Ιστορία του Ζιλ Μπλας ντε Σαντιλιάν
Η Ιστορία του Ζιλ Μπλας ντε Σαντιλιάν είναι ένα γαλλικό μυθιστόρημα πικαρέσκο του Αλαίν Ρενέ Λεσάζ, που εκδόθηκε από το 1715 έως το 1735. Πρόκειται για μια απολαυστική σάτιρα των ηθών της εποχής.[1]
Πλοκή Επεξεργασία
Η Ιστορία του Ζιλ Μπλας ντε Σαντιλιάν αφηγείται, σε πρώτο πρόσωπο, τις περιπέτειες του Ζιλ Μπλας, γιου ενός φτωχού ιπποκόμου και μιας καμαριέρας από το Σαντιλιάν, στην Κανταβρία της Ισπανίας, από τη στιγμή που ξεκίνησε από το Οβιέδο, σε ηλικία δεκαεπτά χρονών, για να φτάσει στο Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα. Ο Ζιλ Μπλας είχε μάθει τα πρώτα του γράμματα κοντά σε έναν κληρικό θείο του και στη συνέχεια είχε μαθητεύσει στον διαπρεπέστερο σχολαστικό του Οβιέδο. Το λαμπρό του μέλλον όμως γρήγορα ανακόπηκε όταν, μόλις βγήκε στο δρόμο, η τύχη τον έκανε αιχμάλωτο αλλά και συνεργό μιας συμμορίας ληστών των δρόμων, με αποτέλεσμα τη δυσάρεστη γνωριμία του με τη Δικαιοσύνη. Η ανάγκη τον έκανε υπηρέτη και, στη συνέχεια, οι περιπέτειες της ζωής και οι απόλυτες μεταστροφές της μοίρας τον οδήγησαν μέσα από όλες τις βαθμίδες των αξιωμάτων και τον εισήγαγαν σε όλες σχεδόν τις τάξεις της κοινωνίας, στο Κράτος και στην Εκκλησία. Συναναστράφηκε με απατεώνες κάθε κατηγορίας και περισσότερο από μίμηση παρά από τη φύση του, έγινε κι αυτός ο ίδιος απατεώνας.[2]
Θέματα Επεξεργασία
Όπως στο επιτυχημένο θεατρικό έργο του Λεσάζ Τουρκαρέ (1709), έτσι και στον Ζιλ Μπλας ο συγγραφέας μέσα σ' αυτό το συρταρωτό μυθιστόρημα όπου παρεμβάλει ιστορίες που πολλές φορές τέμνονται και αλληλοσυμπληρώνονται, αναπτύσσει τα αγαπημένα του θέματα: για μια ακόμη φορά διηγείται όχι μόνο για υπηρέτες-απατεώνες που υπηρετούν διεφθαρμένα αφεντικά, γυναίκες ελευθερίων ηθών, συζύγους εξαπατημένους και ευτυχισμένους αλλά επίσης και επιτηδευμένους σχολαστικούς, γελοίους ποιητές, ψευτο-σοφούς ή γιατρούς δολοφονικής άγνοιας. Κάθε τάξη, κάθε επάγγελμα περιγράφεται μέσα από χαρακτηριστικούς τύπους που αυτο-σκιαγραφούνται μέσα στη δράση. Κάθε χαρακτήρας στην ιστορία του Ζιλ Μπλας αποτελεί τμήμα της πραγματικής κοινωνίας της εποχής του, που έμμεσα απεικονίζεται σε όλο το έργο. Όσο απίθανες κι αν είναι οι περιπέτειές του, ο ήρωας μας τις διηγείται, όχι σαν μυθοπλασία, αλλά σαν πραγματικές ιστορίες που του έτυχαν, και που άλλοτε τις απόλαυσε και άλλοτε υπέφερε. Ο Ζιλ Μπλας έζησε με όλους αυτούς τους χαρακτήρες, που μέσα από τις ιστορίες τους αποκτούν την αθανασία, και κάνει και τον αναγνώστη να ζήσει μαζί τους.
Πίσω από το γιατρό Σανγκράδο, του οποίου οι ιατρικές γνώσεις συνοψίζονται στις οδηγίες για αφαιμάξεις και κατανάλωση ζεστού νερού, που τα θεωρεί πανάκεια δια πάσαν νόσον, ο Λεσάζ κοροϊδεύει την άσκηση της ιατρικής από ψευδο-γιατρούς συνολικά. Πίσω από τον αρχιεπίσκοπο της Γρανάδας, που απαιτεί την αλήθεια για τα γραπτά του αλλά δεν είναι σε θέση να την ακούσει, οι αναγνώστες της εποχής αναγνώριζαν τον άνθρωπο των γραμμάτων με τη επίπλαστη ευαισθησία. Πίσω από το δούκα του Lerme, πρωθυπουργό της Ισπανίας, διέκριναν τον καρδινάλιο Ντιμπουά ή τον καρδινάλιο Μαζαρέν.
Ο Λεσάζ εξέλιξε τη γραφή του, τόσο στο μυθιστόρημα όσο και στα θεατρικά του έργα, προχωρώντας από απομιμήσεις ή μεταφράσεις σε έργα όλο και πιο προσωπικά. Στο απόγειο της έμπνευσής του, έγραψε τον Ζιλ Μπλας, ο οποίος, με όλα του τα χαρακτηριστικά και παρά τον «χώρο» που διαδραματίζεται και το τοπικό χρώμα, ανήκει εξ ολοκλήρου σ' αυτόν.[3]
Αποδοχή Επεξεργασία
Το έργο αυτό, το τόσο γαλλικό μέσα στο ισπανικό του πλαίσιο, δεν έγινε ομόφωνα αποδεκτό από τους κριτικούς της εποχής του σαν πρωτότυπη παραγωγή. Ο Λεσάζ είχε χρησιμοποιήσει ήδη αρκετές ισπανικές πηγές και υποψιάστηκαν ότι πήρε την υπόθεση του Ζιλ Μπλας από την ίδια πηγή. Ο Βολταίρος ήταν ένας από τους πρώτους που τον κατηγόρησαν για λογοκλοπή, και ισχυρίστηκε ότι ο Λεσάζ χρησιμοποίησε σαν μοντέλο ένα μυθιστόρημα του Ισπανού συγγραφέα Vicente Gómez Martínez-Espinel (1550-1624), με τίτλο "η Ζωή και οι περιπέτειες του άρχοντα Μάρκος δε Ομπρεγκόν", από το οποίο ο Λεσάζ είχε αντλήσει δάνεια, όπως άλλωστε και πολλοί Ισπανοί συγγραφείς-καθώς αυτό ήταν συνηθισμένο στην εποχή-, τα οποία όμως ποτέ δεν μείωσαν τον πρωτότυπο χαρακτήρα της μεγάλης λογοτεχνικής του σύνθεσης. Το θέμα της ισπανικής προέλευσης του Ζιλ Μπλας το πρόβαλαν και οι Ισπανοί. Ο πατήρ Jose de Isla, μεταφράζοντας το έργο στα ισπανικά, έγραψε ότι το έργο επέστρεψε στην πατρίδα και στη γλώσσα του.
Το μυθιστόρημα γνώρισε πάνω από διακόσιες πενήντα εκδόσεις, στα γαλλικά, και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες με μεγάλη επιτυχία από την εποχή του έως σήμερα. Αναφορές στη μορφή του Ζιλ Μπλας έχουν κάνει πολλοί συγγραφείς, όπως ο Μαρκ Τουέιν που τον ανέφερε ως πρότυπο του Χάκλμπερι Φιν, ο Ντοστογιέφσκι, ο Μαζόχ στην Αφροδίτη με τη γούνα, ο Μπαλζάκ, ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ στη Ναυτία, ο Τζόναθαν Σουίφτ στις Οδηγίες προς υπηρέτες, ο Ναθάνιελ Χόθορν στο Σπίτι με τα εφτά αετώματα και πολλοί άλλοι. Στο όνομα Ζιλ Μπλας, επίσης, οφείλουν τον τίτλο τους πολλά περιοδικά και ομώνυμοι ήρωες.[4]
Σύμφωνα με τον Σοπενχάουερ είναι "ένα από τα λίγα μυθιστορήματα που δείχνουν τι ακριβώς συμβαίνει στον κόσμο"[5]
Όπερα Επεξεργασία
Το έργο ενέπνευσε συνθέτες και διασκευάστηκε για την όπερα αρκετές φορές, ανάμεσα στις οποίες είναι:
Ένα επεισόδιο από τον Ζιλ Μπλας αποτέλεσε τη βάση δύο ξεχωριστών γαλλικών έργων όπερας στη δεκαετία του 1790, και τα δύο με τον ίδιο τίτλο: La caverne (Η σπηλιά,1793) από τον Le Sueur και το La caverne από τον Méhul (1795).
Ζιλ Μπλας ήταν ο τίτλος μιας πεντάπρακτης κωμικής όπερας του John Hamilton Reynolds που για πρώτη φορά παίχτηκε την 1η Αυγούστου 1822. Αρχικά ήταν διάρκειας πέντε ωρών και στη συνέχεια διασκευάστηκε σε τρεις πράξεις και ο τίτλος άλλαξε σε Νεανικές μέρες του Ζιλ Μπλας. [6]
Χρονολογίες δημοσίευσης Επεξεργασία
Η ιστορία του Ζιλ Μπλας ντε Σαντιλιάν, Βιβλία I-VI (1715)
Η ιστορία του Ζιλ Μπλας ντε Σαντιλιάν, Βιβλία VII-IX (1724)
Η ιστορία του Ζιλ Μπλας ντε Σαντιλιάν, Βιβλία X-XII (1735)
Η Ιστορία του Ζιλ Μπλας ντε Σαντιλιόν κυκλοφορεί στα ελληνικά από τη σειρά Orbis Literae των εκδόσεων Gutenberg.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
Σχετικά άρθρα Επεξεργασία
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ . «universalis.fr/encyclopedie/histoire-de-gil-blas-de-santillane/1-au-crepuscule-du-picaresque/».
- ↑ . «gallica.bnf.fr/essentiels/alain-rene-lesage/gil-blas».
- ↑ . «gallica.bnf.fr/Histoire de Gil Blas de Santillane. Tome 1 / Alain-René Le Sage ; précédée d'une préface par H. Reynald ; treize eaux-fortes par R. de Los Rios».
- ↑ «Κριτική για την ιστορία του Ζιλ Μπλας ντε Σαντλιάν».
- ↑ The Project Gutenberg EBook of Essays of Schopenhauer, by Arthur Schopenhauer
- ↑ Leonidas M. Jones, The Life of John Hamilton Reynolds (University of New England Press, 1984), p. 243.