Ιρκ Μπιτίγκ
| Αυτό το λήμμα χρειάζεται επιμέλεια ώστε να ανταποκρίνεται σε υψηλότερες προδιαγραφές ορθογραφικής και συντακτικής ποιότητας ή μορφοποίησης. Γίνετε περισσότερο συγκεκριμένοι ως προς το τι χρειάζεται το λήμμα με {{επιμέλεια|αίτιο}} ή χρησιμοποιήστε ένα πρότυπο όπως το {{μορφοποίηση}}.Για περαιτέρω βοήθεια, δείτε τα λήμματα πώς να επεξεργαστείτε μια σελίδα και τον οδηγό μορφοποίησης λημμάτων. |
| Η ουδέτερη οπτική γωνία αυτού του λήμματος αμφισβητείται. |
Το Ιρκ Μπιτίγκ - Irk Bitig ή Irq Bitig (παλαιά τουρκικά: 𐰃𐰺𐰴 𐰋𐰃𐱅𐰃𐰏), γνωστό ως το «Βιβλίο των Οιωνών» (ή Book of Divination στα αγγλικά), είναι χειρόγραφο βιβλίο μαντείας του 9ου αιώνα που ανακαλύφθηκε στο Σπήλαιο της Βιβλιοθήκης των σπηλαίων Μόγκαο στο Ντουνχουάνγκ της Κίνας από τον Όρελ Στάιν το 1907 και σήμερα βρίσκεται στη συλλογή της «Βρετανικής Βιβλιοθήκης» στο Λονδίνο της Αγγλίας.
 | |
| Τίτλος | 𐰃𐰺𐰴 𐰋𐰃𐱅𐰃𐰏 |
|---|---|
| Γλώσσα | παλαιά τουρκικά |
| Ημερομηνία δημιουργίας | 9ος αιώνας |
| Θέμα | Τενγκρισμός |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Το βιβλίο είναι γραμμένο στα παλαιά τουρκικά με την παλαιά τουρκική γραφή (επίσης γνωστή ως "Orkhon" ή "τουρκικοί ρούνες"- είναι το μόνο γνωστό πλήρες χειρόγραφο κείμενο γραμμένο στην παλαιά τουρκική γραφή[1].
Επισημάνσεις Επεξεργασία
Πρώτο: το κινέζικο TΕN SÍ «ουράνιος άνθρωπος» αντικατέστησε το παλαιότερο ΧΑγΑΝ =αυτοκράτορας.
Δεύτερο (και σε αρκετά ακόμη κεφάλαια): η λέξη TΕŊRÍ επι το πλείστον σημαίνει θεϊκός άνθρωπος (εκπρόσωπος του Θεού), και σε λίγες περιπτώσεις μόνο «Θεός», δεδομένου ότι στο πρωτότυπο κείμενο υπήρχε διάκριση μεταξύ TΕŊERÍ (θεϊκός) και TΕŊER (Θεός), που καί τα δύο έχουν γίνει TΕŊ(E)RÍ στην εποχή του σωζόμενου χειρόγραφου.
Τρίτο: η λ. TALOJ είναι φανερό ότι είχε παλιά την σημασία «όχθη» και όχι «θάλασσα» όπως είναι γνωστό μεταγενέστερα.
Τέταρτο: το XIINTAN = σάνδαλο (δέντρο), είναι ένα εξωτικό στοιχείο που παρεισέφρησε από τη βουδιστική λογοτεχνία αντικαθιστώντας το XAAM (έλατο) του αυθεντικού κειμένου.
Πέμπτο: η λ. YXYNX (τρίτο) εδώ εννοεί «τρίτο συμβάν», και δεν αναφέρεται στο KUNXUJI = «η σύζυγός του» με την έννοια «η τρίτη σύζυγος», όπως λαμβάνεται στις μέχρι τώρα αποδόσεις. Το δέ ρήμα JARAAgAJ εδώ εννοεί «θα χρησιμεύσει ως», «θα χρησιμεύσει για να γίνει», π.χ. BΕCLÍK JARAAgAJ «θα χρησιμεύσει για να γίνει άρχοντας», και όχι όπως μέχρι τώρα αποδίδεται «ο άρχοντας θα είναι χρήσιμος». Αυτά είναι σαφή από τα συμφραζόμενα.
Όγδοο: εδώ το ρήμα KΕSÍPΕN (κόβοντας) ήταν παλαιότερα πιθανώς KESKΕSÍPΕN (με αναδιπλασιασμό του θέματος) καθώς δείχνει η μετρική δομή του κειμένου.
Δέκατο: το ΕSNΕCΕN σημαίνει που σιγανοφυσά (απαλά ανασαίνει, ήπια συμπεριφέρεται) και όχι «που όλο χασμουριέται», σημασία δυνατή μέν, αλλα κάπως ιδιωματική και μεταγενέστερη και άσχετη με τα συμφραζόμενα. Το BARS (σε αυτόν και άλλους χρησμούς) που ώς τώρα αποδίδεται «λεοπάρδαλη», προφανώς έχει όψιμα αντικαταστήσει το τουρκικό QAPLAN (τίγρη) του αρχικού κειμένου.
Δωδέκατο: όπως σωστά παρατήρησε ο Talat Tekin, η λέξη διαβάζεται QAMILMEEš (μπρούμυτα, απο κακήτου τύχη) έπεσε. TΕŊRÍDΕ ΕRKLiC = με τον Θεό έχει δικαιοδοσία (ο άνθρωπος), και όχι «στον ουρανό υπάρχει δικαιούχος» όπως έχει προταθεί απο τον Gerard Clauson.
Δέκατο τρίτο: η λ. ŒLYM στην πανάρχαια τουρκική γλώσσα που διασώζεται στο ΙΡΚ ΒίΤίΓ σήμαινε «χαμός», «απώλεια» και όχι ακριβώς «θάνατος» όπως στις μεταγενέστερες τουρκικές γλώσσες.
Δέκατο έκτο: σωστά έχει το χειρόγραφο γραμμένο SΕMRÍTÍ JEERÍN «της πάχυνσης τον τόπο», και δεν μπορεί να διορθωθεί ώστε να διαβάσουμε «(το άλογο) πάχυνε» (καθώς προτείνει ο Talat Tekin). Το QUdURšUgIIŊNIIŊA, φανερό λάθος του γραφέα, διορθώνεται σε [QUdURXOgNIŊA] = στον κόκκυγγατου.
Δέκατο ένατο: QARšISIIN = «το απέναντί του» κατα τα συμφραζόμενα = «το ταίρι του». Το BOLUg (απο το ρήμα BOL= «υπάρχει», δευτερευόντως «γίνεται») είναι προφανές οτι εννοεί «πράγματα που υπάρχουν» ή «που μπορεί να γίνουν», δηλαδή περιπτώσεις (εκδοχές) και όχι μεταφυσικές καταστάσεις της ύπαρξης όπως έχει προταθεί! Επίσης το IdMEEš (βασικά = «έστειλε») απο τα συμφραζόμενα είναι φανερό οτι εδώ είχε ιδιωματική σημασία (όπως το νεοελληνικό «το έρριξε»), «το έρριξε στην αυτοταπείνωση και την προσευχή».
Εικοστό: TEETÍR είναι γνωστό οτι σημαίνει θηλυκή καμήλα, ειδικότερα όμως νεαρή (ακόμη αζευγάρωτη) καμήλα. YRYŊ KŒPYKYMÍN «τον λευκό αφρό μου» φαίνεται πως εννοεί έκκριση οσμηρή απο το σώμα αρσενικών ζώων (όπως απο το ελάφι του μόσχου), και όχι σπέρμα.
Εικοστό τρίτο: KΕKYK είναι ιερό είδος κιρκινεζιού. Το ανύπαρκτο και γλωσσικώς αδύνατο XUK, ένα από τα μεγαλύτερα φιλολογικά προβλήματα του ΙΡΚ ΒίΤίΓ, οπωσδήποτε πρέπει να διορθωθεί σε [XÍK] = ωμό (καλώς γνωστή η φράση XÍK ΕT =ωμό κρέας, μεταφορικώς «άνθρωπος χωρίς πείρα»).
Εικοστό πέμπτο: η παραβολή αυτή που μιλά για ένα BUQORSII (άροτρο στο οποίο μπορεί να ζευθεί μόνο ένα ζώο) δεν υπήρχε στο πιο αρχέγονο κείμενο του ΙΡΚ ΒίΤίΓ, σε εποχή που και το μονό εκείνο άροτρο δεν είχε εφευρεθεί. Όταν το BUQORSII εφευρέθηκε, προστέθηκε και αυτός ο χρησμός ως δεύτερη εκδοχή του συνδυασμού μαντικών αριθμών 313. Είναι μία ισχυρότατη ένδειξη οτι το αρχικό κείμενο του ΙΡΚ ΒίΤίΓ δημιουργήθηκε σε παμπάλαια εποχή και καταγράφηκε πιθανώς τον 6ο π.Χ. αιώνα.
Εικοστό έβδομο: Η λ. ΕMSÍMEEš έχει πολύ προβληματίσει τους φιλολόγους, βεβαίως σημαίνει «(το στόμα του λύκου) προσπάθησε να ρουφήξει», άν και επίσης είναι δυνατόν να διορθωθεί σε [ΕŊSÍMEEš] = επιθύμησε θήραμα. Αυτό που παρακάτω διαβάζεται εσφαλμένα [BOLMEEš] = «έγινε (σώο και ασφαλές το πρόβατο)», πρέπει να διαβαστεί BULMEEš = «το βρήκε (σώο και ασφαλές το πρόβατο ο ιδιοκτήτης του)».
Εικοστό ένατο: κανονικά εδώ OJMA σημαίνει παιχνίδι (κάποιο παιχνίδι λογικής όπως μεταγενέστερα το σκάκι), και όχι τα παρατραβηγμένα που προτείνει ο T. Tekin (διαγωνισμός ξεκοιλιάσματος ζώων!). Μέχρι τώρα άγνωστη ήταν η σημασία του USIIX = «ευφυώς, έξυπνα», ενώ η ρίζα της λέξης είναι καλώς γνωστή στο λεξικό του G. Clauson.
Τριακοστό έκτο: εδώ είναι σαφές οτι ATLIg = «με όνομα», «ονομαζόμενο» και όχι «με άλογο». UXRUgLUg σημαίνει χωρίς UXRUg (πέταγμα, πτήση, δυνατότητα πτήσης) και όχι «χωρίς μπαϊράκια» που πρότεινε ο Talat Tekin.
Τριακοστό όγδοο: qATUN (= "βασίλισσα", δάνειο απο την σογδιανή γλώσσα κατα G. Clauson) αντικατέστησε το παλαιότερο qΑNIM (=βασίλισσα, γνήσια τουρκική λέξη από το qΑN ("βασιλεύς", ηγεμόνας)).
Τεσσαρακοστό πρώτο: Δεν υπάρχει λόγος να διορθωθεί το YLYCDΕ του χειρογράφου που δίνει πολύ καλό νόημα: «από τη μοίρα (=από τον κίνδυνο της περίστασης)». Το δέ JARAAgAJ όπως στον χρησμό 5.
Τεσσαρακοστό πέμπτο: το ρήμα U- («μπορώ») στο ΙΡΚ ΒίΤίΓ χρησιμοποιείται και σε αυτόν τον χρησμό και αλλού αμετάβατο, όπως στα νέα Ελληνικά «μπορείς;» = «νιώθεις αρκετά υγιής ή δυνατός;» και «δέν μπορεί» = «είναι άρρωστος / σε απελπιστική θέση».
Τεσσαρακοστό όγδοο: η χρήση της λ. JOL (οδός) σε αυτόν τον χρησμό είναι η προέλευση του κινέζικου «dao», 道.
Πεντηκοστό πέμπτο: Προβληματική και ως τώρα άγνωστη ήταν η έννοια του TŒRYTMEEš που κανονικά σημαίνει «(τον) δημιούργησε». Εδώ εννοεί: τον ανέδειξε (=τον ανεκήρυξε δίνονταςτου κάποιον υψηλό τίτλο και το αντίστοιχο σύμβολο, επικυρώνοντας έτσι την πολεμική του αρετή την οποία απέδειξε στη μάχη. Δεδομένου ότι το ρήμα TŒRYT- ήταν ετυμολογικά συγγενές του TŒRT = «τέσσερα», το τιμητικό σύμβολο πρέπει να είχε κάποια τετραπλή μορφή, όπως σταυρός με 4 βραχίονες). Επίσης προβληματικό και άγνωστο ως τώρα ήταν το JEETÍCLÍC = φτασμένο, επιτυχημένο (=έχοντας αποδειχθεί άξιο, ικανό), από τη γνωστή ρίζα JEET= «επιτυγχάνω, κατορθώνω, επαρκώ».
Πεντηκοστό έβδομο: καθώς έχει σημειωθεί, το ρήμα ŒL- παλιά σήμαινε «χάνεται» και όχι πεθαίνει. Σε αυτόν τον χρησμό είναι σαφές ότι δεν σημαίνει «πέθανε», αλλά κυριολεκτικά «χάθηκε» (προσωρινά).
Εξηκοστό: η λέξη που γράφεται με τα γράμματα «αρ-αλ-ι» είναι το μεγαλύτερο φιλολογικό μυστήριο του ΙΡΚ ΒίΤίΓ. Κατα την ελληνική έρευνα, διαβάζεται ARILI (μετοχή του ARIL-, παθητική φωνή του ARI-, άρα ARILI = καθαριζόμενο), και TOOQUZ ARILI = εννεαπλῶς καθαριζόμενο (σε 9 επίπεδα, στον ανώτατο βαθμό εξαγνιζόμενο, «εννιακάθαρο» θα λέγαμε κατα το νεοελληνικό πεντακάθαρο.
Εξηκοστό δεύτερο: το JARgUN είναι ένα απο τα μεγαλύτερα μυστήρια του ΙΡΚ ΒίΤίΓ. Σήμαινε το ζώο που σήμερα γνωρίζουμε με τη διεθνή ονομασία tahr, σύμβολο της ομορφιάς για την αρχαία τουρκική φυλή.
Εξηκοστό: η έκφραση qARA qAMAg SYSÍ είναι καλύτερα να ληφθεί ως «ο άσημος και ολόκληρος ο στρατός του (=οι απλοί, χωρίς βαθμό στρατιώτες και όλος ο στρατός, απλοί και βαθμοφόροι του βασιλέως)» και όχι «όλος ο άσημος στρατός».
Εξηκοστό τέταρτο: Ένα ακόμη μεγάλο φιλολογικό και πραγματολογικό πρόβλημα του ΙΡΚ ΒίΤΊΓ, το JAgAQLIg TOgRAQ «με κάρυα ευθυτενές μεγαλοπρεπές δέντρο», σήμαινε το δέντρο που σήμερα ονομάζουμε Ginkgo Biloba.
Εξηκοστό πέμπτο: και εδώ όπως και αλλού στο ΙΡΚ ΒίΤίΓ, το ρήμα U- (=μπορεί) χρησιμοποιείται αμετάβατο όπως ενίοτε και στα νέα Ελληνικά.
[Κολοφών] MANIISTAN είναι προφανώς από το σανσκριτικό ma,ni-sthaana मणि-स्थन = βουδδιστικό μοναστήρι – καμία σχέση με το ελληνικό «μοναστήρι»! BURUA είναι τουρκική απόδοση του σανσκριτικού purwa पूर्व «αρχαία, παραδοσιακή» (διδασκαλία, σοφία), οπότε BURUA GURU είναι από το σανσκριτικό purwa-guru पूर्व-गुरु (διδάσκαλος της αρχαίας σοφίας, δηλαδή της αρχέγονης σοφίας των Τούρκων της άπω Ανατολής, μιας σοφίας πολύ αρχαιότερης από τον Βουδισμό, που ωστόσο βρήκε μιά θέση σε βουδιστικό μοναστήρι). Δεν έχει καμία σχέση με το περσικό «m-r-w» (προφητεία, μαντική). Το όνομα του στρατηγού EETÆXOQ επίσης ήταν ώς τώρα ένα μεγάλο μυστήριο. Ετυμολογείται EETÆX-OQ = «του στόχου το βέλος», δηλαδή «εύστοχο βέλος». Ανάλογη είναι η δομή του περίφημου παλαιοτουρκικού ονόματος ΤΟÑUQ-OQ.
Παραπομπές Επεξεργασία
Πηγές Επεξεργασία
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία