Ιερά Μητρόπολις Ιωαννίνων

φωτο Μητροπολιτου Ιωαννινων

Η Ιερά Μητρόπολις Ιωαννίνων είναι μια από τις Μητροπόλεις των λεγομένων «Νέων Χωρών[α]». Έδρα της είναι η πόλη των Ιωαννίνων.

Ιερά Μητρόπολις Ιωαννίνων
Γενικές πληροφορίες
XώραΕλλάδα
ΈδραΠατριάρχου Ιωακείμ Γ΄ 10, Ιωάννινα
Αρχιερατικές περιφέρειες12
Ενορίες256
Μονές9
Μητροπολιτικός ναόςΑγίου Αθανασίου
Ιστοσελίδαimioanninon.gr/
Ιεραρχία
ΜητροπολίτηςΜάξιμος
ΠρωτοσύγκελλοςΑρχιμανδρίτης Θωμάς Ανδρέου
Γενικός Αρχιερατικός ΕπίτροποςΑρχιμανδρίτης Εφραίμ Ντέτσικας (Αναπληρωτής)
Ιεροκήρυκες3
Εφημέριοι168
Διάκονοι3

Από τον Ιούνιο του 2014, Μητροπολίτης της είναι ο Μάξιμος Παπαγιάννης.

Ιστορία Επεξεργασία

Η ακριβής εποχή ίδρυσης των Ιωαννίνων είναι άγνωστη. Συνήθως ταυτίζεται με μια ανώνυμη νέα, «καλά οχυρωμένη» πόλη που καταγράφεται από τον ιστορικό Προκόπιο (De Aedificiis, IV.1.39-42) ότι κτίστηκε από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α΄ (βασ. 527–565) για τους κατοίκους της αρχαίας Ευροίας[2] [3], αλλά λείπουν αρχαιολογικές αποδείξεις. Πράγματι, οι ανασκαφές στις αρχές του 21ου αιώνα έφεραν στο φως οχυρώσεις που χρονολογούνται από την ελληνιστική περίοδο (4ος-3ος αιώνας π.Χ.), η πορεία των οποίων ακολούθησε σε μεγάλο βαθμό το μεταγενέστερο κάστρο των Ιωαννίνων[4].

Το όνομα Ιωάννινα εμφανίζεται για πρώτη φορά το 879, στα πρακτικά της Τέταρτης Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως, οι οποίες αναφέρουν έναν Ζαχαρία, επίσκοπος Ιωαννίνων, βοηθό επίσκοπο του Μητροπολίτη Ναυπάκτου[3]. Μετά τη βυζαντινή κατάκτηση της Βουλγαρίας, το 1020 ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄ (βασ. 976-1025) υπήγαγε την τοπική επισκοπή στην Αρχιεπισκοπή Αχρίδος[3]. Η συνθήκη διαχωρισμού των βυζαντινών εδαφών μετά την Τέταρτη Σταυροφορία υπόσχεται να δώσει τα Ιωάννινα στους Ενετούς, αλλά τελικά συμπεριλήφθηκαν στο νέο Δεσποτάτο της Ηπείρου που ιδρύθηκε από τον Μιχαήλ Α΄ Κομνηνό Δούκα[5].

Μετά τη δολοφονία του τελευταίου τοπικού ηγεμόνα, Θωμά Α΄ Κομνηνού Δούκα από τον ανιψιό του, Νικόλαο Ορσίνι, το 1318, η πόλη αρνήθηκε να δεχτεί τον τελευταίο και στράφηκε στους Βυζαντινούς για βοήθεια. Με την ευκαιρία αυτή, ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος (βασ. 1282–1328) αναβίβασε την πόλη σε Μητροπολιτική επισκοπή, και το 1319 εξέδωσε χρυσόβουλο με το οποίο παραχωρούνταν ευρεία αυτονομία και διάφορα προνόμια και εξαιρέσεις στους κατοίκους της[5] [6]. Η νέα Μητρόπολη[7] τοποθετήθηκε στην 53η θέση μεταξύ των Μητροπόλεων του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, αλλά ανήλθε στην 42η θέση υπό τον Ανδρόνικο Γ΄ Παλαιολόγο (βασ. 1328–1341) και μετά στην 33η θέση περί το 1470[8]. Δεν είναι γνωστές οι επισκοπές της νέας μητρόπολης τον 14ο αιώνα, αλλά είναι πιθανό να είναι οι ίδιες που μαρτυρούνται το 1470: οι επισκοπές Βελλάς, Δρυϊνουπόλεως, Βουθρωτού / Γλυκέως και Χειμάρρας [9].

Υπό τη βασιλεία του Θωμά Β΄ Πρελούμπου (1367–1384), οι πολίτες και η τοπική Εκκλησία υπέφεραν πολύ: ο Θωμάς κατέσχεσε περιουσίες υπέρ των Σέρβων οπαδών του, και εξόρισε τον Μητροπολίτη Σεβαστιανό. Ωστόσο, κατάφερε να αποκρούσει τις διαδοχικές προσπάθειες των Αλβανών αρχηγών Peter Losha και Ιωάννη Μπούα να καταλάβουν την πόλη, ιδίως τη μεγάλη αιφνιδιαστική επίθεση του 1379, την αποτυχία της οποίας οι Ιωαννίτες απέδωσαν σε παρέμβαση του προστάτη τους, του Αγίου Μιχαήλ[9] [6]. Μετά τη δολοφονία του Θωμά τον Δεκέμβριο του 1384, οι πολίτες των Ιωαννίνων προσέφεραν την πόλη τους στον Ησαύ Μπουοντελμόντι. Ο Ησαύ φρόντισε να ανακαλέσει εκείνους που εξορίστηκαν από τον Θωμά, συμπεριλαμβανομένου του Μητροπολίτη Γαβριήλ, και να αποκαταστήσει τις περιουσίες που κατασχέθηκαν. Ο Ησαύ εξασφάλισε μια περίοδο ειρήνης για την πόλη, η οποία διήρκεσε μέχρι το θάνατό του το 1411. Οι Ιωαννίτες στη συνέχεια προσκάλεσαν τον Κάρολο Τόκκο, κόμη της Κεφαλονιάς και της Ζακύνθου, ως νέο κυβερνήτη τους. Μετά τον θάνατό του, τον Οκτώβριο του 1430, τα Ιωάννινα παραδόθηκαν στον οθωμανικό στρατό[10] [9].

Με επικεφαλής τον Μητροπολίτη, οι προύχοντες της πόλης εξασφάλισαν έναν χάρτη, τον «ὁρισμὸ τοῦ Σινᾶν πασᾶ», ο οποίος σκιαγραφούσε τα προνόμια της πόλης: οι καμπάνες των ναών θα συνέχιζαν να χτυπούν, δεν θα ανεγείρονταν τζαμιά, και η εξουσία του Μητροπολίτη και η περιουσία της Εκκλησίας έπρεπε να γίνουν σεβαστά[10]. Αυτή η προνομιακή κατάσταση διατηρήθηκε μέχρι το 1611, οπότε η πόλη κατακλύστηκε από την εξέγερση των αγροτών με επικεφαλής τον Διονύσιο τον Φιλόσοφο, Μητροπολίτη Λάρισας. Στη συνέχεια, οι Χριστιανοί εκδιώχθηκαν από το Κάστρο των Ιωαννίνων, και μουσουλμανικές και εβραϊκές οικογένειες εγκαταστάθηκαν στη θέση τους. Η κατοικία του Μητροπολίτη μεταφέρθηκε από το Κάστρο στην Εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, όπου παραμένει μέχρι σήμερα (η εκκλησία ξαναχτίστηκε το 1832 αφού καταστράφηκε από φωτιά το 1820). Ο αρχικός καθεδρικός ναός της πόλης, που βρισκόταν στο νοτιοανατολικό τμήμα του Κάστρου, σώθηκε τουλάχιστον μέχρι το 1430, αλλά καταγράφεται ότι καταστράφηκε το 1596/97. Κολώνες του επαναχρησιμοποιήθηκαν στο Φετιχιέ τζαμί που χτίστηκε από τον Αλή Πασά το 1795.

Στα τέλη του 16ου αιώνα ιδρύθηκε ξεχωριστή επισκοπή για την περιοχή του Ζαγορίου, αλλά αποκαταστάθηκε αμέσως μετά. Η έδρα της ήταν πιθανώς η Μονή Ρογκοβού[10]. Το 1659, ο Σουλτάνος Αχμέτ Γ΄ ίδρυσε την Εξαρχία του Μετσόβου ως ειδικό προνόμιο για τα χωριά της περιοχής του Μετσόβου. Η Εξαρχία βρισκόταν υπό την άμεση δικαιοδοσία του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και διήρκεσε μέχρι το 1795. Μετά τη Μικρασιατική εκστρατεία και την ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών, το 1924 ιδρύθηκε ξεχωριστή Μητρόπολη Μετσόβου για την προσωρινή αποκατάσταση επισκόπων που εκδιώχθηκαν από τη Μικρά Ασία. Ο πρώτος και μοναδικός μητροπολίτης της ήταν ο πρώην Μητροπολίτης Γάνου και Χώρας, Τιμόθεος (1924-1928).

Επισκοπικός κατάλογος Επεξεργασία

Εκτός από τον Επίσκοπο Ζαχαρία το 879, κανένας επίσκοπος δεν είναι γνωστός με το όνομά του πριν την αναβάθμιση της επισκοπής σε Μητρόπολη[10]. Από τον 14ο αιώνα, ο επισκοπικός κατάλογος έχει ως εξής[11]:

Όνομα Έτη Σημειώσεις
Σεβαστιανός 1365 – 1381 κατόπιν Κυζίκου[12]
Ματθαίος 1382 – 1385
Γαβριήλ 1386 – 1408
Ιωσήφ ~ 1408
Πρόκλος ;
Νεόφυτος 1480 – 1487
Νήφων ~ 1500
Νείλος ~ 1513
Θεόληπτος ~ 1513 μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης (1513–1522)
Γρηγόριος ~ 1513
Σωφρόνιος ~ 1520
Νήφων 1526 – 1545
Μακάριος 1545 – 1549
Ιωάσαφ 1549 – 1571 α΄ θητεία
Δανιήλ 1571 – 1580
Ιωάσαφ Β΄ 1580 – 1585 β΄ θητεία
Ματθαίος πριν τις 27 Φεβρουαρίου 1585[13] – 1595 μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης (1596, 1598–1602, 1603)
Νεόφυτος 1597 α΄ θητεία
Μανασσής 1605 – 1613
Ματθαίος ~ 1614
Νεόφυτος 1616 – 1620 β΄ θητεία
Θεόκλητος 1621 – 1632
Ιωαννίκιος 1632 από Ξάνθης
Παρθένιος 30 Ιουνίου 1632[14] – 1639 από Ναυπάκτου, κατόπιν Αδριανουπόλεως, μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης (1639–1644)
Θεοφάνης ~ Μάιος 1639[15]
Καλλίνικος 1639 – 1640 α΄ θητεία, καθαιρέθηκε[16]
Ιωάσαφ 1640 – Σεπτέμβριος 1644 από Ευρίπου, καθαιρέθηκε[16]
Καλλίνικος Σεπτέμβριος 1644 – Ιανουάριος 1666 β΄ θητεία, καθαιρέθηκε[17]
Κύριλλος 1666 – 1689 α΄ θητεία
Καλλίνικος 1669 – 1670 γ΄ θητεία
Κύριλλος 1670 – 1676 β΄ θητεία
Ιάκωβος 1676 – 1680
Κλήμης ο Χίος 1680 – 1715
Ιερόθεος (Ράπτης) 1716 – 1735
Γρηγόριος ο Βυζάντιος 1736 – 1767 α΄ θητεία
Γαβριήλ 1767 – 1771 εκ Σμύρνης, μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης (1780–1785)
Γρηγόριος ο Βυζάντιος 1771 – 1776 β΄ θητεία
Ιερόθεος ~ 1776
Παΐσιος 1776 – 1780
Κύριλλος περί το 1782[18]
Μακάριος δεκαετία 1780 – 16 Ιουνίου 1799 κατόπιν Πατρών
Ιερόθεος (Τρέμουλας) 1799 – 1810 από τη Νάξο, ανηψιός του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη
Γαβριήλ (Γκάγκας) Οκτώβριος 1810 – Αύγουστος 1826 † από Λαρίσης
Βενέδικτος (Ατονίδης ή Βυζάντιος) Αύγουστος 1826 – 12 Αυγούστου 1830 † από Νύσσης
Ιωακείμ (Μελενικής ή Μελενίκιος) Σεπτέμβριος 1830 – Ιούλιος 1835 από Σόφιας, επαύθη
Ιωακείμ (Κοκκώδης) Ιούλιος 1835 – 21 Αυγούστου 1838 από Δρυϊνουπόλεως, α΄ θητεία, επαύθη
Ιωαννίκιος (Μεταξάς Λαζαρόπουλος, ο Κρης) 21 Αυγούστου 1838 –Αύγουστος 1840 επαύθη
Ιωακείμ (Κοκκώδης) 7 Αυγούστου 1840 – Απρίλιος 1845 β΄ θητεία, κατόπιν Κυζίκου, μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης (1860–1863, 1873–1878)
Ιωαννίκιος 1845 – 17 Νοεμβρίου 1854 επαύθη[19]
Παρθένιος 17 Νοεμβρίου 1854[19] – 26 Μαΐου 1869 κατόπιν Πελαγονίας
Σωφρόνιος (Χρηστίδης) 26 Μαΐου 1869 – 25 Σεπτεμβρίου 1889 α΄ θητεία, κατόπιν Θεσσαλονίκης
Γρηγόριος (Καλλίδης) 28 Σεπτεμβρίου 1889 – 22 Μαΐου 1902 από Θεσσαλονίκης, κατόπιν Ηρακλείας, άγιος
Σωφρόνιος (Χρηστίδης) 22 Μαΐου 1902 – 1 Ιουνίου 1906 β΄ θητεία, παραιτήθηκε
Γεράσιμος (Τανταλίδης) 1 Ιουνίου 1906 – 13 Μαρτίου 1910 από Πισιδίας, κατόπιν Ρόδου
Γερβάσιος (Ωρολογάς) 16 Μαρτίου 1910 – 31 Μαΐου 1916 † από Καισαρείας
Σπυρίδων (Βλάχος) 1 Οκτωβρίου 1916 – 27 Οκτωβρίου 1922 από Βελλάς και Κονίτσης, α΄ θητεία, κατόπιν Αμασείας
Γερμανός (Καραβαγγέλης) 27 Οκτωβρίου 1922 – 15 Απριλίου 1924 από Αμασείας, κατόπιν Ουγγαρίας
Σπυρίδων (Βλάχος) 15 Απριλίου 1924 – 4 Ιουνίου 1949 β΄ θητεία, μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος (1949–1956)
Δημήτριος (Ευθυμίου) 17/18 Απριλίου 1956 – 1 Ιανουαρίου 1958 † από Δρυϊνουπόλεως
Σεραφείμ (Τίκας) 11 Μαρτίου 1958 – 12 Ιανουαρίου 1974 από Άρτης, μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος (1974–1998)
Θεόκλητος (Σετάκης) 26 Οκτωβρίου 1975 – 13 Απριλίου 2014 †
Μάξιμος (Παπαγιάννης) 28 Ιουνίου 2014 – σήμερα

Υποσημειώσεις και παραπομπές Επεξεργασία

Υποσημειώσεις Επεξεργασία

  1. «Νέες Χώρες» ονομάζονται 36 Μητροπόλεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου, οι οποίες μετά τους Βαλκανικούς πολέμους περιήλθαν στην ελληνική επικράτεια. Αυτές συνεχίζουν να υπάγονται πνευματικά στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, αλλά με την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη της 4ης Σεπτεμβρίου 1928 η Διοίκησή τους παραχωρήθηκε «επιτροπικώς» και υπό δέκα ρητούς όρους στην Εκκλησία της Ελλάδος[1].

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Μαζαράκης, Ευάγγελος (2020). Το υφιστάμενο εκκλησιαστικό καθεστώς των Νέων Χωρών (PDF). Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 19 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2021. 
  2. Gregory 1991, σελ. 1006.
  3. 3,0 3,1 3,2 Soustal & Koder 1981, σελ. 165.
  4. Κάστρο Ιωαννίνων: Περιγραφή. Υπουργείο Πολιτισμού. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2014. 
  5. 5,0 5,1 Soustal & Koder 1981, σελ. 166.
  6. 6,0 6,1 Nicol 2010.
  7. Καλέκα, Μανουήλ (1865). Τα ευρισκόμενα πάντα. Παρίσι: Jacques-Paul Migne. σελ. 1157. 
  8. Soustal & Koder 1981, σελ. 87.
  9. 9,0 9,1 9,2 Soustal & Koder 1981.
  10. 10,0 10,1 10,2 10,3 «Ἡ ἱστορία τῆς Μητροπόλεως Ἰωαννίνων». Ιερά Μητρόπολις Ιωαννίνων. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2017. 
  11. «Προκάτοχοι». Ιερά Μητρόπολις Ιωαννίνων. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2017. 
  12. Preiser-Kapeller, Johannes (2008). Das Episkopat im späten Byzanz : ein Verzeichnis der Metropoliten und Bischöfe des Patriarchats von Konstantinopel in der Zeit von 1204 bis 1453. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller. σελ. XXV. ISBN 978-3836487863. 
  13. Χαμουδόπουλος, Μηνάς (1882). «Αι του Πατριαρχείου περιπέτειαι». Εκκλησιαστική Αλήθεια Β (ΜΘ): 795. https://books.google.de/books?id=7EkWAAAAYAAJ&lpg=PA731&ots=ch0jdS98Cp&hl=el&pg=PA795#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2022. 
  14. Αποστολόπουλος 1987, σελ. 405.
  15. «Acte patriarhie cesti referitoare la Mitropolia Proilavului». Studii istorice greco-romane: 287. https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/1939_-_Demostene_Russo%2C_Acte_patriarhice%C5%9Fti_referitoare_la_Mitropolia_Proilavului.pdf. Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2022. 
  16. 16,0 16,1 Αποστολόπουλος 1987, σελ. 179.
  17. Αποστολόπουλος 1987, σελ. 145.
  18. Μητροπολίτης Γρεβενών, Σέργιος Σιγάλας (1991). Ιερά Μονή του Οσίου Νικάνορος (Ζάβορδας) και το κειμηλιοφυλάκιον αυτής. Γρεβενά. σελ. 49. 
  19. 19,0 19,1 Καλλίφρων, Βασίλειος Δ. (1867). Εκκλησιαστικά ή Εκκλησιαστικόν Δελτίον. Κωνσταντινούπολη. σελ. 150. 

Πηγές Επεξεργασία