Ιούδας Αλεβί

Ο Ιούδας Αλεβί (ισπαν. Juda Halevi ή Yehudah Halevi, εβρ. יהודה הלוי, ολοκλ. Judah ben Shmuel Halevi, αραβ. يهوذا اللاوي, περ. 1075 – 1141) ήταν Σεφαρδίτης (Εβραίος της Ισπανίας) ποιητής, φιλόσοφος και γιατρός. Γεννήθηκε στο Τολέδο ή στην Τουδέλα και απεβίωσε λίγο μετά την άφιξή του στη Γη της Επαγγελίας.

Ιούδας Αλεβί
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	יהודה הלוי (Εβραϊκά)
Γέννηση	1075 (περίπου) Τουντέλα
Θάνατος	1141 (περίπου) Ιερουσαλήμ
Θρησκεία	Ιουδαϊσμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ισπανικά Εβραϊκά Αραβικά Judeo-Arabic
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ποιητής θεολόγος φιλόσοφος ιατρός συγγραφέας ραββίνος
Αξιοσημείωτο έργο	Kuzari
Σχετικά πολυμέσα

Ο Αλεβί θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους εθνικούς ποιητές των Εβραίων της διασποράς, τιμώμενος τόσο για τα θρησκευτικά, όσο και για τα κοσμικά του ποιήματα. Το σημαντικότερο φιλοσοφικό έργο του ήταν το Κουζαρί.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο πατέρας του Αλεβί ήταν ραββίνος και έτσι έστειλε τον Ιούδα να σπουδάσει στη σχολή ενός άλλου ραββίνου, του σοφού Ισαάκ Αλφασί («Ακαδημία της Λουθένα»), αν και δεν είναι βέβαιο ότι τελικώς σπούδασε εκεί, απλώς είναι γνωστό ότι συνέθεσε μια σύντομη ελεγεία στην περίσταση του θανάτου του Αλφασί. Φαίνεται πιθανότερο ότι είχε μεταβεί για τη μόρφωσή του στη Granada, το κυριότερο κέντρο της εβραϊκής λογοτεχνικής και πνευματικής ζωής την εποχή εκείνη, όπου βρήκε ένα μέντορα στο πρόσωπο του Μοσές Ιμπν Εζρά. Από την εφηβεία του ο Αλεβί άρχισε να ασχολείται με την ποίηση και να γράφει σύντομα στιχουργήματα που υμνούσαν τις χαρές της ζωής. Ανάμεσα στα πρώτα του ποιήματα ήταν και ένα επιθαλάμιο (γαμήλιο τραγούδι) αφιερωμένο στον φίλο του Χοσέ Μέγας. Η ικανότητά του ως ποιητή αναγνωρίσθηκε από νωρίς και έλαβε, εκτός της παραδοσιακής εβραϊκής παιδείας, μόρφωση στην αραβική φιλολογία και στις επιστήμες και τη φιλοσοφία της αρχαίας Ελλάδας (από μεταφράσεις στην αραβική). Ως επάγγελμα άσκησε την ιατρική, από ό,τι φαίνεται με επιτυχία, ενώ ήταν ενεργός και στα πράγματα της εβραϊκής κοινότητας. Γνωρίζουμε ότι έζησε τουλάχιστον ένα μέρος της ζωής του στο Τολέδο, μια περίοδο για την οποία παραπονιόταν ότι τον απασχολούσε υπερβολικά η ιατρική και δεν μπορούσε να αφοσιωθεί όσο ήθελε στις λόγιες ασχολίες του. Σε άλλες περιόδους της ζωής του έζησε σε διάφορες μουσουλμανικές ακόμη πόλεις στον νότο.

Ο Αλεβί, όπως και οι περισσότεροι Εβραίοι λόγιοι στη μουσουλμανική μεσαιωνική Ισπανία, έγραφε πεζό λόγο στην αραβική γλώσσα και ποίηση στην εβραϊκή. Κατά τον λεγόμενο «Εβραϊκό Χρυσό Αιώνα στην Ισπανία» (10ος έως 12ος αιώνας) υπήρξε ο πολυγραφότερος μεταξύ των Εβραίων ποιητών, ενώ μερικοί σύγχρονοί του και κάποιοι σημερινοί κριτικοί τον θεωρούν ως τον μέγιστο όλων των μεσαιωνικών Εβραίων ποιητών. Καθώς έκαναν όλοι οι Ισπανοεβραίοι ποιητές της εποχής αυτής, εφάρμοσε τα τυπικά μοτίβα της αραβικής ποιήσεως, τόσο την κλασική μονοομοιοκατάληκτη μορφολογία, όσο και τα πιο πρόσφατα επινοημένα στροφικά μοτίβα. Η θεματική του αγκαλιάζει όλα τα θέματα των σύγχρονών του Εβραίων ποιητών: πανηγυρικές ωδές, νεκρικές ωδές, ποιήματα για τις χαρές της ζωής, γνωμικά επιγράμματα και αινίγματα. Υπήρξε επίσης παραγωγικότατος στη θρησκευτική ποίηση. Οι στίχοι του διακρίνονται από την ιδιαίτερη προσοχή στο ακουστικό αποτέλεσμα.

Ελάχιστα είναι γνωστά από την προσωπική ζωή του Αλεβί. Από αναφορές στα ποιήματά του γνωρίζουμε ότι είχε μία κόρη και η κόρη του έναν γιο, που του έδωσε το όνομα του παππού του (Ιούδας). Πιθανότατα είχε και άλλα τέκνα. Η παράδοση ότι η κόρη του ήταν παντρεμένη με τον Αβραάμ Ιμπν Εζρά δεν στηρίζεται σε κανένα αποδεικτικό στοιχείο, αν και ο Αλεβί με τον Αβραάμ Ιμπν Εζρά γνώριζαν καλά ο ένας τον άλλον, όπως φαίνεται από τα κείμενα του δεύτερου.

Το ταξίδι στη Γη της Επαγγελίας

Παρά το ότι κατείχε σεβαστή κοινωνική θέση, ως ιατρός, διανοούμενος και ηγετικό πρόσωπο της κοινότητάς του, το θρησκευτικό του συναίσθημα τον έκανε να εγκαταλείψει την Ισπανία προκειμένου να ζήσει τις υπόλοιπες μέρες της ζωής του στη Γη του Ισραήλ. Τα κίνητρά του είναι σύνθετα. Η προσωπική του ευσέβεια αυξανόταν καθώς μεγάλωνε, οδηγώντας τον στον πόθο να αφοσιωθεί αποκλειστικά στη θρησκευτική ζωή. Οι αβεβαιότητες των εβραϊκών κοινοτήτων στην Ισπανία κατά την περίοδο της Ρεκονκίστα του δημιούργησαν αμφιβολίες για τη μελλοντική ασφάλεια των Εβραίων της διασποράς. Η αποτυχία των μεσσιανικών κινημάτων βάραινε στη σκέψη του. Η παλαιότερη αφοσίωσή του στη φιλοσοφία ως οδηγό προς την αλήθεια παρεχώρησε τη θέση της σε μια ανανεωμένη πίστη στη θεϊκή αποκάλυψη. Κατέληξε στην πεποίθηση (που περιγράφεται στην πραγματεία του Κουζαρί), ότι η αληθινή θρησκευτική ολοκλήρωση είναι δυνατή μόνο με την παρουσία του Θεού του Ισραήλ, η οποία πίστευε πως ήταν «ψηλαφητή» στη Γη της Επαγγελίας. Αντίθετα με μια διαδεδομένη θεωρία, η ποίησή του αποδεικνύει χωρίς αμφιβολία ότι το προσκύνημά του αυτό υπήρξε μία εντελώς προσωπική του πράξη και ότι δεν είχε καμιά πρόθεση να παρακινήσει σε μια ομαδική μετακίνηση προς την περιοχή.

Ο Αλεβί απέπλευσε για την Αλεξάνδρεια και φθάνοντας εκεί στις 8 Σεπτεμβρίου του 1140, έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από γνωστούς και θαυμαστές του έργου του. Από εκεί πήγε στο Κάιρο, όπου επισκέφθηκε αρκετούς αξιωματούχους, όπως τον Ναγκίντ της Αιγύπτου, τον Σαμουήλ μπεν Χανανία και τον φίλο του Χαλφόν μπεν Ναθανιέλ Αλεβί. Δεν αφέθηκε ωστόσο να τον πείσουν να παραμείνει στην Αίγυπτο, παρά επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια και απέπλευσε για την Παλαιστίνη στις 14 Μαΐου 1141. Λίγα είναι γνωστά για τις κατοπινές μετακινήσεις του. Απεβίωσε εκείνο το καλοκαίρι, έχοντας κατά τα φαινόμενα φθάσει στον προορισμό του. Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Αλεβί σκοτώθηκε όταν τον πάτησε ένας Άραβας καβαλάρης τη στιγμή που αντίκριζε για πρώτη φορά στη ζωή του την Ιερουσαλήμ.

Ο Αλεβί γράφει πολύ σχετικώς με το ταξίδι του στα ποιήματα που συνέγραψε κατά το τελευταίο έτος της ζωής του: πανηγυρικό για όσους τον φιλοξένησαν στην Αίγυπτο εμβάθυνση στα θρησκευτικά του κίνητρα, περιγραφή θυελλών στη θάλασσα και εκφράσεις των ανησυχιών και των αμφιβολιών του. Λεπτομέρειες του προσκυνήματός του υπάρχουν σε επιστολές που διασώθηκαν στην Γκενίζα του Καΐρου.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• «Yehudah Ha-Levi: Poet Philosopher of Sepharad», διάλεξη του ιστορικού Henry Abramson (στην αγγλική)
• Ποιήματα του Ιούδα Αλεβί σε αγγλική μετάφραση

Πηγές

• Παύλος Ναθαναήλ: το λήμμα «Αλεβή Ιούδας» στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμος 3, σσ. 727-728