Θετίδιο Λάρισας
Συντεταγμένες: 39°22′15″N 22°31′2″E / 39.37083°N 22.51722°E
Το χωριό Θετίδιο απέχει από την πρωτεύουσα του Νομού, τη Λάρισα, 35 χλμ. Υπάγεται διοικητικά στο Δήμο Φαρσάλων, ενώ έως το 2010, ανήκε στο Δήμο Πολυδάμαντα. Μέχρι το 1919, ονομαζόταν Αλχανί.[1] Το υψόμετρό του είναι 321 μέτρα[2] και η Απογραφή του 2011, κατέγραψε 74 κατοίκους.[3]
| Θετίδιο Λάρισας | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Θεσσαλίας |
| Περιφερειακή Ενότητα | Λάρισας |
| Δήμος | Φαρσάλων |
| Δημοτική Ενότητα | Πολυδάμαντα |
| Γεωγραφία | |
| Υψόμετρο | 321 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 67 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Παλαιά ονομασία | Αλχανί |
| Ταχ. κώδικας | 40300 |
| Τηλ. κωδικός | 2491 |
| https://www.facebook.com/thetidio/ | |
Γενικές πληροφορίες Επεξεργασία
Ασχολίες πληθυσμού Επεξεργασία
Οι κάτοικοί του ασχολούνται αποκλειστικά με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Καλλιεργούν σιτάρι, κριθάρι, βαμβάκι και βιομηχανική τομάτα. Υπάρχουν επίσης αρκετές κτηνοτροφικές μονάδες, όπου εκτρέφονται πρόβατα και γαλοπούλες. Από δημογραφικής άποψης ο πληθυσμός του χωριού, βαίνει συνεχώς μειούμενος.
Σημαντικό μνημείο Επεξεργασία
Στη δυτική άκρη του Θετιδίου, βρίσκεται «καταχωνιασμένος» μέσα στη γη, ο βυζαντινός ναός της Υπαπαντής του Χριστού.[4] Η σκεπή του βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με την επιφάνεια της γης.
Ιστορία ναού Επεξεργασία
Ο ναός, λιτός και απέριττος, οικοδομήθηκε με πέτρα και πηλό πριν από πολλούς αιώνες, στα 1100 μ.Χ.,1 σε μια δασώδη, ερημική και απρόσιτη για την εποχή εκείνη περιοχή, σε μέρος δηλαδή όπου ήταν αδύνατο να τον εντοπίσει ανθρώπινο μάτι, γιατί τον περιτριγύριζαν πυκνά και πανύψηλα δέντρα, κυρίως βελανιδιές, αλλά και γιατί, όπως προαναφέρθηκε, ήταν κτισμένος μέσα στη γη.
Η παρουσία ενός κελλιού μαρτυρεί ότι ο ναός αποτελούσε το βασικό κτίσμα μοναστηριού, στο οποίο ησύχαζαν ασκητές και μοναχοί, μέχρι το 1720. Τότε κατέφθασαν και εγκαταστάθηκαν νέοι κάτοικοι,2 που ίδρυσαν το χωριό Αλχανί3 (τουρκική ονομασία) και το σημερινό Θετίδιο.4 Οι Αλχανιώτες ασχολήθηκαν σχεδόν αποκλειστικά με τη γεωργία5 και την κτηνοτροφία. Εξαιρετικά χρήσιμα ήταν τότε τα επαγγέλματα του χαλκιά (σιδηρουργού), του πεταλωτή, του βαρελά, της μοδίστρας και του καφετζή - μπακάλη.
Έτσι οι μοναχοί αναχώρησαν σε άλλη, προφανώς ερημική, περιοχή. Έκτοτε ο βυζαντινός ναός αποτέλεσε την εκκλησία του νεοϊδρυθέντος οικισμού (1720). Όλες οι χριστιανικές τελετές πραγματοποιούνταν εκεί, επί 244 ολόκληρα χρόνια,6 μέχρι το 1964, οπότε ανηγέρθη η καινούργια εκκλησία του χωριού, σε απόσταση 400 μέτρων περίπου, από την παλιά.
Αγιογράφηση ναού Επεξεργασία
Ενώ ο ναός κτίστηκε στα 1100 μ.Χ., η αγιογράφησή του καθυστέρησε κατά 338 έτη. Από μια επιγραφή, η οποία δεν φαίνεται σήμερα λόγω διάβρωσης, αλλά που υπέπεσε στην αντίληψη προγενεστέρων, τεκμαίρεται ότι οι τοίχοι του ναού αγιογραφήθηκαν το έτος 1438, δεκαπέντε (15) χρόνια πριν από την άλωση της Κωνσταντινούπολης, από άγνωστους αγιογράφους, πιθανότατα, όμως, από τους εκεί μονάζοντες.
Επεμβάσεις στο ναό Επεξεργασία
Η πρώτη επέμβαση στο ναό έγινε από τους Αλχανιώτες, λίγα χρόνια μετά την εγκατάστασή τους στην περιοχή. Προστέθηκε δηλαδή κτίσμα στη δυτική πλευρά του ναού, το οποίο αποτέλεσε τον γυναικωνίτη της εκκλησίας, ακριβώς στη θέση, όπου προηγουμένως υπήρχε το κοιμητήριο των μοναχών. Εσχάτως, πριν από κάμποσα χρόνια, αφαιρέθηκε η στέγη, λόγω προχωρημένης διάβρωσης, και προστέθηκε καινούργια. (Είναι πολύ πιθανό ο υπεραιωνόβιος ναός να έχει αλλάξει κι άλλες φορές τη στέγη του, γιατί τα ξύλα με το πέρασμα του χρόνου σαπίζουν και υποχωρούν. Επίσης, σοβατίστηκε εξωτερικά όλο το κτίσμα για να προστατευτούν οι εσωτερικές αγιογραφίες από την διαπερνώσα υγρασία.
Άγνωστος θησαυρός Επεξεργασία
Στο εσωτερικό υπάρχουν τοιχογραφίες, οι οποίες εικονίζουν κυρίως μορφές από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Σαράντα τέσσερις (44) εικόνες αγίων μορφών, κοσμούσαν το επάνω μέρος του ιερού τέμπλου του ναού. Σήμερα στο ίδιο σημείο, βρίσκονται 44 κενά πλαίσια. Δύο φορές αρχαιοκάπηλοι έκλεψαν τις εικόνες αυτές, που αποτελούν κειμήλια αρχαιολογικής, ιστορικής και συναισθηματικής αξίας, αλλά οι αστυνομικές αρχές, και τις δυο φορές, ανακάλυψαν τα ίχνη τους και οι εικόνες φυλάσσονται σήμερα σε ασφαλές μέρος, σε ιδιαίτερο κτίσμα.
Οι παλαιότεροι έκαναν λόγο για την ύπαρξη χειρογράφου7 Ευαγγελίου, που όπως έλεγαν χαρακτηριστικά, αδυνατούσαν να το αναγνώσουν λόγω της βυζαντινής γραφής, το οποίο όμως, δεν ανευρίσκεται σήμερα και θεωρείται πιθανή η κλοπή του, λόγω της αρχαιολογικής αξίας του. Διασώθηκαν ωστόσο, αρκετά λειτουργικά βιβλία, με έντονα σημάδια διάβρωσης, λόγω της παλαιότητάς τους. Αξίζει να καταγράψει κανείς εκείνα τουλάχιστον, στα οποία η χρονολογία έκδοσης είναι ευδιάκριτη:
- Μηναίο (Έκδοση του 1760)
- Εβδομαδάρια (Έκδοση του 1796)
- Ευαγγέλιο (Έκδοση του 1799)
- Ευαγγέλιο (Έκδοση του 1890)
- Ευαγγέλιο (Έκδοση του 1899)
Χρονολόγηση ναού Επεξεργασία
Ο ναός, όπως προελέχθη, θεμελιώθηκε στα 1100 μ.Χ. Το γεγονός αυτό τίθεται υπό αμφισβήτηση από κάποιους, που υποστηρίζουν ότι τον ναό έκτισαν οι Αλχανιώτες λίγο μετά την εγκατάστασή τους στην περιοχή (1720) και μάλιστα μέσα στη γη, γιατί οι Τούρκοι απαγόρευαν να κτίζονται χριστιανικές εκκλησίες σε εμφανή σημεία. Ο ισχυρισμός όμως αυτός εύκολα καταρρίπτεται, γιατί η παρουσία του κελλιού κοντά στο ναό, μαρτυρεί ότι επρόκειτο για μοναστήρι κι όχι για εκκλησία των κατοίκων του οικισμού.
Μία άλλη άποψη δέχεται ως αληθινή την παραδεδομένη πληροφορία, ότι στο απρόσιτο και δυσδιάκριτο τότε μοναστήρι, μετέφεραν και έκρυψαν οι εικονολάτρες, μεγάλο αριθμό εικόνων, που κινδύνευαν να καταστραφούν από το μένος των εικονομάχων. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, ο ναός υπήρχε ήδη, όταν ξέσπασε η ταραχή της εικονομαχίας (726 - 842).8
Σημειώσεις Επεξεργασία
(*) Ιστορική πηγή: Ο ζωντανός και παραστατικός λόγος των παππούδων και προπαππούδων και οι θύμησές τους, που με χίλιες μύριες δυσκολίες πέρασαν από γενιά σε γενιά και κάποτε έφθασαν στ’ αφτιά του γράφοντος.
1: Την πληροφορία περί της χρονολογίας αρύσθηκαν οι Αλχανιώτες, προφανώς, από τους μοναχούς.
2: Οι Σαρακατσαναίοι εγκαταστάθηκαν στο χωριό δυο αιώνες αργότερα, περί το 1925, και αποτέλεσαν ζωτικό κομμάτι του πληθυσμού.
3: Οι κάτοικοι βρήκαν μια χέρσα και παρθένα γη με πλούσια χλωρίδα και πανίδα, με άφθονα τρεχούμενα νερά και αναβλύζουσες πηγές. Στο νοτιοανατολικό άκρο του χωριού ορθωνόταν, τότε (μετά το 1720), ένα μεγάλο και γνωστό στην ευρύτερη θεσσαλική περιοχή χάνι, στο οποίο κατέλυαν για να διανυκτερεύσουν και να ξεκουραστούν, οι ταξιδιώτες (και τα ζώα τους) που κατευθύνονταν από Βόλο προς Καλαμπάκα και αντιστρόφως. Προφανώς, από το χάνι αυτό, ονομάστηκε το χωριό Αλχανί. Στα τούρκικα al han = το πανδοχείο.
4: Η ονομασία «Θετίδιον» δόθηκε στο χωριό μετά την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και μάλιστα προς το τέλος του 19ου αιώνα, όταν παρέστη η ανάγκη να οργανωθούν οι πόλεις και τα χωριά του ελευθέρου πλέον κράτους, σε δήμους και κοινότητες, οπότε απέβαλαν τις τούρκικες ονομασίες τους (Η Θεσσαλία ενώθηκε με την ελεύθερη Ελλάδα, εκτός από την επαρχία της Ελασσόνας, το 1881). Για το Αρχαίο Θετίδιο οι πληροφορίες είναι ανεπαρκείς. Η αρχαιολογική σκαπάνη δεν άγγιξε ακόμη τα χώματα εκεί, μολονότι η τοποθεσία της αρχαίας ακρόπολης, είναι ολοφάνερη.
5: Στα 1910 οι Θεσσαλοί αγρότες εξεγέρθηκαν για την κατάργηση των τσιφλικιών και το ξαναμοίρασμα της γης στους γεωργούς που την καλλιεργούσαν, ώστε να μην την κατέχουν οι τσιφλικάδες και οι γεωργοί να μην είναι πλέον, κολίγοι. Κατά τα έτη 1907 - 1917, διανεμήθηκαν στους ακτήμονες της Θεσσαλίας 2 εκατομμύρια στρέμματα και μεταξύ των ευνοηθέντων, ήταν και κάτοικοι του Θετιδίου. Στα 1924, ύστερα από νομοθετική ρύθμιση της τότε κυβερνήσεως, ο τσιφλικάς του Θετιδίου, αναγκάστηκε να παραχωρήσει τις καλλιεργήσιμες γαίες στους αγρότες του χωριού (αναγκαστική απαλλοτρίωση μεγάλων γεωργικών κτημάτων).
6: Εικάζεται ότι οι Αλχανιώτες χρησιμοποίησαν την εκκλησία και ως κρυφό σχολειό, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
7: Εικάζεται ότι οι μοναχοί πήραν μαζί τους τα περισσότερα χειρόγραφα λειτουργικά βιβλία, όταν εγκατέλειψαν το μοναστήρι.
8: Στη βυζαντινή εποχή, η Θεσσαλία αποτελούσε μέρος του βυζαντινού κράτους.
Βιβλιογραφία Επεξεργασία
- Γ. Αθανασίου, Βυζαντινός ναός Θετιδίου Λαρίσης, Λάρισα 2005
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Ιστοσελίδα Θετίδιο Φαρσάλων στο facebook: https://www.facebook.com/thetidio/
- Ιστοσελίδα Θετίδιο Φαρσάλων στο Instagram: https://www.instagram.com/thetidio/?igshid=4gb56kmgip25
- Θετίδιο, χωριό της Λάρισας, Λάρισα, Θεσσαλία
- Θετίδιο, πολιτιστική κληρονομιά του κάμπου
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ «Ε.Ε.Τ.Α.Α. - ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ - ΘΕΤΙΔΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ (ΑΛΧΑΝΙ ΛΑΡΙΣΑΣ)».
- ↑ «BUK.GR - ΘΕΤΙΔΙΟ».
- ↑ «ΑΠΟΓΡΑΦΗ 2011 (ΦΕΚ 699Β - 20/03/2014, σελ. 137 από 444)» (PDF).
- ↑ «ΔΗΜΟΣ ΦΑΡΣΑΛΩΝ - ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ ΣΤΟ ΘΕΤΙΔΙΟ ΦΑΡΣΑΛΩΝ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2021.