Ισαβέλλα της Βαυαρίας

Η Ισαβέλλα της Βαυαρίας, (Γερμανική γλώσσα: Isabel von Bayern-Ingolstadt, περί το 1370 - 24 Σεπτεμβρίου 1435), γνωστή και ως Ιζαμπώ της Βαυαρίας, από τον Οίκο του Βίττελσμπαχ ήταν κόρη του Δούκα της Βαυαρίας. Έγινε βασίλισσα της Γαλλίας (1385-1422) μετά το γάμο της με τον βασιλιά της Γαλλίας Κάρολο ΣΤ΄, μέλους του Οίκου των Βαλουά. Έπαιξε κύριο ρόλο στις κρατικές υποθέσεις στα άσχημα χρόνια της βασιλείας του ψυχοπαθούς συζύγου της. Ήταν κόρη του Στεφάνου Γ΄ της Βαυαρίας-Ίνγκολστατ και της Ταντέα Βισκόντι, κόρης του Μπερναμπό, Κυρίου του Μιλάνου. Σε ηλικία 15-16 ετών η Ισαβέλλα απεστάλη στην αυλή του Γάλλου βασιλιά Καρόλου ΣΤ΄, και το ζεύγος αρραβωνιάστηκε τρεις ημέρες μετά την πρώτη τους συνάντηση. Η Ισαβέλλα τιμήθηκε με μια λαμπρή στέψη με την είσοδο της στο Παρίσι. Ο Κάρολος ΣΤ΄ υπέφερε συνεχώς από βαριές ψυχικές ασθένειες, με αποτέλεσμα να αποχωρεί τακτικά από τη διακυβέρνηση της χώρας· τα επεισόδια ήταν συχνά και ακολουθούσαν σκληροί ανταγωνισμοί στα μέλη της οικογένειάς του. Ένα θανατηφόρο ατύχημα από φωτιά που συνέβη στον «χορό των καιόμενων ανδρών» (1393), είχε σαν αποτέλεσμα τπν θάνατο τεσσάρων ανδρών· ο βασιλιάς μόλις γλύτωσε τον θάνατο. Ο Κάρολος ΣΤ΄ δεν επέτρεπε στη σύζυγο του να βρίσκεται δίπλα του στις κρίσεις ασθένειας, της επέτρεπε ωστόσο να έχει ρόλο στη διακυβέρνηση της χώρας. Με τον τρόπο αυτό έγινε αντιβασίλισσα στη βασιλική αυλή στο όνομα του Δελφίνου, και απέκτησε τόσο μεγάλες εξουσίες σαν βασίλισσα όσο ελάχιστες γυναίκες στην εποχή της.

Ισαβέλλα της Βαυαρίας
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Isabeau de Bavière (Γαλλικά)
Γέννηση	28  Απριλίου 1370 Μόναχο
Θάνατος	24  Σεπτεμβρίου 1435 Παρίσι
Τόπος ταφής	Βασιλική Σαιν-Ντενί
Χώρα πολιτογράφησης	Γαλλία
Θρησκεία	Χριστιανισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Γαλλικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	αντιβασίλισσα
Οικογένεια
Σύζυγος	Κάρολος ΣΤ΄ της Γαλλίας (1385–1422)
Τέκνα	Ισαβέλλα του Βαλουά Ιωάννα της Γαλλίας (1391-1433) Μαρία της Γαλλίας Μιχαέλα του Βαλουά Λουδοβίκος του Γκυγιέν Ιωάννης της Γαλλίας Αικατερίνη του Βαλουά Κάρολος Ζ' της Γαλλίας Charles, Dauphin of France Philippe de Valois Charles de France
Γονείς	Στέφανος Γ΄ της Βαυαρίας και Ταντέα Βισκόντι
Αδέλφια	Johann von Moosburg Λουδοβίκος Ζ΄ της Βαυαρίας
Οικογένεια	Οίκος του Βίττελσμπαχ
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Αντιβασιλέας
Θυρεός
Σχετικά πολυμέσα

Η ασθένεια του Καρόλου ΣΤ΄ και οι διεκδικήσεις για την αντιβασιλεία είχαν σαν αποτέλεσμα να ξεσπάσει ο Εμφύλιος πόλεμος Βουργουνδών και Αρμανιάκ, όπου αντίπαλοι ήταν ο μικρότερος αδελφός του βασιλιά Λουδοβίκος Α΄ της Ορλεάνης και οι Δούκες της Βουργουνδίας, ο άλλος κλάδος της οικογένειας. Η Ισαβέλλα ακολουθούσε περιστασιακά τον έναν ή τον άλλον κλάδο, ανάλογα με τα συμφέροντα της ίδιας και του γιου της, Καρόλου Ζ΄. Την εποχή που ακολουθούσε τους Αρμανιάκ, οι Βουργουνδοί την κατηγόρησαν για μοιχεία με τον κουνιάδο της Ιωάννη· ενώ την εποχή που ακολούθησε τους Βουργουνδούς, οι Αρμανιάκ τη συνέλαβαν στο Παρίσι και τη φυλάκισαν. Ο Ιωάννης Α΄ της Βουργουνδίας, ο Άφοβος, δολοφόνησε τον Λουδοβίκο Α΄ της Ορλεάνης (1407), με αποτέλεσμα να ακολουθήσει έκρηξη του εμφυλίου ανάμεσα στις δύο πλευρές. Ο εμφύλιος έληξε, όταν οι οπαδοί του μεγαλύτερου γιου της Καρόλου Ζ΄ δολοφόνησαν τον Ιωάννη Α΄ τον Άφοβο (1419)· αυτό είχε σαν συνέπεια να αποκληρωθεί. Η Ισαβέλλα ήταν παρούσα στη "Συνθήκη του Τρουά" (1420), με την οποία ορίστηκε ως διάδοχος του Γαλλικού θρόνου ο Ερρίκος Ε΄ της Αγγλίας μετά τον θάνατο του συζύγου της Καρόλου ΣΤ΄· έζησε από τότε στο Αγγλοκρατούμενο Παρίσι μέχρι τον θάνατό της (1435). Η Ισαβέλλα έγινε διάσημη στην εποχή της για τις πολλές σπατάλες, ιδιαίτερα σε θέματα φιλανθρωπίας. Οι ιστορικοί στα τέλη του 20ου και στις αρχές του 21ου αιώνα αναθεώρησαν πολλές απόψεις, που είχαν για την ίδια μέχρι τότε, επειδή στηρίχτηκαν στον φανατισμό και την προπαγάνδα.

Πρώτα χρόνια

Οι γονείς της Ισαβέλλας ήταν ο Στέφανος Γ΄ της Βαυαρίας και η Ταντέα Βισκόντι, που τη νυμφρεύτηκε με μια προίκα 100.000 δουκάτων. Γεννήθηκε πιθανότατα στο Μόναχο, και βαπτίστηκε "Ελισάβετ" στην Εκκλησία της Παρθένου. Ο προπάππος της ήταν ο Αυτοκράτορας Λουδοβίκος Δ΄ της Βαυαρίας. Την ίδια περίοδο η Βαυαρία ήταν ένα από τα ισχυρότερα Γερμανικά κρατίδια, ήταν διανεμημένη και τα διοικούσαν κλάδοι του Οίκου του Βίττελσμπαχ. Ο θείος της Ισαβέλλας Φρειδερίκος της Βαυαρίας την πρότεινε σαν νύφη στον νεαρό βασιλιά Κάρολο ΣΤ΄ της Γαλλίας. Την ίδια εποχή έγιναν διπλοί γάμοι, ο Ιωάννης ο Άφοβος της Βουργουνδίας και η αδελφή του Μαργαρίτα της Βουργουνδίας, Δούκισσα της Βαυαρίας, παντρεύτηκαν αντίστοιχα τον Απρίλιο του 1385 στο Καμπραί τη Μαργαρίτα της Βαυαρίας και τον Γουλιέλμο Β΄ της Βαυαρίας. Ο Κάρολος ΣΤ΄ ήταν εκείνη την εποχή έφηβος, αρκετά αθλητικός και ασκημένος στις πολεμικές τέχνες, και είχε σαν χόμπι την κονταρομαχία, το κυνήγι και ήθελε πολύ να νυμφευτεί.

Γάμος με τον Δελφίνο

Η είσοδος της Ισαβέλλας της Βαυαρίας στο Παρίσι (23 Αυγούστου 1389).

Ο θείος του Καρόλου ΣΤ΄, Φίλιππος Β΄ της Βουργουνδίας, θεώρησε ότι ο γάμος που προτάθηκε ήταν ιδανικός για να δημιουργήσει συμμαχία με την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απέναντι στην Αγγλία. Ο πατέρας της Ισαβέλλας έστειλε την ίδια στη Γαλλία με τον αδελφό του και θείο της: η δικαιολογία ήταν ένα προσκύνημα στην Αμιένη. Δεν ήθελε με κανέναν τρόπο να γίνει γνωστό ότι τη στέλνει για νύφη στον Κάρολο, και αρνήθηκε να εξεταστεί στο συνηθισμένο για την εποχή έθιμο της γυμνότητας. Ο χρονικογράφος Ζαν Φρουασάρ καταγράφει ότι την εποχή που προτάθηκε ο γάμος, η Ισαβέλλα ήταν περίπου 13 ετών, και την εποχή που παντρεύτηκε (1385) ήταν 16· η ημερομηνία που γεννήθηκε είναι συνεπώς γύρω στο 1370. Η Ισαβέλλα ταξίδεψε έναν μήνα πριν εμφανιστεί στον Κάρολο στο Αινώ, όπου την υποδέχθηκε ο θείος του πατέρα της, Αλβέρτος Α΄ της Βαυαρίας. Η σύζυγός του, Μαργαρίτα του Μπρηγκ, άλλαξε στην Ισαβέλλα το Βαυαρικό στυλ του ντυσίματος, που δεν ταίριαζε στη Γαλλική αυλή, έτσι απέδειξε γρήγορα ότι είναι έξυπνος χαρακτήρας. Στη συνέχεια ταξίδευσε στην Αμιένη και παρουσιάστηκε στον Κάρολο (13 Ιουλίου 1385).

Ο Ζαν Φρουασάρ γράφει στα Χρονικά του ότι η Ισαβέλλα ήταν ακίνητη και επέδειξε άριστη συμπεριφορά για τα δεδομένα της εποχής της. Ο γάμος έγινε ύστερα από διαπραγματεύσεις στο Αράς, ο Κάρολος ένοιωσε στην πρώτη συνάντηση "ευτυχία και αγάπη στην καρδιά του, επειδή ήταν πολύ νέα και όμορφη". Δεν μιλούσε Γαλλικά και είχε κληρονομήσει τα σκοτεινά χαρακτηριστικά της Ιταλίδας μητέρας της· ο Κάρολος ΣΤ΄ συμφώνησε ωστόσο με τον γάμο και τη νυμφεύτηκε σε τρεις ημέρες. Ο Φρουασάρ καταγράφει τον βασιλικό γάμο, τους επιβλητικούς επισκέπτες και το "καυτό βασιλικό ζεύγος". Ο Κάρολος ΣΤ΄ αγαπούσε τη νεαρή σύζυγο του, την πρώτη Πρωτοχρονιά (1386) της έδωσε δώρο μια βελούδινη σέλα διακοσμημένη με τα αρχικά τους "Κ" και "Ε", συνέχισε να της δίνει πολλά δώρα, δακτυλίδια και υφάσματα. Την επόμενη ημέρα μετά τον γάμο ο Κάρολος έφυγε για στρατιωτική εκστρατεία στην Αγγλία· η Ισαβέλλα πήγε στην προγιαγιά του Λευκή της Ναβάρρας για να της διδάξει τα Γαλλικά έθιμα. Τον Σεπτέμβριο πήγε να μείνει στο Κάστρο της Βενσέν: τα πρώτα χρόνια του γάμου ο Κάρολος την επισκεπτόταν συχνά και έγινε η αγαπημένη του κατοικία.

Η στέψη

Η στέψη της Ισαβέλλας της Βαυαρίας.

Η στέψη της Ισαβέλλας έγινε σε μια μεγαλοπρεπή τελετή στο Παρίσι (23 Αυγούστου 1389). Η δεύτερη εξαδέλφη της Βαλεντίνα Βισκόντι, Δούκισσα της Ορλεάνης, που παντρεύτηκε δύο χρόνια αργότερα τον κουνιάδο της Λουδοβίκο ήρθε από τις Άλπεις στο Μιλάνο με 1.500 ιππότες· η συνοδεία μετέφερε βιβλία και μια άρπα. Οι ευγενείς που παραβρέθηκαν στην τελετή της στέψης φορούσαν πολυτελείς μανδύες με χρυσές μεταλλικές επενδύσεις, και τα οχήματα τα μετέφεραν ιππότες. Ο Φίλιππος ο Ισχυρός φορούσε έναν μανδύα διακοσμημένο με 40 πρόβατα και 40 χήνες, και ο κάθε χιτώνας ήταν διακοσμημένος με μια καμπάνα από κοσμήματα. Η τελετή κράτησε από το πρωί μέχρι το βράδυ: στους δρόμους υπήρχαν σκηνές από τις Σταυροφορίες, τις Δεήσεις και τις Πύλες της Παραδείσου. Περισσότεροι από χίλιοι πολίτες βρίσκονταν κατά μήκος του δρόμου, από τη μία πλευρά ήταν ντυμένοι με πράσινους μανδύες από την άλλη με κόκκινους.

Η πομπή ξεκίνησε από το Πορτ Σαιν-Ντενί, πέρασε κάτω από μια τέντα με μπλε ύφασμα με παιδιά ντυμένα αγγελούδια, και μέσω της Οδού Σαιν-Ντενί έφτασε στην Παναγία των Παρισίων για τη στέψη. Την ώρα που η Ισαβέλλα διέσχιζε τη Μεγάλη Γέφυρα στην Παναγία των Παρισίων, ένα πρόσωπο ντυμένο σαν άγγελος κατέβηκε από την εκκλησία με μηχανικά μέσα, "πέρασε από ένα κρέμασμα των μπλε υφασμάτων με χρυσά εμβλήματα που κάλυπταν τη γέφυρα και τοποθέτησε το στέμμα στο κεφάλι της βασίλισσας". Μετά την πράξη ο άγγελος επέστρεψε με τον ίδιο τρόπο στην εκκλησία. Ένας ακροβάτης που κρατούσε δύο κεριά περπατούσε επάνω σε ένα σκοινί παριστάνοντας το πνεύμα του Καθεδρικού ναού στο υψηλότερο σημείο της πόλης. Μετά τη στέψη της βασίλισσας η πομπή επέστρεψε από τον Καθεδρικό ναό με 500 καντήλια, οι παραστάσεις εξακολουθούσαν να υπάρχουν παριστάνοντας γεγονότα όπως η πτώση της Τροίας. Η Ισαβέλλα, η οποία ήταν ήδη έγκυος επτά μηνών, λιποθύμησε την πέμπτη μέρα των εκδηλώσεων. Το μεγαλοπρεπές γεγονός είχε τεράστιο κόστος, για να πληρωθούν τα έξοδα αυξήθηκαν σε δύο μήνες οι φόροι στους κατοίκους των Παρισίων.

Η ασθένεια του Καρόλου ΣΤ΄

Ο Κάρολος υπέφερε από μια ασθένεια γνωστή σήμερα ως σχιζοφρένεια με μεγάλη σειρά από κρίσεις. Στην πρώτη κρίση τον καυτό Αύγουστο του 1392 στα δάση του Λε Μαν επιτέθηκε σε μια ομάδα από άνδρες, ανάμεσα στους οποίους ήταν ο αδελφός του και σκότωσε τέσσερις. Μετά έπεσε σε κόμμα για 4 ημέρες, ελάχιστοι πίστευαν ότι θα επανέλθει στη ζωή. Οι αντιβασιλείς, ιδιαίτερα οι θείοι του, Ιωάννης του Μπερρύ και Φίλιππος Β΄ της Βουργουνδίας και ο μικρότερος αδελφός του, το εκμεταλλεύτηκαν για να αποκτήσουν εξουσία στην αυλή. Η ασθένεια θεωρήθηκε από μερικούς σαν θεία τιμωρία, από άλλους σαν αποτέλεσμα μαγείας. Οι σύγχρονοι ιστορικοί έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι υπέφερε από παρανοϊκή σχιζοφρένεια. Ο βασιλιάς μεταφέρθηκε σε έναν σοφό ηλικιωμένο ιερέα 92 ετών να τον θεραπεύσει: ο Κάρολος ΣΤ΄ συνήλθε, ο πυρετός έπεσε και τον Σεπτέμβριο επέστρεψε στο Παρίσι. Οι γιατροί πρότειναν στον Κάρολο ΣΤ΄ να διοργανώσει εκδηλώσεις ψυχαγωγίας, για να διασκεδάσει. Ένα μέλος της αυλής πρότεινε στην Ισαβέλλα να προχωρήσει σε μια εκδήλωση με το όνομα "χορός των καιόμενων ανδρών", η δικαιολογία ήταν να εορτάσει τον γάμο μιας κυρίας της συνοδείας της. Οι άνδρες ντύθηκαν με άγρια υφάσματα, κρατούσαν δάδες και στάθηκαν στη μέση της αίθουσας, ανάμεσα τους και ο ίδιος ο βασιλιάς. Ακολούθησε ένα ατύχημα, που το προκάλεσε ο μικρότερος αδελφός του βασιλιά Λουδοβίκος: μια φλόγα έπεσε στις στολές τους και κάηκαν οι τέσσερις άνδρες, ενώ ο Κάρολος ΣΤ΄ σώθηκε την τελευταία στιγμή με την έγκαιρη επέμβαση της βασίλισσας. Το ατύχημα δυσαρέστησε πολύ το Γαλλικό κοινό, το οποίο κατηγόρησε τον βασιλιά για ανικανότητα να κυβερνήσει, τον ίδιο και τον αδελφό του σαν υπεύθυνους για τους φόνους. Ο Κάρολος ΣΤ΄, ύστερα από έντονη πίεση του κοινού, δήλωσε δημόσια μετάνοια για την εκδήλωση.

Ο Κάρολος περιήλθε σε μία δεύτερη κατάσταση τρέλας τον επόμενο Ιούνιο, η οποία κράτησε έξι μήνες και δημιούργησε ένα πλαίσιο για τις επόμενες τρεις δεκαετίες. Ο Ζαν Φρουασάρ γράφει ότι ο βασιλιάς είχε φτάσει σε σημείο που "δεν μπορούσε να θεραπευτεί με κανέναν τρόπο", αν και είχε ανακάμψει πρώτα σε λίγους μήνες. Τις δύο πρώτες δεκαετίες εξακολουθούσε να έχει πολλές περιόδους ηρεμίες, με αποτέλεσμα να διατηρεί την εξουσία. Η πρόταση να κυβερνήσει κάποιος αντιβασιλιάς απορρίφθηκε, καθώς δεν θα μπορούσε να αντικαταστήσει εκείνη την εποχή έναν ζωντανό μονάρχη. Όταν η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο, συγκρούστηκαν για την αντιβασιλεία ο μικρότερος αδελφός του Λουδοβίκος της Ορλεάνης και ο εξάδελφος του Ιωάννης Α΄ της Βουργουνδίας, γνωστός και ως Ιωάννης ο Άφοβος.

Την εποχή που αρρώστησε ο Κάρολος ΣΤ΄ τη δεκαετία του 1390 η Ισαβέλλα ήταν 22 ετών, είχε ήδη τρία παιδιά και είχε χάσει δύο βρέφη. Ο Κάρολος ΣΤ΄ δεν την αναγνώριζε όταν ήταν άρρωστος, δεν την ήθελε και της ζητούσε να φύγει από το δωμάτιό του. Ο μοναχός του Σαιν-Ντενί έγραψε "σε όλες τις περιπτώσεις την έδιωχνε και δεν ήθελε να τη δει, ρωτούσε ποια είναι αυτή η γυναίκα που ήθελε να του επιβάλει την εξουσία της, και διέταζε να σταματήσει να τον ενοχλεί". Όταν η ασθένειά του έφτασε στο απροχώρητο, η Ισαβέλλα πήγε να ζήσει αλλού, και κατηγορήθηκε ότι τον εγκατέλειψε. Η ιστορικός Ραχήλ Γκίμπον δικαιολόγησε τη στάση της με τη φράση "ήταν ανίκανη να τον βλάψει, αλλά δεν μπορούσε να ζει συνεχώς με έναν τρελό". Με δεδομένο το γεγονός ότι δεν την ήθελε επειδή την αναγνώριζε, της πρότεινε να του προσφέρουν μια σωσία της, την Οντέτ, κόρη ενός αναβάτη αλόγων· σύμφωνα με τον Τάκμαν έμοιαζε εκπληκτικά με την Ισαβέλλα και πήρε τον τίτλο "η μικρή βασίλισσα". Η Ισαβέλλα συμφώνησε, αλλά όλες οι πηγές της εποχής δείχνουν ότι είχαν μέχρι την τελευταία στιγμή ερωτικές επαφές, η τελευταία εγκυμοσύνη συνέβη το 1407. Οι πηγές καταγράφουν ότι η Ισαβέλλα βρισκόταν στην κρεβατοκάμαρα του Καρόλου ΣΤ΄ τη νύχτα που δολοφονήθηκε ο αδελφός του (23 Νοεμβρίου 1407), και ξανά το 1408. Οι περίοδοι κρίσης του Καρόλου ΣΤ΄ συνεχίστηκαν ασταμάτητα μέχρι τον θάνατό του. Οι σχέσεις με την Ισαβέλλα ήταν πολύ καλές όταν επανερχόταν στα λογικά, είχαν ανταλλάξει πολλές επιστολές και δώρα, αλλά όταν αρρώσταινε γινόντουσαν πάλι ξένοι. Η ιστορικός Τρέισυ Άνταμς γράφει ότι στόχος της Ισαβέλλας ήταν να διασώσει με κάθε τρόπο τον γάμο με τον σύζυγό της, ώστε να μπορέσουν να τον διαδεχτούν ομαλά τα παιδιά τους.

Αντιμαχόμενες ομάδες

Η Ισαβέλλα της Βαυαρίας υπογράφει τον γάμο ανάμεσα στην κόρη της Ισαβέλλα των Βαλουά και τον Ριχάρδο Β΄ της Αγγλίας.

Η ζωή της Ισαβέλλας είναι άριστα καταγεγραμμένη· λόγω της ασθένειας του Καρόλου ΣΤ΄ απέκτησε εξουσίες ασυνήθιστες για γυναίκες στην εποχή της. Δεν υπάρχουν ωστόσο επαρκείς πληροφορίες για τα προσωπικά της χαρακτηριστικά: άλλοι τη χαρακτηρίζουν "υψηλή και μελαχρινή", άλλοι "κοντή και ξανθιά". Οι χρονικογράφοι στην εποχή της λένε ότι ήταν "όμορφη και υπνωτική ή τόσο παχύσαρκη που η υδρωπικία την άφησε ανάπηρη". Μετά τον γάμο της εξακολουθούσε να μιλά βαριά Γερμανικά, σε βαθμό που ο Τάκμαν τη χαρακτήρισε "εξωγήινη" στη Γαλλική βασιλική αυλή. Ο Άνταμς την περιγράφει σαν γυναίκα με μεγάλα χαρίσματα και εξαιρετική στον τομέα της διπλωματίας. Ο Κάρολος ΣΤ΄ στέφτηκε βασιλιάς σε ηλικία 20 ετών (1387), η πρώτη του πράξη ήταν να επαναφέρει τους συμβούλους τού πατέρα του, που οι θείοι του είχαν αποσύρει. Σε λίγα χρόνια, όταν ο Κάρολος έπαθε την πρώτη κρίση σχιζοφρένειας, ξέσπασαν εντάσεις ανάμεσα στον μικρότερο αδελφό του Λουδοβίκο και τους θείους του για την αντιβασιλεία. Η Ισαβέλλα προσπάθησε να συμφιλιώσει με διπλωματία τις δύο πλευρές. Στα τέλη της δεκαετίας του 1380 και στις αρχές της δεκαετίας του 1390 η διπλωματική φήμη της Ισαβέλλας ήταν τόσο μεγάλη, που την κάλεσαν να παρέμβει για την υπόθεση του Τζαν Γκαλεάτσο Βισκόντι. Ο Δούκας της Ορλεάνης και ο Δούκας της Βουργουνδίας τον υποστήριζαν, εναντίον του ήταν η Ισαβέλλα, ο αδελφός της Λουδοβίκος Ζ΄ της Βαυαρίας και ο Ιωάννης Γ΄ του Αρμανιάκ. Σε μερικά χρόνια (1396) αρραβώνιασε την 7χρονη κόρη της Ισαβέλλα με τον Ριχάρδο Β΄ της Αγγλίας, κατόπιν επέτυχε επιτυχώς συμμαχία με τη Φλωρεντία.

Τη δεκαετία του 1390 ο Ζαν Γκερσόν στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού δημιούργησε ένα Συμβούλιο, με στόχο να τερματίσει το Δυτικό Σχίσμα και κάλεσε την Ισαβέλλα να συμμετέχει· οι Γάλλοι υποστήριζαν άλλοτε τον πάπα στη Ρώμη άλλοι τον αντίπαπα στην Αβινιόν. Οι προσπάθειες προχώρησαν θετικά, αλλά τερματίστηκαν όταν πέθανε ο Πάπας Κλήμης Ζ΄. Την εποχή που η ασθένειά του παρουσίασε ανάκαμψη στα μέσα της δεκαετίας του 1390, ο Κάρολος διόρισε την Ισαβέλλα "πριγκιπικό κηδεμόνα του Δελφίνου", που ήταν τότε 13 ετών, και της έδωσε κορυφαία θέση στο Συμβούλιο. Ο Κάρολος ΣΤ΄ διόρισε τη σύζυγο του συμβασίλισσα των τριών παιδιών τους (1393) μαζί με τον κουνιάδο της Λουδοβίκο της Ορλεάνης, που έγινε αρχηγός του Συμβουλίου. Με τον τρόπο αυτό ο βασιλιάς ενήργησε όπως ο πατέρας του Κάρολος Ε΄ της Γαλλίας, που είχε παραδώσει στη μητέρα του την αντιβασιλεία για τον ίδιο. Οι διορισμοί αυτοί έφεραν τελικά εμφύλια σύγκρουση ανάμεσα στον Λουδοβίκο της Ορλεάνης και τους θείους του. Την επόμενη χρονιά, καθώς η κρίση του Καρόλου έγινε μεγαλύτερη, η Ισαβέλλα ανέλαβε την πλήρη κηδεμονία των παιδιών της και τον τίτλο του Κοντόσταυλου, έγινε ωστόσο πιο ευάλωτη στις επιθέσεις από τις αντιμαχόμενες πλευρές. Όταν ήταν ασθενής ο Κάρολος ΣΤ΄ ο Λουδοβίκος της Ορλεάνης ανέλαβε τη συλλογή των φόρων· την επόμενη δεκαετία συμφώνησε με την Ισαβέλλα να τους αυξήσει. Σε μια απουσία του βασιλιά (1401) ο Δούκας της Ορλεάνης ανέθεσε τους άνδρες του τη συλλογή των φόρων· αυτό εξόργισε τον Φίλιππο τον Τολμηρό, που απείλησε να κάνει επίθεση στο Παρίσι με 600 άντρες και 60 ιππότες. Η Ισαβέλλα μπήκε την ίδια στιγμή σαν μεσάζων ανάμεσα στους δύο αντιπάλους, αποτρέποντας την αιματοχυσία ενός εμφυλίου.

Εμφύλιες συγκρούσεις

Ο Κάρολος ΣΤ΄ της Γαλλίας σε κυνήγι, τον ακολουθούν η Ισαβέλλα με τη συνοδεία της.

Ο Κάρολος ΣΤ΄ εμπιστεύτηκε ξανά την Ισαβέλλα σαν διαιτητή στις διαμάχες ανάμεσα στους δούκες της Ορλεάνης και της Βουργουνδίας, και της έδωσε το βασιλικό θησαυροφυλάκιο. Ο Φίλιππος ο Τολμηρός πέθανε (1404), αλλά ο γιος και διάδοχός του Ιωάννης ο Άφοβος συνέχισε την ίδια πολιτική με τον πατέρα του: διεκδίκησε δυναμικά την αντιβασιλεία. Ο Δούκας της Ορλεάνης και οι υπόλοιποι βασιλικοί δούκες αποστρέφονταν τον Δούκα της Βουργουνδίας θεωρώντας τον σφετεριστή. Η Ισαβέλλα υποστήριξε ξεκάθαρα τον Δούκα της Ορλεάνης, χλεύασε τον Ιωάννη τον Άφοβο ότι δεν ήταν αδελφός βασιλιά όπως ο Λουδοβίκος, αλλά εξάδελφος.Την ίδια εποχή κυκλοφόρησαν φήμες ότι ο Δούκας της Ορλεάνης ήταν ερωμένος της βασίλισσας. Οι φήμες δεν έχουν ιστορική βάση· οι περισσότεροι σύγχρονοι ιστορικοί τις αποδίδουν στο μίσος, που είχε δημιουργηθεί απέναντι στην Ισαβέλλα και τον Λουδοβίκο για την αύξηση των φόρων (1405). Ο Ζακ Λεγκράν, ένας Αυγουστινιανός μοναχός, κατηγόρησε ευθέως τη βασίλισσα για τις ενδυματολογικές της επιλογές, που άφηναν ακάλυπτους τους ώμους και τον λαιμό. Ο μοναχός παρουσίασε τις κατηγορίες με αλληγορικό τρόπο, για να δείξει ότι η ίδια και η συνοδεία της ήταν "μισητά πρόσωπα"· της είπε συγκεκριμένα "αν δεν πιστεύεις εμένα, ντύσου ζητιάνα και βγες στον δρόμο να δεις τι λένε για σένα".

Με τον τρόπο αυτό κατηγόρησε τη βασίλισσα ότι έχασε κάθε επαφή με τον λαό και την αυλή της. Την ίδια εποχή κυκλοφόρησε έντονα στο Παρίσι ένα σατυρικό φυλλάδιο με τον τίτλο "Σόνγκ Βεριτάμπλ", το φυλλάδιο αυτό σατίριζε τις σχέσεις της με τον Δούκα της Ορλεάνης. Ο Ιωάννης ο Άφοβος κατηγόρησε την Ισαβέλλα και τον Λουδοβίκο για την κακοδιαχείριση του βασιλικού θησαυροφυλακίου, και ζήτησε χρήματα ως αποζημίωση για την απώλεια των βασιλικών εσόδων μετά τον θάνατο του πατέρα του. Τα έσοδα του Φιλίππου του Τολμηρού προέρχονταν από το βασιλικό θησαυροφυλάκιο. Ο Ιωάννης ο Άφοβος συγκέντρωσε έναν μεγάλο στρατό με 1.500 ιππότες και επιτέθηκε στο Παρίσι (1405). Ο Λουδοβίκος και η Ισαβέλλα οπισθοχώρησαν στο Μελάν μαζί με το νοικοκυριό και τα παιδιά τους. Ο Ιωάννης επέστρεψε στο Παρίσι μαζί με τον Δελφίνο· το παιδί βρισκόταν στον έλεγχο των Βουργουνδών: την ανατροφή του ανέλαβε ο θείος του Δούκας του Μπερρύ και το βασιλικό Συμβούλιο. Την ίδια εποχή ο Κάρολος ΣΤ΄ είχε ξεπεράσει την κρίσ,η και κατάφερε λίγο να ελέγξει την κατάσταση. Το περιστατικό είχε σαν αποτέλεσμα μια μεγάλη κλίμακα συγκρούσεων, αλλά τελικά ο εμφύλιος απετράπη. Ο Δούκας της Ορλεάνης συγκέντρωσε έναν μεγάλο στρατό, αλλά ο Ιωάννης ο Άφοβος κάλεσε τους κατοίκους του Παρισιού να επαναστατήσουν. Αρνήθηκαν να δηλώσουν πίστη στον βασιλιά και τον Δελφίνο· ο Δούκας του Μπερρύ έγινε γενικός διοικητής του Παρισιού και κλείδωσε τις πύλες της πόλης. Η Ισαβέλλα τελικά δήλωσε πρόθυμη να συμφιλιώσει τις δύο πλευρές, ύστερα από επιστολή που της έστειλε η Κριστίν ντε Πιζάν.

Η δολοφονία του Δούκα της Ορλεάνης

Η δολοφονία του Λουδοβίκου της Ορλεάνης.

Ο Ιωάννης ο Άφοβος διέταξε τη δολοφονία του Δούκα της Ορλεάνης (1407). Οι πληρωμένοι δολοφόνοι περίμεναν να συναντήσουν τον Δούκα όταν επέστρεφε στην κατοικία του στο Παρίσι, του έκοψαν το χέρι με το οποίο κρατούσε το άλογο και στη συνέχεια τον θανάτωσαν με "σκεπάρνια και τσεκούρια". Το σώμα του αφέθηκε έρημο σε μια υδρορροή. Ο Ιωάννης ο Άφοβος αρνήθηκε στην αρχή τη συμμετοχή του αλλά σύντομα δήλωσε ότι η δολοφονία έγινε για την τιμή της βασίλισσας, να τη διασώσει από τις άσχημες φήμες για τη μοιχεία. Οι θείοι του βασιλιά εξοργίστηκαν από το γεγονός, πίεσαν τον Ιωάννη τον Άφοβο να φύγει από το Παρίσι και προσπάθησαν να συμφιλιώσουν τους Οίκους της Βουργουνδίας και της Ορλεάνης. Τον Μάρτιο του 1408 ο Ζαν Πετίτ προσπάθησε με μια διάλεξη να δικαιολογήσει τη δολοφονία του Δούκα. Ο Πετίτ κατηγόρησε τον Λουδοβίκο της Ορλεάνης για τυραννική διακυβέρνηση, για χρήση νεκρομαντείας και σαν υπεύθυνο για τον θάνατο των χορευτών στον "Χορό των καιόμενων ανδρών", κατέληξε ότι η δολοφονία έγινε για τη σωτηρία της μοναρχίας. Ο Κάρολος ΣΤ΄ πείστηκε τελικά από τη διάλεξη του Πετίτ και τον Σεπτέμβριο συγχώρησε τον Ιωάννη τον Άφοβο.Μετά τη δολοφονία ξέσπασαν βιαιότητες, η βασίλισσα προσπάθησε να προστατεύσει τον Δελφίνο Λουδοβίκο του Γκυγιέν και εγκατέλειψε τη Μελάν. Στις αρχές του επόμενου χρόνου ο Κάρολος ΣΤ΄ υπέγραψε διάταγμα με το οποίο ο 13χρονος Δελφίνος θα είχε προσωπικά την εξουσία στην απουσία της βασίλισσας. Τα επόμενα χρόνια επικρατούσε μεγάλη ανησυχία για την ασφάλεια του Δελφίνου, η Ισαβέλλα προσπάθησε να τον προετοιμάσει για τον ρόλο του σαν βασιλιά και να δημιουργήσει συμμαχίες.

Ο ρόλος της Ισαβέλλας έγινε πλέον κρίσιμος για το μέλλον του Δελφίνου, συμμαχούσε πότε με τη μία πλευρά και πότε με την άλλη, γι΄αυτό κατηγορήθηκε ως ασταθής. Η Ισαβέλλα συμμάχησε με τους Βουργουνδούς (1409-1413), στη συνέχεια άλλαξε στρατόπεδο και συμμάχησε με τους Ορλεανιστές (1413-1415). Ο γιος του Δούκα της Ορλεάνης Κάρολος Α΄ της Ορλεάνης συμφιλιώθηκε τον Μάρτιο του 1409 με τον Ιωάννη τον Άφοβο με την "Ειρήνη του Σαρτρ", η τελετή έγινε στον Καθεδρικό Ναό της Σαρτρ. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου η Ισαβέλλα παραχώρησε στον Ιωάννη τον Άφοβο την κηδεμονία του Δελφίνου αφού ο προηγούμενος δάσκαλος Ζαν ντι Μοντάγκου εκτελέστηκε. Ο Ιωάννης ο Άφοβος είχε από τότε υπό τον έλεγχο του τον Δελφίνο και το Παρίσι, έγινε πολύ δημοφιλής επειδή έριξε τους φόρους που ανέβασαν ο Λουδοβίκος και η Ισαβέλλα. Οι πράξεις της Ισαβέλλας έφεραν έντονη δυσαρέσκεια στους Αρμανιάκ που βάδισαν στο Παρίσι για να ελευθερώσουν τον Δελφίνο. Την ίδια εποχή ο Ζαν Γκέρσον από το Πανεπιστήμιο των Παρισίων πρότεινε να εκδιωχτούν όλα τα μέλη του βασιλικού Συμβουλίου που βρίσκονταν σε σύγκρουση. Τη συμφωνία με την οποία οι δύο κλάδοι της οικογένειας συμφιλιώθηκαν την ακολούθησε η τακτοποίηση ενός διπλού γάμου (1409). Ο γιος του Ιωάννη του Άφοβου Φίλιππος Γ΄ της Βουργουνδίας θα παντρευόταν την κόρη της Ισαβέλλα, ο Δελφίνος Λουδοβίκος θα παντρευόταν την κόρη του Ιωάννη του Άφοβου Μαργαρίτα του Νεβέρ. Ο ίδιος ο Ιωάννης ο Άφοβος πριν τους γάμους υποχρεώθηκε να ξεκαθαρίσει ότι θα σεβαστεί την ιεραρχία στη διαδοχή του Γαλλικού θρόνου υπέρ του νόμιμου Δελφίνου.

Δεύτερος εμφύλιος

Ο "Χορός των καιόμενων ανδρών".

Ο Εμφύλιος πόλεμος Βουργουνδών και Αρμανιάκ ξέσπασε ξανά παρά τις προσπάθειες της Ισαβέλλας για ειρήνη (1411). Ο Ιωάννης ο Άφοβος είχε το πρώτο χέρι στην αρχή αλλά ο Δελφίνος δημιούργησε ισχυρό στρατό, η Κριστίν ντε Πιζάν έγραψε ότι ήταν ο σωτήρας της Γαλλίας. Σε ηλικία μόλις 15 ετών ο νεαρός Δελφίνος νίκησε τον Ιωάννη που απειλούσε το Παρίσι. Η Ισαβέλλα συμμάχησε με τον Κάρολο της Ορλεάνης (1414), ο Δελφίνος άλλαξε στρατόπεδο και συμμάχησε με τον Ιωάννη τον Άφοβο τον οποίο η Ισαβέλλα θεωρούσε ανεπιθύμητο και επικίνδυνο. Το αποτέλεσμα ήταν να συνεχιστεί ο εμφύλιος στο Παρίσι. Οι πολίτες του Παρισιού ενώθηκαν με τον Ιωάννη τον Άφοβο στην Εξέγερση των Καμποσιανών, εισέβαλαν στα ανάκτορα της Ισαβέλλας αναζητώντας προδότες, συνέλαβαν όλες τις συνοδούς της πάνω από 15 ετών. Ο Πιντουάν γράφει στα Χρονικά του ότι η Ισαβέλλα συμμάχησε με τους Ορλεανίστες και 60.000 Αρμανιάκ που επιτέθηκαν στο Παρίσι και την Πικαρδία. Ο Ερρίκος Ε΄ της Αγγλίας εκμεταλλεύτηκε τον εμφύλιο πόλεμο για να εισβάλει στη βορειοδυτική ακτή της Γαλλίας, συνέτριψε τους Γάλλους στη "μάχη του Αζενκούρ". Η ήττα ήταν τόσο συντριπτική που μια γενιά στρατιωτικών σκοτώθηκε ή αιχμαλωτίστηκε σε μία μέρα. Ο Ιωάννης ο Άφοβος παρέμεινε ουδέτερος και δεν βοήθησε τους Γάλλους λόγω του εμφυλίου, οι Άγγλοι μπόρεσαν εύκολα να κατακτήσουν όλη τη βόρεια Γαλλία.

Τον Δεκέμβριο του 1415 ο Δελφίνος Λουδοβίκος πέθανε αιφνίδια σε ηλικία 18 ετών, άφησε τη μητέρα του πολιτικά έκθετη. Ο επόμενος γιος της, ο 17χρονος Ιωάννης της Γαλλίας (1398-1417) ο νέος Δελφίνος είχε ανατραφεί στην αυλή του Γουλιέλμου Β΄ της Βαυαρίας στο Αινώ. Χάρη στον γάμο του με την Ζακλίν, Κόμισσα του Αινώ, είχε γίνει συμπαθής στον Οίκο της Βουργουνδίας. Ο Γουλιέλμος Β΄ της Βαυαρίας αρνήθηκε να τον στείλει στο Παρίσι σε μιά περίοδο αστάθειας, οι κάτοικοι είχαν ξεσηκωθεί απέναντι στους φόρους που είχε ανεβάσει ο Βερνάρδος Ζ' του Αρμανιάκ. Η Ισαβέλλα επιχείρησε να συναντηθεί με τη Ζακλίν (1416) αλλά οι Αρμανιάκ της αρνήθηκαν να συμφιλιωθεί με τον Οίκο της Βουργουνδίας, ο Γουλιέλμος Β΄ επέμενε να μην πάει ο νεαρός Δελφίνος στο Παρίσι για την προστασία του. Ο Ερρίκος Ε΄ επιτέθηκε στη Νορμανδία με 40.000 άνδρες (1417), τον Απρίλιο πέθανε και ο Δελφίνος Ιωάννης, διάδοχος ορίστηκε ο μικρότερος γιος της Ισαβέλλας, ο 14χρονος Κάρολος. Ο Κάρολος ήταν αρραβωνιασμένος με τη Μαρία του Ανζού, με τον τρόπο αυτό έγινε οπαδός των Αρμανιάκ. Η Ισαβέλλα ήταν φυλακισμένη των Αρμανιάκ, είχαν κάνει κατάσχεση της περιουσίας της, την είχαν αναγκάσει να χωρίσει από τα παιδιά του και τις συνοδούς της. Ο μικρός Κάρολος εξασφάλισε την ελευθερία της μητέρας του τον Νοέμβριο με την βοήθεια του Δούκα της Βουργουνδίας, υπάρχουν διαφωνίες για τον τρόπο που το πέτυχε. Ο Μονστρελέτ γράφει ότι οι Βουργουνδοί την απελευθέρωσαν στο Τρουά, ο Πιντουάν ότι ο Δούκας διαπραγματεύτηκε επειδή ήθελε να εξασφαλίσει τον έλεγχο της. Η Ισαβέλλα ήταν από τότε σύμμαχη με τους Βουργουνδούς μέχρι τη "Συνθήκη του Τρουά". Η Ισαβέλλα αρχικά ήταν μοναδική αντιβασίλισσα αλλά σε λίγο προσκάλεσε τον Ιωάννη τον Άφοβο, προσπάθησαν μαζί να ελέγξουν το Παρίσι και τον νεαρό βασιλιά. Ο Ιωάννης ο Άφοβος προσπάθησε να καταλάβει το Παρίσι με τη βία σφάζοντας τους Αρμανιάκ (28 Μάϊου 1418), ο Δελφίνος δραπέτευσε. Η Ισαβέλλα ζήτησε από τον γιο της να ενωθεί μαζί της αλλά αρνήθηκε, μπήκε στην πόλη με τον Ιωάννη τον Άφοβο (14 Ιουλίου 1418). Μόλις ανέλαβε τον τίτλο του Δελφίνου ο Κάρολος προσπάθησε να διαπραγματευτεί με τον Ιωάννη τον Άφοβο, η συνάντησε ορίστηκε στη γέφυρα του Μοντερώ (10 Σεπτεμβρίου 1419). Ο Ιωάννης ο Άφοβος πήγε με χαλαρή συνοδεία, οι άντρες του Δελφίνου βρήκαν την ευκαιρία να τον δολοφονήσουν, αμέσως ξεκίνησε εμφύλιος πόλεμος. Η πράξη αυτή του Καρόλου είχε σαν αποτέλεσμα να τον αποκληρώσει ο πατέρας του με τη "Συνθήκη του Τρουά", διάδοχος ορίστηκε ο βασιλιάς της Αγγλίας Ερρίκος Ε΄.

Η Συνθήκη του Τρουά

Η Ισαβέλλα της Βαυαρίας και ο σύζυγος της στη "Συνθήκη του Τρουά".

Ο Ερρίκος Ε΄ κατέλαβε το μεγαλύτερο της Νορμανδίας (1419) και ζήτησε όρκο υποταγής από τους κατοίκους, ο νέος Δούκας της Βουργουνδίας Φίλιππος ο Αγαθός συμμάχησε και αυτός με τους Άγγλους. Ο Ερρίκος Ε΄ έστειλε έναν απεσταλμένο στη βασίλισσα (1420) με στόχο "να πάρει μια πειστική τοποθέτηση από την ίδια". Ο διάδοχος στον Γαλλικό θρόνο πριν τη "Συνθήκη του Τρουά" ήταν ο Δελφίνος Κάρολος. Ο Κάρολος ΣΤ΄ αποκλήρωσε τον μικρό γιο του επειδή "έσπασε την ειρήνη με την εμπλοκή του στη δολοφονία του Δούκα της Βουργουνδίας". Στην επιστολή του (1420) ο βασιλιάς έγραψε ότι ο Δελφίνος ήταν "ανεπιθύμητος να κληρονομήσει τον θρόνο ή οποιοδήποτε αξίωμα". Ο Κάρολος της Βουργουνδίας επόμενος σε σειρά διαδοχής σύμφωνα με τον Σαλικό νόμο είχε αιχμαλωτιστεί στη Μάχη του Αζενκούρ και βρισκόταν φυλακισμένος στο Λονδίνο. Με την απουσία νόμιμου διαδόχου η βασίλισσα συνόδευσε τον σύζυγο της τον Μάιο του 1420 στην υπογραφή της "Συνθήκης του Τρουά". Ο Γκίμπονς γράφει ότι το μόνο που καθόριζε σαφώς η συνθήκη ήταν "η παρανομία του Δελφίνου". Ο Δελφίνος εκμεταλλεύτηκε την ασθένεια του πατέρα του δεν συμμετείχε στην υπογραφή, σύμφωνα με τον Γκίμπονς η βασίλισσα ήταν "μοναδική υπεύθυνη για τον Γαλλικό όρκο". Η Ισαβέλλα ήταν για πολλές δεκαετίες σαν η μοναδική υπεύθυνη για την υπογραφή της Συνθήκης. Με τους όρους της ο Κάρολος ΣΤ΄ παρέμεινε βασιλιάς της Γαλλίας μέχρι τον θάνατο του, ο Ερρίκος Ε΄ που παντρεύτηκε την κόρη τους Αικατερίνη θα παρέμενε διοικητής της Νορμανδίας, δούκας της Βουργουνδίας και διάδοχος του Καρόλου ΣΤ΄ στον Γαλλικό θρόνο. Η Ισαβέλλα σύμφωνα με τους ίδιους όρους θα παρέμενε στο Αγγλοκρατούμενο Παρίσι. Ο Κάρολος ΣΤ΄ πέθανε τον Οκτώβριο του 1422 αλλά ο Ερρίκος Ε΄ της Αγγλίας είχε πεθάνει πρόωρα νωρίτερα την ίδια χρονιά. Ο διάδοχος στον Γαλλικό θρόνο ήταν συνεπώς ο ανήλικος γιος του Ερρίκου Ε΄ και της Αικατερίνης Ερρίκος ΣΤ΄ της Αγγλίας, αντιβασιλέας ήταν ο θείος του από πατέρα Ιωάννης του Λάνκαστερ.

Οι χρονικογράφοι της εποχής κυκλοφορούσαν πολλές φήμες για την ανηθικότητα της Ισαβέλλας. Ο Τάκμαν γράφει ότι είχε οικοδομήσει μια αγροικία στη Σαιντ-Ουέν, έζησε εκεί μέχρι την εποχή που ο Κάρολος ΣΤ΄ σε μια περίοδο διαύγειας συνέλαβε έναν ερωμένο της, τον βασάνισε και τον έπνιξε στον Σηκουάνα. Ο Ντέσμοντ Σούερντ γράφει ότι ο αποκληρωμένος Δελφίνος ήταν ο άντρας που τον είχε θανατώσει. Ο δολοφονημένος εραστής είχε τη φήμη του "δηλητηριαστή και συζύγου-δολοφόνου", μέχρι τον πνιγμό του ζούσε σαν ευνοούμενος στη βασιλική αυλή. Οι φήμες για τα όργια της Ισαβέλλας πήραν τεράστιες διαστάσεις, ο Άνταμς γράφει ότι ήταν προπαγάνδα των Άγγλων για να εξασφαλίσουν τον θρόνο. Ένα σατυρικό φυλλάδιο που κυκλοφόρησε στα μέσα της δεκαετίας του 1420 παρουσίαζε την Ισαβέλλα και τον Δούκα της Ορλεάνης σαν ερωμένους. Την ίδια εποχή η Ισαβέλλα ήρθε σε σύγκρουση με την Ιωάννα της Λωρραίνης μια φτωχή παρθένα, σύμφωνα με μια λαϊκή παροιμία "μπορεί η Γαλλία να χάθηκε από μια γυναίκα αλλά θα σωθεί από μια γυναίκα". Ο Άνταμς γράφει ότι η Ιωάννα της Λωρραίνης είχε πιστωθεί με τη φράση "η Γαλλία χάθηκε από μια γυναίκα αλλά θα σωθεί από μια Παρθένα", η φράση δεν έχει επιβεβαιωθεί από τους ιστορικούς. Την εποχή που η Ισαβέλλα βρισκόταν στο Αγγλοκρατούμενο Παρίσι νέες κατηγορίες ακούστηκαν σε βάρος της ότι ο Δελφίνος Κάρολος δεν ήταν γιος του Καρόλου ΣΤ΄. Οι Άγγλοι έκαναν συνεχώς ψευδή προπαγάνδα σε βάρος της για να εξασφαλίσουν τον θρόνο στον μικρό Ερρίκο ΣΤ΄. Μια νέα ψεύτικη προπαγάνδα ακούστηκε ότι η Ιωάννα της Λωρραίνης ήταν κόρη της Ισαβέλλας με τον Δούκα της Ορλεάνης, απίθανο γιατί γεννήθηκε μετά τη δολοφονία του. Άλλες φήμες έλεγαν ότι οι δύο μικροί Δελφίνοι δηλητηριάστηκαν από τη μητέρα τους και προσπάθησε να κάνει το ίδιο με όλα τα παιδιά της. Όταν της αφαιρέθηκαν οι εξουσίες η Ισαβέλλα αποσύρθηκε στο Χότελ Σαιντ-Πολ με τη δεύτερη σύζυγο του αδελφού της Αικατερίνη του Αλανσόν. Τη συνόδευσαν επιφανείς κυρίες, κατόπιν μετέβη στη Γερμανία (1409) όπου έμεινε μέχρι τον θάνατο της τον Σεπτέμβριο του 1435. Ο Ζαν Σαρτιέ που ήταν μέλος στη Βασιλική του Αγίου Διονυσίου κατέγραψε την κηδεία της αναλυτικά.

Θρύλοι

Η είσοδος των Βουργουνδών στο Παρίσι (1418).

Η Ισαβέλλα δυσφημίστηκε πολύ από τους ιστορικούς σαν επικίνδυνη και ανίκανη, αναφέρουν ότι από τύχη πήρε ηγετικό ρόλο χάρη στην ασθένεια του συζύγου της. Οι ιστορικοί της χρεώνουν την ταπεινωτική για τους Γάλλους "Συνθήκη του Τρουά" και τις παράνομες ερωτικές σχέσεις με τον κουνιάδο της. Ο Γκίμπονς γράφει ότι καθήκον της βασίλισσας ήταν να εξασφαλίσει το στέμμα στον διάδοχο, σε αυτό απέτυχε. Ο ίδιος συγγραφέας έγραψε ότι η φυσική της εμφάνιση δεν είναι γνωστή, περιγράφεται με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με τη γνώμη του συγγραφέα που είχε για αυτή. Οι φήμες έλεγαν ότι ήταν κακή μητέρα, κατηγορήθηκε για "αιμομιξία, διαφθορά και προδοσία χάρη στις πολιτικές της φιλοδοξίες". Οι ιστορικοί διόρθωσαν στα τέλη του 20ου αιώνα την άσχημη φήμη για την Ισαβέλλα ανατρέποντας τις αρνητικές γνώμες προηγούμενων συγγραφέων όπως ο Γκίμπονς. Ο Άνταμς γράφει ότι αρχικά πίστευε σε αυτές τις φήμες αλλά ο ίδιος αποκάλυψε ότι δεν είχαν ιστορική βάση, υπήρχαν μόνο σε ελάχιστα φυλλάδια των Βουργουνδών. Μετά την έκρηξη της ασθένειας του Καρόλου ΣΤ΄ οι φήμες οργίασαν στο ότι αρρώστησε χάρη στη μαγεία της Ισαβέλλας, η αυλή της ήταν από τις αρχές της δεκαετίας του 1380 κέντρο μαγείας. Η σύζυγος του κουνιάδου της Βαλεντίνα Βισκόντι, Δούκισσα της Ορλεάνης, δραπέτευσε από το Παρίσι επειδή κατηγορήθηκε για μαγεία. Η αυλή του "τρελού βασιλιά" προσέλκυσε πολλούς μάγους και απατεώνες με υποσχέσεις για τη θεραπεία του βασιλιά, στον κατάλογο των προσώπων αυτών καταγράφονται η σύζυγος και ο αδελφός του Καρόλου ΣΤ΄.

Οι κατηγορίες για μοιχεία ήταν ανεξέλεγκτες, ο Πιντουάν έγραψε "ο Δούκας της Ορλεάνης είχε πολύ στενές επαφές με τη νύφη του, ο σύζυγος της ήταν τρελός και ο ίδιος ξεκίνησε μαζί της όργια". Ο Πιντουάν συνεχίζει γράφοντας ότι ζούσαν σκανδαλωδώς με "τις ηδονές της σάρκας" και σπαταλούσαν τεράστια ποσά χρημάτων. Ο Άνταμς γράφει ωστόσο ότι οι ισχυρισμοί του Πιντουάν δεν έχουν καμιά ιστορική βάση. Η Ισαβέλλα κατηγορήθηκε ότι ακολουθούσε πανάκριβες μόδες με περίτεχνα κοσμήματα. Ένα σατυρικό φυλλάδιο από τη Βουργουνδία (1406) καταγράφει έναν μεγάλο αριθμό από εραστές της. Την κατηγόρησαν ότι χάρη στην ανικανότητα της οδηγούσε τη Γαλλία σε εμφύλιο πόλεμο, ήταν ένα "αγύριστο Γερμανικό κεφάλι". Τα πολιτικά λάθη της ήταν χοντρά και "σκεφτόταν την κάθε εγκυμοσύνη της μόνο με βάση τα δώρα που θα έπαιρνε η ίδια". Οι ιστορικοί τον 18ο και τον 19ο αιώνα τη χαρακτήριζαν "πρόστυχη, μεγαλομανή και σπάταλη σε πολυτέλειες", είχε μοναδικό στόχο τις πολιτικές της φιλοδοξίες. Η Λουίζα ντε Καράλιο (1758-1822) στο βιβλίο της σχετικά με τις κακές Γαλλίδες βασίλισσες πριν τη Μαρία Αντουανέττα γράφει σύμφωνα με τον Άνταμς "ο μαύρος θρύλος της Ισαβέλλας είναι μια βίαιη επίθεση στη Γαλλική μοναρχία, ειδικά τις βασίλισσες". Η Καράλιο συνεχίζει "Η Ισαβέλλα ανατράφηκε με στόχο να διαλύσει το κράτος και να το παραδώσει στους εχθρούς του, ο γάμος της που γιορτάστηκε στις 17 Ιουλίου 1385 στην Αμιένη ήταν ένα από τα μελανότερα γεγονότα στη Γαλλική ιστορία". Η Ισαβέλλα περιγράφεται σαν ερωμένη του Δούκα της Ορλεάνης, ο Μαρκήσιος ντε Σαντ έγραψε για αυτήν στο έργο του "Ιστορίες σχετικά με την Ισαβέλλα της Βαυαρίας, βασίλισσα της Γαλλίας" (1813). Ο Άνταμς γράφει σχολιάζοντας το έργο του Μαρκήσιου ντε Σαντ "υποτάσσοντας τη βασίλισσα στην ιδεολογία της γενναιότητας της δίνει μιά αρπακτικότητα, μια ψυχρή βία, τη χαρακτηρίζει σαν γυναίκα που χρησιμοποιεί την απληστία για την ικανοποίηση της". Στη συνέχεια γράφει ο Άνταμς "στο τέλος αναγνωρίζει ο ίδιος ο ντε Σαντ ότι οι κατηγορίες απέναντι στη βασίλισσα είναι αβάσιμες".

Οικογένεια

Παντρεύτηκε το 1385 τον Κάρολο ΣΤ΄ της Γαλλίας και είχε τέκνα:

• Ισαβέλλα 1389-1409, παντρεύτηκε πρώτα τον Ριχάρδο Β΄ της Αγγλίας και μετά τον Κάρολο Α΄ της Ορλεάνης.
• Ιωάννα 1391-1433, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Ε΄ της Βρετάνης.
• Μαρία 1393-1438, ηγουμένη του Πουασύ.
• Μιχαέλα 1398-1422, παντρεύτηκε τον Φίλιππο Γ΄ της Βουργουνδίας.
• Λουδοβίκος 1397-1415, Δούκας του Γκυγιέν.
• Ιωάννης 1398-1417, Δούκας του Τουραίν.
• Αικατερίνη 1401-1437, παντρεύτηκε πρώτα τον Ερρίκο Ε΄ της Αγγλίας.
• Κάρολος Ζ΄ 1403-1461, Βασιλιάς της Γαλλίας.

Πηγές

• Adams, Tracy. (2010). The Life and Afterlife of Isabeau of Bavaria. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.
• Allen, Prudence. (2006). The Concept of Woman: The Early Humanist Reformation, 1250–1500, Part 2. Grand Rapids, MI: Eerdmans Publishing.
• Buettner, Brigitte. (2001). "Past Presents: New Year's Gifts at the Valois Courts, ca. 1400". The Art Bulletin
• Bellaguet, Louis-François. Chronique du religieux de Saint-Denys. Tome I 1839; Tome II 1840; Tome III, 1841
• Cochon, Pierre. Chronique Rouennaise, ed. Charles de Robillard de Beaurepaire, Rouen 1870
• Famiglietti, R.C. (1992). Tales of the Marriage Bed from Medieval France (1300–1500). Providence, RI: Picardy Press.
• Gibbons, Rachel. (1996). "Isabeau of Bavaria, Queen of France (1385–1422). The Creation of a Historical Villainess". Transactions of the Royal Historical Society, Volume 6, 51–73
• Green, Karen. (2006). "Isabeau de Bavière and the Political Philosophy of Christine de Pizan". Historical Reflections / Réflexions Historiques.
• Hedeman, Anne D. (1991). The Royal Image: Illustrations of the Grandes Chroniques de France, 1274–1422. Berkeley, CA: UC Press E-Books Collection.
• Henneman, John Bell. (1996). Olivier de Clisson and Political Society in France under Charles V and Charles VI. Philadelphia, PA: University of Pennsylvania Press.
• Husband, Timothy. (2008). The Art of Illumination: The Limbourg Brothers and the Belles Heures of Jean Berry. New Haven, CT: Yale University Press.
• Huizinga, Johan. (1924, 2009 edition). The Waning of the Middle Ages. Oxford: Benediction.
• Knecht, Robert. (2007). The Valois: Kings of France 1328–1589. London: Hambledon Continuum.
• Seward, Desmond. (1978). The Hundred Years War: The English in France 1337–1453. New York: Penguin.
• Solterer, Helen. (2007). "Making Names, Breaking Lives: Women and Injurious Language at the Court of Isabeau of Bavaria and Charles VI". In Cultural Performances in Medieval France. ed. Eglat Doss-Quimby, et al. Cambridge: DS Brewer.
• Tuchman, Barbara. (1978). A Distant Mirror: The Calamitous 14th Century. New York: Ballantine.
• Veenstra, Jan R. and Laurens Pignon. (1997). Magic and Divination at the Courts of Burgundy and France. New York: Brill.