Βικιπαίδεια

Μαραθώνας Αιαντίδας

Ο Μαραθών ή Μαραθώνας ή Μαραθωνία ή Μαραθώνιον (αρχαία ελληνικά: Μαραθών‎‎), (ο δήμος: Μαραθώνος, Μαραθώνα), ήταν αρχαίος οικισμός - πόλη και δήμος της Αιαντίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας). Η μεγάλη φήμη του οφείλεται κατά κύριο λόγο στη νίκη των Αθηναίων και των Πλαταιέων εναντίων των Περσών, Αύγουστο ή τον Σεπτέμβριο του 490 π.Χ. και το θρυλικό αγώνα του ημεροδρόμου, σύμφωνα με τον Λουκιανό, δρομέα Φειδιππίδη, ο οποίος ενέπνευσε το ομώνυμο άθλημα του Μαραθωνίου Δρόμου.

Μαραθώνας Αιαντίδας
Επιτύμβια στήλη της Παυσιμάχης, η οποία κρατάει πυξίδα και δίπλα της η θεραπαινίδα. Βρέθηκε στον Μαραθώνα. Περίπου 375-350 π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα.
Γενικά στοιχεία
ΟνομασίαΜαραθών
Άλλες ονομασίεςΜαραθωνία, Μαραθώνιον
Κύριος οικισμόςΜαραθώνας
Διοικητικά στοιχεία
Ταυτότηταδήμος της αρχαίας Αττικής
Ονομασία δήμουΔήμος Μαραθώνος, Δήμος Μαραθωνίων
Ονομασία δημότηΜαραθώνιος
ΦυλήΑιαντίδα
ΤριττύςΠαραλίας
Σύστημα εξουσίαςΠόλη–κράτος
Πολιτικό σύστημαΑθηναϊκή Δημοκρατία
Τίτλος ηγέτηδήμαρχος
Λήψη αποφάσεωνΑρχαία Βουλή & Δήμος
Αριθμός βουλευτών
1η περίοδος
508 – 307/306 π.Χ.		10
2η περίοδος
307/306–224/223 π.Χ.		10
3η περίοδος
224/223–201/200 π.Χ.		13
4η περίοδος
201/200 π.Χ.– 126/127		άγνωστος
5η περίοδος
126/127–3ος αιώνας		άγνωστος
Ιστορική εξέλιξη
Ίδρυση508 ΠΚΕ
Λήξη3ος αιώνας
Αντικαταστάθηκε απόΔήμος Μαραθώνος
Λατρευτικές παραδόσεις
ΜυθολογίαΜαραθών
Αρχαιολογία
ΕκθέματαΑρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα
Περιοχή
Αρχαία Αττική
Σήμερα: θέση Πλάσι, βορειοδυτικά της προϊστορικής ακρόπολης, Μαραθώνας Αττικής
Οι δήμοι της αρχαίας Αττικής
Αυτό το λήμμα αφορά την αρχαία πόλη και τον αρχαίο δήμο της Αιαντίδας φυλής. Για τη σύγχρονη πόλη, δείτε: Μαραθώνας. Για τον σύγχρονο δήμο, δείτε: Δήμος Μαραθώνος.
Για άλλες χρήσεις, δείτε: Μαραθώνας (αποσαφήνιση).

Ονομασία Επεξεργασία

 
Ο Θησέας μεταφέρει την αδελφή των Διόσκουρων Ωραία Ελένη με άρμα, καθώς η αδελφή της Φοίβη (στα δεξιά) την παρακολουθεί, σε αττικό ερυθρόμορφο στάμνο του Πολύγνωτου, περίπου 430-420 π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας.
 
Αναχώρηση πολεμιστών για το Μαραθώνα (πιθανώς οι Διόσκουροι προκειμένου να ανακτήσουν την απαχθείσα αδελφή τους Ωραία Ελένη) σε αττική μελανόμορφη υδρία, περίπου 570-560 π.Χ. Βρέθηκε στην Αθήνα. Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι.

Η ονομασία του δήμου παραπέμπει ετυμολογικά στον «Μάραθο», (αρχαία ελληνικά: μάραθον ή μάραθος‎‎,[1] ο μάραθος ή το μάραθο ή το φοινόκιο, επιστημονική ονομασία: Μάραθον το κοινόν, Foeniculum vulgare), φυτό το οποίο ήταν ευρέως διαδεδομένο στην πεδιάδα του Μαραθώνα, με τη πιθανότητα, είτε το φυτό να πήρε το όνομά του από την πόλη, καθώς αυτή αναφέρεται ήδη από την ομηρική εποχή,[2] είτε αντίστροφα.[3] Κυριολεκτικά το όνομα της πόλης θα ήταν τότε: τόπος γεμάτος με μάραθα.

Το όνομα του Μαραθώνα, πιθανώς επίσης να προέρχεται από τον γενάρχη των Μαραθωνίων, μυθικό επώνυμο ήρωα Μαραθώνα ή Μάραθο, ο οποίος, σύμφωνα με τον Παυσανία, ήταν γιος του βασιλιά της Σικυώνας Εποπέα και εγγονός ή, σύμφωνα με άλλη εκδοχή, δισέγγονος του θεού Ποσειδώνα και της Κανάκης. Ο Μαραθών κατέφυγε στην Αττική, λόγω της σκληρότητας του πατέρα του. [4][5][6][7]

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο ο Μαραθών συνόδευσε και τους Διόσκουρους, που εισέβαλαν στην Αττική προκειμένου να απελευθερώσουν την μικρή αδελφή τους Ελένη, η οποία έγινε γνωστή μεταγενέστερα, ως η Ωραία Ελένη, την οποία είχε απαγάγει ο Θησέας, με την βοήθεια του Πειρίθου, με σκοπό να την παντρευτεί, όταν εκείνη μεγαλώσει και την είχε κρύψει στις Αφίδνες. Από εκεί, αφού ελευθέρωσαν την αδελφή τους, απήγαγαν τη μητέρα του βασιλιά της Αθήνας, την Αίθρα και βοήθησαν να ανέβει στον θρόνο της Αθήνας ο Μενεσθέας, εκμεταλλευόμενοι και την απουσία του Θησέα, ο οποίος ήταν φυλακισμένος στον Άδη.[8][9]

Τοποθεσία του αρχαίου δήμου Επεξεργασία

Ο δήμος του Μαραθώνος, ήταν δήμος της Παραλίας.[10] Βρίσκεται διαχρονικά ανάμεσα στο Πεντελικό όρος και την Πάρνηθα, 40 περίπου χιλιόμετρα από την Αθήνα, στις ανατολικές ακτές της Αττικής, στην περιοχή Πλάσι, βορειοδυτικά της προϊστορικής ακρόπολης[11]

Ανασκαφές στον Μαραθώνα Επεξεργασία

Πλάσι Επεξεργασία

Οι πρώτες δοκιμαστικές ανασκαφές στην περιοχή Πλάσι, ο οποίος είναι χαμηλός λόφος (ανάμεσα στην κοίτη του χειμάρρου Χαράδρα, στα ανατολικά, και του ρέματος Σκούπα στα δυτικά) που βρίσκεται στο κέντρο της πεδιάδας του Μαραθώνα, κοντά στην ακτή, περίπου 1,5 χιλιόμετρο βορειοανατολικά του Τύμβου του Μαραθώνα και περίπου 2 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Τροπαίου της Μάχης του Μαραθώνα,[12] ξεκίνησαν το 1970 από τον Ευθύμιο Μαστροκώστα και τον Σπυρίδωνα Μαρινάτο και αποκάλυψαν ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας σε πολύ μεγάλη έκταση, αλλά τα αποτελέσματα των ανασκαφών αυτών δεν μελετήθηκαν και δεν δημοσιεύτηκαν πλήρως, με μικρές εξαιρέσεις. Μικρές αναφορές γίνονται κατά το 1988 και από τον αρχιτέκτονα και αρχαιολόγο Ιωάννη Τραυλό, ο οποίος από το 1980 εκπόνησε τμηματικό τοπογραφικό των ανασκαφών. Οι δοκιμαστικές ανασκαφές απόδειξαν παρόλλα αυτά τη συνεχή ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα στο Πλάσι και τη διαχρονική κατοίκηση της θέσης από την προϊστορία μέχρι και την ύστερη αρχαιότητα.[13] Οι κανονικές ανασκαφές στο Πλάσι ξεκίνησαν τον Μάιο του 2014 ως ερευνητικό πρόγραμμα του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών,[14] με διττό χαρακτήρα, εκπαιδευτικό και ερευνητικό, και συνεχίζονται[15] σε συνεργασία και με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής, ενώ συμμετοχή σε προγράμματα με τις "Πολιτιστικές Διαδρομές" έχει και ο Σύλλογος Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου Μαραθώνα.[16]

Τσέπι Επεξεργασία

Το Πρωτοελλαδικό νεκροταφείο στο Τσέπι, θέση στα ανατολικά του λόφου Κοτρώνι, στον Βρανά, εντοπίσθηκε και ερευνήθηκε αρχικά μεταξύ του 1970-1973, από τον αρχαιολόγο Σπυρίδωνα Μαρινάτο. Από το 1997 τις ανασκαφές συνέχισε η καθηγήτρια της Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Μαρία Παντελίδου-Γκόφα.[17] Επίσης στην περιοχή του Βρανά,[3] εκτός από το νεκροταφείο και τον λεγόμενο Τύμβο των Πλαταιέων συμμάχων των Αθηναίων κατά την μάχη του Μαραθώνα[18] βρίσκεται και το Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα.[18]

Μέλος της Τετράπολης Επεξεργασία

Κύριο λήμμα: Ιωνική Τετράπολις

Ο δήμος του Μαραθώνος ήταν μέλος της Τετράπολης[19] ή Υττηνίας[20] της Αττικής, η οποία με τη σειρά της αποτελούσε μια από τις δώδεκα περιφέρειες-πόλεις της Δωδεκάπολης Κεκροπίας. Ο Στράβων, αναφερόμενος στον ιστορικό Φιλόχορο και το έργο του «Ατθίς» (ή Ατθίδες ή Ιστορίαι) λέει ότι η Τετράπολις (Οινόη, Προβάλινθος, Τρικόρυθος, Μαραθών) ήταν μια από τις δώδεκα πόλεις, οι οποίες ιδρύθηκαν στην Αττική από τον μυθικό βασιλιά της Αθήνας, Κέκροπα και αργότερα ο Θησέας την ένωσε με την πόλη της αρχαίας Αθήνας.[21][9]

Με εξαίρεση την Προβάλινθο, η οποία ανήκε στην Πανδιονίδα φυλή, οι υπόλοιπες τρεις πόλεις (Οινόη, Τρικόρυθος, Μαραθών) ανήκαν στην Αιαντίδα φυλή. Από τις τέσσερις πόλεις, οι οποίες συναποτελούσαν την Τετράπολη, ο Μαραθώνας εθεωρείτο σαφώς, ως ο πιο σημαντικός.

Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή Επεξεργασία

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,[22] ως μέλος της Αιαντίδας φυλής, συμμετείχε με 10 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.) ο δήμος αντιπροσωπευόταν επίσης με 10 βουλευτές ενώ την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) αντιπροσωπευόταν με 13 βουλευτές στη Βουλή των 600. Κατά την τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.

Οι κάτοικοι του Μαραθώνος Επεξεργασία

Ο δημότης του αρχαίου Μαραθώνος ονομαζόταν Μαραθώνιος.[23][24] Αν και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ως προς την ημερομηνία της ίδρυσης του Μαραθώνα, η αναφορά της πόλης σε απόσπασμα της Οδύσσειας του Ομήρου καταδεικνύει τη σημασία αυτού του οικιστικού κέντρου, ακόμη και σε εκείνη την μακρινή εποχή.[2]

Το 545 π.Χ. ο Πεισίστρατος αποβιβάστηκε στον Μαραθώνα, βάδισε προς την αρχαία Αθήνα και επανίδρυσε, για δεύτερη φορά, την τυραννία.[25]

Μυθολογία και θρησκεία Επεξεργασία

Στο Μαραθώνα σύμφωνα με τη ελληνική μυθολογία, ο βασιλιάς της Αθήνας Θησέας έπιασε τον Ταύρο της Κρήτης, ο οποίος προξενούσε καταστροφές στον κάμπο του Μαραθώνα. [26][27][28] Σύμφωνα με τη μυθολογία αρχικά ο Ηρακλής αιχμαλώτισε τον ταύρο κατά τον 7ο άθλο του και τον πήγε στις Μυκήνες, όπου και τον παρέδωσε στον Ευρυσθέα. Εκείνος τρομαγμένος τον ελευθέρωσε και τότε ο ταύρος, διασχίζοντας την Πελοπόννησο, έφτασε στο Μαραθώνα, όπου συνέχισε τις καταστροφές. Ο Αιγέας, βασιλιάς της αρχαίας Αθήνας, ανέθεσε την εξόντωση του στον Ανδρόγεω, γιο του Μίνωα, ο οποίος είχε στεφθεί νικητής στα Παναθήναια. Όμως ο Ανδρόγεως απέτυχε να σκοτώσει τον ταύρο χάνοντας τη ζωή του. Ο Θησέας, κατόρθωσε να αιχμαλωτίσει τον ταύρο χωρίς τη χρήση όπλων και τον περιέφερε σύμφωνα με τον Πλούταρχο σε διάφορες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας. Τελικά θυσίασε τον ταύρο της Κρήτης, στον Δελφίνιο Απόλλωνα.

Οι κάτοικοι Μαραθώνα ισχυρίζονταν ότι ήταν οι πρώτοι, οι οποίοι ξεκίνησαν την θρησκευτική λατρεία προς τον Ηρακλή, προς τιμήν του οποίου είχαν επιλέξει ένα κτίσμα–καταφύγιο στην πεδιάδα του Μαραθώνα.[4][5] Η τοποθεσία του κτιρίου αυτού, στο οποίο επίσης οι Αθηναίοι και λοιποί Έλληνες είχαν στρατοπεδεύσει πριν από την Μάχη του Μαραθώνα, εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο συζήτησης, μεταξύ των ερευνητών.

Στην περιοχή του δήμου υπήρχαν επίσης δυο ιερά του Διονύσου.[29]

Γεωγραφία Επεξεργασία

Η μορφολογία της πεδιάδας του Μαραθώνα κατά τον πέμπτο αιώνα π.Χ. βασικά διχάζει τους ιστορικούς, καθώς η μορφή της ακτογραμμής, η φύση του μεγάλου βάλτου της περιοχής και η επέκτασή του δεν έχουν οριστικά διευκρινιστεί. Τα περισσότερα προβλήματα προκύπτουν και για την ακριβή θέση των οικισμών, οι οποίοι βρίσκονταν στην πεδιάδα, ξεκινώντας με το δήμο του Μαραθώνα, του οποίου σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, το μεγαλύτερο μέρος των κτισμάτων του, θεωρείται ότι είναι τώρα κάτω από το νερό, λόγω της εξέλιξης της ακτής, ενώ σύμφωνα με άλλους ερευνητές μπορούν να ταυτιστούν τα διάφορα ερείπια, ενώ σύμφωνα με άλλους ερευνητές ο οικισμός αποτελούνταν μόνο από διάσπαρτες οικίες και όχι αστικό κέντρο, ενώ με βάση την άποψη του αρχαιολόγου Γεωργίου Σωτηριάδη υπήρχε αστικό κέντρο της αρχαίας πόλης μαζί με την ακρόπολή της, το επίνειο, το προάστειο, ιερά και άλση.[30] Υπάρχουν επίσης διάφορες θεωρίες για το ιερό του Ηρακλή και τα μνημεία τα οποία ανεγέρθησαν μετά τη Μάχη του Μαραθώνα.

Μάχη του Μαραθώνα Επεξεργασία

Κύρια λήμματα: Μάχη του Μαραθώνα, Πρώτη περσική εισβολή στην Ελλάδα, Περσικοί Πόλεμοι και Φειδιππίδης

Η πεδιάδα του Μαραθώνα είναι ο τόπος όπου διεξήχθη, το 490 π.Χ. η Μάχη του Μαραθώνα, κατά τη διάρκεια της πρώτης περσικής εισβολής στην Ελλάδα: Σε αυτήν τη μάχη οι λίγες στρατιωτικές μονάδες, οι οποίες συγκεντρώθηκαν από τους Αθηναίους και Πλαταιείς κατάφεραν να νικήσουν το στρατό του Δαρείου Α΄, ο οποίος υπερείχε αριθμητικά, όντας σχεδόν ο διπλάσιος. Οι Πέρσες, αφού πέρασαν την Αττική, στρατοπέδευσαν στον Μαραθώνα, μετά από συμβουλή του Ιππία.[31] Αρχηγός της αθηναϊκής δύναμης ήταν ο Μιλτιάδης, ο οποίος ήξερε καλά τις περσικές τακτικές, γι' αυτό και οι Αθηναίοι αποφάσισαν να κλείσουν τις δύο εξόδους των στενών του Μαραθώνα. Ταυτόχρονα, ο Φειδιππίδης, κήρυκας και δρομέας από την Αθήνα, στάλθηκε στη Σπάρτη για να ζητήσει βοήθεια,[32] αλλά οι Σπαρτιάτες, επικαλούμενοι θρησκευτικούς λόγους, απάντησαν ότι θα στείλουν στρατό μετά την πανσέληνο. Μόνο χίλιοι οπλίτες, από τις Πλαταιές, έφθασαν στον Μαραθώνα για να βοηθήσουν τους Αθηναίους.[33] Σύμφωνα με ιστορικούς, καθώς το περσικό πεζικό θα αντιμετώπιζε τους Αθηναίους στον Μαραθώνα το περσικό ιππικό είχε μεταφερθεί στα πλοία, έτσι ώστε να επιτεθεί, πλέοντας μπροστά από το Ακρωτήριο του Σουνίου, κατευθείαν στην Αθήνα.[34] Οι Αθηναίοι, σύμφωνα με μερικούς ιστορικούς, έκαναν αυτοί την πρώτη κίνηση, επιτιθέμενοι στους Πέρσες στον Μαραθώνα, νικώντας τους και στη συνέχεια συγκεντρώθηκαν σπεύδοντας στην Αθήνα για να σώσουν την πόλη τους[35] αφήνοντας μερικά τμήματα επιφυλακής στο πεδίο της μάχης.[36] Μόλις οι Αθηναίοι ξαναβρέθηκαν ετοιμοπόλεμοι εκ νέου στην Αθήνα, οι Πέρσες εγκατέλειψαν την επίθεση, επιστρέφοντας στην Ασία.[35] Ιστορικοί πιθανολογούν ότι ίσως οι Αλκμεωνίδες να έδιναν σήμα επίθεσης προς τους Πέρσες χρησιμοποιώντας μια ασπίδα,[34] αλλά για την αλήθεια αυτού του γεγονότος, υπάρχουν πολλές αμφιβολίες. Σε ανάμνηση της Μάχης του Μαραθώνα δημιουργήθηκε αμέσως μετά, ο Σορός ή Σωρός (αρχαία ελληνικά: Σορός ή Σωρός‎‎) ή γνωστότερος ως ο Τύμβος των Μαραθωνομάχων, ενώ σύμφωνα με έρευνες, το 192, διαμορφώθηκε από τον Ηρώδη τον Αττικό, είτε εκ νέου ο ίδιος ο τύμβος, είτε/και ο περιβάλλοντας χώρος, ως πάρκο–χώρος μνήμης, το οποίο χαρακτηρίζεται με την παρουσία αναμνηστικής πλάκας για την μάχη.[9]

Τύμβος των Μαραθωνομάχων Επεξεργασία

 
Ο Τύμβος των Μαραθωνομάχων.

Σήμερα στην περιοχή της μάχης υπάρχει ο Τύμβος των Μαραθωνομάχων ή τυμβόχωστος των Μαραθωνομάχων τάφος. Με βάση τις ανασκαφές που έγιναν στην Κυνουρία, στην ρωμαϊκής εποχής βίλλα του Ηρώδη του Αττικού, την γνωστή και ως Έπαυλη του Ηρώδη του Αττικού και ξεκίνησαν από την Ε΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων[37] το 1978 από τον Γεώργιο Σταϊνχάουερ και τον Παναγιώτη Φάκλαρη, το 1984 ως το 1987 και το 1989 από την Αλκμήνη Σταυρίδη και κατά τη δεκαετία του 1990 υπό την εποπτεία του Θεόδωρου Σπυρόπουλου,[38] έχει βρεθεί ενεπίγραφη στήλη με ονόματα πεσόντων στη μάχη του Μαραθώνα.

 
Kεφαλή του Ηρώδη του Αττικού, η οποία βρέθηκε κοντά στον Τύμβο του Μαραθώνα.

Το στοιχείο αυτό, σε συνδυασμό με τη σύσταση του τύμβου του Μαραθώνα, στον οποίο έχει ανευρεθεί υλικό και από μεταγενέστερες εποχές, καθώς και λόγω της ανεύρεσης κεφαλής του Ηρώδη του Αττικού κοντά στον τύμβο, έχει οδηγήσει τον αρχαιολόγο Γεώργιο Θ. Σπυρόπουλο στο συμπέρασμα, ότι πιθανώς ο τύμβος αυτός είναι δημιούργημα του ίδιου του Ηρώδη. Συγκεκριμένα, φαίνεται να επιβεβαιώνεται η μαρτυρία του Ηροδότου, ότι οι πεσόντες Αθηναίοι ετάφησαν σε ιδιαίτερους τάφους με στήλες, στις οποίες αναγράφονταν τα ονόματά τους, κατά φυλή. Αργότερα ο Ηρώδης ο Αττικός, του οποίου η οικογένεια καταγόταν από τον Μαραθώνα, προχώρησε σε ανάπλαση του χώρου δημιουργώντας τον περιβάλλοντα χώρο του τύμβου ή/και τον ίδιο τον τύμβο και μετέφερε επίσης τις στήλες με τα ονόματα των πεσόντων στην έπαυλή του στην Κυνουρία, ως εκδήλωση προγονολατρείας.[39][9]

Τύμβος των Πλαταιέων Επεξεργασία

Στην περιοχή του Βρανά έχει ανασκαφεί μερικώς και δεύτερος ταφικός τύμβος, με 11 ταφές ανδρών, ο οποίος χρονογείται στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. Μερικοί ταυτίζουν αυτόν τον τύμβο με τον Τύμβο των Πλαταιέων, ωστόσο με την αναφορά της λέξης «λεγόμενο»,[18][40] η υπόθεση αυτή δείχνει ότι δεν έχει ακόμα απόλυτα επιβεβαιωθεί.

Ο έφηβος του Μαραθώνα Επεξεργασία

 
Έφηβος του Μαραθώνα, χάλκινο γλυπτό, περίπου 340-330 π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας.

Ο Έφηβος του Μαραθώνα, είναι χάλκινο γλυπτό, το οποίο χρονολογείται περί το 340-330 π.Χ. και βρέθηκε στον κόλπο του Μαραθώνα το 1925. Εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.

Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα Επεξεργασία

Στον Βρανά, εκτός από τον πιθανό Τύμβο των Πλαταιέων του 5ου αι. π.Χ.βρίσκεται και το Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα, το οποίο ανάμεσα στα εκθέματά του περιλαμβάνει ευρήματα από τη Νεολιθική έως την ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο, ενώ στον περιβάλλοντα χώρο του, υπάρχει και νεκροταφείο της Μέσης Εποχής του Χαλκού.[18]

Η εξέλιξη ως το σύγχρονο Μαραθώνα Επεξεργασία

Κύριο λήμμα: Μαραθώνας

Η κατοίκηση της περιοχής του Μαραθώνα συνεχίστηκε και στα χρόνια που ακολούθησαν την κλασική εποχή. Μετά την αρχαιότητα, όμως και για μακρύ χρονικό διάστημα χάνονται τα ίχνη του δήμου. Φαίνεται ότι κάποια στιγμή, σύμφωνα με τον Πλίνιο το χωριό του Μαραθώνα είχε εξαφανιστεί.[41] Μετά την επανίδρυση του Ελληνικού Κράτους ο Μαραθώνας, το 1835, ορίστηκε αρχικά έδρα του τότε Δήμου Μαραθώνος, ο οποίος δήμος καταργείται το 1912 και στη θέση του δημιουργείται κοινότητα Μαραθώνα, η οποία μετατρέπεται εκ νέου σε δήμο το 1989, διατηρώντας την ίδια μορφή μέχρι τα τέλη του 2010. Με την εφαρμογή του σχεδίου Καλλικράτης ο Μαραθώνας αποτελεί πλέον έδρα του νέου διευρυμένου Δήμου Μαραθώνος. Το 2001, ο Μαραθώνας είχε 23.974 κατοίκους, ενώ το 2011, υπολογίζονταν, με βάση την επίσημη απογραφή, σε 33.423 κατοίκους.

Οι σύγχρονοι μαραθώνιοι Επεξεργασία

Κύρια λήμματα: Μαραθώνιος και Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες 1896
 
Φωτογραφία από τον Μαραθώνιο των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896. Στη μέση βρίσκεται ο Χαρίλαος Βασιλάκος, ο οποίος τερμάτισε ως δεύτερος Ολυμπιονίκης στο άθλημα αυτό.

Προς τα τέλη του 19ου αιώνα ενσαρκώθηκε η ιδέα του Πιερ ντε Κουμπερτέν για αναβίωση των νέων Ολυμπιακών Αγώνων. Αναζητώντας το κύριο άθλημα, το οποίο θα μπορούσε να θυμίζει την αθλητική δόξα της αρχαίας Ελλάδας, η επιλογή έπεσε πάνω στον Μαραθώνιο Δρόμο,[42] ο οποίος είχε προταθεί από τον Μισέλ Μπρεάλ. Ο ιδρυτής έκανε την επιλογή,[42] η οποία και πραγματοποιήθηκε άμεσα κατά τη διάρκεια των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, οι οποίοι πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα το 1896. Η ανάγκη για τη δημιουργία «προτύπου απόστασης» κατά τη διάρκεια του αγώνα, αποφασίστηκε με βάση την αναφορά στο θρύλο του Φειδιππίδη. Ως εκ τούτου, οι δρομείς του μαραθωνίου τρέχουν την κλασική διαδρομή από τον Μαραθώνα ως το το Παναθηναϊκό Στάδιο στην Αθήνα. Ο πρώτος νικητής στους σύγχρονους μαραθώνιους αγώνες ήταν το 1896 ο Σπύρος Λούης. Ο Μαραθώνιος Δρόμος έγινε σύντομα δημοφιλής σε όλο τον πλανήτη και πολλές πόλεις άρχισαν να οργανώνουν Μαραθώνιους σε ετήσια βάση.[42] Η επίσημη απόσταση του Μαραθωνίου Δρόμου, πλέον έχει καθοριστεί σε 42 χιλιόμετρα και 195 μέτρα, από το 1921.[42]

Προσωπικότητες από τον Μαραθώνα Επεξεργασία

Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από τον δήμο του Μαραθώνος, όπως ο βουλευτής Βαίβιος (Νεικίας) ο Μαραθώνιος, ο άρχων Βαλέριος (Μαμερτίνος) ο Μαραθώνιος, ο βουλευτής Βασιλικός (Δομίτιος) ο Μαραθώνιος, ο Βάτραχος ο Μαραθώνιος, ο άρχων Βείβιος (Κόιντος Βείβιος Κρίσπος) ο Μαραθώνιος, ο θεσμοθέτης Βιβούλλιος (Λούκιος Βιβούλλιος Γενέθλιος) ο Μαραθώνιος, ο άρχων Βιβούλλιος (Πόπλιος Αίλιος Βιβούλλιος Ρούφος) ο Μαραθώνιος, ο βουλευτής Βιβούλλιος (Θεόπομπος) ο Μαραθώνιος, ο φιλόσοφος της Ακαδημίας Βόηθος ο Μαραθώνιος γιος του Ερμαγόρου, ο βουλευτής Βόηθος ο Μαραθώνιος, ο ταμίας άλλων θεών Βουταλίων ο Μαραθώνιος, ο βουλευτής Γάιος (Κλαύδιος) ο Μαραθώνιος, ο τριήραρχος Δάιππος ο Μαραθώνιος, ο βουλευτής Δαφνος (Κλαύδιος) ο Μαραθώνιος, ο Δείθων ο Μαραθώνιος, ο βουλευτής Δημήτριος ο Μαραθώνιος, ο ιερέας των Αιγυπτίων θεών Δημήτριος ο Μαραθώνιος γιος του Ερμησίωνος, ο άρχων Δημόστρατος ο Μαραθώνιος, ο βουλευτής Δημοφών ο Μαραθώνιος, ο ταμίας του ναού της Αθηνάς Διέρξις ο Μαραθώνιος, ο άρχων Διογένης (Φλάβιος) ο Μαραθώνιος, ο βουλευτής Διόδοτος ο Μαραθώνιος, 5 βουλευτές με το όνομα Διονύσιος ο Μαραθώνιος, ο βουλευτής Διονύσιος ο Μαραθώνιος γος του Ειρηναίου, ο άρχων-πάρεδρος Διονύσιος ο Μαραθώνιος γιος του Ζωίλου, ο σωφρονιστής Διονύσιος ο Μαραθώνιος γιος του Σωσιστράτου, ο πολέμαρχος Διότιμος ο Μαραθώνιος, ο βουλευτής Διοφάνης ο Μαραθώνιος, ο βουλευτής Δίφιλος ο Μαραθώνιος, ο άρχων Δομέτιος (Αραβιανός) ο Μαραθώνιος, ο βουλευτής Δομίτιος (Βασιλικός) ο Μαραθώνιος, ο βουλευτής Δωρόθεος (Πόπλιος) ο Μαραθώνιος, ο βουλευτής Δωρόθεος (Φλάβιος) ο Μαραθώνιος, ο ταμίας στην Πρυτανεία της Αιαντίδας Δωρόθεος ο Μαραθώνιος, ο άρχων βασιλεύς Δωσίθεος ο Μαραθώνιος γιος του Κλεομένους κ.α.[43] Από τους πλέον γνωστούς, οι οποίοι είχαν κάποιου είδους σχέση με το δήμο ή την περιοχή του ήταν επίσης οι:

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές - σημειώσεις Επεξεργασία

  1. ↑ (EN) Henry Liddell e Robert Scott, μάραθον, in A Greek-English Lexicon, 1940.
  2. ↑ 2,0 2,1 Όμηρος, «Οδύσσεια», Ῥαψωδία η, στιχ. 80: [...] "ἵκετο δ' ἐς Μαραθῶνα καὶ εὐρυάγυιαν Ἀθήνην," [...]
  3. ↑ 3,0 3,1 Γεώργιος Σωτηριάδης, "Ανασκαφαί Μαραθώνος[νεκρός σύνδεσμος]", Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας 1932, σελ. 28-43, και Ανασκαφή εν Μαραθώνι υπό Γεωργίου Σωτηριάδου[νεκρός σύνδεσμος] URI http://hdl.handle.net/11615/5045, στην ιστοσελίδα ir.lib.uth.gr του Ιδρυματικού Αποθετήριου του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, σελ. 30-31: [...] "Τουναντίον ύδωρ αφθονώτατον, απαραίτητον δε δια την ύπαρξιν αρχαίας πόλεως, υπάρχει πραγματικώς, μόνον έξω της ξηροτάτης πέριξ του Μετοχιού Βρανα περιφερείας, εκεί όπου ένεκα της ακροπόλεως πρέπει αναμφισβητήτως να τεθή και η πόλις Μαραθών, κάτωθεν δηλονότι αυτής ως είπα. Αυτή δε η πόλις είναι η οποία, εντοπισθείσα πρώτον υπό των ζητησάντων αυτήν επί της ακτής της θαλάσσης, όπου δι’ ουδένα λόγον θα επετρέπετο να υποτεθή υπάρξασά ποτε αρχαία πόλις• μετακινηθείσα δε εντεύθεν έπειτα εις το νεώτατον χωρίον η Μαραθώνα, όπου ουδέν ίχνος αρχαίου οικισμού παρετηρήθη ποτέ, και εκ της Μαραθώνας πάλιν εις του Βρανά το Μετόχιον, ευρήκε μόλις εν τέλει την οριστικήν και μόνην αληθή θέσιν της χάρις εις την ανακάλυψιν της ακροπόλεώς της. Ο Μαραθών, η πόλις, ήτις εκ του τόπου καθόλου Μαραθώνος δια την βοτάνην αυτού ίσως το μάραθον ή μάραθρον ή μάλαθρον ούτως ωνομάσθη, αν δεν συνέβη και το εναντίον, εκ της δια το παρ’ αυτήν φυόμενον μάραθον αύθις, Μαραθών κληθείσης πόλεως να όνομασθή ούτω και πας ο τόπος, ο Μαραθών λέγω η πόλις κατελάμβανε την αμέσως υπό την άκρόπολιν, όπως και μόνον ήτο δυνατόν, εκτεινομένην από της ρίζης του βουνού μέχρι του έλους ομαλήν υπώρειαν. Η υπώρεια αυτή αποτελεί και την στενήν πάροδον από την προπεδιάδα της Προβαλίνθου εις το πεδίον του Μαραθώνος. Ως πάροδος δε άλλως μεταξύ του βουνού και της πόλεως άμα μετ’ αυτού εξ ενός, της θαλάσσης δε εξ ετέρου, ήτις οκτακόσια μόνον μέτρα απέχει της πόλεως, παραμένει ο στενός ούτος τόπος και όταν λάβωμεν υπ’ όψιν ότι το νυν έλος αναμφιβόλως, καθώς εκ πολλών τεκμηρίων εξάγεται, δεν υπήρχε κατά την αρχαιότητα. Έχει δε και τούτο σημασίαν τινά δια την μάχην, την παράταξιν και την παρασκευήν των αντιπάλων στρατών προς την μάχην, προς τα καθέκαστα της οποίας συγκεντρώνεται πάσα η προσοχή μας, όταν το μαγικόν όνομα: Μαραθών! όπως λέγει ο Βύρων προφέρωμεν. Επειδή δε, ως είναι γνωστόν, περί των δυο τουλάχιστον εκ των τεσσάρων του Μαραθώνος πόλεων αρχήθεν δεν υπήρξεν αμφιβολία ή διχογνωμία που έκειντο, δια τούτο είπα ότι τελείως βεβαιώνεται και συμπληρούται πλέον η τοπογραφία του Μαραθώνος". [...]
  4. ↑ 4,0 4,1 Παυσανίας, «Ελλάδος περιήγησις», «Αττικά», 15.3: [...] "τελευταῖον δὲ τῆς γραφῆς εἰσιν οἱ μαχεσάμενοι Μαραθῶνι• Βοιωτῶν δὲ οἱ Πλάταιαν ἔχοντες καὶ ὅσον ἦν Ἀττικὸν ἴασιν ἐς χεῖρας τοῖς βαρβάροις. καὶ ταύτῃ μέν ἐστιν ἴσα <τὰ> παρ᾽ ἀμφοτέρων ἐς τὸ ἔργον• τὸ δὲ ἔσω τῆς μάχης φεύγοντές εἰσιν οἱ βάρβαροι καὶ ἐς τὸ ἕλος ὠθοῦντες ἀλλήλους, ἔσχαται δὲ τῆς γραφῆς νῆές τε αἱ Φοίνισσαι καὶ τῶν βαρβάρων τοὺς ἐσπίπτοντας ἐς ταύτας φονεύοντες οἱ Ἕλληνες. ἐνταῦθα καὶ Μαραθὼν γεγραμμένος ἐστὶν ἥρως, ἀφ᾽ οὗ τὸ πεδίον ὠνόμασται, καὶ Θησεὺς ἀνιόντι ἐκ γῆς εἰκασμένος Ἀθηνᾶ τε καὶ Ἡρακλῆς• Μαραθωνίοις γάρ, ὡς αὐτοὶ λέγουσιν, Ἡρακλῆς ἐνομίσθη θεὸς πρώτοις. τῶν μαχομένων δὲ δῆλοι μάλιστά εἰσιν ἐν τῇ γραφῇ Καλλίμαχός τε, ὃς Ἀθηναίοις πολεμαρχεῖν ᾕρητο, καὶ Μιλτιάδης τῶν στρατηγούντων, ἥρως τε Ἔχετλος καλούμενος, οὗ καὶ ὕστερον ποιήσομαι μνήμην". [...]
  5. ↑ 5,0 5,1 Παυσανίας, «Ελλάδος περιήγησις», «Αττικά», 32.4: [...] "καὶ ἀνδρός ἐστιν ἰδίᾳ μνῆμα Μιλτιάδου τοῦ Κίμωνος, συμβάσης ὕστερόν οἱ τῆς τελευτῆς Πάρου τε ἁμαρτόντι καὶ δι᾽ αὐτὸ ἐς κρίσιν Ἀθηναίοις καταστάντι. ἐνταῦθα ἀνὰ πᾶσαν νύκτα καὶ ἵππων χρεμετιζόντων καὶ ἀνδρῶν μαχομένων ἔστιν αἰσθέσθαι• καταστῆναι δὲ ἐς ἐναργῆ θέαν ἐπίτηδες μὲν οὐκ ἔστιν ὅτῳ συνήνεγκεν, ἀνηκόῳ δὲ ὄντι καὶ ἄλλως συμβὰν οὐκ ἔστιν ἐκ τῶν δαιμόνων ὀργή. σέβονται δὲ οἱ Μαραθώνιοι τούτους τε οἳ παρὰ τὴν μάχην ἀπέθανον ἥρωας ὀνομάζοντες καὶ Μαραθῶνα ἀφ᾽ οὗ τῷ δήμῳ τὸ ὄνομά ἐστι καὶ Ἡρακλέα, φάμενοι πρώτοις Ἑλλήνων σφίσιν Ἡρακλέα θεὸν νομισθῆναι". [...]
  6. ↑ Παυσανίας, «Ελλάδος περιήγησις», «Κορινθιακά», 1.1: [...] "ἡ δὲ Κορινθία χώρα μοῖρα οὖσα τῆς Ἀργείας ἀπὸ Κορίνθου τὸ ὄνομα ἔσχηκε. Διὸς δὲ εἶναι Κόρινθον οὐδένα οἶδα εἰπόντα πω σπουδῇ πλὴν Κορινθίων τῶν πολλῶν: Εὔμηλος δὲ ὁ Ἀμφιλύτου τῶν Βακχιδῶν καλουμένων, ὃς καὶ τὰ ἔπη λέγεται ποιῆσαι, φησὶν ἐν τῇ Κορινθίᾳ συγγραφῇ--εἰ δὲ Εὐμήλου γε ἡ συγγραφή--Ἐφύραν Ὠκεανοῦ θυγατέρα οἰκῆσαι πρῶτον ἐν τῇ γῇ ταύτῃ, Μαραθῶνα δὲ ὕστερον τὸν Ἐπωπέως τοῦ Ἀλωέως τοῦ Ἡλίου φεύγοντα ἀνομίαν καὶ ὕβριν τοῦ πατρὸς ἐς τὰ παραθαλάσσια μετοικῆσαι τῆς Ἀττικῆς, ἀποθανόντος δὲ Ἐπωπέως ἀφικόμενον ἐς Πελοπόννησον καὶ τὴν ἀρχὴν διανείμαντα τοῖς παισὶν αὐτὸν ἐς τὴν Ἀττικὴν αὖθις ἀναχωρῆσαι, καὶ ἀπὸ μὲν Σικυῶνος τὴν Ἀσωπίαν, ἀπὸ δὲ Κορίνθου τὴν Ἐφυραίαν μετονομασθῆναι". [...]
  7. ↑ Παυσανίας, «Ελλάδος περιήγησις», «Κορινθιακά», 6.5: [...] "Λαμέδων δὲ βασιλεύσας ἔγημεν ἐξ Ἀθηνῶν γυναῖκα Φηνὼ Κλυτίου: καὶ ὕστερον γενομένου οἱ πολέμου πρὸς Ἄρχανδρον καὶ Ἀρχιτέλην τοὺς Ἀχαιοῦ συμμαχήσοντα ἐπηγάγετο Σικυῶνα ἐκ τῆς Ἀττικῆς, καὶ θυγατέρα τε συνῴκισεν αὐτῷ Ζευξίππην καὶ ἀπὸ τούτου βασιλεύσαντος ἡ γῆ Σικυωνία καὶ Σικυὼν ἀντὶ Αἰγιάλης ἡ πόλις ὠνομάσθη. Σικυῶνα δὲ οὐ Μαραθῶνος τοῦ Ἐπωπέως, Μητίονος δὲ εἶναι τοῦ Ἐρεχθέως φασίν. ὁμολογεῖ δέ σφισι καὶ Ἄσιος, ἐπεὶ Ἡσίοδός γε καὶ Ἴβυκος, ὁ μὲν ἐποίησεν ὡς Ἐρεχθέως εἴη Σικυών, Ἴβυκος δὲ εἶναι Πέλοπός φησιν αὐτόν". [...]
  8. ↑ Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι», «Θησεύς», 32.4: [...] "ὁ δὲ Δικαίαρχος Ἐχεδήμου φησὶ καὶ Μαράθου συστρατευσάντων τότε τοῖς Τυνδαρίδαις ἐξ Ἀρκαδίας, ἀφ᾽ οὗ μὲν Ἐχεδημίαν προσαγορευθῆναι τὴν νῦν Ἀκαδήμειαν, ἀφ᾽ οὗ δὲ Μαραθῶνα τὸν δῆμον, ἐπιδόντος ἑαυτὸν ἑκουσίως κατά τι λόγιον σφαγιάσασθαι πρὸ τῆς παρατάξεως." [...]
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, "Τα Ελληνικά, ήτοι περιγραφή γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική και στατιστική της αρχαίας και νέας Ελλάδος. Συνταχθείσα υπό Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, εις τρεις τόμους. Ων ο Α' διαλαμβάνει την Στερεάν, Ανατολικήν και Δυτικήν Ελλάδα, ο Β' την Πελοπόννησον και ο Γ' τας νήσους τας τε ελευθέρας και μη, και τον πίνακα, και εκδοθείσα υπό Κωνσταντίνου Αντωνιάδου."... τόμοι 1-3, Εκ του τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου. Εν Αθήναις 1853-1854, Ta Hellenkika: etoi perigraphe, geographike, historike, archaiologike, kai statistike tes archaias kai neas Hellados, Iakobos R. Rankabes, Ek tou typ. K. Antoniadou, 1853, Τόμος 1, σελ. 240-249: ενότητα: "Μαραθών".
  10. ↑ [...] "Marathon: (Μαραθών; Marathṓn). Large Attic paralia deme of the Aeantis phyle, 10 (?) bouleutai , in a flat coastal area in the east of Attica, capital of the Attic Tetrapolis (M., Oenoe, Probalinthus, Tricorynthus), not identical with modern Marathonas. The name is pre-Greek. There are important prehistoric, ancient and early Christian remains at various sites on the plain (map [10. 223 fig. 271])." [...], Lohmann, Hans (Bochum), Marathon Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine.
  11. ↑ John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 138.
  12. ↑ Ανασκαφή στο Πλάσι Μαραθώνα - Θέση Αρχειοθετήθηκε 2017-04-14 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.arch.uoa.gr του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
  13. ↑ Ανασκαφή στο Πλάσι Μαραθώνα - Ιστορικό των ανασκαφών Αρχειοθετήθηκε 2017-04-14 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.arch.uoa.gr του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
  14. ↑ Ανασκαφή στο Πλάσι Μαραθώνα Αρχειοθετήθηκε 2016-12-09 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.arch.uoa.gr του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
  15. ↑ Πλάσι Μαραθώνα: νέα ευρήματα από την ανασκαφή - Ο προϊστορικός οικισμός φαίνεται να είναι ιδιαίτερα σημαντικός, 27/05/2015, από την ιστοσελίδα του www.archaiologia.gr του περιοδικού "Αρχαιολογία".
  16. ↑ Πηγή: Το άρθρο με τίτλο: "Mια «ζωντανή» ανασκαφή στον Μαραθώνα", 26.05.2016, στην ιστοσελίδα: www.kathimerini.gr της εφημερίδας Η Καθημερινή.
  17. ↑ Πηγή: Το άρθρο της Μαρίας Παντελίδου-Γκόφα, με τίτλο: "Μαραθών Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine.", στην ιστοσελίδα: www.archetai.gr της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα Αρχειοθετήθηκε 2018-05-28 στο Wayback Machine., στην ιστοσελίδα: odysseus.culture.gr "Οδυσσεύς", του Υπουργείου Πολιτισμού.
  19. ↑ Στράβων, «Γεωγραφικά», Βιβλίο Η', 7.1: [...] "Ξοῦθος δὲ τὴν Ἐρεχθέως θυγατέρα γήμας ὤικισε τὴν τετράπολιν τῆς Ἀττικῆς, Οἰνόην Μαραθῶνα Προβάλινθον καὶ Τρικόρυνθον". [...]
  20. ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Τετράπολις, της Άττικής, έχουσα δήμους και πόλεις τέτταρας, Οινόην, Προβάλινθον, Τρικόρυθον, Μαραθώνα. Ανδροτίων δε τετραπόλιδός φησι δια τον δ. αύτη πρότερον εκαλείτο Υττηνία• οι οικήτορες Τετραπολείς και Τετραπολίται, ως Φαβωρίνος εν πρώτω παντοδαπής ύλης ιστορικής". [...], σελ. 275-276.
  21. ↑ Στράβων, «Γεωγραφικά», Βιβλίο Θ', 1.20: [...] "Κέκροπα πρῶτον εἰς δώδεκα πόλεις συνοικίσαι τὸ πλῆθος, ὧν ὀνόματα Κεκροπία Τετράπολις Ἐπακρία Δεκέλεια Ἐλευσὶς Ἄφιδνα (λέγουσι δὲ καὶ πληθυντικῶς Ἀφίδνας) Θόρικος Βραυρὼν Κύθηρος Σφηττὸς Κηφισιά * * * πάλιν δ᾽ ὕστερον εἰς μίαν πόλιν συναγαγεῖν λέγεται τὴν νῦν τὰς δώδεκα Θησεύς". [...]
  22. ↑ Μαραθ[νεκρός σύνδεσμος] Attica (IG I-III), στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
  23. ↑ Σκαρλάτος Βυζάντιος, "Λεξικόν Επίτομον των εν τοις Ελλήσι συγγραφεύσιν απαντωμένων κυρίων ονομάτων, συντεθέν μεν υπό Σκαρλάτου Δ. του Βυζαντίου. Εκδοθέν δε στερεοτύπως υπό Ανδρέου Κορομηλά". Εκ της τυπογραφίας Ανδρέου Κορομηλά. Εν Αθήναις 1852, [...] "Μαραθών, ώνος (ό), υιός του Εποπέως εκ Σικυώνος, μετοίκησας εις την Αττικήν, & τιμηθείς μετά θάνατον ως ήρως, από του οποίου έπωνομάσθη δήθεν & ή 2) κώμη της Αττικής επί των άνατολικών αυτής παραλίων, περίφημος δια την κατά των Περσών νίκην των Αθηναίων, στρατηγουμένων υπό του Μιλτιάδου τω 490 πρό Χ., (εις επγρφ. αναφέρεται & δήμος αυτόθι, ανήκων εις την Αιαντίδα φυλήν), (ο δημ. Μαραθώνιος)". [...], σελ. 112.
  24. ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Μαραθών, δήμος της Λεοντίδος φυλής. και Μαραθώνιος και Μαραθωνία και Μαραθώνιον. το τοπικόν Μαραθωνόθεν, και κτητικόν Μαραθωνιακός". [...], σελ. 191.
  25. ↑ Ηρόδοτος, «Ιστορίαι», Βιβλίο Α΄, «Κλειώ», 62.1-4: [...] "ἐξ Ἐρετρίης δὲ ὁρμηθέντες διὰ ἑνδεκάτου ἔτεος ἀπίκοντο ὀπίσω, καὶ πρῶτον τῆς Ἀττικῆς ἴσχουσι Μαραθῶνα. ἐν δὲ τούτῳ τῷ χώρῳ σφι στρατοπεδευομένοισι οἵ τε ἐκ τοῦ ἄστεος στασιῶται ἀπίκοντο ἄλλοι τε ἐκ τῶν δήμων προσέῤῥεον, τοῖσι ἡ τυραννὶς πρὸ ἐλευθερίης ἦν ἀσπαστότερον. 62.2 οὗτοι μὲν δὴ συνηλίζοντο, Ἀθηναίων δὲ οἱ ἐκ τοῦ ἄστεος, ἕως μὲν Πεισίστρατος τὰ χρήματα ἤγειρε, καὶ μεταῦτις ὡς ἔσχε Μαραθῶνα, λόγον οὐδένα εἶχον• ἐπείτε δὲ ἐπύθοντο ἐκ τοῦ Μαραθῶνος αὐτὸν πορεύεσθαι ἐπὶ τὸ ἄστυ, οὕτω δὴ βοηθέουσι ἐπ᾽ αὐτόν. 62.3 καὶ οὗτοί τε πανστρατιῇ ἤισαν ἐπὶ τοὺς κατιόντας καὶ οἱ ἀμφὶ Πεισίστρατον, ὡς ὁρμηθέντες ἐκ Μαραθῶνος ἤισαν ἐπὶ τὸ ἄστυ, ἐς τὠυτὸ συνιόντες ἀπικνέονται ἐπὶ Παλληνίδος Ἀθηναίης ἱρόν, καὶ ἀντία ἔθεντο τὰ ὅπλα. 62.4 ἐνθαῦτα θείῃ πομπῇ χρεώμενος παρίσταται Πεισιστράτῳ Ἀμφίλυτος ὁ Ἀκαρνὰν χρησμολόγος ἀνήρ, ὅς οἱ προσιὼν χρᾷ ἐν ἑξαμέτρῳ τόνῳ τάδε λέγων• "ἔῤῥιπται δ᾽ ὁ βόλος, τὸ δὲ δίκτυον ἐκπεπέτασται, θύννοι δ᾽ οἰμήσουσι σεληναίης διὰ νυκτός." [...]
  26. ↑ Παυσανίας, «Ελλάδος περιήγησις», «Αττικά», 27.9-10: [...] "ἀνέθεσαν δὲ καὶ ἄλλο Θησέως ἔργον, καὶ ὁ λόγος οὕτως ἐς αὐτὸ ἔχει. Κρησὶ τήν τε ἄλλην γῆν καὶ τὴν ἐπὶ ποταμῷ Τεθρίνι ταῦρος ἐλυμαίνετο. πάλαι δὲ ἄρα τὰ θηρία φοβερώτερα ἦν τοῖς ἀνθρώποις ὡς ὅ τ᾽ ἐν Νεμέᾳ λέων καὶ ὁ Παρνάς<ς>ιος καὶ δράκοντες τῆς Ἑλλάδος πολλαχοῦ καὶ ὗς περί τε Καλυδῶνα καὶ Ἐρύμανθον καὶ τῆς Κορινθίας ἐν Κρομ[μ]υῶνι, ὥστε καὶ ἐλέγετο τὰ μὲν ἀνιέναι τὴν γῆν, τὰ δὲ ὡς ἱερὰ εἴη θεῶν, τὰ δὲ καὶ ἐς τιμωρίαν ἀνθρώπων ἀφεῖσθαι. καὶ τοῦτον οἱ Κρῆτες τὸν ταῦρον ἐς τὴν γῆν πέμψαι σφίσι Ποσειδῶνά φασιν, ὅτι θαλάσσης ἄρχων Μίνως τῆς Ἑλληνικῆς οὐδενὸς Ποσειδῶνα ἦγεν ἄλλου θεοῦ μᾶλλον ἐν τιμῇ. [27.10] κομισθῆναι μὲν δὴ τὸν ταῦρον τοῦτόν φασιν ἐς Πελοπόννησον ἐκ Κρήτης καὶ Ἡρακλεῖ τῶν δώδεκα καλουμένων ἕνα καὶ τοῦτον γενέσθαι τὸν ἆθλον• ὡς δὲ ἐς τὸ πεδίον ἀφείθη τὸ Ἀργείων, φεύγει διὰ τοῦ Κορινθίου ἰσθμοῦ, φεύγει δὲ ἐς γῆν τὴν Ἀττικὴν καὶ τῆς Ἀττικῆς ἐς δῆμον τὸν Μαραθωνίων, καὶ ἄλλους τε ὁπόσοις ἐπέτυχε καὶ Μίνω παῖδα Ἀνδρόγεων ἀπέκτεινε. Μίνως δὲ ναυσὶν ἐπ᾽ Ἀθήνας πλεύσας—οὐ γὰρ ἐπείθετο ἀναιτίους εἶναι σφᾶς τῆς Ἀνδρόγεω τελευτῆς—ἐς τοσοῦτον ἐκάκωσεν, ἐς ὃ συνεχωρήθη οἱ παρθένους ἐς Κρήτην ἑπτὰ καὶ παῖδας ἴσους ἄγειν τῷ λεγομένῳ Μίνω ταύρῳ τὸν ἐν Κνωσσῷ Λαβύρινθον οἰκῆσαι• τὸν δὲ ἐν τῷ Μαραθῶνι ταῦρον ὕστερον Θησεὺς ἐς τὴν ἀκρόπολιν ἐλάσαι καὶ θῦσαι λέγεται τῇ θεῷ, καὶ τὸ ἀνάθημά ἐστι τοῦ δήμου τοῦ Μαραθωνίων".
  27. ↑ Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι», «Θησεύς», 14.1: [...] "ὁ δὲ Θησεὺς ἐνεργὸς εἶναι βουλόμενος, ἅμα δὲ καὶ δημαγωγῶν, ἐξῆλθεν ἐπὶ τὸν Μαραθώνιον ταῦρον, οὐκ ὀλίγα πράγματα τοῖς οἰκοῦσι τὴν Τετράπολιν παρέχοντα• καὶ χειρωσάμενος ἐπεδείξατο ζῶντα διὰ τοῦ ἄστεος ἐλάσας, εἶτα τῷ Ἀπόλλωνι τῷ Δελφινίῳ κατέθυσεν". [...]
  28. ↑ Στράβων, «Γεωγραφικά», Βιβλίο Θ', 1.22: [...] "Κάμψαντι δὲ τὴν κατὰ τὸ Σούνιον ἄκραν ἀξιόλογος δῆμος Σούνιον, εἶτα Θόρικος, εἶτα Ποταμὸς δῆμος οὕτω καλούμενος, ἐξ οὗ οἱ ἄνδρες Ποτάμιοι, εἶτα Πρασιὰ Στειριὰ Βραυρών, ὅπου τὸ τῆς Βραυρωνίας Ἀρτέμιδος ἱερόν, [Ἁλαὶ Ἀραφη]νίδες, ὅπου τὸ τῆς Ταυροπόλου, Μυρρινοῦς Προβάλινθος Μαραθών, ὅπου Μιλτιάδης τὰς μετὰ Δάτιος τοῦ Πέρσου δυνάμεις ἄρδην διέφθειρεν οὐ περιμείνας ὑστερίζοντας Λακεδαιμονίους διὰ τὴν πανσέληνον• ἐνταῦθα μεμυθεύκασι καὶ τὸν Μαραθώνιον ταῦρον ὃν ἀνεῖλε Θησεύς. μετὰ δὲ Μαραθῶνα Τρικόρυνθος". [...]
  29. ↑ Γεώργιος Σωτηριάδης, "Ανασκαφαί Μαραθώνος[νεκρός σύνδεσμος]", Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας 1932, σελ. 28-43, και Ανασκαφή εν Μαραθώνι υπό Γεωργίου Σωτηριάδου[νεκρός σύνδεσμος] URI http://hdl.handle.net/11615/5045, στην ιστοσελίδα ir.lib.uth.gr του Ιδρυματικού Αποθετήριου του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, σελ. 39-40: [...] "Ευρήκα δύο ιερά αρχαία• το εν Διονύσιον ασφαλώς, το δεύτερον Διονύσιον και αυτό πιθανώτατα, μέγα όμως, το οποίον προσεχώς ίσως κατορθώσω να εξακριβώσω πόσον μέγα ήτο. Ο ληνός του ενός (το πατητήρι των σταφυλών κοινώς), η άρχαΐζουσα κεφαλή Διονύσου εις τό άλλο, μας βεβαιώνουν περί τίνος εδώ επρόκειτο. Ένα νόμισμα ρωμαϊκόν του δευτέρου μετά Χριστόν αιώνος εκ του πρώτου μας βεβαιώνει και περί των χρόνων του.". [...]
  30. ↑ Γεώργιος Σωτηριάδης, "Ανασκαφαί Μαραθώνος[νεκρός σύνδεσμος]", Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας 1932, σελ. 28-43, και Ανασκαφή εν Μαραθώνι υπό Γεωργίου Σωτηριάδου[νεκρός σύνδεσμος] URI http://hdl.handle.net/11615/5045, στην ιστοσελίδα ir.lib.uth.gr του Ιδρυματικού Αποθετήριου του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, σελ. 40: [...] "Αλλά πόλις ομού, με την ακρόπολίν της, επίνειον, προάστειον, ιερά καί άλση, τα οποία βεβαίως υπήρξαν ενταύθα όπως και σήμερον, έρχονται τώρα ως απόδειξις και άλλων πραγμάτων.". [...]
  31. ↑ Ηρόδοτος, «Ιστορίαι», Βιβλίο ΣΤ΄, «Ερατώ», 102: [...] "χειρωσάμενοι δὲ τὴν Ἐρέτριαν καὶ ἐπισχόντες ὀλίγας ἡμέρας ἔπλεον ἐς γῆν τὴν Ἀττικήν, κατέργοντές τε πολλὸν καὶ δοκέοντες ταὐτὰ τοὺς Ἀθηναίους ποιήσειν τὰ καὶ τοὺς Ἐρετριέας ἐποίησαν. καὶ ἦν γὰρ ὁ Μαραθὼν ἐπιτηδεότατον χωρίον τῆς Ἀττικῆς ἐνιππεῦσαι καὶ ἀγχοτάτω τῆς Ἐρετρίης, ἐς τοῦτό σφι κατηγέετο Ἱππίης ὁ Πεισιστράτου". [...]
  32. ↑ Ηρόδοτος, «Ιστορίαι», Βιβλίο ΣΤ΄, «Ερατώ», 105: [...] "καὶ πρῶτα μὲν ἐόντες ἔτι ἐν τῷ ἄστεϊ οἱ στρατηγοὶ ἀποπέμπουσι ἐς Σπάρτην κήρυκα Φειδιππίδην Ἀθηναῖον μὲν ἄνδρα, ἄλλως δὲ ἡμεροδρόμην τε καὶ τοῦτο μελετῶντα• τῷ δή, ὡς αὐτός τε ἔλεγε Φειδιππίδης καὶ Ἀθηναίοισι ἀπήγγελλε, περὶ τὸ Παρθένιον ὄρος τὸ ὑπὲρ Τεγέης ὁ Πὰν περιπίπτει• 2 βώσαντα δὲ τὸ οὔνομα τοῦ Φειδιππίδεω τὸν Πᾶνα Ἀθηναίοισι κελεῦσαι ἀπαγγεῖλαι, δι᾽ ὅ τι ἑωυτοῦ οὐδεμίαν ἐπιμελείην ποιεῦνται ἐόντος εὐνόου Ἀθηναίοισι καὶ πολλαχῇ γενομένου σφι ἤδη χρησίμου, τὰ δ᾽ ἔτι καὶ ἐσομένου. 3 καὶ ταῦτα μὲν Ἀθηναῖοι, καταστάντων σφι εὖ ἤδη τῶν πρηγμάτων, πιστεύσαντες εἶναι ἀληθέα ἱδρύσαντο ὑπὸ τῇ ἀκροπόλι Πανὸς ἱρόν, καὶ αὐτὸν ἀπὸ ταύτης τῆς ἀγγελίης θυσίῃσι ἐπετείοισι καὶ λαμπάδι ἱλάσκονται". [...]
  33. ↑ Ηρόδοτος, «Ιστορίαι», Βιβλίο ΣΤ΄, «Ερατώ», 108: [...] "1 Ἱππίης μὲν δὴ ταύτῃ τὴν ὄψιν συνεβάλετο ἐξεληλυθέναι. Ἀθηναίοισι δὲ τεταγμένοισι ἐν τεμένεϊ Ἡρακλέος ἐπῆλθον βοηθέοντες Πλαταιέες πανδημεί. καὶ γὰρ καὶ ἐδεδώκεσαν σφέας αὐτοὺς τοῖσι Ἀθηναίοισι οἱ Πλαταιέες, καὶ πόνους ὑπὲρ αὐτῶν οἱ Ἀθηναῖοι συχνοὺς ἤδη ἀναραιρέατο• ἔδοσαν δὲ ὧδε. 2 πιεζεύμενοι ὑπὸ Θηβαίων οἱ Πλαταιέες ἐδίδοσαν πρῶτα παρατυχοῦσι Κλεομένεΐ τε τῷ Ἀναξανδρίδεω καὶ Λακεδαιμονίοισι σφέας αὐτούς. οἳ δὲ οὐ δεκόμενοι ἔλεγόν σφι τάδε. “ἡμεῖς μὲν ἑκαστέρω τε οἰκέομεν, καὶ ὑμῖν τοιήδε τις γίνοιτ᾽ ἂν ἐπικουρίη ψυχρή• φθαίητε γὰρ ἂν πολλάκις ἐξανδραποδισθέντες ἤ τινα πυθέσθαι ἡμέων. 3 συμβουλεύομεν δὲ ὑμῖν δοῦναι ὑμέας αὐτοὺς Ἀθηναίοισι, πλησιοχώροισι τε ἀνδράσι καὶ τιμωρέειν ἐοῦσι οὐ κακοῖσι”. ταῦτα συνεβούλευον οἱ Λακεδαιμόνιοι οὐ κατὰ τὴν εὐνοίην οὕτω τῶν Πλαταιέων ὡς βουλόμενοι τοὺς Ἀθηναίους ἔχειν πόνους συνεστεῶτας Βοιωτοῖσι. 4 Λακεδαιμόνιοι μέν νυν Πλαταιεῦσι ταῦτα συνεβούλευον, οἳ δὲ οὐκ ἠπίστησαν, ἀλλ᾽ Ἀθηναίων ἱρὰ ποιεύντων τοῖσι δυώδεκα θεοῖσι ἱκέται ἱζόμενοι ἐπὶ τὸν βωμὸν ἐδίδοσαν σφέας αὐτούς. Θηβαῖοι δὲ πυθόμενοι ταῦτα ἐστρατεύοντο ἐπὶ τοὺς Πλαταιέας, Ἀθηναῖοι δέ σφι ἐβοήθεον. 5 μελλόντων δὲ συνάπτειν μάχην Κορίνθιοι οὐ περιεῖδον, παρατυχόντες δὲ καὶ καταλλάξαντες ἐπιτρεψάντων ἀμφοτέρων οὔρισαν τὴν χώρην ἐπὶ τοῖσιδε, ἐᾶν Θηβαίους Βοιωτῶν τοὺς μὴ βουλομένους ἐς Βοιωτοὺς τελέειν. Κορίνθιοι μὲν δὴ ταῦτα γνόντες ἀπαλλάσσοντο, Ἀθηναίοισι δὲ ἀπιοῦσι ἐπεθήκαντο Βοιωτοί, ἐπιθέμενοι δὲ ἑσσώθησαν τῇ μάχῃ. 6 ὑπερβάντες δὲ οἱ Ἀθηναῖοι τοὺς οἱ Κορίνθιοι ἔθηκαν Πλαταιεῦσι εἶναι οὔρους, τούτους ὑπερβάντες τὸν Ἀσωπὸν αὐτὸν ἐποιήσαντο οὖρον Θηβαίοισι πρὸς Πλαταιέας εἶναι καὶ Ὑσιάς. ἔδοσαν μὲν δὴ οἱ Πλαταιέες σφέας αὐτοὺς Ἀθηναίοισι τρόπῳ τῷ εἰρημένῳ, ἧκον δὲ τότε ἐς Μαραθῶνα βοηθέοντες". [...]
  34. ↑ 34,0 34,1 Ηρόδοτος, «Ιστορίαι», Βιβλίο ΣΤ΄, «Ερατώ», 115: [...] "ἑπτὰ μὲν δὴ τῶν νεῶν ἐπεκράτησαν τρόπῳ τοιῷδε Ἀθηναῖοι• τῇσι δὲ λοιπῇσι οἱ βάρβαροι ἐξανακρουσάμενοι, καὶ ἀναλαβόντες ἐκ τῆς νήσου ἐν τῇ ἔλιπον τὰ ἐξ Ἐρετρίης ἀνδράποδα, περιέπλεον Σούνιον βουλόμενοι φθῆναι τοὺς Ἀθηναίους ἀπικόμενοι ἐς τὸ ἄστυ. αἰτίην δὲ ἔσχε ἐν Ἀθηναίοισι ἐξ Ἀλκμεωνιδέων μηχανῆς αὐτοὺς ταῦτα ἐπινοηθῆναι• τούτους γὰρ συνθεμένους τοῖσι Πέρσῃσι ἀναδέξαι ἀσπίδα ἐοῦσι ἤδη ἐν τῇσι νηυσί". [...]
  35. ↑ 35,0 35,1 Ηρόδοτος, «Ιστορίαι», Βιβλίο ΣΤ΄, «Ερατώ», 116: [...] "οὗτοι μὲν δὴ περιέπλεον Σούνιον• Ἀθηναῖοι δὲ ὡς ποδῶν εἶχον τάχιστα ἐβοήθεον ἐς τὸ ἄστυ, καὶ ἔφθησάν τε ἀπικόμενοι πρὶν ἢ τοὺς βαρβάρους ἥκειν, καὶ ἐστρατοπεδεύσαντο ἀπιγμένοι ἐξ Ἡρακλείου τοῦ ἐν Μαραθῶνι ἐν ἄλλῳ Ἡρακλείῳ τῷ ἐν Κυνοσάργεϊ. οἱ δὲ βάρβαροι τῇσι νηυσὶ ὑπεραιωρηθέντες Φαλήρου, τοῦτο γὰρ ἦν ἐπίνειον τότε τῶν Ἀθηναίων, ὑπὲρ τούτου ἀνακωχεύσαντες τὰς νέας ἀπέπλεον ὀπίσω ἐς τὴν Ἀσίην". [...]
  36. ↑ Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι», «Αριστείδης», 5.4-5: [...] "ἐπεὶ δὲ τρεψάμενοι τοὺς βαρβάρους ἐνέβαλον εἰς τὰς ναῦς καὶ πλέοντας οὐκ ἐπὶ νήσων ἑώρων, ἀλλ' ὑπὸ τοῦ πνεύματος καὶ τῆς θαλάσσης εἴσω πρὸς τὴν Ἀττικὴν ἀποβιαζομένους, φοβηθέντες μὴ τὴν πόλιν ἔρημον λάβωσι τῶν ἀμυνομένων, ταῖς μὲν ἐννέα φυλαῖς ἠπείγοντο πρὸς τὸ ἄστυ καὶ κατήνυσαν αὐθημερόν: [5.5] ἐν δὲ Μαραθῶνι μετὰ τῆς ἑαυτοῦ φυλῆς Ἀριστείδης ἀπολειφθεὶς φύλαξ τῶν αἰχμαλώτων καὶ τῶν λαφύρων οὐκ ἐψεύσατο τὴν δόξαν, ἀλλὰ χύδην μὲν ἀργύρου καὶ χρυσοῦ παρόντος, ἐσθῆτος δὲ παντοδαπῆς καὶ χρημάτων ἄλλων ἀμυθήτων ἐν ταῖς σκηναῖς καὶ τοῖς ἡλωκόσι σκάφεσιν ὑπαρχόντων, οὔτ' αὐτὸς ἐπεθύμησε θιγεῖν οὔτ' ἄλλον εἴασε, πλὴν εἴ τινες ἐκεῖνον λαθόντες ὠφελήθησαν: ὧν ἦν καὶ Καλλίας ὁ δᾳδοῦχος". [...]
  37. ↑ «Ε΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2016. 
  38. ↑ Πηγή: Το άρθρο της αρχαιολόγου Στέλλας Ραυτοπούλου, με τίτλο: Ρωμαϊκή Έπαυλη στη Λουκού Κυνουρίας Αρχειοθετήθηκε 2016-05-07 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα "Οδυσσεύς", του Υπουργείου Πολιτισμού
  39. ↑ Δημιούργημα του Ηρώδη Αττικού ο Τύμβος του Μαραθώνα. www.archaiologia.gr. Ανακτήθηκε στις 2015-12-30.
  40. ↑ Μαραθών, από την ιστοσελίδα: www.eie.gr/archaeologia/gr "Αρχαιολογία της Πόλης των Αθηνών".
  41. ↑ Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, «Φυσική Ιστορία» - Plinio, "Naturalis historia", IV, 7, 11.
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 42,3 (EN) Marathon History Αρχειοθετήθηκε 2016-11-07 στο Wayback Machine., su aimsworldrunning.org, "Association of International Marathons and Distance Races'. URL consultato l'8 aprile 2014.
  43. ↑ Δημότες του Μαραθώνος Αρχειοθετήθηκε 2019-04-04 στο Wayback Machine.. Αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί στον τόπο (Place): MARAQWNIOS (στα κεφαλαία αγγλικά), στις ιστοσελίδες: empressattica.com και atheniansproject.com του Προγράμματος «Αθηναίοι» = Athenians Project

Πηγές – βιβλιογραφία Επεξεργασία

Πρωτογενείς πηγές

Δευτερογενείς πηγές

Ανασκαφικές εκθέσεις

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μαραθώνας_Αιαντίδας&oldid=10144399"