Λεονάρδος Γ΄ Τόκκος

Ο Λεονάρδος Γ΄, ιταλ. Leonardo III Tocco (1448 – 1479) από τον Οίκο των Τόκκων ήταν Παλατινός Κόμης της Κεφαλληνίας, Ζακύνθου και Ιθάκης, Δούκας Λευκάδας και Δεσπότης της Ηπείρου (Κύριος της Άρτας ως Λεονάρδος Α΄ Τόκκος).

Λεονάρδος Γ΄ Τόκκος
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	15ος αιώνας
Θάνατος	1499 Ρώμη
Χώρα πολιτογράφησης	Βασίλειο της Νεαπόλεως
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	αριστοκράτης
Οικογένεια
Σύζυγος	Μίλιτσα Μπράνκοβιτς Francesca Marzano
Τέκνα	Κάρολος Γ΄ Τόκκος
Γονείς	Κάρολος Β΄ Τόκκος και Raimondina Ventimiglia
Οικογένεια	Οικογένεια των Τόκκων
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Δεσπότης της Ηπείρου Παλατινός Κόμης Κεφαλληνίας και Ζακύνθου
Θυρεός

Καταγωγή και νεανικά χρόνια

Πατέρας του ήταν ο Κάρολος Β΄ Τόκκος, Παλατινός Κόμης Κεφαλληνίας και Ζακύνθου και μητέρα του ήταν η Ραμοντίνα Βεντιμίλια, θυγατέρα του κόμητα Ιωάννη άρχοντα του Giraci (Ιέρακος) και πρόκριτου του βασιλιά της Νεάπολης. Είχε δύο αδελφούς, τον Ιωάννη και τον Αντώνιο. Ο Λεονάρδος ήταν ακόμη ανήλικος, όταν ο πατέρας του πέθανε το 1448 και τη διακυβέρνηση του κράτους ανέλαβε ως επίτροπος η μητέρα του, η οποία όμως δεν μπόρεσε να εμποδίσει την κατάληψη της Άρτας στις 24 Μαρτίου 1449 από τους Τούρκους. Όταν ο Σουλτάνος Μουράτ Β΄ έστειλε στρατό στην Ήπειρο υπό την ηγεσία του βεζύρη Καρά Σινάν και πολιόρκησε τα Ιωάννινα, ο Κάρολος Β΄ υποχρεώθηκε να υπογράψει συνθήκη ειρήνης στις 9 Οκτωβρίου 1430. Σύμφωνα με τους όρους της, υποχρεώθηκε να παραδώσει τα Ιωάννινα και να πληρώνει στον μεν Σουλτάνο ετήσιο φόρο υποτελείας 500 δουκάτων, και άλλα 500 σε κάθε νεοδιοριζόμενο Πασά Ιωαννίνων. Επιπλέον, σαν εγγύηση για την καλή εκτέλεση των όρων της συνθήκης αυτής, υποχρεώθηκε να παραδώσει στον Σουλτάνο τον γιο του Λεονάρδο σαν όμηρο.

Ανάληψη της εξουσίας

Ο Λεονάρδος διαδέχθηκε τον αποθανόντα πατέρα του Κάρολο Β΄ Τόκκο. Κρατούμενος όμως όμηρος στη Θεσσαλονίκη, κατόρθωσε να δραπετεύσει και αφού έφθασε στη Λευκάδα ανέλαβε τη διοίκηση του Κράτους του το 1451 ως υποτελής του Βασιλιά της Νεάπολης Αλφόνσου ο οποίος τον ανακήρυξε “Μεγαλοπρεπή δεσπότη Ηπείρου, δούκα Λευκάδας και Κόμη Κεφαλληνίας, Ζακύνθου και Ιθάκης” με κάθε επισημότητα το 1451, ως Λεονάρδο Γ΄. Με τον τρόπο αυτό καταργήθηκε η συνθήκη του 1430 που είχε υπογράψει ο πατέρας του με τον Σουλτάνο και κόπηκε κάθε δεσμός υποτέλειας προς αυτόν.

Επανίδρυση του Επισκοπικού Θρόνου Ζακύνθου

Αντιλαμβανόμενος όμως ο Λεονάρδος, ότι για να αντιμετωπίσει τη συνεχιζόμενη προέλαση των Τούρκων και θέλοντας να έχει με το μέρος του τους Ορθόδοξους υπηκόους του, επανίδρυσε το 1452 τον καταργηθέντα από τον Ματθαίο Ορσίνι επισκοπικό θρόνο Κεφαλληνίας-Ζακύνθου. Επίσκοπος θα οριζόταν εκ περιτροπής ιερωμένος από τα δύο μεγαλύτερα νησιά και θα υπαγόταν στον επίσκοπο Κορίνθου όπως συνέβαινε κατά τη Βυζαντινή περίοδο. Το 1454 αναδείχθηκε επίσκοπος ο Γεράσιμος Λοβέρδος έχοντας το προνόμιο να αποτελεί την πνευματική αρχή των νησιών. Το προνόμιο αυτό επικυρώθηκε αργότερα από τη Βενετία και ίσχυε μέχρι το 1824.

Υπό την προστασία της Βενετίας

Ό Λεονάρδος, θέλοντας να έχει ισχυρούς προστάτες που θα του εξασφάλιζαν τη διά θαλάσσης άμυνα, έστειλε στη Βενετία πρέσβη τον Ιωάννη Λομβάρδο ζητώντας τη ναυτική υποστήριξη της Γαληνοτάτης, θέτοντας ταυτόχρονα τον εαυτό του και τους αδελφούς του Ιωάννη και Αντώνιο υπό την προστασία της Βενετίας. Το αίτημά του έγινε αποδεκτό και ο τότε Δόγης Πασχάλης Μαριπέτρος το ενέκρινε, εκδίδοντας σχετικό διάταγμα το 1458 αποδεχόμενος την προστασία του Λεονάρδου και του κράτους του.

Επικοισμός των νησιών επί Λεονάρδου Γ '

Ο Σουλτάνος στο μεταξύ κυρίευσε την Αθήνα και απέστειλε τον Άσάν με πολύ στρατό, και επίσης κυρίευσε την Πελοπόννησο εκτός από μερικά κάστρα της, που έμειναν στους Παλαιολόγους. Στα 1464 μετά την κήρυξη του πρώτου Βενετο-Τουρκικού πολέμου δέκα περίπου χιλιάδες Πελοποννήσιοι και πολλοί Βενετοί, Έλληνες στρατιώτες υπό την αρχηγία του καπετάνιου των στρατιωτών Μιχαήλ Ράλλη, μαζί με τις οικογένειές τους κατέφυγαν στη Ζάκυνθο με τη συγκατάθεση του Λεονάρδου, όπου τους παραχωρήθηκαν κτήματα για καλλιέργεια. Όλοι αυτοί οι μέτοικοι, που ονομάστηκαν “Μοραΐτες”, μετέφεραν στη νέα τους πατρίδα τα ήθη και έθιμά τους ενισχύοντας το Ελληνικό στοιχείο του ντόπιου πληθυσμού. Έχοντας τη Βενετική υπηκοότητα δημιούργησαν δική τους κοινότητα στο νησί υπακούοντας στον Βενετό πρόξενο (Κόνσολο) και μόνο, με αποτέλεσμα να εξασθενεί σιγά-σιγά η επιρροή των ντόπιων αρχόντων που ήταν υποτακτικοί στις διαταγές του Λεονάρδου. Σύμφωνα με μαρτυρία του Ισπανού ιστοριογράφου Θουρίτα, το 1478 «η Ζάκυνθος είχε εικοσιπέντε χιλιάδας κατοίκων και ο Λεονάρδος Γ΄ απελάμβανε ετήσιο εισόδημα μεγαλύτερο των δώδεκα χιλιάδων δουκάτων. Επί πλέον το νησί ήταν αρκετά μεγάλο και με τη διοίκηση που είχε θα μπορούσε να αναγορευθεί σε βασίλειο.

Προσωπική ζωή και ρήξη με τη Βενετία

Ο Λεονάρδος νυμφεύτηκε τη Μελίτσα, κόρη του Λάζαρου Βούκοβιτς (Μπράνκοβιτς) Δεσπότη της Σερβίας, η οποία όμως πέθανε το 1464. Στη συνέχεια το 1477 νυμφεύεται τη Φραγκίσκη Μαρτζάνο από τη Φλωρεντία, ανεψιά του Βασιλιά της Νεάπολης Φερδινάνδου Α΄, γεγονός που δυσαρέστησε τους Βενετούς, οι οποίοι φοβήθηκαν μην περάσει και πάλι η Παλατινή Κομητεία Κεφαλληνίας-Ζακύνθου στην επιρροή του Βασιλείου της Νεάπολης. Έτσι με το τέλος του Βενετο-Τουρκικού πολέμου το 1478 άφησαν τη Ζάκυνθο εκτός της ειρηνευτικής συνθήκης των εμπολέμων. Συμφωνήθηκε μόνον να αναχωρήσουν από το νησί οι Βενετοί υπήκοοι και όσοι από τους κατοίκους ήθελαν.

Διάλυση της Παλατινής Κομητείας

Ο τουρκικός στόλος υπό την αρχηγία του Γκεντίκ Αχμέτ έλαβε εντολή από τον Σουλτάνο να κατακτήσει το τελευταίο Λατινικό κρατίδιο στον Ελλαδικό χώρο, την Παλατινή Κομητεία Κεφαλληνίας και Ζακύνθου, το 1479. Αφού κατέλαβε το κάστρο της Βόνιτσας, τη Λευκάδα, την Ιθάκη και ρήμαξε την Κεφαλλονιά, κατευθύνθηκε στη Ζάκυνθο όπου είχε καταφύγει ο Λεονάρδος με την οικογένειά του και τους αδελφούς του ζητώντας την προστασία του Βενετσιάνικου στόλου, που ήδη βρισκόταν στο νησί για να υπερασπιστεί τους Βενετούς πολίτες που διέμεναν εκεί. Ο Λεονάρδος, βλέποντας ότι δεν υπήρχε σωτηρία, πούλησε σε Βενετούς για 70,000 δουκάτα διάφορα κτήματά του και έφυγε με την οικογένειά του για τον Τάραντα από όπου συνέχισε το ταξίδι του για τη Νεάπολη. Ύστερα από διαβουλεύσεις των Βενετών πρέσβεων στην Κωνσταντινούπολη με τον Σουλτάνο, αποφασίστηκε να επιτραπεί στους Βενετούς στρατιώτες και πολίτες να αναχωρήσουν από τη Ζάκυνθο, καθώς επίσης και σε όσους από τους κατοίκους το επιθυμούσαν. Ακολούθησε ομαδική έξοδος του πληθυσμού διότι όλοι καταλάβαιναν τι θα ακολουθούσε όταν οι Τούρκοι θα έβγαιναν στη στεριά. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1479 οι Τούρκοι αποβιβάστηκαν στο νησί και το λεηλάτησαν για τρεις ημέρες σφάζοντας πολλούς από τους εναπομείναντες κατοίκους. Έκαψαν εκκλησίες, αρχοντικά και χωριά. Κατέστρεψαν περιουσίες, ελαιώνες και αμπέλια. Όσοι από τους κατοίκους έπεφταν στα χέρια τους τους αιχμαλώτιζαν και τους πουλούσαν στους Βενετούς προς 40 άσπρα τον καθένα. Στη συνέχεια οι Τούρκοι αναχώρησαν με τον στόλο τους αφήνοντας στο νησί μικρή φρουρά, την οποία έδιωξαν οι Βενετοί το 1483 καταλαμβάνοντας το νησί στο όνομα της Γαληνότατης Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου. Με τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης στις 22 Απριλίου 1484 η μεν Κεφαλλονιά παραχωρήθηκε στους Τούρκους, η δε Ζάκυνθος τέθηκε υπό την κυριαρχία της Βενετίας. Έτσι έληξε η κυριαρχία των Τόκκων και η Παλατινή Κομητεία Κεφαλληνίας και Ζακύνθου έπαψε να υπάρχει ύστερα από 300 περίπου χρόνια από τη σύστασή της.

Προσπάθειες ανάκτησης της Κομητείας

Όταν ο Λεονάρδος έφθασε με την οικογένειά του στη Νεάπολη, ο βασιλιάς Φερδινάνδος τον υποδέχθηκε θερμά και του χορήγησε ετήσιο εισόδημα 500 φλωρινίων. Παράλληλα, του διέθεσε κτήματα στην Καλημέρα της Καλαβρίας και στο Μπριάτικο. Το επόμενο έτος 1480 μετέβη με τον γιο του Κάρολο Γ΄ και τους αδελφούς του στη Ρώμη για να ζητήσει από τον Πάπα Σίξτο Δ΄ βοήθεια για να επανακτήσει τη χαμένη Κομητεία του. Ο Πάπας του χορήγησε χίλια χρυσά νομίσματα με την υπόσχεση να δίνει άλλες δύο χιλιάδες ετησίως. Στη συνέχεια επέστρεψε στη Νεάπολη όπου ετοίμασε στόλο και ξεκίνησε το 1481 να απελευθερώσει τη Ζάκυνθο και την Κεφαλλονιά. Έκανε εκκλήσεις προς τους Τούρκους να παραδωθούν αλλά μάταια. Έτσι αναγκάστηκε να επιστρέψει άπραγος. Τις προσπάθειες για ανάκτηση της Κομητείας συνέχισε ο αδελφός του Αντώνιος το 1482. Ο Λεονάρδος πέθανε γύρω στο 1499.

Οικογένεια και απόγονοι

Από τον πρώτο γάμο του με τη Μίλιτσα Μπράνκοβιτς, κόρη του Λάζαρ Δεσπότη της Σερβίας και της Ελένης Παλαιολογίνας, κόρης του Θωμά δεσπότη του Μωρέως, απέκτησε τέκνο:

• τον Κάρολο Γ΄ 1464-1518, τιτουλάριο δεσπότη της Ηπείρου και τιτουλάριο παλατινό κόμη της Κεφαλληνίας, Ζακύνθου & Λευκάδας.

Από τον δεύτερο γάμο του με τη Φραγκίσκη Μαρτζάνο, ανιψιάς του Φερδινάνδου Α΄ της Νάπολης, απέκτησε μία θυγατέρα:

• την Κλεώπη.

Βιβλιογραφία

• Λεωνίδας Χ. Ζώης, Ιστορία της Ζακύνθου, Αθήνα 1955.
• Ντίνος Κονόμος. Ζάκυνθος πεντακόσια χρόνια. Τόμος τρίτος: Πολιτική Ιστορία, Τεύχος Α΄ (1478 – 1800).
• Ουΐλιαμ Μίλλερ. Ιστορία της Φραγγοκρατίας, Μετάφραση Σπ. Λάμπρου. Τόμος Β΄
• Π. Χιώτης. Ιστορικά απομνημονεύματα της νήσου Ζακύνθου, Τόμος Β΄. Κέρκυρα 1858.