Ζαν-Μπατίστ Μπορί ντε Σαιν-Βενσάν

Ο Ζαν-Μπατίστ Μπορί ντε Σαιν-Βενσάν (γαλλικά: Jean-Baptiste Bory de Saint-Vincent) ήταν Γάλλος φυσιοδίφης, αξιωματικός και πολιτικός. Γεννήθηκε στις 6 Ιουλίου 1778 στο Αζέν και πέθανε στις 22 Δεκεμβρίου 1846 στο Παρίσι. Βιολόγος και γεωγράφος, ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για την ηφαιστειολογία, τη συστηματική και την βοτανική. Η συνηθισμένη συντομογραφία συγγραφέας Bory χρησιμοποιείται για να υποδείξει αυτό το άτομο ως συγγραφέα όταν παρατίθεται ένα βοτανικό όνομα.

Ζαν-Μπατίστ Μπορί ντε Σαιν-Βενσάν
Γέννηση	6  Ιουλίου 1778 στο Αζέν, Λοτ-ε-Γκαρόν Βασίλειο της Γαλλίας
Θάνατος	22  Δεκεμβρίου 1846 στο Παρίσι Γαλλία
Βαθμός	Συνταγματάρχης (1814)
Διοικήσεις	Επιστημονικές εκστρατείες: Στους ωκεανούς της Αφρικής (1800) Εκστρατεία του Μοριά (1829) Εκστρατεία της Αλγερίας (1839)
Μάχες/πόλεμοι	Πόλεμοι της Γαλλικής Επανάστασης Ναπολεόντειοι Πόλεμοι
Τιμές	Ιππότης του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής (1811) Αξιωματικός του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής (1831)
Ιδιότητα	Φυσιοδίφης Γεωγράφος Βοτανολόγος Ηφαιστειολόγος Ανταποκριτής του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Επιστημών Βουλευτής: Κοινοβούλιο των Εκατό Ημερών (15 Μαΐου-13 Ιουλίου 1815) Κοινοβούλιο της Ιουλιανής Μοναρχίας (5 Ιουλίου-19 Αυγούστου 1831)
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Βιογραφικά στοιχεία

Νεολαία

Γεννημένος στο Αζέν στις 6 Ιουλίου 1778, γιος του Ζερώ Μπορύ ντε Σεν-Βενσάν (Géraud Bory de Saint-Vincent) και της Μαντλίν ντε Ζουρνύ (Madeleine de Journu), ο Ζαν-Μπατίστ Μπορί ντε Σαιν-Βενσάν ανήκε σε μια βασιλόφρων οικογένεια που τον μεγάλωσε με αισθήματα εχθρικά προς την Επανάσταση. Σπούδασε πρώτα στο κολέγιο του Αζέν, και στη συνέχεια με τον θείο του Journu-Auber στο Μπορντώ το 1787. Είχε λάβει μαθήματα ιατρικής και χειρουργικής από το 1791 έως το 1793. Κατά τη διάρκεια της περιόδου της Τρομοκρατίας το 1793, η οικογένεια του διώχτηκε και κατέφυγε στις Λαντ.

Το 1794, ως πρώιμος φυσιοδίφης, στην ηλικία των 15 ετών μόνο, έσωσε τον γνωστό εντομολόγο Πιερ-Αντρέ Λατρέιγ (Pierre-André Latreille), του οποίου είχε διαβάσει το έργο, από τη φυλακή της Καγιέν στη Γαλλική Γουϊάνα. Ο Λατρέιγ θα γίνει αργότερα ο σημαντικότερος εντομολόγος της εποχής του και ο Μπορύ και αυτός θα παραμένουν φίλοι για το υπόλοιπο των ημερών τους. Έστειλε επίσης, σε αυτή την ηλικία, τις πρώτες επιστημονικές δημοσιεύσεις του στην Ακαδημία του Μπορντώ. Στη συνέχεια ήρθε σε επαφή με πολλούς φυσιοδίφες. Ήταν μαθητής του γεωλόγου και ορυκτολόγου Ντεοντά Ντολομιέ (Déodat Gratet de Dolomieu) στην Σχολή Ορυχείων του Παρισιού.

Μετά το θάνατο του πατέρα του, εντάχθηκε στο στρατό της Γαλλικής Επανάστασης το 1799. Χάρη στη σύσταση του Jean-Gérard Lacuée, επίσης από το Αζέν, σύντομα διορίστηκε δεύτερο υπολοχαγό. Εξυπηρέτησε πρώτα στον στρατό της Δύσης και μετά στον στρατό του Ρήνου με τις εντολές του Στρατηγού Ζαν Βικτόρ Μορό. Ανατέθηκε στη Βρετάνη και μετακόμισε στη Ρεν. Ήταν σε αυτή τη εποχή που απέκτησε ευνοϊκά αισθήματα για τον Στρατηγό Βοναπάρτη.

Πρώτες αποστολές στους ωκεανούς της Αφρικής

Χάρτης του νησιού της Ρεϋνιόν (σχεδιασμένο το 1802 από τον Μπορύ ντε Σεν-Βενσάν)

Το 1799, έμαθε για την προσεχή αποχώρηση μιας επιστημονικής εκστρατείας στην Αυστραλία που διοργανώθηκε από την κυβέρνηση και, χάρη στον θείο του και στη σύσταση του διάσημου φυσιοδίφη Μπερνάρ-Ζερμαίν ντε Λασεπέντ (Bernard-Germain de Lacépède), έλαβε τη θέση του επικεφαλής βοτανολόγου σε μια από τις τρεις συμμετέχοντες κορβέτες. Έτσι, μετά την αποχώρηση από τον στρατό της Δύσης στα τέλη Αυγούστου και μετά την απόκτηση μιας άδειας αόριστης διάρκειας από το Υπουργείο Πολέμου, ο Μπορύ έφυγε από το Παρίσι στις 30 Σεπτεμβρίου και επιβιβάστηκε στη Χάβρη στις 2 Οκτωβρίου 1799 στη κορβέτα του Καπετάνιου Nicolas Baudin, Le Naturaliste (Ο Φυσιοδίφης).

Μετά από αρκετές στάσεις στη Μαδέρα, στις Κανάριες Νήσους και στο Πράσινο Ακρωτήριο και μετά τη διέλευση του Ακρωτήριου της Καλής Ελπίδος, προς το μέσο του ταξιδιού, ο Μπορύ έφυγε ξαφνικά από το πλοίο του καπετάνιου Baudin με τον οποίο ήρθε σε σύγκρουση και στη συνέχεια διερευνήθηκε μόνος του (με περιορισμένους πόρους) αρκετά νησιά των αφρικανικών θαλασσών. Σταμάτησε σε μια ενδιάμεση στάση στο Μαυρίκιο τον Μάρτιο του 1800. Από εκεί πήγε στο γειτονικό νησί της Ρεϋνιόν, οπού τον Οκτώβριο 1801 έκανε την ανάβαση και την πρώτη γενική επιστημονική περιγραφή του Piton de la Fournaise, του ενεργού ηφαιστείου του νησιού. Έδωσε το όνομά του πρώην καθηγητή του Ντολομιέ, που είχε μόλις πεθάνει, και το δικό του στις κρατήρες της κορυφής του ηφαιστείου: Le cratère Dolomieu και Le cratère Bory. Κατά την επιστροφή του, συνέχισε τις γεωγραφικές, φυσικές και βοτανικές του εξερευνήσεις στη νήσος της Αγίας Ελένης.

Επέστρεψε στη μητροπολιτική Γαλλία στις 11 Ιουλίου 1802 και έμαθε ότι η μητέρα του είχε πεθάνει κατά την απουσία του. Δημοσίευσε το Essai sur les Îles Fortunées (Έκθεση για το αρχιπέλαγο των Καναρίων Νήσων) που του χάρισε την εκλογή του ως ανταποκριτής του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας (Muséum National d'Histoire Naturelle) τον Αύγουστο 1803, και πιο μετά ως ανταποκριτής της πρώτης τάξης της Γαλλικής Ακαδημίας (Ινστιτούτο της Γαλλίας) (τμήμα φυσικών επιστημών) την άνοιξη του 1808. Το 1804, δημοσίευσε το Ταξίδι στα τέσσερα κύρια νησιά των αφρικανικών θαλασσών (Voyage dans les quatre principales îles des mers d'Afrique).

Στρατιωτικές εκστρατείες

Επανέλαβε, εξάλλου, την υπηρεσία στο στρατό κατά την επιστροφή του και, όταν προήχθη σε Λοχαγό, μετακόμισε στο 5ο σύνταγμα ιππικού των Δραγώνων. Στη συνέχεια έγινε αναπληρωτής-Λοχαγός του Γενικού Επιτελείου του Στρατάρχη Νταβού (Louis Nicolas Davout) στις 3 Οκτωβρίου 1804 και ανατέθηκε τότε στο Στρατόπεδο της Βουλώνης όπου δημιουργήθηκε ο Μεγάλος Στράτος (Grande Armée) του Ναπολέοντα Α΄.

Ο Στρατάρχης Σουλτ, προστάτης του Bory de Saint-Vincent, κάτω από τις εντολές του οποίου υπηρέτησε από το 1809, ο οποίος τον διόρισε Συνταγματάρχη το 1814.

Από το 1805 έως το 1814, ο Μπορύ θα ακολουθήσει το μεγαλύτερο μέρος των εκστρατειών του Ναπολέοντα με τον Μεγάλο Στράτο. Συμμετείχε στις εκστρατείες της Αυστρίας (1805), της Πρωσίας και της Πολωνίας (1806-1807) και πολέμησε στις διάσημες Μάχες της Ουλμ, του Άουστερλιτς, της Ιένας και του Φρίντλαντ. Συνέχισε να σχεδιάζει στρατιωτικούς χάρτες (της Φρανκονίας και της Σουαβίας) και κατά τις επισκέψεις του στη Βαυαρία, στη Βιέννη και στο Βερολίνο, όπου βρήκε τα έργα του μεταφρασμένα στα γερμανικά, εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία να συναντήσει πολλούς επιστήμονες (συμπεριλαμβανομένων των βοτανολόγων Nikolaus Joseph von Jacquin και Carl Ludwig Willdenow), οι οποίοι τον αποδέχτηκαν με ανοιχτές αγκάλες και τον γέμιζαν με πολύτιμα δώρα. Υπηρέτησε από τον Οκτώβριο του 1808 στο επιτελείο του Στρατάρχη Νεΰ (Michel Ney), τον οποίο άφησε σύντομα για να συνδεθεί με τον Στρατάρχη Σουλτ, Δούκα της Δαλματίας (Jean-de-Dieu Soult), ως υπασπιστής, από τον Οκτώβριο του 1809. Έχοντας προήχθη σε Ταγματάρχης, ο Μπορύ συμμετείχε κυρίως σε στρατιωτικές αναγνωρίσεις, χάρη στις ικανότητες του στην γραφική εργασία. Από το 1809 έως το 1813, συμμετείχε στην εκστρατεία της Ισπανίας και διακρίθηκε την πολιορκία του Badajoz την άνοιξη του 1811 και στις μάχες της Quebara και της Albuera.

Τον Μάιο του 1811, έγινε Αρχηγός Μοίρας και στη συνέχεια διορίστηκε Ιππότης του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής και Αντισυνταγματάρχης στο τέλος του έτους.

Μαζί με τον Στρατάρχη Σουλτ, έφυγε βιαστικά από την Ισπανία για να συμμετάσχει στην εκστρατεία της Γερμανίας (μάχες του Λύτσεν και του Μπάουτσεν του Μαΐου 1813) και μετά στην εκστρατεία της Γαλλίας (μάχες του Orthez και της Τουλούζης την άνοιξη του 1814) όπου διοργάνωσε στρατεύματα αντάρτικων και ανιχνευτών στην περιοχή του, στο Αζέν. Μετά την πρώτη παραίτηση του Ναπολέοντα τον Απρίλιο 1814 και την εξορία του στο νησί της Έλβας, ο Μπορύ γύρισε στο Παρίσι.

Ο Στρατάρχης Σουλτ, που συναντήθηκε στη νέα κυβέρνηση και διορίστηκε Υπουργός Πολέμου, κάλεσε τον Μπορύ δίπλα του και τον διόρισε Συνταγματάρχη.

Του πρόσφερε επίσης στις 10 Οκτωβρίου 1814, την υπηρεσία του Dépôt de la Guerre (το στρατιωτικό τμήμα αρχειοθέτησης και χαρτογράφησης του υπουργείου) , θέση στην οποία οι τοπογραφικές εργασίες του τον δικαίωνε. Έμεινε εκεί μέχρι την προγραφή του στις 25 Ιουλίου 1815. Ο Μπορύ εργάστηκε παράλληλα σε επιστημονικά και λογοτεχνικά έργα και συμμετείχε στη συγγραφή της σατιρικής φιλελεύθερης, αντι-μοναρχιστικής και φιλο-Βοναπαρτιστικής εφημερίδας, Nain Jaune (Κίτρινος Νάνος).

Πολιτική εξορία

Το Κλασικό Λεξικό Φυσικής Ιστορίας σε 17 τόμους (1822), υπό τη διεύθυνση του Μπορύ ντε Σεν-Βενσάν, που θα εκδώσει, πίσω στο Παρίσι, μετά από 5 χρόνια εξορίας (1815-1820).

Με την επιστροφή του Αυτοκράτορα (οι Εκατό Ημέρες), ο Μπορύ εξελέγη από το κολέγιο του νομού Λοτ-ε-Γκαρόν, στις 16 Μαΐου 1815, Βουλευτής του Αζέν στο Κοινοβούλιο των Εκατό Ημερών και κάθισε στην ομάδα των φιλελευθέρων. Απεύθυνε έκκληση για ένα σύνταγμα, πρόφερε μια ηχηρή ομιλία στο βήμα, παρατήρησε ο πατριωτισμός του και βίαια αντιτάχτηκε στον υπουργό Αστυνομίας Joseph Fouché, δούκας του Otranto.

Απών από το Βατερλώ, επειδή η εντολή του ως βουλευτής τον κράτησε στο Κοινοβούλιο, παρακολούθησε την ανατροπή του Ναπολέοντα και την επιστροφή του βασιλιά Λουδοβίκος ΙΗ΄. Τοποθετημένος από τον Fouché στους καταλόγους προγραφής με το Διάταγμα της 24 Ιουλίου 1815, που καταδίκασε 57 προσωπικότητες για την εξυπηρέτηση του Ναπολέοντα κατά τις Εκατό Ημέρες αφού υποσχέθηκαν υπακοή στον Λουδοβίκο ΙΗ΄, ο Μπορύ πρώτα κατέφυγε στην κοιλάδα του Montmorency, από όπου, κρυμμένος, δημοσίευσε το Αιτιολόγηση για τη συμπεριφορά και τις απόψεις του κ. Μπορύ ντε Σεν-Βενσάν (Justification de la conduite et des opinions de M. Bory de Saint-Vincent). Μέτα, ο «νόμος περί αμνηστίας της 12 Ιανουαρίου 1816» που διακήρυξε ο βασιλιάς τον καταδίκασε σε εξορία. Πέρασε τα χρόνια από το 1816 έως το 1819 στην εξορία μεταξύ Βελγίου, Πρωσίας (προσκεκλημένος από τον βασιλιά της Πρωσίας χάρη στην προστασία του διάσημου φυσιοδίφης Αλεξάντερ φον Χούμπολτ) και Ολλανδίας όπου ήρθε με πλαστή ταυτότητα. Του προσφέρθηκε μια θέση Στρατηγού στη νεοσύστατη Δημοκρατία της Κολομβίας του Μπολίβαρ από τον βοτανολόγο και φίλο του (και αντιπρόεδρο) Francisco Antonio Zea, όμως την αρνήθηκε. Στις Βρυξέλλες, ο Μπορύ συνάντησε τον γνωστό καθοδηγητή της Γαλλικής Επανάστασης Εμμανυέλ Ζοζέφ Σιεγές, και μαζί με τους Auguste Drapiez και Jean-Baptiste Van Mons, ίδρυσε και έγινε ένας από τους επιστημονικούς διευθυντές των Annales générales des Sciences physiques, που εκδόθηκαν από τον εκτυπωτή Weissenbruch από το 1819 έως το 1821. Τα άρθρα, γραμμένα από διεθνή επιστημονικά φωτιστικά, απεικονίζονταν με λιθογραφίες τυπωμένες πρωτα από τον Duval de Mercourt, και στη συνεχεία από τον Marcellin Jobard.

Την 1η Ιανουαρίου 1820, του επετράπη τελικά να επιστρέψει στη Γαλλία. Επέστρεψε στο Παρίσι, και επειδή απελάθηκε από το στρατό, έζησε εκεί χωρίς αμοιβή μέχρι το 1825. Αναγκάστηκε να αφιερώσει όλο το χρόνο του στην εκδοτική εργασία (των Annales των Βρυξελλών ειδικότερα) και συνεργάστηκε με διάφορες φιλελεύθερες εφημερίδες. Παραιτήθηκε αργότερα, όταν, αφιερώνοντας τον εαυτό του αποκλειστικά στην Επιστήμη, βρήκε στα πολλά βιβλία που πωλούσε στους βιβλιοπώλες, αξιόλογα μέσα ύπαρξης (βλ. Την εντυπωσιακή βιβλιογραφία του από το 1819 έως το 1830). Ωστόσο, το 1823 μονομάχησε με πιστόλι και τραυματίστηκε στο πόδι, και το 1825 πετάχτηκε στη φυλακή Sainte-Pélagie για χρέη, όπου παρέμεινε μέχρι το 1827.

Ήταν κατά τη διάρκεια αυτής της εύφορης εποχής, το 1822, που ο Μπορύ, μαζί με τους περισσότερους επιστήμονες της εποχής του (όπως οι Αραγκό, Μπρονιάρ, Ντραπιέ, Ζοφρουά ντε Σεν Ιλέρ, φον Χούμπολτ, ντε Ζισιέ, ντε Λασεπέντ, Λατρέιγ, κ.ά.) (Arago, Brongniart, Drapiez, Geoffroy de Saint-Hilaire, von Humboldt, de Jussieu, de Lacépède, Latreille), άρχισε να γράφει ένα από τα μεγαλύτερα έργα του, το Dictionnaire classique d’histoire naturelle en 17 volumes in-8 (1822-1831) (Κλασικό Λεξικό Φυσικής Ιστορίας σε 17 τόμους).

Εκστρατεία του Μοριά (1829)

Δείτε επίσης: Εκστρατεία του Μοριά

Το 1821, είχε ξεκινήσει ένας επαναστατικός αγώνας στην Ελλάδα για την απελευθέρωση της χώρας από την Οθωμανική κυριαρχία. Όμως από το 1824, εξαιτίας κυρίως των συντονισμένων επιχειρήσεων των τουρκο-αιγυπτιακών στρατευμάτων και των εμφυλίων πολέμων μεταξύ των Ελλήνων αγωνιστών, είχε αρχίσει και μια κάμψη της Επαναστάσεως. Τα στρατεύματα του Ιμπραήμ Πάσα είχαν ξανακερδίσει σχεδόν όλη την Πελοπόννησο το 1825. Στη Γαλλία, ο βασιλιάς Κάρολος Ι΄, υποστηριζόμενος τότε από ένα ισχυρό φιλελληνικό ρεύμα κοινής γνώμης, αποφάσισε να παρέμβει μαζί με τους Έλληνες επαναστάτες. Μετά τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου στις 20 Οκτωβρίου 1827, που οδήγησε στην πλήρη εξολόθρευση του τουρκο-αιγυπτιακού στόλου από τον συμμαχικό (βρετανικό, γαλλικό και ρωσικό) στόλο, μια γαλλική εκστρατευτική δύναμη 15.000 ανδρών αποβιβάστηκε στα νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου τον Αύγουστο του 1828. Σκοπός αυτής της Εκστρατείας του Μοριά ήταν να απελευθερώσει την περιοχή από τα τουρκο-αιγυπτιακά στρατεύματα κατοχής και να την επιστρέψει στο νέο ανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος : αυτό έγινε σε ένα μήνα μόνο.

Προς το τέλος του έτους 1828, ο υποκόμης ντε Μαρτίνιακ (vicomte de Martignac), ο υπουργός Εσωτερικών του βασιλιά Κάρολο Ι΄ και πραγματικός αρχηγός της κυβέρνησης τότε (και ένας παιδικός φίλος του Μπορί ντε Σεν-Βενσάν στο Μπορντώ) ανέθεσε έξι ακαδημαϊκούς της Γαλλικής Ακαδημίας (Ινστιτούτο της Γαλλίας) (Ζωρζ Κυβιέ (Georges Cuvier), Ετιέν Ζοφρουά ντε Σεν Ιλέρ (Étienne Geoffroy Saint-Hilaire), Charles-Benoît Hase, Desiré Raoul Rochette, Jean-Nicolas Hyot και Jean-Antoine Letronne) να διορίσουν τους αρχηγούς και τα μέλη κάθε τμήματος μιας επιστημονικής επιτροπής που συνδέθηκε με την στρατιωτική αποστολή του Μοριά, όπως ακριβώς είχε γίνει προηγουμένως κατά την Εκστρατεία της Αιγύπτου του Βοναπάρτη το 1798. Ο Μπορύ ντε Σεν-Βενσάν έτσι διορίστηκε, στις 9 Δεκεμβρίου 1828, διευθυντής της επιτροπής. Ο υπουργός και οι ακαδημαϊκοί καθορίστηκαν επίσης οι διαδρομές και οι στόχοι: « Οι κύριοι De Martignac και Siméon μου ζήτησαν ρητώς να μην περιορίσω τις παρατηρήσεις μου στις Μύγες και στα Βότανα, αλλά να τις επεκτείνω στους τόπους και στους ανθρώπους », έγραψε ο Μπορύ αργότερα.

Ο Μπορύ ντε Σεν-Βενσάν και τα μέλη της επιστημονικής επιτροπής της Εκστρατείας του Μοριά μελετώντας τα ερείπια του σταδίου της αρχαίας Μεσσήνης (από τον Prosper Baccuet)

Ο Μπορύ και η ομάδα του των 19 επιστημόνων (συμπεριλαμβανομένων των Edgar Quinet, Γκιγιώμ-Αμπέλ Μπλουέ (Abel Blouet) και Pierre Peytier), οι οποίοι εκπροσώπησαν διάφορες ειδικότητες, φυσική ιστορία και αρχαιότητες (αρχαιολογία, αρχιτεκτονική και γλυπτική), αποβιβάστηκαν από τη φρεγάτα Κυβέλη (Cybèle) στο Ναβαρίνο στις 3 Μαρτίου 1829 και συνενώθηκαν εκεί με τον Στρατηγό Νικολά-Ιωσήφ Μαιζώνος (Nicolas-Joseph Maison) που διέταξε τη γαλλική εκστρατευτική δύναμη. Ο Μπορύ συνάντησε εκεί επίσης τον Στρατηγό Αντουάν Σιμόν Ντυριέ (Antoine Simon Durrieu), αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, καταγόμενος επίσης από τις Λαντ και με τον οποίο ο Μπορύ είχε ήδη δεσμευτεί πριν από μια δεκαετία. Ο Μπορύ θα παραμείνει στη Ελλάδα για 8 μήνες, μέχρι τον Νοέμβριο του 1829, και θα εξερευνήσει την Πελοπόννησο, την Αττική και τις Κυκλάδες. Το επιστημονικό έργο της επιτροπής είχε μεγάλη σημασία για τη γενική γνώση για την χώρα. Οι τοπογραφικοί χάρτες που παρήγαγαν (που έγιναν ευρέως αναγνωρισμένοι) είχαν μια πρωτοφανή υψηλή ποιότητα, ενώ οι καταγραφές, μελέτες, σχέδια, και προτάσεις αποκατάστασης των μνημείων ήταν τότε μια νέα προσπάθεια συστηματικής και εξαντλητικής απογραφής των αρχαίων ελληνικών ερειπίων. Η εκστρατεία του Μοριά και οι επιστημονικές εκδόσεις της προσέφεραν μια σχεδόν πλήρη περιγραφή των επισκεπτόμενων περιοχών και αποτελούσαν μια επιστημονική, αισθητική και ανθρώπινη απογραφή που παρέμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα μια από τις καλύτερες που είχαν επιτευχθεί για την Ελλάδα. Ο Μπορύ κατέγραψε τα αποτελέσματα των ερευνών του και θα τα δημοσιεύσει αργότερα στο σημαντικό του έργο το 1832.

Ακαδημαϊκή και πολίτικη καριέρα

Πορτρέτο του Συνταγματάρχη και Ακαδημαϊκού Ζαν-Μπατίστ Μπορί ντε Σαιν-Βενσάν (από τον Emile Lassalle, 1834).

Μετά την επιστροφή του από την Ελλάδα, ο Μπορύ συνέχισε την ακαδημαϊκή καριέρα του: το 1830 παρουσίασε την υποψηφιότητα του στη Γαλλικής Ακαδημίας (Ινστιτούτο της Γαλλίας) για την άδεια θέση που άφησε το θάνατο του Ζαν Μπατίστ Λαμάρκ (Jean-Baptiste de Lamarck), λαμβάνοντας τους ψήφους των Φρανσουά Αραγκό (François Arago), Ζωρζ Κυβιέ (Georges Cuvier), Ζοζέφ Φουριέ (Joseph Fourier) και Λουί Ζακ Τενάρ (Jacques Louis Thénard). Συμμετείχε επίσης στην ίδρυση της Εντομολογικής Εταιρείας της Γαλλίας, της παλαιότερης στον κόσμο, στις 29 Φεβρουαρίου 1832, μαζί με τον παλιό του φίλο Πιερ-Αντρέ Λατρέιγ (Pierre-André Latreille).

Το 1830, ο Μπορύ ντε Σεν-Βενσάν ήταν απασχολημένος με τη σύνταξη του έργου του για το Μοριά (που αναλήφθηκε με εντολή του υπουργείου), όταν τέθηκαν τα «Ιουλιανά Διατάγματα», τα οποία διακηρύχτηκαν από τον βασιλιά Κάρολο Ι΄ για να επιτύχουν πιο ευνοϊκές εκλογές για τους υπερ-βασιλόφρονες και, μεταξύ άλλων μέτρων, ανέστειλαν την ελευθερία του Τύπου. Τα διατάγματα αυτά αναβίωσαν αμέσως τα πολιτικά του συναισθήματα. Αγωνίστηκε στα οδοφράγματα του Faubourg Saint-Germain και ήταν από τους πρώτους που πήραν το Hôtel de Ville. Μετά από αυτές τις «Τρεις Ένδοξες Ημέρες» (της Ιουλιανής Επανάστασης) και το νέο διορισμό του Στρατάρχη Σουλτ στο Υπουργείο Πολέμου στις 3 Νοεμβρίου 1830, ο Μπορύ αποκαταστάθηκε επιτέλους (μετά από 15 σκληρά χρόνια) στον στρατό, στο βαθμό του Συνταγματάρχη του Γενικού Επιτελείου και στην υπηρεσία του Dépôt de la Guerre (στη θέση που κατείχε το 1815). Καθ' όλη τη διάρκεια της Ιουλιανής Μοναρχίας του Βασιλιά Λουδοβίκο Φίλιππο (1830-1848) έμεινε εκεί, μέχρι το 1842, δηλαδή τέσσερα χρόνια πριν από το θάνατό του. Την 1η Μαΐου 1831 ο Μπορύ διορίστηκε Αξιωματικός του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής.

Περίπου την ίδια εποχή, στις 5 Ιουλίου 1831, εκλέχτηκε βουλευτής του τρίτου κολεγίου του νομού Λοτ-ε-Γκαρόν (στο Μαρμάντ) σε αντικατάσταση του φίλου του, του υποκόμης ντε Μαρτίνιακ. Στο μανιφέστο του, εκφώνησε κατά της κληρονομικότητας του σώματος των ευπατριδών (la pairie), που ήταν αντιφατικό με την αρχή της ισότητας ενώπιον του νόμου, υπέρ «την αναθεώρηση των δημοτικών και εκλογικών νόμων και του νομού περί εθνοφρουράς» και υπέρ το ασυμβίβαστο της εντολής του νομοθέτη με τη δημόσια λειτουργία. Οι συντηρητικές τάσεις της πλειοψηφίας τον ανάγκασαν σχεδόν αμέσως, μετά από μόλις δύο μήνες, να παραιτηθεί ως βουλευτής, στις 19 Αυγούστου 1831. Αντικαταστάθηκε τον Οκτώβριο από τον υποκόμης ντε Μαρτίνιακ.

Το 1832, δημοσίευσε την έκθεση της εξερεύσεώς του στην Ελλάδα σε ένα θαυμάσιο έργο, το Relation du voyage de la commission scientifique de Morée dans le Péloponnèse, les Cyclades et l'Attique (Αφήγηση του ταξιδιού της επιστημονικής επιτροπής του Μοριά στην Πελοπόννησο, στις Κυκλάδες και στην Αττική), για τo οποίo έλαβε πολλές επαίνους και που του επέτρεψε να εκλεγεί επιτέλους ελεύθερο μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Επιστημών (Ινστιτούτο της Γαλλίας) στις 17 Νοεμβρίου 1834.

Εκστρατεία της Αλγερίας (1839)

Μεταξύ 1835-1838, ο Μπορύ κάθισε στην Επιτροπή του Γενικού Επιτελείου και είχε εκδοθεί την Αιτιολόγηση (Justification) του 1815 με καινούριο τίτλο Απομνημονεύματα (Mémoires) το 1838. Στις 24 Αυγούστου 1839, μια επιτροπή επιστημονικής εξερεύνησης της Αλγερίας (Commission d'exploration scientifique d'Algérie) με βάση το μοντέλο που τέθηκε σε εφαρμογή στην Αίγυπτο (1798) και στο Μοριά (1829) σχεδιάστηκε για την Αλγερία που πρόσφατα κατακτήθηκε αλλά οπού η ειρήνη δεν είχε ακόμη αποκατασταθεί. Ο Μπορύ ντε Σεν-Βενσάν, ο οποίος ήταν ένας από τους υποστηρικτές του, έγινε πρόεδρος αυτής της επιτροπής ως Συνταγματάρχης του Γενικού Επιτελείου και πήγε εκεί, συνοδευόμενος από τους συνεργάτες του, για να πραγματοποιήσει τις αναγνωρίσεις, έρευνες, δειγματοληψίες και επιστημονικές εξερευνήσεις του. Έφτασε στις πρώτες μέρες του Ιανουαρίου 1840 στο Αλγέρι και επισκέφθηκε άλλες πόλεις της ακτής. Άφησε την Αλγερία στο πρώτο τρίμηνο του 1842.

Θα δημοσιεύσει πολλά βιβλία στη χώρα, όπως τα Notice sur la commission exploratrice et scientifique d’Algérie (Οδηγίες σχετικά με την εξερευνητική και επιστημονική επιτροπή της Αλγερίας) (1838), Sur la flore de l’Algérie (Περί χλωρίδας της Αλγερίας) (1843), Sur l’anthropologie de l’Afrique française (Περί ανθρωπολογίας της Γαλλικής Αφρικής) (1845) και το Exploration scientifique de l’Algérie pendant les années 1840, 1841, 1842. Sciences physiques (Επιστημονική εξερεύνηση της Αλγερίας κατά των ετών 1840, 1841, 1842. Φυσικές επιστήμες) (1846-1867).

Τα τελευταία χρόνια

Άρρωστος, ο Μπορύ συνέχισε να σκέφτεται να κάνει ένα ταξίδι στα νησιά του Ινδικού Ωκεανού ή στην Αλγερία. Πέθανε όμως στις 22 Δεκεμβρίου 1846, σε ηλικία εξήντα οκτώ, από καρδιακή προσβολή, στο διαμέρισμά του στον 5ο όροφο, 6, rue de Bussy στο Παρίσι. Άφησε μόνο τα χρέη και το Herbarium (φυτολόγιο) του, το οποίο πωλήθηκε το επόμενο έτος. Είναι θαμμένος στο κοιμητήριο του Περ-Λασαίζ (Père-Lachaise, 49η διαίρεση).

Ένας αήττητος εργάτης, ο Μπορύ έχει γράψει σε διάφορους κλάδους της φυσικής ιστορίας, συμπεριλαμβανομένων των ερπετών, των ψαριών, των μικροσκοπικών ζώων και φυτών, των κρυπτογαμών κλπ. Ήταν ο κύριος συντάκτης της Bibliothèque physico-économique (Φυσικο-οικονομική Βιβλιοθήκη), του Dictionnaire classique d'histoire naturelle (Κλασικό Λεξικό Φυσικής Ιστορίας), και του επιστημονικού μέρος της Expédition de Morée (Εκστρατεία του Μοριά) (1832). Συμμετείχε στη Encyclopédie méthodique (Μεθοδολογική Εγκυκλοπαίδεια) για τα μέρη που αφορούν τα ζωοφύλακες και τους σκώληκες, καθώς και για τους όγκους της Φυσικής Γεωγραφίας και τον Άτλαντα που τα συνοδεύει. Έγραψε επίσης καλές γεωγραφικές περιλήψεις, συγκεκριμένα εκείνη της Ισπανίας, και έδωσε στη Σύγχρονη Εγκυκλοπαίδεια πολλά άρθρα αξιοσημείωτα για την πρωτοτυπία των ιδεών.

Ο Μπορύ υποστήριξε επίσης τη θεωρία της διαμετάλλαξης των ειδών του πρώτου μισού του δέκατου ένατου αιώνα μαζί με, μεταξύ άλλων, τον Ζαν Μπατίστ Λαμάρκ (Jean-Baptiste de Lamarck). Το Κλασικό Λεξικό Φυσικής Ιστορίας του (Dictionnaire classique d’histoire naturelle) περιελάμβανε ήδη πληροφορίες για το Λαμάρκ και τη θεωρία των ειδών και είναι αξιοσημείωτο ότι ταξίδεψε μαζί με τον Κάρολο Δαρβίνο στο Beagle.

Ήταν επίσης ένας ένθερμος υπερασπιστής της αυτόματης γένεσης (θέμα της διάσημης αντιπαράθεσης μεταξύ του Λουί Παστέρ (Louis Pasteur) και του Félix Archimède Pouchet) και έναν ένθερμο υποστηρικτής της θεωρίας του "πολυγενισμού". Σκέφτηκε, πράγματι, ότι οι διαφορετικές ανθρώπινες φυλές, κατά την έννοια του χρόνου, ήταν αληθινά είδη, το καθένα με τη δική του προέλευση και ιστορία. Ήταν τελικά ένας διαβόητος αντίπαλος της δουλείας: ο Βίκτορ Σόελσερ τον αναφέρει ακόμη και μεταξύ των επιστημονικών συμμάχων του υπέρ της κατάργησης της.

Τοπωνυμία

Ηφαίστειο Piton de la Fournaise στο νησί της Ρεϋνιόν (σχέδιο από τον Bory de Saint-Vincent, 1802)

• Σε ένα αφιέρωμα σε αυτόν τον πρωτοπόρο της εξερεύνησης των ηφαιστείων, ένας από τους δύο κρατήρες της κορυφής του Piton de la Fournaise στο νησί Ρεϋνιόν φέρει το όνομά του, τον « κρατήρα Bory ». Ήταν ο σύντροφός του, de Jouvancourt, που τον ονόμασε έτσι κατά την ανάβαση του ηφαιστείου το 1801.
• Ένα δημοτικό σχολείο πήρε το όνομα του στην πόλη Σαιν-Ντενί (Ρεϋνιόν)
• Ένα γυμνάσιο πήρε το όνομα του στην πόλη Saint-Philippe (Ρεϋνιόν)
• Οδοί πήραν το όνομα του στην πόλη Saint-Pierre (Ρεϋνιόν) και στην ιδιαίτερη πατρίδα του το Αζέν (Λοτ-ε-Γκαρόν).

Προσωπική ζωή

Το Σεπτέμβριο του 1802, ο Μπορύ παντρεύτηκε στη Ρεν, όπου ήταν σε φρουρά, την Anne-Charlotte Delacroix de la Thébaudais, με την οποία είχε δύο κόρες: η Κλοτίλδη (Clotilde), γεννημένη στις 7 Φεβρουαρίου 1801, και η Αυγουστίνη (Augustine), γεννημένη στις 25 Μαΐου 1803, που την αποκαλούσε τη μικρή του Αντιγόνη και με την οποία θα παραμείνει πολύ κοντά όλη του τη ζωή. Ο γάμος του, « που έχει συμβεί πολύ νωρίς για να είναι ευτυχισμένος », δεν θα διαρκέσει. Η σύζυγός του πέθανε το 1823 μετά το χωρισμό τους.

Όταν τοποθετήθηκε στους καταλόγους προγραφής με το Διάταγμα της 24 Ιουλίου 1815 και διέφυγε στη Ρουέν, συναντήθηκε εκεί με την ηθοποιό Maria Gros, με την οποία εγκαταστάθηκε το 1817. Θα τον ακολουθήσει καθ 'όλη την εξορία του μεταξύ των ετών 1815 και 1820. Στις 17 Μαΐου 1818 γεννήθηκε η πρώτη κόρη τους, η Cassilda. Μια δεύτερη κόρη, η Athanalgide, γεννήθηκε στις 22 Ιουλίου 1823, αλλά μετά το διαχωρισμό των γονέων της.

Παράσημα Στρατού και Τιμές

Ιππότης του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής (Μάιος 1811)

Αξιωματικός του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής (1η Μαΐου 1831)

Δημοσιεύσεις

Ο πλήρης κατάλογος των δημοσιεύσεων του Ζαν-Μπατίστ Μπορί ντε Σαιν-Βενσάν μπορεί να βρεθεί στο τέλος της εισαγωγής από τον Philippe Lauzun (σελ. 52-55) στο «Bory de Saint-Vincent, Correspondance, (Αλληλογραφία, δημοσιευμένη και σχολιασμένη από τον Philippe Lauzun), Maison d’édition et imprimerie moderne, 1908. » (Διαβάστε online στην ιστοσελίδα του Archive.org)

• 1803 : Essais sur Les Isles Fortunées et l'Antique Atlantide ou Précis de l'Histoire générale de l'Archipel des Canaries, an XI (στην ιστοσελίδα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας)

• 1804 : Voyage dans les quatre principales îles des mers d'Afrique, Ténériffe, Maurice, Bourbon et Sainte-Hélène. - trois volumes complétés par un atlas.

• 1808 : Mémoires sur un genre nouveau de la cryptogamie aquatique, nommé Thorea, Mémoire sur le genre Lemanea de la famille des Conferves, Mémoire sur le genre Batrachosperma de la famille des Conferves, Mémoire sur le genre Draparnaldia de la famille des Conferves. Paris, Belin. (στο Google books)

• 1808 : Mémoire sur les forêts souterraines de Wolfesck en haute Autriche, Berlin, Gesell. Nat. Freunde Mag. II, p. 295-302.

• 1809 : Mémoire sur le genre Lemanea de la famille des Conferves, Berlin Gesell. Nat. Freunde Mag. III, p. 274-281.

• 1815 : Chambre des représentants, Rapport fait à la Chambre des représentants par M. Bory de Saint-Vincent, au nom des députés à l’armée, séance du 1er juillet 1815. in-8°, Paris, imprimerie de la Chambre des représentants.

• 1815 : Justification de la conduite et des opinions de M. Bory de Saint-Vincent, membre de la chambre des représentants et proscrit par l’ordonnance du 24 juillet 1815, Paris, Chez les marchands de nouveautés (ou Paris, chez Eymery, août 1815), 110 p. (στο Google books)

• 1816 : Lamuel ou le livre du Seigneur, dédié à M. de Chateaubriand, traduction d’un manuscrit hébreu exhumé de la bibliothèque ci-devant impériale. Histoire authentique de l’Empereur Appolyon et du roi Béhémot par le très Saint-Esprit, Liège et Paris, P. J. Collardin, Frères Michau, in-18°, 232 p.

• 1819-1821 (de juillet 1819 à juin 1821) : Annales générales des sciences physiques, par MM. Bory de Saint-Vincent, Pierre Auguste Joseph Drapiez et Jean-Baptiste Van Mons, 8 vol., Bruxelles, Weissenbruch. (στο Google books)

• 1822-1831 : Dictionnaire classique d’histoire naturelle, par Messieurs Audoin, Bourdon, Brongniart, de Candolle, Daudebard de Férussac, Desmoulins, Drapiez, Edwards, Flourens, Geoffroy de Saint-Hilaire, Jussieu, Kunth, de Lafosse, Lamouroux, Latreille, Lucas fils, Presles-Duplessis, Prévost, Richard, Thiébaut de Bernard. Ouvrage dirigé par Bory de Saint-Vincent, Paris, Rey et Gravier, Baudouin frères, 1822-1831, 17 volumes in-8, 160 planches gravées et coloriées. (στην ιστοσελίδα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας)

• 1823 : Guide du voyageur en Espagne, Librairie Louis Jouanet, Paris, 1823. (στην ιστοσελίδα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας)

• 1823 : « Discours préliminaire » à Histoire de la Grèce : description des Îles ioniennes, éditions Dondey-Dupré Paris, 1823. (στο Google books)

• 1823-1832 : Encyclopédie moderne, ou dictionnaire abrégé des hommes et des choses, des sciences, des lettres et des arts, avec l'indication des ouvrages ou les divers sujets sont développés et approfondis par Eustache-Marie Courtin, Paris, Lejeune.

• 1824 : Tableau encyclopédique et méthodique des trois règnes de la nature, contenant l’Helminthologie ou les vers infusoires, les vers intestinaux, les vers mollusques, etc. En quatre volumes : vol.1, 1791, (σ. 1 à 189) par Bruguière chez Panckoucke ; vol.2, 1797, (σ. 190 à 286) chez Agasse ; vol.3, an VI (1797), (σ. 287-390) par Lamarck chez Agasse ; vol.4, 1816, (σ. 391 à 488) par Lamarck ; vingt-troisième partie, mollusques et polypes divers, par MM. Jean-Baptiste Lamarck, Jean-Guillaume Bruguiere, Jean-Baptiste Bory de Saint-Vincent, Isaac Lea, Dall William Healey, Otto Frederick Müller, Paris, chez Mme Veuve Agasse et Paris, Panckoucke, 1791-1824.

• 1825 : L’homme (homo), essai zoologique sur le genre humain, (extrait du DCHN), première édition, Paris, Le Normand Fils, 2 vol., vol.1 325p., vol.2 251p., In-8°. (στο Archive.org)

• 1826-1830 : Voyage autour du monde, exécuté par ordre du Roi, sur la corvette de Sa Majesté, La Coquille, pendant les années 1822, 1823,1824 et 1825... Lesson, René-Primevère, Bory de Saint-Vincent, JBGM, Brongniart, Adolphe, Dumont d’Urville, Duperrey, Louis-Isidore, (Botanique par MM. Dumont d’Urville, Bory de Saint-Vincent et Ad. Brongniart), Paris, Arthus Bertrand. (στην ιστοσελίδα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας)

• 1826 : Essai d’une classification des animaux microscopiques, imprimerie Mme Veuve Agasse, Paris, 1826. (στην ιστοσελίδα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας)

• 1826 : Résumé géographique de la Péninsule Ibérique, éditions A. Dupont et Roret, Paris. (στην ιστοσελίδα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας)

• 1827 : 2nd edtion of Essai sur l'Homme.

• 1827-1831 : Bibliothèque physico-économique, instructive et amusante. Ou Journal des découvertes et perfectionnements de l’industrie nationale et étrangère, de l'économie rurale et domestique, de la physique, la chimie, l'histoire naturelle, la médecine domestique et vétérinaire, enfin des sciences et des arts qui se rattachent aux besoins de la vie, rédigée par Bory de Saint-Vincent et Julia-Fontenelle, Jean-Sébastien-Eugène, 1827-1831. Tome I (-X), Arthus Bertrand, Paris. 6 vol.

• 1830-1844 : Expédition d’Égypte. Histoire scientifique et militaire de l’Expédition française en Égypte J.B.G.M. Bory de Saint-Vincent - Paris , précédée d’une introduction présentant le tableau de l’Égypte ancienne et moderne d’Ali-Bey ; et suivie du récit des événements survenus en ce pays depuis le départ des Français et sous le règne de Mohamed-Ali, d'après les mémoires, matériaux, documents inédits fournis par divers membres de l’expédition, dont Chateaugiron, Desgenettes, Dulertre, Larrey … Rédaction réalisée par Étienne et Isidore Geoffroy Saint-Hilaire, Fortia d’Urban, Bory de Saint-Vincent, etc. 10 volumes in-8°, 2 volumes d’atlas, A.-J. Dénain, Paris.

• 1832-1838 : Expédition scientifique de Morée, Jean-Baptiste Bory de Saint-Vincent, Émile Le Puillon de Boblaye, Pierre Théodore Virlet d’Aoust, Étienne et Isidore Geoffroy de saint-hilaire, Gabriel Bibron, Gérard Paul Deshayes, Gaspard Auguste Brulle, Félix-Edouard Guerin-Meneville, Adolphe Brongniart, Louis-Anastase Chaubard, Commission scientifique de Morée ; 4 vol. in 4° et atlas, Paris, Strasbourg, F.G. Levrault. 1832 : Travaux de la section des Sciences Physiques, tome 1, sous la direction de Bory de Saint-Vincent. 1832 : Cryptogamie, avec atlas de 38 pl., section des sciences Physiques (281-337), tome 3 partie 2.

• 1838 : Note sur la commission exploratrice et scientifique d’Algérie présentée à son Excellence le ministre de la guerre, (16 octobre 1838.) 20 pp ; Imprimerie Cosson, Paris. (στην ιστοσελίδα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας)

• 1845 : Sur l’anthropologie de l’Afrique française, lu à l’Académie royale des sciences dans sa séance du 30 juin 1845, Extrait du Magasin de zoologie, d’anatomie comparée et de paléontologie publié par M. Guérin-Méneville en octobre 1845, Paris, Imprimerie de Fain et Thunot, 19 p., pl.59 à 61.

• 1846-1867 : Exploration scientifique de l’Algérie (pendant les années 1840, 1841, 1842. Sciences physiques.) publiée par ordre du gouvernement. Sciences Naturelles, Botanique par MM. Bory de Saint-Vincent et Durieu de Maisoneuve, Paris, imprimerie impériale, Gide et Baudry, en 3 vol., in-fol., dont un atlas. (1846-1849) Vol. I, Flore d’Algérie. Cryptogamie, par Durieu de Maisoneuve, avec le concours de MM. Montagne, Bory de Saint-Vincent, L.-R., Tulasne, C. Tulasne, Leveille. Paris, imprimerie impériale, dans la collection Exploration scientifique de l’Algérie, publiée par ordre du Gouvernement, 600 p., 39 f. de pl. col. Vol. II Flore d’Algérie. Phanérogamie. Groupe des glumacées, par E. Cosson et Durieu de Maisonneuve. Vol. III Atlas.

Βιβλιογραφία

Αναφερόμενες πηγές

• Βιογραφία του Ζαν-Μπατίστ Μπορί ντε Σαιν-Βενσάν στην ιστοσελίδα της Γαλλικής Βουλής: http://www2.assemblee-nationale.fr/sycomore/fiche/(num_dept)/16507 (στα γαλλικά)
• Germain Sarrut και B. Saint-Edme, Biographie des hommes du jour: industriels... (Βιογραφία των ανδρών της ημέρας: βιομηχανική...), Τόμος 2, σελίδα 79, Henri Krabbe, Paris, 1836. (Διαβάστε online)
• Ζαν-Μπατίστ Μπορί ντε Σαιν-Βενσάν, Αλληλογραφία, δημοσιευμένο και σχολιασμένο από τον Philippe Lauzun, Maison d’édition et imprimerie moderne, 1908. (Διαβάστε online)
• Wladimir Brunet de Presle και Alexandre Blanchet, La Grèce depuis la conquête romaine jusqu’à nos jours. (Η Ελλάδα από τη ρωμαϊκή κατάκτηση μέχρι σήμερα.), Firmin Didot, Paris, 1860. (Διαβάστε online)
• Georges Contogeorgis, Histoire de la Grèce (Ιστορία της Ελλάδος), Hatier, coll. Nations d'Europe, Paris, 1992.
• Serge Briffaud, L’Expédition scientifique de Morée et le paysage méditerranéen (Η επιστημονική αποστολή του Μοριά και το μεσογειακό τοπίο), in L’invention scientifique de la Méditerranée (Η επιστημονική εφεύρεση της Μεσογείου), σελ.293.
• Marie-Noëlle Bourguet, Bernard Lepetit, Daniel Nordman, Maroula Sinarellis, L’Invention scientifique de la Méditerranée. Égypte, Morée, Algérie.(Η επιστημονική εφεύρεση της Μεσογείου. Αίγυπτος, Morea, Αλγερία), Εκδόσεις του EHESS, 1998. (ISBN 2-7132-1237-5)
• Olga Polychronopoulou, Archéologues sur les pas d’Homère. La naissance de la protohistoire égéenne. (Αρχαιολόγοι στα χνάρια του Ομήρου. Η γέννηση της πρωτο-ιστορίας του Αιγαίου.), Noêsis, Paris, 1999. (ISBN 2-911606-41-8)
• Γιάννης Σαΐτας et al., Το έργο της γαλλικής επιστημονικής αποστολής του Μοριά 1829-1838, Επιμέλεια Γιάννης Σαΐτας, Εκδόσεις Μέλισσα, 2011 (Μέρος Α΄) - 2017 (Μέρος Β΄).
• Monique Dondin-Payre, Εκθέσεις της επιτροπής για τη σύνταξη οδηγιών για την επιστημονική εξερεύνηση της Αλγερίας. Απόσπασμα από τα πρακτικά των συνεδριάσεων της Ακαδημίας Επιστημών, συνάντηση της 23 Ιουλίου 1838, in Monique Dondin-Payre, La Commission d'exploration scientifique d'Algérie : une héritière méconnue de la Commission d'Égypte. Mémoires de l'Académie des inscriptions et belles-lettres. Nouvelle série : 14.
• Ed. Bonnet, Deux lettres de Bory de Saint-Vincent relatives aux travaux de la Commission d'Algérie (Δύο επιστολές από τον Μπορύ ντε Σεν-Βενσάν σχετικά με το έργο της επιτροπής της Αλγερίας), Bull. Société de Botanique de France, 1909, Τόμος 4ο. IX (56: 1-9 doi:https://doi.org/10.1080/00378941.1909.10832135)
• Hervé Ferrière, Bory de Saint-Vincent, militaire naturaliste entre Révolution et Restauration. Sujet de thèse déposé en 2001 à l'école doctorale de l'université Paris 1 Sorbonne-Panthéon, directeur Pietro Corsi, 2006 (Ο Μπορύ ντε Σεν-Βενσάν, στρατιωτικός φυσιοδίφης μεταξύ της Επανάστασης και της Αποκατάστασης. Διδακτορική διατριβή που υποβλήθηκε το 2001 στη διδακτορική σχολή του Παρισιού 1 Πανεπιστήμιο Σορβόννη-Πανθέων, διευθυντής Pietro Corsi, 2006)

• Hervé Ferrière, Bory de Saint-Vincent — L’évolution d’un voyageur naturaliste (Ο Μπορύ ντε Σεν-Βενσάν — Η εξέλιξη ενός ταξιδιώτη-φυσιοδίφη), Παρίσι, Εκδόσεις Syllepse, 2009, 236 σελίδες. ISBN 978-2849502433
• James A. Second, Visions of Science: Books and Readers at the Dawn of the Victorian Age (Όραμα της Επιστήμης: Βιβλία και Αναγνώστες στην Αυγή της Βικτωριανής Εποχής), Πανεπιστήμιο του Chicago Press. σελ. 60., 2015. ISBN 978-0226203287
• Fascolo, Aldo. (2011). The Theory of Evolution and Its Impact (Η θεωρία της εξέλιξης και η επίδρασή της),Springer. σελ. 27. ISBN 978-8847055865
• Ann Thomson, Issues at stake in eighteenth-century racial classification, Archived Αρχειοθετήθηκε 21 November 2007 στο Wayback Machine.(Ζητήματα που διακυβεύονται στη φυλετική ταξινόμηση του δέκατου όγδοου αιώνα), Cromohs, 8 (2003): 1-20

Γενικά έργα

•  Μπέινς, Τ.Σ., επιμ. (1878). «Jean Baptiste George Marie Bory de Saint-Vincent». Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα. 4 (9η έκδοση). Νέα Υόρκη: Charles Scribner's Sons, σελ. 66. 
•  Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Bory de Saint-Vincent, Jean Baptiste George Marie» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα 4 (11η έκδοση) Cambridge University Press, σελ. 276 
• Lucie Allorgue, La fabuleuse odyssée des plantes, Chez Lattès, Paris, 2003.
• H. Baillon, Dictionnaire de botanique, Paris, Hachette, 1876, p. 456
• P. Biers, L’Herbier tricolore de Bory de Saint-Vincent, Bull Muséum Histoire naturelle, n^o 5
• P. Biers, Bory de Saint-Vincent, chef directeur de l'Expédition scientifique de Morée, Bulletin Muséum Histoire Naturelle, n^o 32, 1926, p. 254-259
• P. Biers, L'herbier cryptogamique de Bory de Saint-Vincent au Muséum, Bulletin Muséum Histoire Naturelle n^o 30, 1924, p. 417-422
• P. Biers, Bory de Saint-Vincent à l'Île Bourbon, Revue de l'Agenais, 1927, t. 54, p. 179-186
• Adrien Blanchet, Le Voyage en Grèce de J.B. Bory de Saint-Vincent, bull. de l’association Guillaume Budé, Paris, 1829, p. 26-46
• R. Bouvier, E. Maynial, Une aventure dans les mers australes, l’expédition du commandant Baudin, (1800-1803), Paris, 1947.
• Christophe Brun, 2013, « Découper la Terre, inventorier l’Homme : le planisphère de Bory de Saint-Vincent, 1827 », Monde(s). Histoire, Espaces, Relations, mai 2013, p. 67-89 et encart couleur, annexes sur le site de la revue.
• Juan C. Castañón y Francisco Quirós, La contribución de Bory de Saint-Vincent (1778-1846) al conocimiento geográfico de la Península Ibérica. Redescubrimiento de una obra cartográfica y orográfica olvidada. Ería. Revista cuatrimestral de Geografía, n^o 64-65, 2004, p. 177-205
• Pietro Corsi, Lamarck, genèse et enjeux du transformisme, 1770-1830, CNRS Éditions, Paris, 2001.
• B. Dayrat, Les botanistes et la flore de France – trois siècles de découverte, Paris, Publication du Muséum National d’Histoire Naturelle, 2003.
• Amédée Dechambre, Dictionnaire encyclopédique des sciences médicales, (première série), t. X, Ble-Bro, publié sous la direction de M. A. Dechambre, 1869.
• Léon Dufour, Souvenirs d’un savant français à travers un siècle, (1780-1865.) Science et histoire, Paris, J. Rothschild, 1888, p. 43-45
• Paul Guérin (dir.), Dictionnaire des dictionnaires, t. II, Paris, Librairie des imprimeries réunies, Motteroz, 1880.
• Louis-Étienne Héricart de Thury, Notice sur le baron Bory de Saint-Vincent, Bruxelles, in-12. Note que Lacroix dit ne pas avoir retrouvée (Lacroix, p. 58.) Cette notice est parue en 1848 dans les Notices bio-bibliographiques de l’Académie des Sciences de Belgique, tome VIII, p. 832
• Alfred Lacroix, Le naturaliste Bory de Saint-Vincent, Revue scientifique, 55^e année n^o 8, avril, 1917, Éloge du savant prononcé en octobre 1916 à l'Académie des Sciences.
• Goulven Laurent, Paléontologie et évolution en France : 1800-1860. De Cuvier-Lamarck à Darwin, Paris, CTHS, 1987, p. 377-380.
• P. Maryllis, Bory de Saint-Vincent, naturaliste et voyageur, 6 p., La Couronne agenaise, Villeneuve-sur-Lot, 1910
• François Picavet, Les Idéologues, essai sur l’histoire des idées et des théories scientifiques, philosophiques, religieuses, etc. en France depuis 1789, édité en 1891.
• André Role, Un destin hors série : la vie aventureuse d’un savant : « Bory de Saint-Vincent » 1778-1846, 256 p. 16 pls. La Pensée universelle, Paris, 1973.
• Thomas Rouillard, un herbier de Bory saint-Vincent à Angers Bulletin de la Société d'Études Scientifiques de l'Anjou, t.XVIII, 2004
• C. Sauvageau, Bory de Saint-Vincent, d’après sa correspondance publiée par M. Lauzun, Journal de Botanique, 1908, 2^e série, 1 : 198-222.
• P. Tcherkezoff, Tahiti 1768, Jeunes filles en pleurs. Au vent des îles Éditions, Tahiti, Pirae, 2004.
• Jean Tucoo-Chala, Le Voyage en Grèce d’un naturaliste gascon en 1829, Bull. de l’association Guillaume Budé, en deux parties : dans le bulletin 2 et 3 de l’année, bull.2, p. 190-200 et Bull.3 p. 300-320, Paris, 1976.
• Pierre Vidal-Naquet, L’Atlantide, petite histoire d’un mythe platonicien, Paris, Les Belles Lettres, 2005.