Κάρλελι
Το Κάρλελι (τουρκικά: Karlıeli) ήταν η τουρκική ονομασία της Αιτωλοακαρνανίας και αποτελούσε διοικητική διαίρεση (σαντζάκι) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που δημιουργήθηκε περίπου γύρω στο 1480 και καταργήθηκε το 1821 μετά την Ελληνική Επανάσταση.
| Σαντζάκι του Κάρλι ελί | |
|---|---|
| –1821 | |
| Χώρα | Οθωμανική Αυτοκρατορία |
| Διοικητική υπαγωγή | Εγιαλέτι του Αρχιπελάγους |
| Πρωτεύουσα | Αγγελόκαστρο Αιτωλοακαρνανίας |
| δεδομένα () | |
Ονομασία Επεξεργασία
Το όνομα στα τουρκικά, Karlıeli ή Karli-ili, σημαίνει «γη του Καρόλου», και προέρχεται από τους τελευταίους χριστιανούς ηγεμόνες της περιοχής προ της οθωμανικής κατάκτησης, είτε τον Κάρολο Α΄ Τόκκο (1386-1430), είτε τον ανιψιό και διάδοχό του, Κάρολο Β΄ Τόκκο (1430-1448).[1][2][3]
Ιστορία Επεξεργασία
Διαμορφώθηκε ως διοικητική ενότητα (λιβάς ή σαντζάκι) μεταξύ του 1475 και του 1489, πρώτα ως μέρος του μπεηλερμπεηκιού Ρωμυλίας, και αργότερα, πιθανώς γύρω στο 1550, υπό την διοίκηση του μπεηλερμπεηλικού του Αρχιπελάγους, που ιδρύθηκε το 1533 και υπαγόταν απευθείας στον αρχιναύαρχο του οθωμανικού στόλου, τον Καπουδάν Πασά.[4][1]
Οι γεωγράφοι του 17ου αιώνα Χατζή Χαλιφά και Εβλιγιά Τσελεμπί αναφέρουν ότι η επαρχία περιλάμβανε έξι καζάδες: Αγίας Μαύρας (Λευκάδα), Βόνιτσα, Ενκιλί Καστρί (Αγγελόκαστρο), Εξιμέρε (Ξηρόμερο), Άλτο (Βάλτος), και Ιμραχόρ (Βραχώρι, σημ. Αγρίνιο). Ο Χατζή Χαλιφά προσθέτει, επίσης, την Πρέβεζα, αλλά αυτό είναι ίσως λάθος, δεδομένου ότι ο Εβλιγιά δεν την αναφέρει.[4][1][5] Όσον αφορά την κατανομή της γης, το 1534 το Σαντζάκι καταγράφεται ότι περιλάμβανε έξι ζιαμέτια και 124 τιμάρια, ενώ ο Χατζή Χαλιφά το 1656 αναφέρει έντεκα ζιαμέτια και 119 τιμάρια, ενώ η γη που έχει εκχωρηθεί στον κυβερνήτη (χας) παρήγαγε έσοδα ύψους 264.000 ακτσέδων.[1]
Η έδρα του κυβερνήτη ή σαντζάκμπεη ήταν στο Αγγελόκαστρο μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα, όταν καταστράφηκε από τους Ενετούς κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Μορέως. Η πρωτεύουσα στη συνέχεια μετακινήθηκε στο Βραχώρι, το οποίο ο Εβλιγιά το περιγράφει ως μια ευημερούσα πόλη με 300 σπίτια κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του το 1688.[1]
Η Αγία Μαύρα και η Βόνιτσα κατακτήθηκαν από τους Ενετούς το 1684 κατά τα πρώτα στάδια του πολέμου του Μορέως και αποδόθηκαν σε αυτούς στη Συνθήκη του Κάρλοβιτς το 1699.[1][4] Την ίδια περίπου περίοδο το Μεσολόγγι και Ανατολικό ανεπίσημα αποσπάστηκαν από το καζά του Αγγελοκάστρου και έγιναν ξεχωριστό βοεβοδαλίκι.[1] Από τις αρχές του 18ου αιώνα και μετά το σαντζάκι διοικείται από μουτεσελλίμη παρά από σαντζάκμπεη.[1]
Από το 1788 ο Αλή Πασάς προσπάθησε να αποκτήσει τον έλεγχο του σαντζακίου παρεμβαίνοντας στη διακυβέρνησή του. Τον Οκτώβριο του 1798 εισέβαλε στην επαρχία ενώ ο μουτεσελλίμης κατέφυγε στην ακρόπολη της Βόνιτσας. Η οθωμανική κυβέρνηση αντέδρασε παραχωρώντας ολόκληρο το σαντζάκι, εκτός από το βοεβοδαλίκι Μεσολογγίου, ως προσωπικό φέουδο (χας) στη βαλιδέ σουλτάνα Μιχρισάχ, μητέρα του Σουλτάνου Σελίμ Γ'. Το 1809 όμως, πιθανώς λόγω του θανάτου της Μιχρισάχ το προηγούμενο έτος, ο Αλή Πασάς κατάφερε να αποκτήσει τον έλεγχο του σαντζακίου, το οποίο διατήρησε μέχρι που τηεν αποκήρυξή του 1820 από τον Σουλτάνο το 1820.[1] Λίγο μετά η περιοχή πήρε μέρος στην Ελληνική Επανάσταση, με την πόλη του Μεσολογγίου να παίζει καθοριστικό ρόλο στον αγώνα των Ελλήνων για την ελευθερία. Το σύνολο του σαντζακίου έγινε μέρος της Ελλάδας όταν αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητο βασίλειο.[4]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Νερατζής, Ιωάννης Γ. (25 Ιουλίου 2010). «Το Σαντζάκιον του Κάρλελι (Κάρλι-ελί) στην περίοδο της Τουρκοκρατίας». Νέα Εποχή. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουλίου 2011.
- ↑ Birken, Andreas (1976). Die Provinzen des Osmanischen Reiches. Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients (στα Γερμανικά). 13. Reichert. σελ. 55. ISBN 9783920153568.
- ↑ Τον Κάρολο Β΄ σύμφωνα με το Εἰς μνήμην Σπυρίδωνος Λάμπρου, The Journal of Hellenic Studies, Τόμος 55, Μέρος 2 (1935), σσ. 271-275, The Society for the Promotion of Hellenic Studies, JSTOR
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Ménage, V. L. (1997). «Karli-Īlı». The Encyclopedia of Islam, New Edition, Volume IV: Iran–Kha. Leiden and New York: BRILL, σσ. 656–657. ISBN 90-04-05745-5. http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/karli-ili-SIM_3938.
- ↑ Rumeli und Bosna, geographisch beschrieben, von Mustafa ben Abdalla Hadschi Chalfa. Aus dem Türkischen übersetzt von J. v. Hammer (στα Γερμανικά). Vienna: Verlag des Kunst- und Industrie-Comptors. 1812. σελίδες 127–129.
Επιπλέον ανάγνωση Επεξεργασία
- Κολόμβας, Νικόλαος (2017). Το Σαντζάκι του Κάρλελι – (Αιτωλία και Ακαρνανία). Αθήνα.