Κίνημα Ακτημόνων

Το Κίνημα των Ακτημόνων είναι ένα κοινωνικό κίνημα που δημιουργήθηκε το 1984 στην πολιτεία Παρανά της Βραζιλίας με την ονομασία Movimento dos Trabalhadores Sem Terra (MST). Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κινήματα στη Λατινική Αμερική και έχει ως στόχο, την ελεύθερη πρόσβαση των φτωχών αγροτών στη γη.

 Η Βραζιλία είναι η χώρα με το μεγαλύτερο χάσμα ανάμεσα σε φτωχούς και πλούσιους καθώς επίσης και από τις λίγες χώρες στον κόσμο που δεν έχει προβεί σε γεωργικές μεταρρυθμίσεις. Το 46 % της γης ανήκει σχεδόν στο 1% του πληθυσμού. Την περασμένη δεκαετία 20 εκατομμύρια αγρότες αναγκάστηκαν να μετοικήσουν στα μεγάλα αστικά κέντρα αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Υπάρχουν ακόμα 12 εκατομμύρια αγρότες χωρίς γη.

Το 1979 ένα μεγάλο κίνημα στην Encruzilhada Natalino, ξεκίνησε να πολεμάει για τη γη και μέχρι το 1983, και υπό δικτατορικό καθεστώς, με τη βοήθεια της εκκλησίας και διαφόρων κοινωνικών οργανώσεων, είχε καταφέρει να την αποκτήσει. Το 1985, περίοδος που η Βραζιλία προσπαθούσε να διεξάγει απευθείας εκλογές για πρόεδρο, το κίνημα των Ακτημόνων πραγματοποιούσε το πρώτο του εθνικό συνέδριο στην Curitiba. Το σύνθημα του κινήματος ήταν «η κατάληψη είναι η μόνη λύση».

Στις 11 Απριλίου 2007, επτακόσιες οικογένειες καταλαμβάνουν τη φάρμα Νενέ στο Rio Grande do Sul η οποία είχε έκταση 15.000 στρέμματα και είχε χαρακτηριστεί μη παραγωγική από την κυβέρνηση. Οι οικογένειες αυτές έμεναν σε αντίσκηνα και μετακινούνταν από κατασκήνωση σε κατασκήνωση για δυο χρόνια.

Κάποιες από τις καταλήψεις βρήκαν σύμφωνους ακόμα και τους ιδιοκτήτες της γης. Για να γίνει κατάληψη μιας γης, θα πρέπει να περάσει από έλεγχο από την κυβέρνηση και να κριθεί ως μη παραγωγική. Στη συνέχεια οι οικογένειες αγροτών κατασκηνώνουν σε αυτήν, με ελάχιστες προμήθειες από φαγητό και νερό που τους παρέχει το κράτος, και προσπαθούν να την καλλιεργήσουν. Οι συνθήκες διαβίωσης αυτών των οικογενειών είναι πάρα πολύ δύσκολες και επιβιώνουν μέσω φιλανθρωπιών μέχρι να καταφέρουν να παράγουν οι ίδιοι τα προς το ζην. Αυτοί οι άνθρωποι βάζοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους και τη ζωή των παιδιών τους έρχονται αντιμέτωποι συχνά με δυνάμεις της αστυνομίας, προκειμένου να υπερασπιστούν τους καταυλισμούς τους.

Σήμερα το κίνημα των ακτημόνων απαριθμεί πάνω από 1.5 εκατομμύρια μέλη.

Τα μέλη του κινήματος πραγματοποιούν συναντήσεις κάθε χρόνο τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο για να μοιραστούν τις ιδέες και τις σκέψεις τους, καθώς επίσης και για να σχεδιάσουν τις δραστηριότητες και τις τακτικές που θα ακολουθήσουν το επόμενο έτος.

Από το 1985, το Κίνημα των Ακτημόνων έχει δημιουργήσει:

• 400 ενώσεις παραγωγής, εμπορευματοποίησης και υπηρεσιών
• 79 Συνεταιρισμούς γεωργικής παραγωγής και κτηνοτροφίας
• 50 Συνεταιρισμούς εμπορίου, μάρκετινγκ και παροχής υπηρεσιών
• 28 Συνεταιρισμούς Τεχνικής υποστήριξης
• 4 πιστωτικούς συνεταιρισμούς (Λαϊκές Τράπεζες)
• 140 μικρές και μεσαίες εγκαταστάσεις αγροτικής παραγωγής που επεξεργάζονται φρούτα και λαχανικά, γαλακτοκομικά προϊόντα, σπόρους, κρέατα και γλυκά
• Παρακολούθηση και υποστήριξη των κοινωνικών επιχειρήσεων
• Ένα πρόγραμμα 63 ατόμων που παρέχει τεχνική βοήθεια στους συνεταιρισμούς και τις κοινωνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους οικισμούς
• Το έργο «Πράσινη Αγκαλιά» για τη διατήρηση των δασών μέσω κοινοπραξιών
• Εκστρατεία Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για την αναδιαμόρφωση των οικισμών με τη φύτευση δέντρων, λουλουδιών, δασών και τη δημιουργία κήπων, και δράσεις όπως η"Βραζιλία χωρίς GMO" και "Μηδενική αποδάσωση"
• Παραγωγή Αγροοικολογικών (οργανικών) σπόρων BioNatur
• Δενδρόκηπους για αναδάσωση στις περιοχές αγροτικής μεταρρύθμισης
• Παραγωγή οργανικών σπόρων αραβοσίτου
• Εκπαίδευση των κατοίκων των καταυλισμών σε εναλλακτικές τεχνολογίες για βιολογική παραγωγή
• Το Πρόγραμμα CIMAS - πρότυπα κέντρα διαχείρισης της γεωργικήςβιοποικιλότητας, με 10 έργα σε διάφορα κράτη
• Προγράμματα κτηνοτροφίας και βιολογικής παραγωγή γάλακτος

Το Κίνημα των Ακτημόνων έχει επιτύχει:

• Τη δημιουργία περίπου 2.000 δημόσιων σχολείων σε καταυλισμούς σε ολόκληρη τη Βραζιλία.Περισσότερα από 200.000 παιδιά και έφηβοι φοιτούν στο σχολείο και περίπου το 95% αυτών συμμετέχει σε ένα ειδικό πρόγραμμα σπουδών σχεδιασμένο για την αγροτική νεολαία.
• Τη δημιουργία Εκπαίδευσης Νέων και Ενηλίκων, ένα πρόγραμμα σχεδιασμένο για τους ακτήμονες, με περιεχόμενο που αφορά την αγροτική πραγματικότητα. Από την ίδρυσή του, το 1993, το πρόγραμμα έχει εκπαιδεύσει περισσότερους από 50.000 εργάτες γης μέσω διαφόρων μεθόδων, συμπεριλαμβανομένου του κουβανικού προγράμματος "Ναι, μπορώ!"
• Την εκπαίδευση περισσότερων από 3.900 εκπαιδευτικών σε δευτεροβάθμια και ανώτερα επίπεδα
• Τη συνεργασία με περισσότερα από 13 δημόσια πανεπιστήμια προσφέροντας πτυχία και μεταπτυχιακά στην εκπαίδευση, την ιστορία και την αγρονομία, μεταξύ άλλων.
• Την ίδρυση περισσότερων από 250 προσχολικών κέντρων για παιδιά από 0 έως 6 ετών. Αυτά τα εκπαιδευτικά κέντρα λειτουργούν παράλληλα με συνεταιρισμούς και ενώσεις παραγωγής σε οικισμούς, καταυλισμούς και εκπαιδευτικά προγράμματα
• Τη δημιουργία «πλανόδιων σχολείων», τα οποία συνοδεύουν τους καταυλισμούς. Τα σχολεία ιδρύθηκαν πάνω από μία δεκαετία και σήμερα υπάρχουν περισσότερα από 45 που λειτουργούν σε 7 πολιτείες. Περισσότεροι από 350 δάσκαλοι από το κίνημα και πάνω από 4.000 φοιτητές είναι μέρος των πλανόδιων σχολείων. Περισσότερα από 10.000 παιδιά έχουν παρακολουθήσει αυτά τα σχολεία.
• Το Escola Nacional Florestan Fernandes (ENFF)που δημιουργήθηκε από την επιθυμία για σκέψη, σχεδιασμό, οργάνωση και ανάπτυξη πολιτικής και ιδεολογικής εκπαίδευσης για τους ακτιβιστές και τους ηγέτες του MST, καθώς και για την εργατική τάξη. Το ENFF είναι ένας φυσικός χώρος πέρα ​​από τα γεωγραφικά όρια, διευκολύνοντας την ανάπτυξη και εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε όλη τη Βραζιλία.

Το Escola Nacional Florestan Fernandes εγκαινιάστηκε το 2005 ενώ λειτουργεί από το 1999 διεξάγοντας και συντονίζοντας επίσημα και ανεπίσημα, μαθήματα σε κέντρα κατάρτισης σε διάφορα κράτη.

Ιστορική αναδρομή.

Ο αγώνας για τη γη ξεκινάει από την εποχή της αποικιοκρατικής πολιτικής της βασιλικής οικογένειας της Πορτογαλίας η οποία οδήγησε στην εξολόθρευση εκατομμυρίων ιθαγεννών Ινδιάνων, των πραγματικών ιδιοκτητών της γης. Επομένως, το μεγαλύτερο μέρος των εδαφικών εκτάσεων μέχρι το 1850 πλέον ανήκε στη βασιλική οικογένεια της Πορτογαλίας, η οποία έδωσε μεγάλες εκτάσεις γης στους φίλους της. Ακολούθησαν έντονες συγκρούσεις για τη διεκδίκηση της γης που περιλάμβαναν σφαγές των Ινδιάνων αλλά και εξεγέρσεις των μαύρων σκλάβων οι οποίοι στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν από τα δεσμά της σκλαβιάς κατέφευγαν στις "Quilombos" που αποτελούσαν εκτάσεις ελεύθερης γης όπου και τις καταλάμβαναν και στις οποίες δεν ήταν δυνατόν να συλληφθούν από τους ιδιοκτήτες τους.

Παράλληλα η βασιλική Πορτογαλία από το 1825 ξεκίνησε την υλοποίηση προγραμμάτων αποικισμού από φτωχούς αγρότες προερχόμενους από χώρες της Ευρώπης όπως είναι η Γερμανία, η Ιταλία και άλλες. Τα οργανωμένα αυτά προγράμματα έδιναν υπόσχεση για την απόκτηση και εκμετάλλευση γης στο νότιο και νοτιανατολικό μέρος της Βραζιλίας. Βοήθεια για την απόκτηση τίτλου γης δόθηκε το 1850 όπου ίσχυσε ο Νόμος των Γαιών. Με τον νόμο αυτό δόθηκε η ευκαιρία στους ιδιοκτήτες γης να εξασφαλίσουν τα κεκτημένα τους αλλά και να επεκταθούν αγοράζοντας άλλες εκτάσεις δημιουργώντας κοινωνική ανισότητα.

Ο αγώνας για τη γη μπορεί ιστορικά να τοποθετηθεί σε τρεις φάσεις:

Η πρώτη φάση τοποθετείται από το 1850 έως το 1964 με τα σημαντικότερα κινήματα:

• το κίνημα των "Canudos" στη Bahia από το 1870 έως 1897,
• το κίμημα "Contestado" στη Santa Catarina από το 1912 έως το 1916 και

το κίνημα του ιερέα "Cicero" στο Ceara από το 1930 έως 1940,

όπου όλα είχαν την τύχη της βίαιης καταστολής τους.

Η δεύτερη φάση χαρακτηρίζεται από προσπάθειες που πραγματοποιήθηκαν από το 1940 έως το 1955 όπου ξεχωρίζουν:

• ο αγώνας των "Posseiros" από το 1945 έως το 1948
• η εξέγερση της "Dona Nhoca" το 1950
• η εξέγερση του Trombas e Formoso από το 1952 έως το 1958
• η εξέγερση στο Parana το 1957 και
• ο αγώνας των ενοικιαστών γης στο Santa Fe do Sul στο Σάο Πάολο το 1959.

Οι παραπάνω αγώνες και εξεγέρσεις χαρακτηρίζονταν από έντονο και βίαιο χαρακτήρα.

Η τρίτη φάση τοποθετείται από το 1950 έως το 1964 όπου δημιουργήθηκαν τα "οργανωμένα αγροτικά κινήματα". Τρία είναι τα μεγαλύτερα κινήματα:

• οι "ULTABS" που αποτελούν ενώσεις εργατών γης στη Βραζιλία
• οι "Αγροτικές Λίγκες" που αποτέλεσε το καθοριστικό κίνημα για την αγροτική μεταρρύθμιση και
• το "MASTER", ένα μικρό κίνημα που οδήγησε με τις κινητοποιήσεις των αγροτών σε απαλλοτρίωση κτημάτων γης.

Αιτία για τη βίαιη καταστολή των αγροτικών αυτών κινημάτων υπήρξε το στρατιωτικό πραξικόπημα του Μαρτίου το 1964. Τα αγροτικά κινήματα πατάχθηκαν εντελώς. Επικράτησε αναστάτωση και τρόμος στη χώρα. Πολλοί αρχηγοί των αγροτικών κινημάτων συνελήφθησαν, αυτοεξορίστηκαν ή ακόμα και δολοφονήθηκαν. Οποιαδήποτε αναφορά σχετικά με την αγροτική μεταρρύθμιση απαγορεύτηκε και αποτελούσε λόγο φυλάκισης. Ο στρατός με την επιβολή της δύναμής του εξέφρασε τη βία των γαιοκτημόνων ενάντια στους αγρότες και τα κινήματά τους.

Πηγές

• https://web.archive.org/web/20080510224650/http://www.mstbrazil.org/
• http://www.mstbrazil.org/sites/default/files/Leadership%20Development%20and%20Forma%C3%A7%C3%A3o%20in%20MST.pdf
• Angus Lindsay Wright,Wendy Wolford:To Inherit the Earth: The Landless Movement and the Struggle for a New Brazil, 2003, Food First Books, Oakland, California