπηκόους της, για να ενισχύσει την πίστη τους.
Είχε κανονίσει πολύ πριν ότι ο γιος της Ερρίκος Β΄ θα παντρευτεί την κόρη του Φίλιππου Α΄, την Άννα της Έσσης το 1554. Ο Ερρίκος Β΄ όμως ερωτεύτηκε τη Σιδονία, αδελφή του Μαυρικίου δούκα -και αργότερα εκλέκτορα- της Σαξονίας, που ήταν επίσης Λουθηρανή. Με την επιμονή τού γιου της, η Ελισάβετ ακύρωσε τη συμφωνία με την Αυλή της Έσσης και ο Ερρίκος Β΄ νυμφεύτηκε τη 10ετή Σιδονία στις 17 Μαΐου 1545.
Η Ελισάβετ έγραψε επίσης ένα "κυβερνητικό εγχειρίδιο" για τον Ερρίκο Β΄ με σημαντικές συμβουλές, για να του χρησιμεύσει ως οδηγός στη μελλοντική του διακυβέρνηση.
Μετέπειτα ζωή (1545-1558) Επεξεργασία
Το 1546, ένα χρόνο μετά την προσχώρηση τού γιου της Ερρίκου Β΄, η Ελισάβετ παντρεύτηκε τον Πόπο ΙΒ΄ κόμη του Χένεμπεργκ (1513–1574), έναν μικρότερο αδελφό τού συζύγου τής μεγαλύτερης κόρης της. Διατήρησε την επιτροπεία επάνω στο Μύντεν, που ήταν η ιδιοκτησία χηρείας της.
Με μεγάλη ανησυχία παρακολούθησε τον γιο της να επιστρέφει στον Καθολικισμό, ελπίζοντας για ευκαιρίες στην αυτοκρατορική Αυλή. Αυτός το 1548 δέχτηκε το Προσωρινό διάταγμα του Άουγκσμπουργκ. Επίσης προχώρησε στη σύλληψη των μεταρρυθμιστών Άντον Κορβίνους και Βάλτερ Χόικερ, οι οποίοι, μαζί με 140 άλλους ιερείς, είχαν αντιταχθεί έντονα στο ενδιάμεσο αυτό διάταγμα στη Σύνοδο τού 1549 στο Μύντεν. Ο Κορβίνος και ο Χόικερ κρατήθηκαν φυλακισμένοι στο κάστρο Κάλενμπεργκ από το 1549 έως το 1522.
Το 1550 η Ελισάβετ κατάφερε να παντρέψει την κόρη της Άννα-Μαρία με τον 40χρονο Αλβέρτο δούκα της Πρωσίας, με τον οποίο διατηρούσε φιλική αλληλογραφία για πολλά χρόνια. Στο βιβλίο του γάμου έγραψε μερικές σημαντικές συμβουλές για την Άννα-Μαρία, για την επερχόμενη συζυγική της κατάσταση.
Μετά τη μάχη του Ζήβερσχαουζεν το 1533, η Ελισάβετ εκδιώχθηκε από το Mύντεν από τον Ερρίκο Ε΄ τον Νεότερο δούκα του Μπ.Λ.Βόλφενμπυτελ, τον ανιψιό του πρώην συζύγου της. Έφυγε στο Αννόβερο. Το 1555 μετακόμισε στο Ίλμεναου στην κομητεία του Χένεμπεργκ, στη σύγχρονη Θουριγγία, όπου πήρε την πένα για άλλη μία φορά και έγραψε ένα βιβλίο παρηγοριάς για τις χήρες, που θα έπρεπε να βοηθηθούν στη θλίψη τους.
Θα παρακολούθησε με τρόμο, όταν ο γιος της Ερρίκος Β΄ το 1557 πάντρεψε τη νεότερη κόρη της, τη λουθηρανή Αικατερίνη, με τον Καθολικό Γουλιέλμο υψηλό μπουργκράβο του Ρόζενμπεγκ, για να την αποκαταστήσει οικονομικά. Όταν η Ελισάβετ ολοκλήρωσε το δύσκολο ταξίδι στο Μύντεν για να παρακολουθήσει το γάμο, διαπίστωσε ότι ο Έρικ της είχε δώσει σκόπιμα λάθος ημερομηνία και ότι ο γάμος είχε γίνει λίγο νωρίτερα. [7] Μετά την ανακοίνωση του γαμήλιου συμβολαίου η Ελισάβετ εξεπλάγη, όταν έμαθε ότι η Αικατερίνη θα διατηρούσε τη λουθηρανική πίστη της και θα απασχολούσε τον δικό της Λουθηρανό ιερέα στην Αυλή.
Η Ελισάβετ απεβίωσε ένα έτος αργότερα, το 1558, στο Ίλμεναου, προφανώς εντελώς εξαντλημένη και με «ραγισμένη καρδιά». Τα παιδιά της ανέθεσαν ένα επιτάφιο μνημείο με το πορτρέτο της στον γλύπτη Ζίγκμουντ Λίνγκερ από το Ίνσμπρουκ, το οποίο ανεγέρθηκε το 1566 στο παρεκκλήσιο του Αγ. Γκίλες, στην εκκλησία του Αγ. Ιωάννη στο Σλόιζινγκεν.
Οικογένεια Επεξεργασία
Παντρεύτηκε πρώτα τον Έρικ Α΄ των Γουέλφων δούκα του Μπ.Λ.Γκέτινγκεν-Κάλενμπεργκ και απέκτησε τα εξής τέκνα:
- Ελισάβετ 1526-1566, παντρεύτηκε τον Γεώργιο-Ερνέστο κόμη του Χένεμπεργκ.
- Ερρικος Β΄ 1528-1584, δούκας του Μπ.Λ.Κάλενμπεργκ.
- Άννα-Μαρία 1532-1568, παντρεύτηκε τον Αλβέρτο τον Πρεσβύτερο, δούκα της Πρωσίας.
- Αικατερίνη 1534-1559, παντρεύτηκε τον Γουλιέλμο του Ρόζενμπεργκ, υψηλό μπουργκράβο της Βοημίας.
Το 1540 επαβίωσε ο Ερρίκος Α΄ και η Ελισάβετ έκανε δεύτερο γάμο με τον Πόπο ΙΑ΄ κόμη του Χάνεμπεργκ. Δεν απέκτησαν απογόνους.
Υποσημειώσεις Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 «Dictionary of Women Worldwide» (Αγγλικά) Gale, Yorkin Publications. Ντιτρόιτ. 2006. ISBN-13 978-0-7876-7585-1.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 118688626. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2015.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ 4,0 4,1 p11137.htm#i111368. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2020.
- ↑ 5,0 5,1 Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
- ↑ Genealogy can be found in Nebig, p. 182 ff
- ↑ Ernst-August Nebig presents the story differently. On page 151, he writes: Elisabeth was severely ill on arrival on Münden and had to return immediately, so she could not attend the wedding. Several weeks later, she admitted to a close relative that she did not want to participate in a Catholic Mass.
Αρχεία Επεξεργασία
- City Archiv Göttingen: Acta Religis et reformationis
- Αρχείο Κεντρικού Κράτους Αννόβερο: Σημάδι. Υπολογ. Μπρ. Αρχείο
- Αρχείο πόλεων Langenhagen: Sammlung Herzogin Elisabeth von Calenberg