Κομητεία της Γκορίτζια και της Γκραντίσκα
| Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Συντεταγμένες: 45°59′N 13°34′E / 45.983°N 13.567°E
Η Πριγκιπική Κομητεία της Γκορίτζια και της Γκραντίσκα (γερμανικά: Gefürstete Grafschaft Görz und Gradisca, ιταλικά: Principesca Contea di Gorizia e Gradisca, σλοβενικά: Poknežena grofija Goriška σε Gradiščanska) ήταν ένα από τα συστατικά κρατίδια- μέλη της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων από το 1754 έως το 1919. Πήρε το όνομα της από τις δύο μεγαλύτερες πόλεις που είχε και καταλάμβανε τμήμα της σημερινής Ιταλίας και Σλοβενίας.
| Κομητεία της Γκορίτζια και της Γκραντίσκα | |||
|---|---|---|---|
| 1754–1919 | |||
| |||
 | |||
| Χώρα | Αυστροουγγαρία | ||
| Διοικητική υπαγωγή | Αυστριακή Ακτή | ||
| Πρωτεύουσα | Γκορίτσια | ||
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 45°56′31″N 13°37′14″E | ||
| δεδομένα () | |||
Ιστορία Επεξεργασία
Το 1500, η Κομητεία της Γκορίτζια έγινε μέρος των κτήσεων των Αψβούργων το 1500, όταν ο κόμης της Λεονάρνο Λουρνγκάου πέθανε χωρίς κληρονόμους. Η κυριαρχία των Αψβούργων διακόπηκε μόνο για λίγο από τους Ενετούς μεταξύ 1508 και 1509. Από το 1512 μετά την αυτοκρατορική μεταρρύθμιση η κομητεία της Γκορίτζια έγινε Αυστριακή επαρχία και χωρίστηκε σε 16 διοικήσεις[1]. Το 1754 ενώθηκε με την Κομητεία της Γκραντίσκα. Κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων πολέμων κατακτήθηκε από τον Ναπολέων κι έγινε μέρος των Ιλλυρικών επαρχιών της αυτοκρατορίας του. Επέστρεψε στην Αυστριακή Αυτοκρατορία μετά το συνέδριο της Βιέννης και συμπεριλήφθηκε στο Βασίλειο της Ιλλυρίας που δημιουργήθηκε από τους Αψβούργους στο βόρειο τμήμα των πρώην Ιλλυρικών επαρχιών του Ναπολέοντα. Παρέμεινε έτσι μέχρι το 1849 όταν εντάχθηκε στο αυστριακό Λίτοραλ μαζί με την Τεργέστη και την Ίστρια. Το 1861 η περιοχή αναπροσδιορίστηκε ως Πριγκιπική Κομητεία της Γκορίτζια και της Γκραντίσκα.
Μέχρι το 1918 η κομητεία απολάμβανε μια αξιόλογη πολιτική αυτονομία αν και συνδεόταν διοικητικά με την αντιβασιλεία της Τεργέστης. Παρά το γεγονός ότι ο νομός ήταν μέρος μαζί με την πόλη της Τεργέστης και του Μαργκραβιάτου της Ίστρια στη διοικητική περιφέρεια της Αδριατικής ακτής, είχε στο πολιτικό και νομικό σύστημα την ίδια αυτονομία των άλλων ομόσπονδων κρατιδίων της Αυστρίας.
Από τη δεκαετία του εξήντα του δέκατου ένατου αιώνα, άρχισαν στη κομητεία εντάσεις και εθνικοί ανταγωνισμοί κάτι που χαρακτήριζε την πολιτική ζωή της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας τότε. Ωστόσο ήταν λιγότερο σοβαρή από ότι σε όλα τα άλλα αυστριακά εδάφη που ζούσαν Σλάβοι, η συμβίωση με τους Ιταλούς στη Δαλματία, Ίστρια και Τεργέστη είχε διατηρήσει ένα υψηλότερο επίπεδο πολιτικής και ειρηνικής συνύπαρξης. Ένας από τους λόγους ήταν ότι οι δύο εθνότητες ζούσαν υπό μία σαφής διαχωριστική γραμμή, στα βόρεια και ανατολικά Σλοβένοι και Ιταλοί-Φρίουλοι στα δυτικά και νότια, με την πόλη της Γκορίτζια ως τη μόνη με μεικτό πληθυσμό.
Το 1915 η Ιταλία εισήλθε σε πόλεμο κατά της Αυστροουγγαρίας. Το δυτικό τμήμα της κομητείας επλήγη από τις μάχες του Ισόνζο μεταξύ των δύο στρατών. Τον Αύγουστο του 1916 η Γκορίτζια κατελήφθη από τα ιταλικά στρατεύματα, για πρώτη φορά στην ιστορία της. Μεγάλος αριθμός του πληθυσμού τέθηκαν σε καταυλισμούς γύρω από την Αυστρία-Ουγγαρία και την Ιταλία, ενώ σχεδόν το ήμισυ του εδάφους της επαρχίας ήταν ερείπια. Με τη διάλυση της Αυστροουγγαρίας που ακολούθησε το πρώτο παγκόσμιο πόλεμο η κομητεία καταργήθηκε και έγινε μέρος της επαρχίας του Φρίουλι με πρωτεύουσα το Ούντινε, εκτός κάποιες κωμοπόλεις που ενσωματώθηκαν στην επαρχία της Τεργέστης και της περιοχής της Μπιστέρζα. Το 1927 η επαρχία της Γκορίτζια ιδρύθηκε με τα εδάφη της παλιάς κομητείας. Το 1945 οι ανατολικές περιοχές της πρώην κομητείας παραχωρήθηκαν στη Γιουγκοσλαβία που σήμερα ανήκουν στη Σλοβενία.
Έκταση και πληθυσμός Επεξεργασία
Σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας επίσημης απογραφής της Αυστροουγγρικής μοναρχίας το 1910, η κομητεία είχε έκταση 2.918 τετραγωνικά χιλιόμετρα και 260.721 κατοίκους, εκ των οποίων περίπου το 20% ζούσε σε αστικές περιοχές, περίπου 15% σε ημι-αστικούς οικισμούς και περίπου το 65% στις αγροτικές περιοχές. Η δημογραφία της περιοχής ήταν η εξής:
| Απογραφή[1] | Εθνότητες | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Έτος | Πληθυσμός της κομητείας Γκορίτζια και Γκραντίσκα |
Σλοβένοι | % | Ιταλοί και Φριουλιανοί |
% | Γερμανοί | % |
| 1818 | 144,008 | άγνωστο | άγνωστο | άγνωστο | |||
| 1857 | 196,279 | 130,748 | 66.6% | 62,975 | 32.1% | 2,320 | 1.2% |
| 1890 | 222,000 | 145,000 | 65.3% | 73,000 | 32.9% | 3,000 | 1.4% |
| 1910 | 260,721 | 154,564 | 59.3% | 90,119 | 34.6% | 4,486 | 1.7% |
Υποδιαιρέσεις Επεξεργασία
Ο νομός διαιρείται σε πέντε διοικητικές ή «πολιτικές» περιοχές (Kreise), η οποίες με τη σειρά τους υποδιαιρούνται σε δικαστικές περιφέρειες. Η πόλη της Γκορίτσια είχε καθεστώς διοικητικής περιφέρειας.
Διοικητικές περιφέρειες Επεξεργασία
- Γκορίτζια Πόλη (ιταλικά: Gorizia Città, σλοβενικά: Gorica mesto, γερμανικά: Görz Stadt)
- Γκορίτζια Εξοχή (ιταλικά: Gorizia Campagna, σλοβενικά: Gorica-dežela, γερμανικά: Görz Land)
- Γκραντίνσκα ντε Ισόνζο (σλοβενικά: Gradisce ob Soči, γερμανικά: Gradisca)
- Μονφαλκόνε (σλοβενικά: Tržič, γερμανικά: Neumarktl)
- Σεζάνα (ιταλικά και γερμανικά: Sesan )
- Τολμίν (ιταλικά: Tolmino, γερμανικά: Tolmein)
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Branko Marušič, Pregled politične zgodovine Slovencev na Goriškem (Nova Gorica: Goriški muzej, 2005)
Πηγές Επεξεργασία
- Branko Marušič & Sergio Tavano, Il vicino come amico realtà o utopia? : la convivenza lungo il confine italo-sloveno (Gorizia: Mohorjeva družba, 2007).
- Branko Marušič, Die Vereinstätigkeit im österreichischen Küstenland (Triest, Görz-Gradisca, Istrien) (Vienna: Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 2006).
- Branko Marušič, Gli sloveni nel Goriziano dalla fine del medioevo ai giorni nostri (Udine: Forum, 2005).
- Simon Rutar, Poknežena Grofija Goriška in Gradiščanska (Nova Gorica: Založba Branko, 1997).
- Sergio Tavano, Il Goriziano nella sua vita letteraria (Udine: Società Filologica Friulana)