Βικιπαίδεια

Μεσιέ 101

ραβδωτός σπειροειδής γαλαξίας στον αστερισμό Μεγάλη Άρκτο

Συντεταγμένες: Sky map 14h 03m 12.6s, +54° 20′ 57″

Ο Μεσιέ 101 (γνωστός και ως γαλαξίας Ακιδωτός τροχός και NGC 5457) είναι μεγάλος ραβδωτός σπειροειδής γαλαξίας σε απόσταση 27 εκατομμυρίων ετών φωτός στον αστερισμό Μεγάλη Άρκτος. Είναι ο μεγαλύτερος γαλαξίας στην Ομάδα γαλαξιών Μ101. Εκπέμπει ακτίνες Χ.

Μεσιέ 101
Ο Μεσιέ 101 από το ΔΤΧ
Παρατηρησιακά Δεδομένα (εποχή J2000)
ΑστερισμόςΜεγάλη Άρκτος[1]
Ορθή Αναφορά14h 03m 12.6s[2]
Απόκλιση+54° 20′ 57″[2]
Μετατόπιση στο ερυθρό241 ± 2 km/s [2]
Απόσταση27 MLy
Ομάδα ή σμήνος γαλαξιώνΟμάδα γαλαξιών Μ101
Τύπος ΓαλαξίαSAB(rs)cd [2]
Φαινόμενη διάμετρος (V)28,8' x 26,9' [2]
Φαινόμενο μέγεθος (V)7,86[3][4]
Άλλες ονομασίες
NGC 5457, UGC 8981, PGC 50063, Arp 26, 6C B140129.2+543437, VV 344a, VV 456, ακιδωτός τροχός
Δείτε επίσης: Γαλαξίες, Κατάλογος γαλαξιών

Ιστορικό Επεξεργασία

Ο Μεσιέ 101 ανακαλύφθηκε από τον Πιέρ Μεσαίν τις 27 Μαρτίου 1781. Το 1789 ο Ουίλιαμ Χέρσελ ανακάλυψε στον Μεσιέ 101 τρία νεφελώματα. Ήταν ένας από τους πρώτους γαλαξίες που αναγνωρίστηκαν ως σπειροειδείς από τον Κόμη του Ρος το 1851 και έφτιαξε πολλά σχέδια του γαλαξία.[5]

Το 1996 παρατηρήσεις του ΔΤΧ έδειξαν ότι με βάση τους Κηφείδες ο Μεσιέ 101 απείχε 24 ± 2 εκατομμύρια έτη φωτός, ενώ με βάση τη λαμπρότητα των πλανητικών νεφελωμάτων απείχε 25,1 ± 1,6 εκατομμύρια έτη φωτός. Η σημερινή τιμή για την απόσταση του γαλαξία είναι 27 εκατομμύρια έτη φωτός.

Στις 28 Φεβρουαρίου 2006 η ΝΑΣΑ και η ΕΣΑ δημοσίευσαν μία εικόνα του Μεσιέ 101, η οποία τότε ήταν η μεγαλύτερη και πιο λεπτομερής εικόνα από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Χαμπλ. Την εικόνα αποτελούσαν 51 ξεχωριστές εικόνες μαζί με κάποιες φωτογραφίες παρμένες από τη Γη.[6]

Στον Μεσιέ 101 έχουν εντοπιστεί 5 υπερκαινοφανείς αστέρες, οι SN 1909A, SN 1951H, SN 1970G, του οποίου τα κατάλοιπα εντοπίστηκαν από το τηλεσκόπιο ακτίνων Χ Τσάντρα, SN2011fe και SN2023ixf. Ο 2011 fe είναι ένας υπερκαινοφανής αστέρας τύπου Ια, ο οποίος έχει το χαρακτηριστικό ότι ανακαλύφθηκε πολύ γρήγορα. Πρόκειται για τον υπερκαινοφανή με την πιο ταχεία ανακάλυψη.[7] Στις 15 Σεπτεμβρίου 2011 είχε φαινόμενο μέγεθος +10, το όποιο παραμένει σταθερό από τις 7 Σεπτεμβρίου.[8] Όμως, από τις 17 Σεπτεμβρίου 2011, ο υπερκαινοφανής έχει αρχίσει να εξασθενεί.[9] O SN2023ixf ανακαλύφθηκε στις 19 Μαΐου 2023 και δύο ημέρες αργότερα είχε φτάσει σε μέγεθος +11,1. Είναι υπερκαινοφανής τύπου ΙΙ.[10]

Δομή Επεξεργασία

 
Ο Μεσιέ 101 από ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο

Η διάμετρος του Μεσιέ 101 υπολογίζεται ότι είναι 170.000 έτη φωτός, περίπου 2 φορές αυτή του Γαλαξία μας. Η μάζα του δίσκου του Μεσιέ 101 υπολογίζεται ότι είναι 100 τρις ηλιακές μάζες και η μάζα του πυρήνα του είναι περίπου 3 x 109 ηλιακές μάζες.[11]

Ένα άλλο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του Μεσιέ 101 είναι οι περιοχές ΗΙΙ, εκ των οποίων ένα σύνολο 3.000 φαίνεται στις φωτογραφίες. Οι πιο αξιοσημείωτες από αυτές έχουν δικό τους αριθμό NGC και είναι οι NGC 5447, NGC 5453, NGC 5455, NGC 5461, NGC 5462 και NGC 5471.

Ο Μεσιέ 101 είναι ασύμμετρος και θεωρείται ότι η αιτία αυτού του γεγονότος είναι η βαρυτική αλληλεπίδραση με κάποιον άλλο γαλαξία στο πρόσφατο παρελθόν. Ένα άλλο αποτέλεσμα αυτής της αλληλεπίδρασης ήταν το διαστρικό αέριο να συμπυκνωθεί, με αποτέλεσμα έντονη αστρογόνο δραστηριότητα στον Μεσιέ 101.

Κοντινοί γαλαξίες Επεξεργασία

Ο Μεσιέ 101 είναι ο μεγαλύτερος γαλαξίας στην Ομάδα Μ101, η οποία περιλαμβάνει τουλάχιστον εννέα γαλαξίες. Άλλα μέλη αυτής της ομάδας είναι οι NGC 5474, NGC 5585, NGC 5204, NGC 5477 και Holmberg V.[12][13][14][15][16] Οι αλληλεπιδράσεις με τους γαλαξίες συνοδούς του έχουν τονίσει τη σπειροειδή δομή του και προκαλέσει έντονη δημιουργία άστρων.

Δείτε επίσης Επεξεργασία

  • Μεσιέ 83, ένας παρόμοιος σπειροειδής γαλαξίας που αποκαλείται και «Νότιος ακιδωτός τροχός»
  • Γαλαξίας του Τριγώνου, ένας παρόμοιος σπειροειδής γαλαξίας που αποκαλείται συχνά ακιδωτός τροχός
  • Μεσιέ 99, ένας παρόμοιος σπειροειδής γαλαξίας που αποκαλείται και «Ακιδωτός τροχός της Κόμης»
  • NGC 1232, ένας παρόμοιος σπειροειδής γαλαξίας με πολλαπλούς βραχίονες
  • Μεσιέ 74, ένας παρόμοιος σπειροειδής γαλαξίας

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ R. W. Sinnott, επιμ. (1988). The Complete New General Catalogue and Index Catalogue of Nebulae and Star Clusters by J. L. E. Dreyer. Sky Publishing Corporation and Cambridge University Press. ISBN 0-933-34651-4. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 «NASA/IPAC Extragalactic Database». Results for NGC 5457. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2006. 
  3. ↑ «SIMBAD-M101». SIMBAD Astronomical Database. Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2009. 
  4. ↑ Armando, Gil de Paz; Boissier; Madore; Seibert; Boselli; et al. (2007). «The GALEX Ultraviolet Atlas of Nearby Galaxies». Astrophysical Journal (ApJS) 173: 185–255. doi:10.1086/516636. http://arxiv.org/abs/astro-ph/0606440. Ανακτήθηκε στις 2009-11-29. 
  5. ↑ «SEDS Historical Notes». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2010. 
  6. ↑ HubbleSite - NewsCenter - Hubble's Largest Galaxy Portrait Offers a New High-Definition View (02/28/2006) - Introduction
  7. ↑ http://newscenter.lbl.gov/feature-stories/2011/08/25/supernova/
  8. ↑ «Supernova Erupts in M101». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Σεπτεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2011. 
  9. ↑ «Light Curve Generator (LCG) for SN 2011fe». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Σεπτεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2011. 
  10. ↑ King, Bob (23 Μαΐου 2023). «Bright Supernova Blazes in M101, the Pinwheel Galaxy». skyandtelescope.org. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2023. 
  11. ↑ Comte, G., Monnet, G., & Rosado, M. "An optical study of the galaxy M 101 - Derivation of a mass model from the kinematic of the gas," 1979, Astronomy & Astrophysics, 72, 73-81 ([1])
  12. ↑ A. Sandage, J. Bedke (1994). Carnegie Atlas of Galaxies. Washington, D.C.: Carnegie Institution of Washington. ISBN 0-87279-667-1. 
  13. ↑ R. B. Tully (1988). Nearby Galaxies Catalog. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-35299-1. 
  14. ↑ P. Fouque, E. Gourgoulhon, P. Chamaraux, G. Paturel (1992). «Groups of galaxies within 80 Mpc. II - The catalogue of groups and group members». Astronomy and Astrophysics Supplement 93: 211–233. http://adsabs.harvard.edu/abs/1992A&AS...93..211F. 
  15. ↑ A. Garcia (1993). «General study of group membership. II - Determination of nearby groups». Astronomy and Astrophysics Supplement 100: 47–90. http://adsabs.harvard.edu/abs/1993A&AS..100...47G. 
  16. ↑ G. Giuricin, C. Marinoni, L. Ceriani, A. Pisani (2000). «Nearby Optical Galaxies: Selection of the Sample and Identification of Groups». Astrophysical Journal 543: 178–194. doi:10.1086/317070. http://adsabs.harvard.edu/abs/2000ApJ...543..178G. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μεσιέ_101&oldid=10387634"