Κίνημα της 28ης Ιουλίου 1938
Το Κίνημα της 28ης Ιουλίου 1938 ή Κίνημα των Χανίων ήταν ένα πολύ μικρής διάρκειας κίνημα που εκδηλώθηκε στην Ελλάδα με επίκεντρο τα Χανιά της Κρήτης την περίοδο της Δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά, στις 28 Ιουλίου του 1938. Λόγω κακής οργάνωσης, το κίνημα κατέρρευσε εντός μερικών ωρών από το δικτατορικό καθεστώς. Στο κίνημα αυτό συμμετείχαν πολλοί κυρίως Κρητικοί πολιτευτές του κόμματος του Βενιζέλου που είχαν ως στόχο την ανατροπή του καθεστώτος του Ι. Μεταξά.
Χρονικό Επεξεργασία
Η εξέγερση ήταν η μόνη ένοπλη εξέγερση κατά της Δικτατορίας του Μεταξά και εκδηλώθηκε στις 28 Ιουλίου 1938 στα Χανιά. Πρωτεργάτης του κινήματος φερόταν ο Αριστομένης Μητσοτάκης. Το κίνημα θα ήταν το έναυσμα μιας ευρύτερης εξέγερσης και επανάστασης που είχε οργανωθεί στην Αθήνα. Για την οργάνωσή του, συναντήθηκαν στο γραφείο του δικηγόρου Κανδηλάκη ο επιτελικός αξιωματικός Θεόδωρος Μανέτας, ο πολιτευτής Περικλής Αργυρόπουλος και ο Εμμανουήλ Μάντακας, απότακτος αξιωματικός, οι οποίοι παρακίνησαν τους Αριστομένη Μητσοτάκη και Μανούσο Βολουδάκη να ξεσηκώσουν τον κρητικό λαό.[1] Στους οργανωτές αυτού του σχεδίου ήταν ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Εμμανουήλ Τσουδερός[2], ο Ιωάννης Μουντάκης, ο Μ. Βολουδάκης, ο Εμμανουήλ Μάντακας κ.ά.[3] ενώ συμμετείχε και η κομματική οργάνωση Κρήτης του ΚΚΕ.[4]
Την 29η Ιουλίου του 1938, ο σταθμός Ασυρμάτου Χανίων εξέπεμψε το παρακάτω διάγγελμα: «Προς την Α. Μ. τον Βασιλέα, Προς τας ενόπλους δυνάμεις, Προς τον ελληνικό λαό. Στρατός και λαός αδελφωμένοι κατέλυσαν αρχάς λαομισήτου τυραννίας εκπροσωπούμενης υπό του στρατηγού Μεταξά. Ανακτήσας ελευθερίας αυτού απευθύνεται προς την Α. Μ. τον Βασιλέα και ζητεί την άμεσον απομάκρυνσιν της τυραννικής Κυβερνήσεως Μεταξά, την αποκατάστασιν του κράτους του νόμου και των λαϊκών ελευθεριών και τον σχηματισμόν Κυβερνήσεως Εθνικής Σωτηρίας εκ των αρίστων Ελλήνων, αδιακρίτως πολιτικών παρατάξεων, προς αντιμετώπισιν των αμεσοτάτων εσωτερικών και εξωτερικών κινδύνων, τους οποίους διατρέχει η χώρα μας και διά την δημιουργίαν μιας νέας Ελλάδος, πράγματι ηνωμένης ψυχικώς και ικανής να αντιμετωπίση με σθένος και φρόνησιν τας δυσκόλους στιγμάς, που διέρχεται η ανθρωπότης. Με αδελφικόν χαιρετισμόν προς τας ενόπλους δυνάμεις και ολόκληρον τον λαόν. Ζήτω Ο Βασιλεύς, ζήτω η Ελλάς.Η Επαναστατική Επιτροπή: Μητσοτάκης, Βολουδάκης, Μουντάκης, Παΐζης, Μάντακας στρατιωτικός διοικητής»[5].
Λόγω όμως του περιορισμένου χώρου και του αριθμού των μυημένων σε αυτό, αλλά και του πολύ πρόχειρου σχεδιασμού του κατέρρευσε μέσα σε μερικές ώρες.[6] Το καθεστώς αντέδρασε με αποτελεσματικότητα αποστέλλοντας ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις στην Κρήτη αλλά και υδροπλάνα προς τη Μήλο[6][2] και έπειτα από μικρές συμπλοκές, εκκαθάρισε τα Χανιά από τους κινηματίες.[6]
Ένα περίπου μήνα μετά, στις 22 Αυγούστου, κηρύχθηκε στρατιωτικός νόμος στο νομό και λειτούργησε Έκτακτο Στρατοδικείο στη πόλη των Χανίων με πρόεδρο τον μετέπειτα αρχηγό Χωροφυλακής υποστράτηγο Κωνσταντίνο Μιχαλόπουλο, και βασιλικό επίτροπο τον τότε αντισυνταγματάρχη Σόλωνα Γκίκα, μετέπειτα αρχηγό ΓΕΣ και υπουργό. Φέρεται όμως ότι υπό την ανοχή του Ι. Μεταξά οι μεν Α. Μητσοτάκης, Μ.Βολουδάκης, Ι. Μουντάκης και λοιποί βενιζελικοί διέφυγαν στην Κύπρο[3], ενώ άλλοι παράγοντες που συμμετείχαν στο κίνημα, όπως ο Κωνσταντίνος Ρέντης, ο Εμμανουήλ Τσουδερός και άλλοι συνελήφθησαν, καταδικάστηκαν και εκτοπίστηκαν[7], τον επόμενο όμως χρόνο και συγκεκριμένα την "επέτειο" της 4ης Αυγούστου, τούς δόθηκε αμνηστία. Ο στρατηγός Εμμανουήλ Μάντακας μετά την αποτυχία του κινήματος συνελήφθη αλλά ελευθερώθηκε από ομάδα ένοπλων συγχωριανών του, καταδικάστηκε δε ερήμην σε ισόβια.[εκκρεμεί παραπομπή] Καμία θανατική καταδίκη δεν εκτελέστηκε.
Η αποτυχία του κινήματος εντοπίζεται στο ότι ενώ είχε γίνει κάποια πανελλαδική προεργασία, αυτό εκδηλώθηκε μόνο στα Χανιά καθώς και η απομόνωση από τους υπόλοιπους αντιδικτατορικούς παράγοντες της χώρας.[5][7]
Σύμφωνα με τα αρχεία της Χωροφυλακής λίγο καιρό πριν την εκδήλωση του κινήματος είχε φθάσει στην Κρήτη ο Μάρκος Βαφειάδης για την εκεί οργάνωση του ΚΚΕ.[εκκρεμεί παραπομπή]
Συνέχεια αυτού του κινήματος, από τα τέλη του ίδιου έτους άρχισε να προπαρασκευάζεται ένα άλλο κίνημα που όμως δεν πρόλαβε να εκδηλωθεί και που παρέμεινε στην ιστορία ως «συνωμοσία των γερμανοφίλων» στην οποία φερόταν ως πρωτεργάτης ο Περικλής Κάβδας, απόστρατος και υπουργός του Ι. Μεταξά.
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Σαράντης Αντωνάκος, «Το αντιμεταξικό κίνημα στα Χανιά το 1938», Ιστορία Εικονογραφημένη,τχ.197, (Νοέμβριος 1984), σελ. 71
- ↑ 2,0 2,1 Δετοράκης, Θ. (1990), Ιστορία της Κρήτης, Ηράκλειο, σ.468
- ↑ 3,0 3,1 Π.Ζ. Στόκκος, Αναμνήσεις από τους σύγχρονους αγώνες της Κύπρου, Λευκωσία, 1992, σ. 25.
- ↑ Σύντομη Ιστορία του ΚΚΕ - Σχέδιο, έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, 1988, μέρος Α', 1918 - 1949, σ. 136 - 137.
- ↑ 5,0 5,1 «Το Κίνημα των Χανίων κατά της Μεταξικής Δικτατορίας».
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Η Εθνική, 30 Ιουλίου 1938, σ. 6.
- ↑ 7,0 7,1 Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου και το κίνημα του στρατηγού Μάντακα.
Πηγές Επεξεργασία
- "Ιστορικό Λεύκωμα" - 28η Οκτωβρίου 1940 εκδ. Μέτρον , 2007. σελ.60
- Φαίδων Βρανάς (επιμέλεια) "Ιωάννης Μεταξάς. Το προσωπικό του ημερολόγιο" τομ.4ος,
- Αλεξ. Δρεμπέλας "Ελληνικό Αστυνομικό Πρόβλημα - Αρχεία Χωροφυλακής" Αθήναι 1977, σελ.89
- "Το Κίνημα των Χανίων κατά της Μεταξικής Δικτατορίας", Ριζοσπάστης, http://www.rizospastis.gr/story.do?id=4144432
- Δετοράκης, Θ. (1990), Ιστορία της Κρήτης, Ηράκλειο, σσ.467-468.
- Σαράντης Αντωνάκος, «Το αντιμεταξικό κίνημα στα Χανιά το 1938», Ιστορία Εικονογραφημένη,τχ.197, (Νοέμβριος 1984), σελ.71-75