Ηράκλεια εν Κυνοσάργει
Τα Ηράκλεια εν Κυνοσάργει ήταν εορταστική εκδήλωση στην αρχαία Αθήνα. Διοργανώνονταν τον μήνα Μεταγειτνιώνα στην περιοχή Κυνόσαργες του δήμου Διομείας μεταξύ Λυκαβηττού και Ιλισού.
Η παράδοση της εορτής Επεξεργασία
Ο Δίομος, γιος του Κολλυτού και φίλος του ημίθεου Ηρακλή συνήθιζε να κάνει θυσία στην πατρική του εστία προς τιμή του φίλου του. Κάποια μέρα, ένας σκύλος άρπαξε το κρέας που ήταν για την θυσία και απομακρύνθηκε. Ο Δίομος τρόμαξε και πήγε στο Μαντείο για χρησμό. Ο χρησμός του είπε, στο μέρος που σταμάτησε ο σκύλος, να φτιάξει βωμό για τον Ηρακλή. Το μέρος από τότε ονομάζεται Κυνοσάργες[1] και ο δήμος Διομείας, αφού με την κατασκευή του βωμού ο Δίομος ίδρυσε τον οικισμό αυτό.
Ο θεσμός των παράσιτων Επεξεργασία
Η στήλη του Κυνοσάργους στήθηκε σύμφωνα με τον Αθήναιο κατά την διάρκεια των Πελοπονησιακών πολέμων, δηλαδή από το 431 π.Χ. και μετά. Την λέξη «παράσιτος» την συναντάμε εκατό χρόνια αργότερα σε μια αρχαία ελληνική κωμωδία. Οι ιερείς του ναού λέγονταν «παράσιτοι», δηλαδή «σύντροφοι στο τραπέζι». Οι παράσιτοι ήταν νόθοι νέοι (μη γνήσιοι από πατέρα και μητέρα Αθηναίων παίδες), ή τα παιδιά νόθων, και εκλέγονταν αναγκαστικά, ενώ η θητεία τους ήταν υποχρεωτική, αφού η τυχόν άρνηση της θητείας κατέληγε στο δικαστήριο για τον άτυχο νέο όπως μας μεταφέρει ο Αθήναιος. Αυτό καταγράφει μια επιγραφή που σώζεται στον ναό του Ηρακλή στο Κυνόσαργες και χρονολογείται από την εποχή του Αλκιβιάδη.
Ανάμεσα στις υποχρεώσεις των παρασίτων καταγράφεται η είσπραξη του φόρου σίτου και άρτου, καθώς και η μεταφορά τους στην αποθήκη φύλαξης, το λεγόμενο παρασιτήριο. Επίσης η είσπραξη του φόρου ζώων που προορίζονταν για θυσία. Κάθε παράσιτος είχε υπό την επίβλεψή του μια ορισμένη περιοχή που έπρεπε να διαχειρίζεται. Η είσπραξη του φόρου δεν ήταν εύκολη υπόθεση, και πολλές φορές κινδύνευαν οι παράσιτοι. Οι παράσιτοι, αν και νόθοι ήταν αξιοσέβαστοι στην εποχή τους, αφού και ο ίδιος ο Ηρακλής ήταν γόνος του μεταμορφωμένου Δία με την Αλκμήνη. Μια επιγραφή στην κολόνα του ναού των Διόσκουρων έλεγε, ότι οι παράσιτοι έπρεπε να αμείβονται με το εν τρίτο των δύο βοδιών που θυσιάζονταν στον Κάστορα και τον Πολυδεύκη. Η αμοιβή αυτή γινόταν με την σειρά της θυσία στον ναό του Ηρακλή, και ήταν τροφή για τους παράσιτους, οι οποίοι ήταν «σύντροφοι με τον Ηρακλή στο τραπέζι του» και εκπροσωπούσαν με την παρουσία τους όλους τους κατοίκους της περιοχής.
Με την πάροδο του χρόνου γίνανε και άλλοι βωμοί στην περιοχή αυτή, και οι κάτοικοι της περιοχής άρχισαν να αναπτύσσουν μια ιδιότροπη κουλτούρα, αφού σύμφωνα με τον μύθο ο Ηρακλής ήταν φημισμένος για την καλοφαγία και την ευθυμία του όταν ζούσε, και έτσι το φαγοπότι και το γλέντι των παρασίτων είχε τον απώτερο σκοπό να τον ξαναζωντανέψει. Κάνανε και γυμναστικές ασκήσεις, στο περίφημο γυμναστήριο του Κυνοσάργους. Λάτρευαν επίσης και τον Απόλλωνα, επειδή ήταν ο θεϊκός φίλος και συναθλητής του Ηρακλή.
Στις αρχαίες ελληνικές και ρωμαϊκές κωμωδίες τους παράσιτους τους παρίσταναν να φέρουν εν είδη διακριτικού ένα μπουκαλάκι λάδι κρεμασμένο στην ζώνη, ως ένδειξη των αθλημάτων της πάλης, αλλά και του επάθλου των νικητών στα Παναθήναια.
Ο εορτασμός Επεξεργασία
Η γιορτή των Ηράκλειων ήταν λοιπόν ένα εύθυμο και γλεντζέδικο έθιμο που συνδύαζε την λατρεία του ημίθεου Ηρακλή, του θεού Απόλλωνα, του Δία και της Αθηνάς με γερό φαγοπότι και θεαματικές αθλητικές επιδόσεις, ισάξιες των άθλων του ημίθεου ήρωα. Είχε μεγάλη δημοτικότητα. Ακόμα και ο Θεμιστοκλής και ο Δημοσθένης το είχαν επισκεφτεί. Οι Αθηναίοι, που θεωρούσαν την λατρεία του Ηρακλή ξενική τους ονόμαζαν «θιασώτες», δηλαδή λάτρες άλλων θεών. Οι γιορτές είχαν έναν κάποιο εύθυμο και γελωτοποιό χαρακτήρα. Ο Ηγήσανδρος μας αναφέρει, ότι ο Φίλιππος που αγαπούσε το καλό χιούμορ, έστειλε έναν δικό του, και έναντι πληρωμής ενός ταλάντου κατέγραψε τα αστεία που έλεγαν και τα έκανε συλλογή ανεκδότων.[2] Τους αναφέρει και ο Αριστοφάνης στη «Διομειαλάξοντες» κωμωδία του.
Παραπομπές Επεξεργασία
Πηγές Επεξεργασία
- August Mommsen (1898). «Feste der Stadt Athen im Altertum, geordnet nach attischem Kalender» (στα Γερμανικά). B. G. Teubner. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2009.
- Ulrich Enzensberger: Parasiten. Ein Sachbuch. Εκδόσεις Eichborn Verlag (Μάϊος 2001), Γερμανικά, ISBN 3821845015 (ISBN 978-3821845012)