Μέθοδος διάψευσης
| Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Αυτό το λήμμα είναι ορφανό καθώς λίγα ή και καθόλου λήμματα συνδέουν σε αυτό. Παρακαλούμε βοηθήστε βάζοντας συνδέσμους προς αυτό σε λήμματα για σχετικά θέματα. (Φεβρουαρίου 2010) |
| Αυτό το λήμμα χρειάζεται επιμέλεια ώστε να ανταποκρίνεται σε υψηλότερες προδιαγραφές ορθογραφικής και συντακτικής ποιότητας ή μορφοποίησης. Γίνετε περισσότερο συγκεκριμένοι ως προς το τι χρειάζεται το λήμμα με {{επιμέλεια|αίτιο}} ή χρησιμοποιήστε ένα πρότυπο όπως το {{μορφοποίηση}}.Για περαιτέρω βοήθεια, δείτε τα λήμματα πώς να επεξεργαστείτε μια σελίδα και τον οδηγό μορφοποίησης λημμάτων. |
Ο Grosseteste σημειώνει, ότι εάν μια πρόταση σχετικά με ένα αποτέλεσμα μπορεί να παραχθεί από περισσότερα από ένα σύνολα προκείμενων, τότε η καλύτερη προσέγγιση είναι να απαλείψουμε όλες τις ερμηνείες εκτός από μια. Ο Grosseteste υποστήριξε ότι ο τρόπος για να απαλειφθούν οι εκάστοτε ερμηνείες ενός φαινομένου είναι ο εξής: εάν μια υπόθεση (Η) συνεπάγεται ορισμένες συνέπειες (C) και εάν αυτές οι συνέπειες μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι ψευδείς, τότε και η υπόθεση οφείλει να είναι ψευδής. Οι επιστήμονες της Λογικής έδωσαν το όνομα «modus tollens»(αγγλ: mode that denies) σ’ αυτόν τον τύπο επαγωγικού επιχειρήματος:
Εάν Η τότε C
Όχι C
---------------
∴όχι Η
Όταν δίνεται μια ομάδα υποθέσεων, που κάθε μια μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μια προκείμενη για να παραγάγουμε ένα δοσμένο αποτέλεσμα, είναι δυνατό να απαλείψουμε όλες τα υποθέσεις εκτός από μια με τη βοήθεια επιχειρημάτων της μορφής modus tollens. Για να το κάνουμε αυτό θα πρέπει να δείξουμε ότι όλες οι υποθέσεις εκτός από μια συνεπάγονται άλλα αποτελέσματα, που είναι γνωστό ότι είναι ψευδή.
Το παράδειγμα Επεξεργασία
Ο Grosseteste εφάρμοσε τη μέθοδο της διάψευσης για να υποστηρίξει μια υπόθεση για την παραγωγή της θερμότητας του ήλιου. Σύμφωνα με τον Grosseteste, υπάρχουν τρεις ακριβώς τρόποι παραγωγής θερμότητας δι’ αγωγής από ένα θερμό σώμα, «με κίνηση» και με συγκέντρωση ακτινών. Πίστευε , ότι ο ήλιος παράγει θερμότητα με τη συγκέντρωση ακτινών και επεδίωξε να αποκλείσει τις άλλες δυο δυνατότητες με επιχειρήματα του τύπου modus tollens. Διέψευσε την υπόθεση της αγωγής με το ακόλουθο επιχείρημα:
Εάν ο ήλιος παράγει θερμότητα δι’ αγωγής,
Τότε η γειτονική ουράνια ύλη θερμαίνεται
Και υφίσταται μια ποιοτική μεταβολή.
Αλλά η γειτονική ουράνια ύλη είναι αμετάβλητη
Και δεν υφίσταται καμία ποιοτική μεταβολή
Άρα ο ήλιος δεν παράγει θερμότητα δι’ αγωγής.
Αυτό το επιχείρημα έχει τη μορφή του modus tollens και άρα είναι ισχυρό – εάν οι προκείμενες του είναι αληθείς, τότε και το συμπέρασμα πρέπει επίσης να είναι αληθές. Εντούτοις, η δεύτερη προκείμενη, που δέχεται την αμεταβλητότητα της γειτονικής ουράνιας ύλης, είναι στη πραγματικότητα λανθασμένη. Έτσι ο συλλογισμός του Grosseteste δεν απέδειξε , ότι είναι ψευδής η υπόθεση της αγωγής. Το ίδιο και ο συλλογισμός του για να διαψεύσει την υπόθεση της κίνησης απέτυχε για παρόμοιους λόγους.
Ο Grosseteste δεν υπήρξε ο πρώτος λόγιος, που χρησιμοποίησε τον συλλογισμό του τύπου modus tollens για να διαψεύσει αντίπαλες υποθέσεις. Μαθηματικοί και φιλόσοφοι είχαν χρησιμοποιήσει αυτήν την τεχνική ήδη από την εποχή του Ευκλείδη. Το επίτευγμα του Grosseteste ήταν η συστηματική εφαρμογή αυτής της τεχνικής για να συμπληρώσει τη μέθοδο αξιολόγησης των επιστημονικών υποθέσεων του Αριστοτέλη.
Παρά το γεγονός ότι οι πολυπληθείς εφαρμογές από τον Grosseteste της συλλογιστικής του modus tollens δεν είναι πειστικές σύμφωνα με τη σημερινή επιστημονική γνώση, η ίδια η μέθοδος της διάψευσης είχε ευρύτατη επιρροή. Η έλλειψη εγκυρότητας της συλλογιστικής φαίνεται στην επιστημoνικό πεδίο της ψυχολογίας, οπού δεν μπορούν να αποδειχθούν ψευδείς περισσότερες από μια ερμηνείες για ένα φαινόμενο. Οι ερμηνείες δεν μπορούν αποκλειστούν ούτως ώστε να απομονωθεί μια αληθής ερμηνεία και αυτό γιατί για ένα συγκεκριμένο φαινόμενο μπορούν να είναι περισσότερες από μια οι προκείμενες ερμηνείες. Αν εφαρμόσουμε τη συλλογιστική modus tollens στη σύγχρονη ψυχολογία τότε όλες οι υποθέσεις θα πρέπει να είναι ψευδείς γιατί ποτέ σχεδόν δεν είναι μια και μοναδική η ερμηνεία ενός φαινομένου.
Παράδειγμα:
Εάν υπάρχουν βιώματα βίας στη παιδική ηλικία τότε στην ενηλικίωση θα εμφανιστεί κατάθλιψη.
Μια τέτοια υποθετική πρόταση είναι ψευδής. Αναλόγως, όλες οι υποθέσεις με διαφορετικές συνέπειες θα είναι ψευδείς. Συνεπώς η εύρεση αληθούς υπόθεσης δεν είναι εφικτή.
Πηγές Επεξεργασία
- ‘Φιλοσοφία της Επιστήμης’ (1991) του John Losee (Μετάφραση Θ. Μ. Χρηστίδης) Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Βάνιας. Σελ. 59-61. Σχολια επί της γνήσιας μετάφρασης έχουν προστεθεί