Καλός μπάτσος/κακός μπάτσος

Καλός μπάτσος/κακός μπάτσος ονομάζεται ψυχολογική τακτική ανάκρισης που βασίζεται σε κοινή ανάκριση ενός ατόμου από δυο ανακριτές, ο ένας από τους οποίους παίζει το ρόλο του καλού και ο άλλος το ρόλο του κακού. Η ονομασία αυτή της ψυχολογικής τακτικής προέρχεται από την αγγλική έκφραση good cop/bad cop. Η ανακριτική πρακτική αναφέρεται ως «συνδυαστική ανάκριση» σε σχετικά φυλλάδια της CIA.

Η μέθοδος του καλού μπάτσου/κακού μπάτσου προσπαθεί να δημιουργήσει στον κρατούμενο την εντύπωση ότι οι δύο ανακριτές δρουν ανεξάρτητα, στην πραγματικότητα όμως οι αντίθετες τους συμπεριφορές είναι προμελετημένες και έχουν στόχο να αποσπάσουν την ομολογία του.

Η τακτική έχει ως εξής: Αρχικά ο "κακός μπάτσος" απειλεί ψυχολογικά ή/και σωματικά (αν και παράνομα) τον κρατούμενο προς ανάκριση, κάτι που μπορεί να είναι πολύ εκφοβιστικό για κάποιον άπειρο. Στη συνέχεια εμφανίζεται ο "καλός μπάτσος" ο οποίος υπερασπίζεται τον κρατούμενο, "βάζει τον κακό στη θέση του" και τον διώχνει. Ο καλός μπάτσος φέρεται φιλικά προς το υποκείμενο, με σκοπό αυτός να του δώσει από φόβο προς τον κακό ή ευγνωμοσύνη τις επιθυμητές πληροφορίες. Π.χ. μπορεί να υποσχεθεί ότι θα προστατεύσει τον ανακρινόμενο από τις απειλές αν συνεργαστεί (δηλαδή αν μιλήσει).

Η έκφραση αυτή χρησιμοποιείται και στην Ελλάδα και δεν αναφέρεται μόνο στην πρακτική της ανάκρισης, αλλά και στην ψυχολογική τακτική διαπραγμάτευσης μέσα από δήθεν αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις που παρουσιάζονται από διαφορετικά μέλη της ίδιας οργάνωσης, που χωρίς να μετατοπίζουν ιδιαίτερα το κέντρο του σημείου πίεσης, αμβλύνουν τις αντιδράσεις.

Παρά το γεγονός ότι η τεχνική αυτή είναι ιδιαίτερα χρήσιμη κατά των κατηγορουμένων που είναι νέοι, φοβισμένοι, ή αφελείς ως προς τη λειτουργία της αστυνομίας και του νομικού συστήματος, μπορεί να προκαλέσει μια ενστικτώδη ψυχολογική απόκριση ακόμη και σε αυτούς που είναι εξοικειωμένοι. Ωστόσο, η μέθοδος σπάνια είναι αποτελεσματική σε αυτούς που έχουν επίγνωση της απόπειρας χειραγώγησης. Οι έμπειροι ανακριτές αξιολογούν το επίπεδο των πληροφοριών του κατηγορούμενου και εμπειρίας του με την τεχνική πριν από την εφαρμογή της.

Υπάρχουν διάφορα αντίμετρα διαθέσιμα, που μπορεί να διαταράξουν την τακτική ή να την κάνουν να αποτύχει:

• Ένας έμπειρος με το θέμα μπορεί να προσπαθήσει να εκνευρίσει τον «κακό μπάτσο» με προκλητική συμπεριφορά (όπως υποτιμητικά σχόλια για την οικογένειά του, φυλετικές, εθνοτικές και σχετικά με το φύλο προσβολές κατά περίπτωση, άσεμνες χειρονομίες), με σκοπό να χάσει τον αυτοέλεγχο και να αντιδράσει βίαια προς το υποκείμενο. Οι περισσότερες φιλελεύθερες δημοκρατίες αναμένουν επαγγελματισμό από το προσωπικό επιβολής του νόμου, έτσι οποιαδήποτε σωματική βία προς έναν κατηγορούμενο κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, ελλείψει αποδεδειγμένης σωματικής πρόκλησης, θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την υπόθεση της κατηγορούσας αρχής ή να οδηγήσει σε αστικές ή ποινικές νομικές συνέπειες για τους ανακριτές.
• Σοβαρή λεκτική βία ή αλλιώς προσβλητική συμπεριφορά προς τον «καλό μπάτσο», έχει επίσης αποδειχθεί αρκετά αποδιοργανωτική ανάλογα με την περίσταση.
• Επίσης, ο κρατούμενος μπορεί απλά να μην αντιδρά και να απαιτήσει να μιλήσει μόνο παρουσία του δικηγόρου του (όπως και δικαιούται).

Το δίδυμο καλός μπάτσος/κακός μπάτσος είναι μια συνηθισμένη δραματική τεχνική του κινηματογράφου και της τηλεόρασης, όπου ο κακός μπάτσος συχνά ξεπερνάει τα όρια της νόμιμης συμπεριφοράς.